Pi Reference ko fare Babyor ni Tin Gad Ma Rin’ nge Machib ni Gad Ma Tay
January 4-10
BOCH E THIN NIB GA’ FAN KO THIN ROK GOT | LEVITIKUS 18-19
“Thingari Par e Ngongol Rom nib Beech”
Rogon ni Ngad Ayuweged Gadad u Reb e Wup ni Ma Fanay Satan
Nap’an ni be weliy Jehovah murung’agen urngin mit e ngongol nib kireb ni be rin’ e pi nam u tooben piyu Israel, ma aram me gaar ngorad: “Thingar dab mu uned ko . . . tin ni ma rin’ e girdi’ nu Kanaan ni fare nam ni gu be fekmed i yan ngay. . . . Pi ngongol rorad nem e taaynag fare nam, ma aram me gechignag Somol fare nam.” Rib gel e kireb ko ngongol rok piyu Kanaan u wan’ e Got rok piyu Israel ni ir ba Got nib thothup. Aram fan ni tay e re nam nem ni ke taay.—Lev. 18:3, 25, BT.
Ma Pow’iy Jehovah e Girdi’ Rok
Riyul’ nrib thil e pi pilung nem ni yad ba yul’yul’ nga yugu boch e girdi’ ni u rogned e thin u yugu boch e nam kakrom, ya pi girdi’ nem e ur paged e gonop ko girdi’ ni nge pow’iyrad ma ur nameged ni ngar rin’ed boch ban’en nde par angin nib n’uw nap’an! Bod ni, piin ni ur pow’iyed piyu Kanaan nge girdi’ ko nam rorad e ur rin’ed boch e ngongol nib golong nib muun ngay e girdi’ u lan e tabinaw ni yad be par, nge pumoon ni be darngalnag e pumoon, nge ppin ni be darngalnag e ppin, nge girdi’ ni yad be par e gamanman, nge bitir ni yibe pi’ ni maligach, nge meybil ko liyos. (Lev. 18:6, 21-25) Ma piin ni ur pow’iyed piyu Babylon nge Egypt e da ur folgad ko pi motochiyel ni i fol piyu Israel riy ni be weliy murung’agen rogon ni ngan par ni yib beech. (Num. 19:13) Machane, girdi’ rok Got e ur guyed rogon ni i ayuwegrad e piin ni ur pow’iyed yad ni ngar pared nib machalbog e liyor rorad, mab beech e ngongol rorad, nge dowef rorad. Ere, ba tamilang ni Jehovah e ir e be pow’iyrad.
N’en Nra Rin’ Got ko Pi N’en nib Kireb ni Be Buch
Ma uw rogon e piin ni dubrad ni ngar thilyeged e ngongol rorad, ma yad baadag ni ngar ululgad i rin’ e kireb? Am lemnag e re thin ney ni kan micheg ni be gaar: “Girdi’ nib mat’aw ni girdi’ ni dariy thibngin e yad ra par u lan e re nam rodad ney. Machane Got e bayi buk’liy e piin kireb ko fare nam me pug e pi tadenen nge chuweg riy ni bod e pan ni kan pug u but’.” (Proverbs 2:21, 22, BT) Ma dab kun pirieg e piin nib kireb e ngongol rorad. Ngiyal’ nem ni ke gapas e fayleng e ra munmun ma yira chuweg e piin ni yad be fol ko pi motochiyel rok Got u tan gelngin e denen.—Romans 6:17, 18; 8:21.
Boch Ban’en nib Ga’ Fan ko Thin rok Got
“Rib T’uf Rog E Motochiyel Rom!”
Gin migid ko fare Motochiyel Rok Moses ni be m’ug rogon e magafan’ rok Got nga rogon e par ko girdi’ e aram e ke pi’ mat’awuy ni ngan kunuy e tin ni ke magey u milay’. Ke tay Jehovah chilen ni nap’an ni ra t’ar reb e ta milay’ wom’engin e woldug u milay’ rok, ma susun ni ngan pag e piin nib gafgow ni ngar kunuyed e tin ni ke digey e piin ta mokun woldug. Pi ta milay’ e thingar dab ra t’ared wom’engin e woldug u marichlen e milay’ rorad nge m’ay, ara ra kunuyed gubin e grapes nge olives ni ke aw. Susun ndabin sul ngan fek e yu thum i grain ni kan digey u milay’. Ireray reb e yaram ni bay e t’ufeg riy ni fan ko piin ni yad ba gafgow, nge girdi’ nu bang, nge bitir ndariy e gallabthir rorad, nge piin ni ke yim’ figirngirad. Riyul’, nib gel e maruwel ni ngan kunuy e tin ni ke aw ko woldug ni kan t’ar wom’engin, machane bochan e re n’ey, ma aram e dab kur ninged ban’en.—Leviticus 19:9, 10; Deuteronomy 24:19-22; Psalm 37:25.
January 11-17
BOCH E THIN NIB GA’ FAN KO THIN ROK GOT | LEVITIKUS 20-21
“Ma Tay Jehovah e Girdi’ Rok ni Yad Ba Thil”
Paradis—Ni Fan Ngom Fa?
Yugu aram rogon, ma ba aram ban’en ni ri dabda dariyfannaged. I yog Got ngak piyu Israel ni gaar: “Thingar mu folgad u gaangin fare motochiyel ni ku gog ngomed e daba’, ni bochan ni nge yog ni mu gelgad me yog ni rim marod nga lan fare binaw mi gimed tafanay.” (Deuteronomy 11:8, NW) U Leviticus 20:22, 24 (NW) e ku re binaw nem e yibe yog murung’agen ni gaar: “Gimed e girdi’ e thingar mu fol’gad u urngin e pi motochiyel rog nge urngin e tin kug turguy ni nga um rin’ed, ya nge dabni sul l’ugunnagmed nga but’ ere nam nem ni nga gu fekmed i yib ngay ni ngam pired riy. Arfan ni be lungug ngomed: ‘Gimed, e n’en ni ngam rin’ed, e bay mu tafanayed e but’ rorad, me Gag, ko n’en ni nggu rin, e bay gu pi’ ngomed ni ngam tafanayed, bangi nam nib yoongol.’” Arrogon, ngan tafanay fare Binaw ni kan Micheg e ba mil fan nga rogon e tha’ nib fel’ u thiliy nge Jehovah Got. Bochan ni piyu Israel e dakur folgad rok Got ma aram me pag piyu Babylon ngar koled yad ko mahl mini chuwegrad ko gini yad ma par riy.
it-1-E 1199
F’oth rok Be’
Re n’ey e be yip’ fan e binaw rok be’ ni kan pi’ ke tafnay fak u tomuren ni ke yim’, ara kan pi’ ngak e en bay mat’awun ni nge tafnay fagi binaw; ku be yip’ fan reb e liw ni ke yan be’ ngay ni ir e bay mat’awun ni nge yan nga lon e en immoy ko re liw nem. Fare bugithin ni Hebrew ni kan pilyeg e re thin ney riy e na·chalʹ (noun, na·chalahʹ). Re n’ey e ba muun ngay ni ngam pi’ e f’oth rok be’ ara nge yag e f’oth rok ngom ni bochan e gur e bay mat’awum ni ngam man ko liw rok. (Nu 26:55; Eze 46:18) Yu ngiyal’ e yima fanay fare bugithin ni ya·rashʹ ni nge yip’ fan be’ ni nge ‘mil suwon urngin ban’en ngak,’ machane ba ga’ ni yima fanay ni nge yip’ fan e binaw ni ngan ‘tafnay.’ (Ge 15:3; Le 20:24) Re thin ney e ku be yip’ fan girdien reb e nam ni kar chamgad kar ‘thirifed u but’ girdien’ yugu reb e nam, ara kar “tulufedrad nga wuru’” e nam rorad. (De 2:12, BT; 31:3) Fare bugithin ni Greek ni kleʹros e kun pilyeg ni f’oth rok be’.—Mt 27:35; Ac 1:17; 26:18.
it-1-E 317 ¶2
Arche’
Tomuren fare Ran ni Tharey e Fayleng, me ognag Noah e tin nib beech e “arche’” nge yugu boch e gamanman ni maligach ngak Got. (Ge 8:18-20) Tomuren ma aram me pag Got e girdi’ ni ngaur ked e arche’, machane thingar dab ra ked e racha’ riy. (Ge 9:1-4; mu taarebrogonnag ko Le 7:26; 17:13.) Arche’ ni yog Got e ngiyal’ nem nib “beech” e aram e tin nib m’agan’ ngay ni ngan fanay ko maligach. Machane be tamilangnag e Thin rok Got ni tin baaram e arche’ ni yima kay e dariy reb ni unog nib “alit” ndabiyog ni ngan kay. Fin ngiyal’ nni ngongliy fare Motochiyel rok Moses e aram e ngiyal’ nnog e tin nib beech e arche’ nrayog ni ngan kay nge tin nde beech ndabin kay. (Le 11:13-19, 46, 47; 20:25, BT; De 14:11-20) Machane der tamilangnag e Bible e n’en nra k’aring reb e pi arche’ ney ni nge “alit” ndabkiyog ni ngan kay. Yugu aram rogon ni yooren e re miti arche’ ney e yad ma longuy boch e gamanman ara yad ma kay boch ban’en ni ke yim’, machane gathi gubin mit e arche’ nib muun ko pi arche’ ney. (Mu guy e HOOPOE.) Re motochiyel ney e ban’en ndaki t’uf ni ngan fol riy u tomuren ni tabab fa bin nib beech e m’ag ni ngongliy Got, ma aram e n’en ni tamilangnag Got ngak Peter u nap’an nni pilyeg e changar rok.—Ac 10:9-15.
Boch Ban’en nib Ga’ Fan ko Thin rok Got
it-1-E 563
Ngan Th’eth’ab Yu Yang u Dowey
Be yog e Motochiyel rok Got ndab ni th’eth’ab yu yang u dowey ni nge dag ni ke kireban’uy ngak be’ ni ke yim’. (Le 19:28; 21:5; De 14:1) Fan e re n’ey e bochan ni piyu Israel e yad e girdi’ rok Jehovah ni yad ba thothup. (De 14:2) Aram fan nsusun e dabi un piyu Israel ko ngongol nib l’ag rogon ko meybil ko liyos. Maku reb e, nge th’eth’ab be’ yu yang u dow ni nge dag gelngin e kireban’ rok e ban’en nde puluw ni nge rin’ ba ulung i girdi’ ni yad manang e tin riyul’ u rarogon e piin kar m’ad nge athap rorad. (Da 12:13; Heb 11:19) Ma re n’ey ndab ni th’eth’ab yu yang u dowey e be fil Got riy ngak piyu Israel rogon ni ngar ted fan e dowef rorad ni ke sunmiy Got.
January 18-24
BOCH E THIN NIB GA’ FAN KO THIN ROK GOT | LEVITIKUS 22-23
“Pi Madnom ni Un Tay Kakrom nge Rogon ni Gad Ba L’ag Ngay”
it-1-E 826-827
Madnom ko Flowa Ndariy e Is Riy
Bin som’on e rran ni ma madnomnag piyu Israel fare Madnom ko Flowa Ndariy e Is Riy e yima tay e muulung riy, maku ma yan i aw ko rofen ni sabbath. Bin migid e rran ngay ni aram e Nisan 16, e ma fek piyu Israel e tin som’on i wom’engin e barley ni kan thumnag nga ranod ra pied ko fare prist. Ireray e tin som’on e woldug ni ma el wom’engin u Palestine. U m’on ni ngan rin’ e re n’ey, ma dariy be’ ni nge kay e tin som’on i wom’engin e grain ndemtrug ko grain ni kan urfiy, ara kan lith ni bod rogon e flowa. Fare prist e nge ognag e re n’ey ni maligach ngak Jehovah ni aram e nge fek bochi thum fare grain ni kan m’ag nga taabang nge schichingeg ndabi gel. Ma ngki pi’ reb i fak e saf ni taareb e duw yangaren ndariy bang u dow nib kireb ni nge mang maligach ni mooruf nib muun ngay e grain ni kan athukuy e gapgep ni olive ngay nge wain ni maligach. (Le 23:6-14) Machane der yog fare motochiyel ni ngan urfiy fare grain ara fare flowa u daken e altar ni bod rogon ni i rin’ e pi prist boch nga tomuren. Gathi kemus ni nge ognag fare nam nu Israel e tin som’on i wom’engin e grain ni maligach ngak Jehovah, ya ku rayog ni nge ognag girdien reb e tabinaw ara be’ ni bay bangi binaw ni tafen u Israel fare maligach ni be pining e magar ngak Jehovah u nap’an e re madnom ney.—Ex 23:19; De 26:1, 2; mu guy e FIRSTFRUITS.
Fan ni yima rin’ e re n’ey. Re n’ey ni yima kay e flowa ndariy e is riy u nap’an ni yira tay e re madnom ney e ba puluw ko n’en ni yog Jehovah ngak Moses ni ngan rin’ nrogon ni bay ko Exodus 12:14-20 nib muun ngay e n’en ni bay ko verse 19 nsusun e dabin rin’. Be gaar: “Medlip e rran nthingari dab ni pirieg u naun romed e n’en ni yima thownag e flowa ngay.” Ka nog ko Deuteronomy 16:3 (BT) ni pi flowa ney e aram fare “flowa ko piin nra gafgowgad,” ni gubin e duw ma nge puguran ngak piyu Israel rogon ni kar chuwgad u Egypt ni yad ba gur (ndariy e tayim ni ngar ted e is ko flowa rorad [Ex 12:34]). Aray rogon ni ngar pugeduran ngan’rad rogon e gafgow ni ur ted ni yad e sib u nap’an ni chuwegrad Jehovah u tan pa’ yu Egypt. Aram fan ni yog Jehovah ngorad ni nge ‘gubin e rran u lan e yafos rorad ma ngi i yib ngan’rad e rofen nra chuwgad u Egypt.’ Ere bochan ni ke yag e puf rogon ko fare nam nu Israel ma yad manang ni Jehovah e ir e chuwegrad ko gafgow ni ur moyed u fithik’, mab puluw ni nge yib e pi n’em ngan’rad u nap’an ni yad ra tay fa dalip i madnom ni gubin e duw.—De 16:16.
it-2-E 598 ¶2
Pentekost
Ba thil e n’en ni ngan rin’ ko tin som’on i wom’engin e wheat ni kan t’ar ko n’en ni ngan rin’ ko tin som’on i wom’engin e barley ni kan t’ar. Aningeg e pawn e tin th’abi fel’ e merikengko (4.4 L; 4 dry qt) ni ngan fanay min athukuy e is ngay ngan ngongliy l’agruw e lof riy. Merikengko ni ngan fanay e kar “feked u naun rorad” ni aram e tin yima fanay u tabinaw ma gathi tin baaram ni yima fanay ko tin nib thothup ban’en. (Le 23:17, NW) Ba muun e maligach ni mooruf nge maligach ni fan ko denen ngay. Ku yira fanay l’agruw i pi fak e saf ni fan ko maligach ni ma gapaseg thilin Got nge girdi’. Ra fek fare prist fa gal flowa nge boch yang ko fa gal fak e saf nge schichingeg ndabi gel nre n’ey e gowa be ognag u p’eowchen Jehovah. Tomuren nra rin’ fare prist e re n’ey, ma aram e ra kay fare maligach ni ke mang maligach ni ma gapaseg thilin Got nge girdi’.—Le 23:18-20.
Ga Be Fol u Rogon ni Be Pow’iydad e Ulung rok Jehovah, Fa?
Be pi’ e ulung rok Jehovah e athamgil nga lanin’dad ni ngad folgad ko fare fonow rok apostal Paul ni gaar: “Nge bagadad ma ngi i lemnag bagadad, ma nge bagadad ma ngi i ayuweg bagadad ma be dag ngak nib t’uf rok ma be rin’ e tin nib fel’ ngak. Ma ngad guyed rogon ndab da paged e muulung rodad, ni bod rogon ni be rin’ boch e girdi’. Ma nge bagadad me pi’ e athamgil nga laniyan’ bagadad, ngari gel ni fan e gimed be guy ni Chirofen ni bay yib Somol riy e be chugur.” (Heb. 10:24, 25) Pi madnom nge muulung ni i tay piyu Israel u gubin e duw ni fan ko liyor rorad ngak Got e i ayuwegrad ni ngar pared ni yad ba gel ko tirok Got ban’en. Fare Madnom ko Nochi Naun ni un tay u nap’an Nehemiah e aram reb e madnom nib gel e felfelan’ ni un tay riy kakrom. (Ex. 23:15, 16; Neh. 8:9-18) Ku ireray e n’en ni gad ma rin’ u nap’an e pi muulung, nge pi assembly, nge convention ni gad ma tay e ngiyal’ ney. Ere, ngad athamgilgad ni ngaud uned ko pi muulung ney ya nge yag ni ayuwegdad ni ngad pared ni gad ba gel ko tirok Got ban’en ma gad ba felfelan’.—Titus 2:2.
Boch Ban’en nib Ga’ Fan ko Thin rok Got
Mu Par ni Gab Yul’Yul’!
Uw rogon ni ma dag e pi tapigpig rok Got ni yad ba yul’yul’? Aram e nge t’uf Got rorad u polo’ i gum’ircha’rad, ma dariy ban’en nrayog ni nge kirebnag e re t’ufeg nem. Ma angin nra yib riy e gubin ngiyal’ ma yad be rin’ e n’en nib m’agan’ ngay. Am lemnag rogon ni kan fanay fare thin ni “ngan par ni yib yul’yul’” u lan e Bible. U lan e Bible ma fare thin ni “ngan par ni yib yul’yul’” ko thin ni Hebrew e be yip’ fan: ban’en nib polo’ ara dariy bang riy nib kireb. Bod ni piyu Israel e ur ognaged e gamanman ni maligach ngak Jehovah, ma rogon ni bay ko fare Motochiyel e dab ni pi’ reb e gamanman nib kireb bang u downgin. (Lev. 22:21, 22) Girdi’ rok Got e dabiyog ni ngar ognaged reb e gamanman ndariy barba’ i ay, ara baraba’ i yuwan tel, ara barba’ i lanmit. Ku dabiyog ni ngar ognaged reb e gamanman nib m’ar. Ba ga’ fan u wan’ Jehovah ni fare gamanman nib polo’ e dariy bang u dow nib kireb. (Mal. 1:6-9) Rayog ni ngad nanged fan ni baadag Jehovah ni ngad ognaged ban’en ngak nib polo’, ndariy bang riy nib kireb. Bod rogon ni gad ra yan ni ngad chuw’iyed ban’en ndemtrug ko ba wom’engin e gek’iy ara ba ke babyor ara ba talin e maruwel, ma dubdad ni bay bang riy nib kur ara dariy yu yang riy. Gad baadag ni ngad chuw’iyed ban’en nib polo’ ndariy bang riy nib kireb. Ere ku taareb rogon e re n’ey u wan’ Jehovah nga rogon ni gad ba t’uf rok nge rogon ni ngad pared ni gad ba yul’yul’ ngak, thingari par nib polo’, ndariy ban’en nib kireb riy.
January 25-31
BOCH E THIN NIB GA’ FAN KO THIN ROK GOT | LEVITIKUS 24-25
“Madnom ko Yu Wugem e Duw nge Puf Rogon Nra Yag Ngodad Boch Nga M’on”
it-1-E 871
Puf Rogon
Fare Got ko Puf Rogon. Jehovah e ir fare Got ko puf rogon, ya ke chuweg fare nam nu Israel ko sib u Egypt. I yog ngorad ni faan yad ra fol ko pi motochiyel rok ma gubin ngiyal’ ni yad ra gaman ko tin nib t’uf rorad. (De 15:4, 5) I weliy David murung’agen e girdi’ ni yad be par u lan fare mach nu Jerusalem “ndabi buch ban’en” rorad. (Ps 122:6, 7) Machane be yog fare Motochiyel ni faanra ke gafgow be’ nu Israel nib t’uf ni nge yognag e tin nib t’uf ko tabinaw rok, ma rayog ni nge pi’ ir ni nge mang sib. Yugu aram rogon ma nap’an nra taw ko bin medlip e duw ni be pigpig ni ir reb e sib, ma be yog e Motochiyel ni yira pag nge yan. (Ex 21:2) Nap’an ni yira tay fare Madnom (ko Yu Wugem e Duw), ma yira pi’ e puf rogon ko gubin e girdi’ u lan fare binaw. Ireray e ngiyal’ ni gubin piyu Israel ni yad e sib e ngan pagrad ngar sulod nga taferad mu kun pi’ e binaw rorad ngorad.—Le 25:10-19.
it-1-E 1200 ¶2
F’oth rok Be’
Bochan nsusun e nge par e binaw ni tafen girdien reb e tabinaw u reb e mfen nge reb, ma aram fan ndabiyog ni ngan pi’ nchuway’ nge par rok be’ ndariy n’umngin nap’an. Ere nap’an ni yira pi’ bang e binaw nchuway’, ma puluwon e be yan u rogon urngin wom’engin e woldug ko fare gi binaw nge urngin e duw ni nge par ni tafen faanem ni ke chuw’iy nge mada’ ko ngiyal’ ni yira tay fare Madnom ko Yu Wugem e Duw. Ku rayog ni nge yan u rogon urngin e duw ni be par fare binaw rok faen ke chuw’iy nge mada’ ko ngiyal’ ni ke sul faen ni ir e tafen fare gi binaw ngki chuw’iy bayay nge sul ngak. (Le 25:13, 15, 23, 24) Ba l’ag e re motochiyel ney ko naun ni bay u lan e binaw ndariy e yoror riy, ya yima tay ni pi binaw ney e bang ko flang. Machane naun ni bay u lan e mach ni kan yororiy e rayog ni nge chuw’iy faen tafen nge sulweg u lan reb e duw u tomuren ni ke chuw’iy be’ fare naun. Nap’an nra pag reb e duw, ma aram e ke par fare naun ni tafen faanem ni ke chuw’iy. Pi naun ni bay ko binaw ni ma par e pi Levite riy e dabiyog ni ngan pi’ nchuway’ ni bochan e pi Levite e dariy e binaw ni f’oth rorad.—Le 25:29-34.
it-2-E 122-123
Madnom ko Yu Wugem e Duw
Faanra fol piyu Israel ko fare motochiyel ni fan ko Madnom ko Yu Wugem e Duw, ma ra ayuwegrad ni nge dab ra gafgowgad ngar tawgad nga reb e dodow ni bod ni gad be guy ni be buch ko girdi’ u boor e nam e ngiyal’ ney. Boor e nam e ngiyal’ ney e l’agruw thal e girdi’ riy. Ba thal e girdi’ e ri yad ba flaab, mab thal e ri yad ba gafgow. Angin fare motochiyel ni fan ko madnom ko yu wugem e duw nra yib ngak e girdi’ ni be’ nge be’ e rayog ni nge gelnag e nam rorad. Ya ra yan i aw ndariy be’ nra par ndakuriy e salpiy rok ara par ni kari gafgow ndakuriy ban’en nrayog ni nge rin’. Ere gubin e girdi’ nrayog ni ngar fanayed e salap rorad ni ngar mon’ognaged e nam rorad. Bochan ni be tow’athnag Jehovah e binaw rorad be yib wom’engin e woldug riy, nge rogon ni be skulnagrad, ma aram fan nrayog ni nge felfelan’ piyu Israel nga rogon ni be gagiyegnagrad Jehovah, nge flaab ni be pi’ ngorad ni bochan e yad be fol ko motochiyel rok.—Isa 33:22.
Boch Ban’en nib Ga’ Fan ko Thin rok Got
w09-E 9/1 22 ¶4
Nap’an Nra K’aring Be’ e Damumuw Ngom
Nap’an nra cham l’agruw ni’ u Israel me luf bagayow barba’ i lanmit bagayow, ma aram e be yog fare Motochiyel ni yira gechignag. Machane gathi faen ni ke maad’ad ara girdien e tabinaw rok e ngar gechignaged faen nib kireb e rok. Be yog fare Motochiyel nthingar ni fek e re pa’ i oloboch nem ngak e pi tapuf oloboch, ya aram e piin bay mat’awrad ni ngar pithiged e oloboch nrogon nib puluw ko n’en nib m’agan’ Got ngay. Re n’ey ni ngan gechignag be’ nib kireb e rok ko fare pa’ i oloboch, ara be’ ni ke un ko cham e rayog ni nge taleg fare magawon ndabi ga’. Machane ku bay boch ban’en nib l’ag ko re n’ey.
February 1-7
BOCH E THIN NIB GA’ FAN KO THIN ROK GOT | LEVITIKUS 26-27
“Rogon ni Nge Yag e Tow’ath rok Jehovah Ngom”
Mu Siyeg e “Tin Dariy Fan”
Uw rogon nra mang “salpiy” e got? Ran susunnag, ma bod rogon ba malang u daken e but’ u Israel kakrom. Re malang nem e rayog ni ngan fanay ko dimow naun ara yoror. Machane, faanra ntay ni nge mang “duga’ nib thothup” ara “ngaun guy” ma ra magawonnag laniyan’ e girdi’ rok Jehovah. (Lev. 26:1, NW) Taareb rogon, yab ga’ fan e salpiy ma bay rogon ni ngan fanay. Ba t’uf ni fan e nge yog nda pired nib fos, maku rayog ni ngad fanayed ko pigpig rodad ku Jehovah. (Ekl. 7:12; Luke 16:9) Machane, faanra da ted e salpiy nib m’on ko pigpig rodad, ma ra mang salpiy e got rodad. (Mu beeg e 1 Timothy 6:9, 10.) U lan e re fayleng ney, ni ke m’on e fel’ rogon u wan’ e girdi’ riy, e thingar da kol ayuwgad nge yog ni par e lem rodad nib thabthabel u murung’agen ere n’ey.—1 Tim. 6:17-19.
it-1-E 223 ¶3
Ban’en ni Yira Ngat Ngay
Bochan rogon ni fanay Jehovah Moses ni nge rin’ boch ban’en, ma aram fan ni yag rok Moses ni nga i rin’ boch ban’en ni yira ngat ngay (Heb., moh·raʼʹ) u p’eowchen e girdi’ rok Got. (De 34:10, 12; Ex 19:9) Piin bay e michan’ rorad e ur ted fan mat’awun Moses. Yad manang ni ir e en ke fanay Got ni nge mang mitethin rok. Ku arrogon fare tabernacle rok Jehovah ni tagil’ e liyor nthingar ki tayfan piyu Israel. (Le 19:30; 26:2) Re n’ey e be yip’ fan ni ngar ted fan fare tabernacle, mu ur liyorgad riy nrogon ni ke yog Jehovah ngorad ni ngar rin’ed, mu ur ngongolgad nib puluw ko pi motochiyel rok.
w91-E 3/1 17 ¶10
Mu Pag e “Gapas rok Got” Nge Yororiy Gum’irchaem
I yog Jehovah ko fare nam nu Israel ni gaar: “Faanra um pired nrogon ko motochiyel rog mi gimed tay u gil’ e tin ku gog, ma bay u gu pag e n’uw nge yib ngomed ko ngiyal’ nib t’uf, ya ngi i tugul e woldug ko but’ mi i yib e mak’uf ko gek’iy. Bay gu pi’ e gapas ngomed u lan e binaw romed, ma rayog ni ngam molod ndab um rusgad ngak be’. Bay gu chuweg e gamanman ni ta cham u lan e binaw romed, ma bayi m’ay e mahl u lan e binaw romed. Bay gu par romed; nggu mang Got romed, ma bay mmanged girdieg.” (Levitikus 26:3, 4, 6, 12, BT) Rayog ni nge par piyu Israel u fithik’ e gapas ni bochan e be yororiyrad Jehovah ko pi toogor rorad, ma be yib wom’engin e woldug rorad ni boor, ma kub fel’ e tha’ u thilrad Jehovah. Machane re n’ey e be yan u rogon nra fol piyu Israel ko fare Motochiyel rok Jehovah.—Psalm 119:165.
Boch Ban’en nib Ga’ Fan ko Thin rok Got
it-2-E 617
M’ar
Ma Yib ni Faanra Ndakunir Fol ko Motochiyel rok Got. I ginang Got fare nam nu Israel ni faanra dab ra ted u gil’ fare m’ag ni ke ngongliy u thilrad, ma ra ‘pi’ e m’ar ndariy falayin nge yib nga fithik’rad.’ (Le 26:14-16, 23-25; De 28:15, 21, 22) U lan fare Babyor nib Thothup e faanra ni weliy murung’agen fithik’ i dowey ni be par nib fel’, ara ba fel’ e tha’ u thildad Jehovah, ma aram e bay rogon ko tow’ath ni be yib rok Got (De 7:12, 15; Ps 103:1-3; Pr 3:1, 2, 7, 8; 4:21, 22; Re 21:1-4), ma faanra yibe weliy murung’agen e m’ar, ma aram e bay rogon ko denen nge rarogoy ndawor ni flont. (Ex 15:26; De 28:58-61; Isa 53:4, 5; Mt 9:2-6, 12; Joh 5:14) Ere yugu aram rogon ni immoy yu ngiyal’ ni Jehovah e ir e k’aring boch e girdi’ ni ngar m’argad, ni bod ni k’aring e daraw ngak Miriam, nge Uzziah, nge Gehazi nib tomgin (Nu 12:10; 2Kr 26:16-21; 2Ki 5:25-27), machane ba tamilang ni yooren e girdi’ ni i yib boch e m’ar ngorad e bochan wenegan e denen rorad ara girdien fare nam. Ere kar t’ared wom’engin e ngongol nib kireb ni kar rin’ed. (Ga 6:7, 8) I yog apostal Paul ni piin kar chelgad kar uned ko ngongol ndarngal e ke “pagrad Got yad be rin’ e tin nib golong ni aram e tin ni yad be yim’ ni bochan, ma ra bagayad ma be ngongliy ngak bagayad e pi n’en ni yima tamra’ ngay . . . [ma bayi] yib e gechig riy nga fithik’ i dowrad ni wenegan e kireb ni yad be ngongliy.”—Ro 1:24-27.
February 8-14
BOCH E THIN NIB GA’ FAN KO THIN ROK GOT | NUMBERS 1-2
“Ke Yarmiy Jehovah e Girdi’ Rok”
w94-E 12/1 9 ¶4
Rogon Nsusun e Ngad Lemnaged e Liyor Rodad Ngak Jehovah
Faanra ga bay u bang nib tolang ni ga be sap nga but’ ko gin ke n’uf piyu Israel e tent rorad riy u daken e ted, ma mang e ga ra guy? Ga ra guy e tent ni boor nrayog ni dalip milyon ara ba pag e girdi’ ni yad be par ko pi tent nem, mab yaram rogon ni kar pared ya ra reb e ulung ma dalip e ganong ni bay riy ni boch e bay ko lel’uch, ma boch e bay ko yimuch, ma boch e bay ko ngek, ma boch e bay ko ngal. Ma nap’an ni kag ra fal’eg e sap rom, ma ga ra guy reb e ulung ni bay u lukngun e gin ke n’uf piyu Israel e tent rorad riy. Re aningeg i tent nem e aram e gin ma par girdien e tabinaw ko ganong rok Levi riy. Ma lukngun e bay fare tabernacle riy ni bay bangi mad nib wechwech ni kan liyeg riy ni ku yima yog “fare Tent” ngay ni ke ngongliy fapi pumoon nu Israel “ni bay e salap” rorad nrogon ni ke yog Jehovah.—Numbers 1:52, 53; 2:3, 10, 17, 18, 25, BT; Exodus 35:10, BT.
it-1-E 397 ¶4
Gin Ke N’uf Piyu Israel e Tent Rorad Riy
Boor e girdi’ nu Israel ni bay ko gin kar n’ufed e pi tent rorad riy. Ya urngin e pumoon ni kan theegrad nrayog ni ngar uned ko mahl e yad 603,550, ndan uneg e ppin, nge bitir, nge pilibthir, nge piin nib mugutgut ngay. Ku bay 22,000 e pumoon ko ganong rok Levi, nge “yugu boch e girdi’” ni kar bad ko fare nam nu Egypt ni yad boor. Ere 3,000,000 urngirad u gubin ara ba pag. (Ex 12:38, 44; Nu 3:21-34, 39) Dariy be’ nri manang ga’ngin yang e gin ni n’uf piyu Israel e tent rorad riy, ya ba thilthil rogon ni ke sumarnag e girdi’. Nap’an ni yib i n’uf piyu Israel e tent rorad nga daken e Tafel’fel’ nu Moab u barba’ fare binaw nu Jeriko, ma ka nog ni ga’ngin e gin nra pared riy e tabab u “Beth Jeshimoth” nge yan i mada’ ko fare “loway u Akacia.”—Nu 33:49, BT.
Boch Ban’en nib Ga’ Fan ko Thin rok Got
it-2-E 764
Ngan Yoloy Fithingan e Girdi’ Nga But’
Yima yoloy fithingan be’ nga but’ nge pi’ ga’ rok ni be yan u rogon e re ganong nge tabinaw ni ke yib riy. Gathi kemus ni yima yoloy fithingay nga but’ ni bochan e ngan nang urngin e girdi’ nu Israel ya boor fan ni un yoloy fithingan e girdi’ nga but’. Bod ni fan ko tax ni ngaun fek, ara fan ngak e piin ngar uned ko mahl, ara fan ko (pi Levite) ni ngar rin’ed e maruwel ko fare tabernacle.
February 15-21
BOCH E THIN NIB GA’ FAN KO THIN ROK GOT | NUMBERS 3-4
“Maruwel ni Ma Rin’ e Pi Levite”
it-2-E 683 ¶3
Prist
U Tan fare M’ag ko Motochiyel. Nap’an ni immoy piyu Israel u Egypt ni yad e sib, me fal Jehovah e tin nganni’ u pi fakrad nga bang u nap’an ni thang e fan rok urngin e tin nganni’ i pi fak yu Egypt u nap’an fa bin ragag e gafgow. (Ex 12:29; Nu 3:13) Tin nganni’ i pi fak yu Israel ni pumoon e ke mil farad ngak Jehovah ni nge fanayrad ni ngar rin’ed yugu boch e maruwel nib thil ni fan ko pigpig rorad ngak. Rayog rok Got ni nge mel’eg urngin e tin nganni’ e pumoon ni pi fak piyu Israel ni ngar manged prist nge piin yad ma ayuweg fare tabernacle. Machane ba puluw ko n’en nib m’agan’ ngay ni nge fek e pi pumoon ko fare ganong rok Levi ni ngar rin’ed e re maruwel nem. Aram fan ni yog ko nam nu Israel ni ngar ted e pi Levite ni nga ranod nga lon urngin e tin nganni’ e pumoon ni pi fak fare 12 i ganong ni ka bay (piin owchen Efraim nge Manasseh ni fak Josef e yima theegrad ni l’agruw e ganong). Bay bayay nni theeg urngin e girdi’ ko fare nam nu Israel me yan i m’ug riy ni bay 273 e pagel ni yad e tin nganni’ u pi fak piyu Israel ni gathi yad e pi Levite ni ke gaman reb e pul nga lang yangarrad ni yad boor ko pi pagel ni fak e pi Levite. Ere yog Got ni ngan chuw’iy ngan sulweg e re 273 i pagel nem ni pi fak piyu Israel. Ra bagayad ma lal yang e salpiy ni silber puluwon ($11), min pi’ e pi salpiy nem ngak Aron nge pi fak ni pumoon. (Nu 3:11-16, 40-51) U m’on ni ngan pi’ e pi salpiy ney ma ke tay Jehovah e pi pumoon ni pi fak Aron ni kar bad ko ganong rok Levi ni yad e ngar manged e pi prist nu Israel.—Nu 1:1; 3:6-10.
it-2-E 241
Pi Levite
Maruwel nib Milfan Ngorad. Pi Levite e kar bad ko tabinaw rok fa dalip i pumoon ni fak Levi ni aram Gershon (Gershom), nge Kohath, nge Merari. (Ge 46:11; 1Kr 6:1, 16) Ra reb ko fa dalip i tabinaw ma bay bang ni kan dugliy ni ngar pared riy u daken e ted nib chugur ko fare tabernacle. Tabinaw rok Aron ni kur bad ko ganong rok Kohath e yad ma n’uf e tent rorad u mit fare tabernacle nib migid ko ngek. Ma tin ka bay i girdien e ganong rok Kohath e yad ma n’uf e tent rorad u ba’ ni yimuch ko fare tabernacle, ma ganong rok Gershon e yad bay ko ba’ ni ngal, ma ganong rok Merari e yad bay ko ba’ ni lel’uch. (Nu 3:23, 29, 35, 38) Pi Levite e ba milfan ngorad ni ngar n’ufed fare tabernacle, maku yad e yad ma buthug nga but’, maku yad e maruwel rorad ni ngar feked mam’en i yan ko gin nge milekag piyu Israel ngay. Nap’an nra taw nga nap’an ni nge chuw piyu Israel ko gin yad bay riy, ma Aron nge fapi pumoon ni fak e yad e yad ma luf fagi kateng ni bay u thilin e Gin nib Thothup nge Gin Th’abi Thothup, ngemu’ mar upunguyed fare kahol ko m’ag, nge pi altar, nge tin ka bay i mam’en fare tabernacle nib thothup. Ma girdi’ ko ganong rok Kohath e yad e ngar feked e pi n’em i yan ko gin nge milekag piyu Israel ngay. Girdien e ganong rok Gershon e yad e yad ma fek e upong u langgin fare tent, nge upong u wuru’, nge fagi kateng u langan e mab, nge yungi kateng ni fen e yoror nib liyeg fare tent nge fare altar, nge fare gi kateng ni fen e garog ko fare yoror. Ma girdien e ganong rok Merari e ba milfan ngorad ni ngar feked fa yungi chayem ko fare tent, nge dubchey riy, nge pi rumog riy, nge pi ta’ riy, nge gubin e ayal riy, nge pi yiluy riy u but’, nge pi tal ni fen e ba’ ni wuru’ e yoror.—Nu 1:50, 51; 3:25, 26, 30, 31, 36, 37; 4:4-33; 7:5-9.
it-2-E 241
Pi Levite
Nap’an Moses e fin ra gaman 30 e duw rok be’ ko ganong rok Levi, ma aram e ngiyal’ nrayog ni nge rin’ urngin e maruwel nib milfan ngak e pi Levite, ni bod ni nge un i fek mam’en e tabernacle u nap’an ni nge chuw piyu Israel nga ranod nga bang. (Nu 4:46-49) Bay boch e maruwel nrayog ni nge rin’ be’ ni ke gaman 25 e duw rok, machane de un e tin baaray e maruwel nib gel ngay ni bod ni ngan fek mam’en fare tabernacle u bang nga bang. (Nu 8:24) Boch nga tomuren u nap’an David ni Pilung, min lichnag yangaren e piin nrayog ni ngar rin’ed e pi maruwel ney nge par ko 20. Fan ni yog David ni ngan rin’ e re n’ey e bochan ni ngiyal’ nem e kan ngongliy fare tempel ni ir e ke yan nga lon fare tabernacle, ere daki t’uf ni ngaun fek mam’en u bang nga bang. Nap’an nra gaman 50 e duw rok be’, ma aram me tal ko maruwel rok. (Nu 8:25, 26; 1Kr 23:24-26; mu guy e AGE.) Ba t’uf ni nge nang e pi Levite fare Motochiyel nib fel’ rogon, ya ba ga’ ni yad e yima yog ngorad ni ngar beeged u fithik’ e girdi’ ni yoor, mu kur filed e thin riy ko girdi’.—1Kr 15:27; 2Kr 5:12; 17:7-9; Ne 8:7-9.
Boch Ban’en nib Ga’ Fan ko Thin rok Got
Mu Gonop—mu Madugdag Ku Got!
Nap’an ni pi’ Jehovah e ayuw ngak David ko ngiyal’ ni ke yib e gafgow ngak e gelnag madgun Got ni bay rok me gelnag e pagan’ rok ngak Got. (Psalm 31:22-24) Machane, dalip yay, ni war madgun Got rok David, me k’aring nge yib wenegan ngak. Som’on me yarmiy ni ngan fek fare kahol ko m’ag rok Jehovah u daken e karrow ni ma girngiy e os nde tay e pi Levites nga daken porad ngar feked nrogon ni yog e Motochiyel ku Got. Nap’an ni Uzzah, ni be gafnag fare karrow e yan ni nge kol fare kahol ko m’ag ni nge fal’eg rogon, me yim’ ko chi ngin’em ni bochan e ‘dariy e tayfan u wan’.’ Arrogon, ke denen Uzzah nib ubchiya, machane, kireb ku David ya de tay fan e Motochiyel ku Got arfan ni yib wenegan nib kireb. Nge yib madgun Got ngodad e be yip’ fan ni ngan rin’ ban’en nrogon ni ke yarmiy.—2 Samuel 6:2-9; Numbers 4:15; 7:9.
February 22-28
BOCH E THIN NIB GA’ FAN KO THIN ROK GOT | NUMBERS 5-6
“Uw Rogon Nrayog ni Ngam Folwok rok e Pi Nazirite?”
it-2-E 477
Nazirite
Nap’an nra micheg be’ ni nge mang reb e Nazirite, ma dalip ban’en nsusun e dab ki rin’: (1) Dabi unum ban’en ni bay e alkul riy; maku dabi kay wom’engin e grape ndemtrug ko tin nde lol, ara tin ke lol, ara tin kan gilk’ad, ara unum logowen ndemtrug ko tin ni kan fek ko wom’engin e grape ni kafin t’ar, ara tin kan mugninnag. (2) Dabi th’ab piyan lolugen. (3) Dabi math ko yam’ ni mus nga girdien e tabinaw rok nri yad ba chugur ni bod e chitamangin, ara chitiningin, ara walagen ni pumoon ara ppin.—Nu 6:1-7.
Boch Ban’en ni Yima Micheg ni Yugu Ba Thil. Nap’an nra micheg be’ ni nge rin’ e re n’ey, ma aram e ke “mang reb e Nazirite, ni aram e ke pi’ ir ni polo’ ngak Somol.” Re n’ey e gathi ban’en ni ke rin’ ni fan e nge yog e girdi’ e sorok riy ngak ni bochan boch ban’en ni ke pag fan riy. Ya bin riyul’ riy e, ‘n’umngin nap’an ni be par nib Nazirite, mab tabgul ni fan ngak Somol.’—Nu 6:2, 8, BT; mu taarebrogonnag ko Ge 49:26.
Ere pi gafal nni pi’ ngak e pi Nazirite e ban’en nib ga’ fan ko liyor rorad ngak Jehovah. Pi Nazirite e thingar dab ra mathgad ko yam’, ni bod rogon e en th’abi tolang ko prist nthingar dabi math ko yam’ nib muun ngay reb e girdi’ rok ni ke yim’ nrib chugur e tha’ rorow, ni fan e re n’ey e bochan e maruwel nib thothup ni kan pi’ ngak. En th’abi tolang ko prist nge tin ka bay e prist u tan pa’ e thingar dab ra unumed e wain ara ban’en ni bay alkul riy u nap’an ni yad be rin’ e maruwel rorad u p’eowchen Jehovah. Re n’ey e bochan ni maruwel rorad e ban’en nrib ga’ fan.—Le 10:8-11; 21:10, 11.
Maku reb e, be’ nib Nazirite (Heb., na·zirʹ) e ‘gubin ngiyal’ ni ke ognag ir ke pi’ ir ni polo’ ngak Somol, ma aram e nge pag piyan lolugen nge n’uw.’ Re n’ey e nge mang pow riy nra guy be’ me nang ni ke ognag ir ni nge mang Nazirite. (Nu 6:5) Maku reb e, fare bugithin ni Hebrew ni na·zirʹ e un fanay ni bay rogon ko tin baaray e woldug ni grape ndawor ni ‘tamilangnag owchen’ u nap’an e rofen ni Sabbath nreb e rran nib thothup nge fapi Madnom ni yima tay ko Yu Wugem e Duw. (Le 25:5, 11) Ku reb riy e, fagi madalia nib gol ni kan m’ag nga m’on ko fare turban ni ma tay e en th’abi tolang ko prist nga lolugen ni bay fapi thin riy ni “Tin nib Thothup ban’en e ba milfan ngak Jehovah,” e ku yima yog ni ban’en ni “kan ognag ngak Somol [rogon ko thin ni Hebrew e neʹzer, ni kki yib ko fare bugithin ni na·zirʹ].” (Ex 39:30, 31, NW) Ku arrogon ni fare teeliyaw ni ma tay e pi pilung nu Israel nga lolugrad e ku yima yog e neʹzer ngay. (2Sa 1:10; 2Ki 11:12; mu guy e CROWN; DEDICATION.) I yog apostal Paul nu lan e ulung ni Kristiano e piyan lolugen e piin nib pin ni ke n’uw e aram gamogen e ppin ma gathi ban’en ni kar upunguyed nga lolugrad. Re n’ey e nge puguran ngak e piin nib pin ni yad bay u reb e liw nib thil ko piin pumoon; ere susun e dab ra paged talin nthingar ra ted fan mat’awun e piin pumoon nrogon nib puluw ko yaram rok Got. Ere pi n’ey nnog ngak e pi Nazirite ni ngar rin’ed ara ngar taleged yad riy, ni bod rogon piyan lolugrad ni ngar ted nge n’uw (ban’en nde m’ag ko piin pumoon), ara ngar pared ndab ra unumed e wain, ara ngar pared ni yad bbeech e be puguran ngorad feni ga’ fan ni ngar paged farad u boch ban’en mar pared nri yad be fol u urngin e tin nib m’agan’ Jehovah ngay ni ngar rin’ed.—1Ko 11:2-16; mu guy e HAIR; HEAD COVERING; NATURE.
Boch Ban’en nib Ga’ Fan ko Thin rok Got
w05-E 1/15 30 ¶2
Deer ko Piin Ma Beeg
Machane Samson e ir reb e Nazirite ni yugu ba thil. U m’on ni ngan gargeleg, me gaar e engel rok Jehovah ngak e chitiningin: “Bay mu diyen ngam gargelnag bochi pagel. Ma dab mu th’ab piyan lolugen, ya rofen ni yira gargeleg e nga ni pi’ nga pa’ Got ni bod rogon ba Nazirite. Ya bayi tabab i muruwliy ni nge chuweg piyu Israel u tan pa’ e pi Filistine.” (Judges 13:5) Ere Samson e de micheg boch ban’en ni bod rogon e tin ka bay e Nazirite. Ya Got e dugliy ni nge mang Nazirite u n’umngin nap’an e yafos rok. Ere de t’uf ni nge fol ko fare motochiyel ni fan ko pi Nazirite ni be yog ndab ra mathgad ko yam’. Ya faanra thingari fol ko re motochiyel nem, ma ra chey ni math ngak be’ ni ke yim’ ni gathi lem rok, me ere uw rogon ni ngki sul bayay nge mang reb e Nazirite ni ban’en ni kan dugliy u m’on ni ngan gargeleg? Ere ba tamilang nib thil e pi gafal ni kan pi’ ngak e piin yad ma mang Nazirite u n’umngin nap’an e yafos rorad ko pi gafal ni kan pi’ ngak e piin kar ognaged yad ni ngar manged Nazirite ni bay n’umngin nap’an.