Pi Reference ko fare Babyor ni Tin Gad Ma Rin’ nge Machib ni Gad Ma Tay
September 6-12
BOCH E THIN NIB GA’ FAN KO THIN ROK GOT | DEUTERONOMY 33-34
“Mu Naf Nga Tan Pa’ Jehovah Nra ‘Par ni Manemus’”
it-2 51
Jeshurun
Ireray reb e liw ni fan ngak yu Israel. U lan fare Greek Septuagint e kan pilyeg fare thin ni “Jeshurun” riy ni “t’ufeg.” Re ngachal ney e susun ni nge puguran ngak piyu Israel ni yad e girdi’ rok Jehovah ma thingari par e ngongol rorad nib fel’. (De 33:5, 26, NW; Isa 44:2, NW) Ba thil rogon ni kan fanay fare ngachal ni Jeshurun ko Deuteronomy 32:15, NW. Ri gel e kireb ko ngongol rok piyu Israel, mar darifannaged e En ni Sunmiyrad nge En ni Thapegrad, ma de yag ni ngar ngongolgad nib puluw ko fare ngachal nni pi’ ngorad ni Jeshurun.
rr 120, kahol
Yira Ayuwegdad ni Ngkud Sulod Nga Rogodad Bayay
Sana ra yib ngan’dad ni boor e chibog u m’on ko ngiyal’ ni immoy Ezekiel riy, me yog Moses ni profet ni gathi kemus ni bay gelngin Jehovah ni nge ayuweg e girdi’ rok ya ku ban’en ni baadag ni nge rin’. I yoloy Moses ni gaar: “Ka faram i yib ni be par Got ni ir e yoror romed, pa’ ni bay i par ni manemus e be ayuwegmed ngay.” (Deut. 33:27) Arrogon, rayog ni nge pagan’dad ni faan gad ra sap ngak Jehovah ko ngiyal’ ni ke yib e magawon ngodad, ma ra ayuwegdad nga pa’ nib gel me yag ni ngkud sulod nga rogodad bayay.—Ezek. 37:10.
Ngad Athamgiliyed e Gin Ka Bay ni Ngad Milgad Riy
Moses e yim’ u m’on ni nge lebug e pi n’en ni micheg Got ngak, ni bod rogon Abraham. Nap’an ni be n’en ni nge yan piyu Israel nga lan fare Nam ni Kan Micheg, me gaar Got ngak Moses: “Re nam ni bay gu pi’ ngak yu Israel e bay mu yaliy u urel, machane dab mu un nga lan.” Bochan ndar folgow Aron rok Got u nap’an ni yad bay ko fapi alublub nu Meribah, ma aram fan ndar unew nga lan fare Nam ni Kan Micheg. Ra pagew e piin nra togopuluwgad ngar k’aringed e damumuw ngorow, ma aram mar darifannagew Got. (Deut. 32:51, 52) Yugu aram rogon ma de mulan’ Moses. De lemnag nde mat’aw e n’en ni ke rin’ Got. Gad manang e re n’ey ni bochan e yog ngak Jehovah ni nge fal’eg waathan e pi ganong nu Israel. Ma tin tomur e thin ni yog ngorad e: “Israel, ri gab felan’! Dariy be’ ni bod gur, ni ba nam ni Somol e ke chuweg u pa’ e toogor rok. I Somol e ir fa gin’en ni ga ma mith nga fon ko mahl ma ir e sayden rom, ni nge ayuwegem rok e toogor rom me gagiyegnigem ngam gel ngorad.”—Deut. 33:29.
Boch Ban’en nib Ga’ Fan ko Thin rok Got
it-2 439 ¶3
Moses
Nap’an ni ke gaman 120 e duw rok Moses me yim’. Baaray e n’en be weliy e Bible u murung’agen gelngin ni be gaar: “Kayigu chirogon gelngin ma kab m’uth owchen.” Nap’an ni yim’ me yan i k’eyag Jehovah nga bang ndariy be’ ni manang. (De 34:5-7) Dabisiy ni fan ni rin’ Jehovah e re n’ey e bochan ni nge taleg piyu Israel ndab ra ted e malang rok Moses ni fan ko liyor ni googsur. Dabisiy ni ireray e n’en ni baadag Moonyan’ ni ngan rin’ nga downgin Moses, ya yoloy Jude nreb i gachalpen Jesus Kristus maku walagen ni gaar: “Mus ngak Mikael ni ir pilungen e engel ma de rin’ e biney e pa’. Faan ur luagew moonyan’ e thin ko arorow ni nge fek e dowef rok Moses, ma de yog rok Mikael ni nge turguy e gechig rok moonyan’ u fithik’ e thin nib kireb, machane me gaar ngak, ‘Ra puwan’ Somol ngom!’” (Jude 9) U m’on ni nge yan piyu Israel nga lan yu Kanaan ni be pow’iyrad Joshua ma 30 e rran nra mowawnaged Moses.—De 34:8.
September 13-19
BOCH E THIN NIB GA’ FAN KO THIN ROK GOT | JOSHUA 1-2
“Rogon ni Nge Fel’ e Tin Ngam Rin’”
Dab Mu Rus Ya Ba’ Jehovah Rom!
Thingar da filed e Thin rok Got ma ngad folgad riy ya nge dab da rusgad ni ngad rin’ed e tin nib m’agan’ ngay. I yog Jehovah ngak Joshua u nap’an ni ke yan nga lon Moses ni gaar: “Ngam gelnigem, ma ri dab mu rus, ma ngam guy rogon ni nguum fol u urngin fapi Motochiyel ni pi’ e tapigpig rog i Moses ngom. . . . Thingari dab mu pagtalin fare babyor ko Motochiyel, thingar um fil ni rran nge nep’, ma ngam guy rogon nguum rin’ urngin ban’en ni ba’ riy ni kan yoloy. Ma pi n’en ni ga ra lemnag ngam dugliy e ra fel’, ma yira rin’ ma ra yan i fel’.” (Josh. 1:7, 8) Ma bochan ni fol Joshua ko re fonow nem ere me yan i aw nib fel’ e pi n’en ni i rin’. Ere faanra ngad rin’ed ni aram rogon maku rayog ni nge dab da rusgad, ma ra fel’ ara ra yib angin e pigpig rodad ngak Got.
Dab Mu Rus Ya Ba’ Jehovah Rom!
De mom ni ngaun rin’ e tin nib m’agan’ Got ngay u lan e re fayleng ney nib kireb. Machane bay Got rodad ni be ayuwegdad. Ma Fak ni ir Lolugen e ulung e ku be ayuwegdad. Maku bay e Pi Mich Rok Jehovah u ga’ngin yang u fayleng ni ke pag 7,000,000 urngirad. Ere gadad gubin ni ngaud daged e michan’ rodad ma ngaud machibnaged fare thin nib fel’. Fapi thin ni bay ko fare kenggin e thin nu Bible ni fan ko duw ni 2013 e ra ayuwegem ni ngam rin’ e re maruwel ney ya be gaar: “Ngam par ni ga ba gel ma dab mu rus! . . . ya Gag, Somol ni Got rom, e gu ba’ rom.”—Josh. 1:9.
Boch Ban’en nib Ga’ Fan ko Thin rok Got
Tin Baga’ Fan ko fare Babyor ku Joshua
2:4, 5—Mang fan ni bannag Rahab e girdi’ rok e an pilung ni yad ba gay fa gal spy me pow’iyrad nga bang? I ayuweg Rahab fa gal spy u thatharen e riya’ ya bochan ni ke mich Jehovah u wan’. Arfan, ni dariy rogon ni nge yog e gin ba’ fa gal spy riy ngak e girdi’ ni yad be gay rogon ni ngar maad’adgad ko girdi’ rok Got. (Matthew 7:6; 21:23-27; John 7:3-10) Riyul’ riy, e nog Rahab nib “mat’aw ko maruwel rok,” ni ba muun ngay ni bannag nge pow’iy fapi toogor ni l’og fare pilung.—James 2:24-26.
September 20-26
BOCH E THIN NIB GA’ FAN KO THIN ROK GOT | JOSHUA 3-5
“Ma Tow’athnag Jehovah e Pi N’en Yima Rin’ u Fithik’ e Michan’”
it-2 105
Jordan
Gin baaram ko fare Lul’ nu Jordan ni yib i peth ko fare Lipath nu Galile e sogonap’an 1 i yan ko 3 m (3 i yan ko 10 ft) tom’arngin, ma sogonap’an 27 i yan ko 30 m (90 i yan ko 100 ft) radan. Ra yan i bang ko pul ni April, ma ma sugubur fare Lul’ nu Jordan me gel e toar riy. (Jos 3:14, 15) Ra sugubur e re lul’ nem ma dabiyog ni nge th’ab piyu Israel nga barba’ nib ga’ ni gin baaram nib chugur nga Jeriko. Bochan nrib gel e gireng ko re lul’ nem, ma aram fan ni bay boch e girdi’ ni ke fekrad e gireng u nap’an ni yad be maluk u rom. Machane i taleg Jehovah e ran u lan e re lul’ nem ndaki yan, ma aram me yag ni nge th’ab piyu Israel nga barba’. (Jos 3:14-17) Boch e chibog nga tomuren miki buch ban’en ni aray rogon rok Elijah u nap’an ni yow Elisha, miki buch bayay u nap’an ni yigoo Elisha.—2Ki 2:7, 8, 13, 14.
Nge Felfelan’um Ko Pi Puguran Rok Jehovah
Faan gad ra pigpig ngak Jehovah u fithik’ e yul’yul’ ma uw rogon nra gelnag e pagan’ rodad ngak? Am lemnag e n’en ni buch u nap’an ni be n’en ni nge yan piyu Israel nga lan fare Nam ni Kan Micheg. Ke yog Jehovah ngak e pi prist ni yad be fek fare kiwaren e m’ag nnap’an ni yad ra taw ko fare Lul’ ni Jordan, ma dab ra talgad. Machane, nap’an ni chugur piyu Israel ko fare lul’ mi yad guy ni ke sugubur ya aram e ngiyal’ ni ma aw e n’uw. Ere, mang e yad ra rin’? Gur, yad ra par u tooben e re lul’ nem ngar songad nge mada’ ko ngiyal’ ni ke sop’ling e ran riy? Danga’, ya ke pagan’rad ngak Jehovah ma kar folgad ko n’en ni ke yog. Mang angin ni yib riy? Be gaar e Bible: “Faan ra bad nga marichlen e lul’ ni Jordan mi yad tay e rifrif u ayrad nga fithik’ e ran, me tal e ran ko fare lul’ ndaki yan . . . ma fapi prist ni yad be mat’nag fare kahol ko m’ag rok Somol e ra sak’iygad u daken e but’ ni ke melik’ u lukngun fare lul’ ni Jordan nge yan i mada’ ko ngiyal’ ni baaram ni ke yib urngin e girdi’ nu Israel ra th’abed fare lul’ nga baraba’.” (Josh. 3:12-17) Am lemnag gelngin e felfelan’ ni tay piyu Israel u nap’an nra guyed e ran ko fare lul’ ni ke tal! Arrogon, kari mich Jehovah u wan’rad ni bochan e kar daged ni be pagan’rad ko pi fonow rok.
Nge Felfelan’um Ko Pi Puguran Rok Jehovah
Dakir ngongliy Jehovah e maang’ang ni fan ko pi tapigpig rok e ngiyal’ ney, machane ma tow’athnagrad ko pi n’en ni yad ma rin’ ni ma m’ug riy nib gel e michan’ rorad. Gelngin Got nib thothup e ma pi’ gelngirad ni ngar rin’ed e maruwel rorad ni aram e ngar machibnaged fare thin nib fel’ ni murung’agen Gil’ilungun Got u ga’ngin yang e fayleng. Ke micheg Jesus Kristus ni ir e bin som’on e Mich Rok Jehovah ngak pi gachalpen nra ayuwegrad ko re maruwel ney nrib ga’ fan, ya gaar ngorad: “Mmarod ngak girdien e pi nam u gubin yang ngam pingeged yad ngar manged pi gachalpeg, . . . gu ba’ romed, nge yan i mada’ nga tungun e re m’ag ney.” (Matt. 28:19, 20, NW) Boor e Pi Mich Rok Jehovah ni yad ba tamra’ ara yad ma rus ni ngar nonad ko girdi’ ni ka rogned ni gelngin Got nib thothup e aram e n’en ni ke ayuwegrad ni nge yag nra machibnaged e girdi’.—Mu beeg e Psalm 119:46; 2 Korinth 4:7.
Boch Ban’en nib Ga’ Fan ko Thin rok Got
Tin Baga’ Fan ko fare Babyor ku Joshua
5:14, 15—Mini’ “fare moon ni fak e pilung ko salthaw rok Jehovah”? Fare moon ni fak e pilung ni yib ni nge pi’ gelngin Joshua ni faani ir e gel ko mahl nge yognag fare Binaw nni Micheg ni som’mon e dariy be’ ya ba dake “fare Thin”—ni Jesus Kristus u m’on ni mang girdi’. (John 1:1; Daniel 10:13) Uw feni ri be pi’ gelngidad ni ba’ e pagan’ rodad ni Jesus Kristus ni ke gilbuguwan e bay rok e girdi’ ku Got e chiney ni kar pared ni yad be mahl ni mahl ko tirok Got ban’en!
September 27–October 3
BOCH E THIN NIB GA’ FAN KO THIN ROK GOT | JOSHUA 6-7
“Mu Fek Owchem ko Tin Dariy Gam’engin”
Mu Fek Owchem ko Pi N’en ni Dariy Gam’engin!
Boch e chibog nga tomuren ma owchen Akan ni be’ nu Israel e k’aring ni nge iring boch e chugum u Jeriko. I yog Got ni gubin ban’en u Jeriko ni ngan gothey, machane kemus ni bay boch ban’en ni yira fek u rom ni ngan tay nga tempel rok Jehovah. Ke gaar ngak piyu Israel: “Ngam tiyed gimed u urel ko n’en ni bay ni kirebnag,” ma dab mu feked ban’en ni kan turguy ni ngan kirebnag ya gimed ra girngiy e riya’ nga dakenmed. De fol Akan ma de yog ni ke iring boch e chugum u rom, ma aram fan ni war piyu Israel ko nam nu Ai ma boor i yad e ra m’ad. Boch nga tomuren ma aram mfini yog Akan ni gaar: “Gguy . . . ma rib fel’ yaan . . . mar gum’ ni bochan mu gu fek.” Ere owchen e ke fek e gafgow i yib ngak nib muun e girdi’ rok nge “urngin e chugum rok” ngay. (Josh. 6:18, 19, BT; 7:1-26, BT) Ere gum’irchaen Akan e ke k’aring ni nge adag e pi n’en ndariy gam’engin.
w97 8/15 28 ¶2
Mang Fan ni Nga Nog e Kireb ni Ke Rin’ Be’?
Reb i fan ni nga nog e kireb ni ke rin’ be’ e bochan ni nge par e ulung nib beech. Jehovah e ir reb e Got nib beech mab thothup. Ere baadag ni urngin e piin yad be liyor ngak e nge par e liyor nge ngongol rorad nib beech. Be fonownagdad e Thin rok ni gaar: “Um folgad rok Got, ma tin nib kireb ni um m’ad ni bochan ko ngiyal’ ndawor mu nanged Kristus riy e dab kum paged nge mang ir e gagiyegnag pangimed. Machane ngam pired ni gimed ba thothup u fithik’ urngin e tin ni gimed be rin’, ni bod rogon Got nib thothup ni ir e ke piningmed. Ya be gaar e babyor nib thothup, ‘Thingar mpired ni gimed ba thothup, ya gub thothup.’” (1 Peter 1:14-16) Piin yad be rin’ boch e ngongol nib kireb e ra dab ra thilyeged e ngongol rorad ara ni chuwegrad ko ulung, ma rayog ni ngar alitnaged e ulung ndab ki fel’ u wan’ Jehovah.—Mu taarebrogonnag ko Joshua, guruy ni 7.
Mu Fek Owchem ko Pi N’en ni Dariy Gam’engin!
Pi n’en nra guy e girdi’ ma yad baadag ni nge yog ngorad e ku rayog ni nge kirebnag e tin riyul’ e Kristiano. Ere Thin Rok Got e be pi’ e athamgil nga lanin’dad ni ngad ayuweged gadad ko pi n’en ni gad ma guy nge pi n’en ni gad baadag. (1 Kor. 9:25, 27; mu beeg e 1 John 2:15-17.) Job ni be’ nib mat’aw e ke nang ni n’en ni yira guy e yira adag. Ke yog ni gaar: “Ku gog ngog u wun’ug ndariy be’ ni ppin ni nggu changar ngak mu gu lemnag e tin nde machalbog.” (Job 31:1) Ere gathi kemus ni be lemnag Job ni nge dabi math ngak be’ nib ppin machane ku dabi lemnag ban’en nib kireb ngak. Ki yog Jesus ni lanin’dad e thingari par nib beech ndab da lemnaged e ngongol nib kireb ni gaar: “En nra sap ngak be’ ni ppin me finey ni manga yugu ra pirew, e ke kireb e rok, ni fan e kar pirew u fithik’ i laniyan’.”—Matt. 5:28.
Boch Ban’en nib Ga’ Fan ko Thin rok Got
w15 11/15 13 ¶2-3
Deer ko Piin Ma Beeg
Kakrom e nap’an nra yib boch e girdi’ ni ngar chamgad nga reb e mach ma yad ma longobiy nsom’on. Demtrug n’umngin nap’an nra longobiyed fare mach, ma faanra kar gelgad ngay ma yad ra fek urngin ban’en ni bay riy nib muun ngay e pi machaf riy. Machane nap’an ni ke ker e piin yad ma gay murung’agen e girdi’ nge boch ban’en ni immoy kakrom e pi n’en ke magey u Jeriko, ma kar pirieged e ggan ni boor. Ke weliy ba ken e babyor murung’agen e re n’ey ni gaar: “Rume’ nge grain e aram e n’en th’abi yoor nni pirieg ko pi n’en ke magey u Jeriko. . . . Re n’ey e ba thil nga chepin e n’en yima pirieg u nap’an ni yibe gay murung’agen e girdi’ nge boch ban’en ni immoy u Palestine kakrom. Sana rayog ni ngan pirieg taareb ara l’agruw melor e grain, ma biney ni ngan pirieg ni boor e ban’en ni gathi ri ma buch.”—Biblical Archaeology Review.
Be yog e Bible ni bay fan nde fek piyu Israel urngin e grain u Jeriko. I yog Jehovah ngorad ndab ra feked. (Josh. 6:17, 18) I cham piyu Israel ngorad u tomuren ni ka fin ra kunuyed e grain rorad kar ted nga naun. Ere ka boor e grain rorad e ngiyal’ nem. (Josh. 3:15-17; 5:10) Bochan ni boor e grain ni magey u Jeriko, ma be m’ug riy nde n’uw nap’an ni longobiy yu Israel e re mach nem ni bod rogon ni be yog e Bible.
October 4-10
BOCH E THIN NIB GA’ FAN KO THIN ROK GOT | JOSHUA 8-9
“N’en ni Gad Ra Fil rok Piyu Gibeon”
it-1 930-931
Gibeon
Rogon e Ngongol Rorad ngak Joshua. Nap’an Joshua ma pi Hivite e yad ma par u Gibeon. Ireray reb ko fa medlip i nam ni yog Jehovah ni ngan thang owcherad. (De 7:1, 2; Jos 9:3-7) Ku yima yog e pi Amorite ngak yu Gibeon. Re ngachal ney e ku yima yog yu ngiyal’ u nap’an ni yibe weliy murung’agen urngin e girdi’ nu Kanaan. (2Sa 21:2; mu taarebrogonnag ko Ge 10:15-18; 15:16.) Piyu Gibeon e yad ba thil ngak yugu boch e girdi’ u Kanaan ni bochan e yad manang ndabiyog ni ngar chamgad ngak yu Israel ya be cham Jehovah ni pa’rad. Aram fan nu tomuren nni gothey fare mach nu Jeriko nge Ai, me l’og e pi pumoon nu Gibeon boch e girdi’ ni ku yad owchen yu Chefirah, nge Beeroth, nge Kiriath Jearim ni nga ranod ra guyed Joshua u Gilgal ni ngar awnaged e gapas u thilrad. (Jos 9:17) Ere ron’ed e mad ni ke mogmogchoth, nge sus ni ke kaday ni ka nip’ e yungin ke math’ riy, mar feked e tutuw ko wain ni ka nip’ e yungin ke mogchoth riy, nge bogi tutuw ni ke kaday, nge flowa ni ke elel ma ke pethethaw ni bochan e ngan lemnag ni kar bad u reb e binaw nib palog, ma gathi yad boch e girdi’ ko fapi binaw ni ka nog ngak piyu Israel ni ngar thanged owcherad. Rogned ni Jehovah e ir e ke gel ngak piyu Egypt nge fa gal pilung nu Amor ni ka nog Sihon nge Og ngorow. Machane yad ba gonop ndar weliyed e n’en ni buch ko fare mach nu Jeriko nge Ai, ya faanra riyul’ ni kar bad u “bang nrib palog,” ma dawori taw murung’agen e re n’ey ngorad u m’on ni ngar chuwgad. Ere fal’eg i yaliy e pi pumoon ni yad ma yog e thin nu Israel fapi chugum rorad me m’agan’rad ko n’en ni ka rogned, ma aram mar fal’eged ba tha’ u thilrad min pagrad ndan li’rad.—Jos 9:3-15, BT.
“Dab Mu Tor ko Tin ni Ga Be Finey ni Ga Manang”
Gad gubin ndawor da flontgad, ere ku er rogon e piin piilal ni ke n’uw nap’rad ko pigpig ngak Jehovah nthingar dab ra paged talin nib t’uf ni ngar meybilgad ngak Jehovah u m’on ni ngar dugliyed ban’en. Joshua nge pi pumoon nu Israel e dar meybilgad ngak Jehovah u nap’an ni yib piyu Gibeon nga rogned ndab kun cham ngorad. Yugu aram rogon ni piyu Gibeon e ra bad u reb e mach nib chugur, machane kar thilyeged yaarad ya ngan lemnag ni kar bad u bang nib palog. Joshua nge pi pumoon nu Israel e dar ninged e ayuw ngak Jehovah ni nge pow’iyrad, ma aram mar ngongliyed ba m’ag ni nge aw e gapas u thilrad piyu Gibeon. Yugu aram rogon nde m’agan’ Jehovah ko n’en ni kar rin’ed, machane ke pag ni ngan yoloy nga Bible ya nge yog ni ngad filed ban’en riy. Ere ba t’uf ni ngaud ninged e ayuw ngak Jehovah u m’on ni ngad rin’ed boch ban’en.—Josh. 9:3-6, 14, 15.
“Ngam Lekag Daken E Nam Ni Ga’ngin”
Pi cha’nem ni kan l’ograd e ka rogned ni lungurad: “Gamad e pi tapigpig rom e kugu bad ko binaw ni rib palog ni fan nga fithingan Jehovah ni Got rom.” (Joshua 9:3-9, NW) Mad nge ggan rorad e gowa ke micheg ni kar bad ko gin rib palog, machane tin riyul’ riy e Gibeon nge mada’ nga Gilgal e kemus ni sogonap’an 20 miles palongin. Bochan ni ke mich u wan’ Joshua nge pi pilung rok e thin ni ka nog ngorad, kar m’ag fagergad ngak piyu Gibeon nge pi mach u tan pa’ piyu Gibeon. Gur tin ni rin’ piyu Gibeon e kemus ni fan ni nge dab ni thang e pogofan rorad? Ba thil, ya re nem e be micheg ni yad baadag ni ngar fel’gad u wan’ Got rok piyu Israel. I m’agan’ Jehovah ngay ni piyu Gibeon e ngar manged e piin ni “ma kunuy e l’ud ma ma l’ing e ran ni fan ko ulung nge fan ko altar rok Jehovah,” ni ngar pied e l’ud ni fan ko altar ni yima tay e maligach ngay. (Joshua 9:11-27, NW) Piyu Gibeon e kuura daged nib m’agan’rad ngay ni ngar pigpiggad ku Jehovah ngar rin’ed e maruwel nib sobut’. Baga’ ni, boch i yad e kar uned ko pi Nethinim ni kar sulod u Babylon ma kar pigpiggad u lan fare tempel ni kan toy biyay. (Ezra 2:1, 2, 43-54; 8:20) Rayog ni ngad folwokgad ko lem nge pangirad ni yad be athamgil ni nge par ni bay e gapas u thildad Got ma nge m’agan’dad ngay ni ngada pigpiggad ngak ma ngad rin’ed ni mus ko maruwel nib sobut’.
Boch Ban’en nib Ga’ Fan ko Thin rok Got
it-1 1030
Kan Tining Nga Ba Ley i Gek’iy
Rogon ni be yog fare motochiyel ni pi’ Jehovah ngak piyu Israel e bay boch e girdi’ ni kar th’abed e motochiyel nrayog ni ngan tiningrad nga ba ley i gek’iy u tomuren ni kan thang e fan rorad ni nge m’ug riy ni ke ‘bucheg Got waathrad’ ma ngki mang ba ginang ko girdi’ ni yoor. Yira tining be’ ni ke yim’ nga ba ley i gek’iy, ma thingar ni pilig nga but’ ngan yan nni k’eyag u m’on ni nge aw e lumor ni bochan e faan yira digey u daken fare ley i gek’iy nge af nga reb e rran, ma aram e yira taaynag fare nam ni ke pi’ Got ngak piyu Israel. (De 21:22, 23) Ma fol piyu Israel ko re motochiyel ney ni yugu aram rogon ni en ni kan thang e fan rok e gathi ir be’ nu Israel.—Jos 8:29, NW; 10:26, 27, NW.
October 11-17
BOCH E THIN NIB GA’ FAN KO THIN ROK GOT | JOSHUA 10-11
“Ke Cham Jehovah ni Pa’ Yu Israel”
it-1 50
Adonizedek
Ir e pilung nu Jerusalem ko ngiyal’ ni be n’en piyu Israel ni ngar feked fare Nam ni Kan Micheg. I chagil Adonizedek ko pi pilung ni yad bay ko ngal u Jordan ni ngar guyed rogon ni ngar taleged Joshua nge pi salthaw rok ndab ra gelgad ko pi nam nem. (Jos 9:1-3) Machane me yan piyu Gibeon ra awnaged e gapas u thilrad Joshua. Nap’an ni rung’ag Adonizedek e re n’ey, ma aram me kunuy e pi salthaw rok ni kub muun ngay e salthaw rok fa aningeg i pilung nu Amor nga ranod ra chamgad ngak piyu Gibeon. Nap’an ni yib Joshua i ayuweg piyu Gibeon me gel ko fapi salthaw, ma aram me mil fa lal i pilung nga ranod ra mithgad nga lan ba yiy u Makkedah. Ma nga tomuren ma aram me thang Joshua e fan rorad u p’eowchen e pi salthaw rok, me tiningrad nga yu ley i gek’iy me fek e ldow rorad nge yon’ bayay nga lan fare yiy.—Jos 10:1-27.
it-1 1020
Ayis ni Be Mul u Lang
I Fanay Jehovah e Re N’ey. Bay yu ngiyal’ ni ma fanay Jehovah e ayis ni be mul u lang ni nge lebguy e n’en ke yog me dag gelngin. (Ps 148:1, 8; Isa 30:30) Yay nsom’on ni buch e re n’ey e nap’an fa bin medlip e gafgow ni yib nga daken yu Egypt kakrom. I mul e ayis ni ke el nga but’ me li’ urngin e woldug ni bay u milay’, me t’ar urngin ken e gek’iy, me li’ e girdi’ nge gamanman ni bay u wen. Machane dariy ban’en ni buch rok yu Israel ni yad bay u Goshen. (Ex 9:18-26; Ps 78:47, 48; 105:32, 33) Boch nga tomuren miki fanay Jehovah e ayis ni be mul nga but’ ni nge cham ngak piyu Amor u lan fare Nam ni Kan Micheg u nap’an ni ayuweg piyu Israel piyu Gibeon ko ngiyal’ ni ke yib fa lal i pilung nu Amor ni ngar chamgad ngorad. Boor e girdi’ ni yim’ ko pi ayis nem ko tin ni yim’ u nap’an ni cham piyu Israel ngorad.—Jos 10:3-7, 11.
Tin Baga’ Fan ko fare Babyor ku Joshua
10:13—Uw rogon ma ra yog ni buch e binem e ban’en ni yima gin ngay? “Ba’ ban’en ni kaygi pag rogon u puluwon Jehovah,” fa ani Sunmiy e tharmiy nge fayleng? (Genesis 18:14) Faan manga baadag Jehovah, ma ra yog rok ni nge taleg ni dabki chel e fayleng ma aram e ra par be’ u fayleng ni gowa dakir mithmith e yal’ nge pul. Ara rayog ni nge pag e mithmith ko fayleng nge pul nge par ni daki bit ngay me chefeg ba yil’ i raen e yal’ nge pul u reb e kanawo’ ni raen e gali n’eney ni ma mat raen e nga yigi i par ni be mat. Demtrug ko bin ngan, “ma dariy reb e rran ni ka e buch riy ni bod e biney” u nap’an chepin e girdi’.—Joshua 10:14.
Boch Ban’en nib Ga’ Fan ko Thin rok Got
w09 3/15 32 ¶5
Deer ko Piin Ma Beeg
Yugu aram rogon ni bay boch e babyor ni kan weliy murung’agen u Bible ma kun fanay e thin riy, ma gathi be yip’ fan ni Got e ir e ke thagthagnag e thin ko yu ke babyor ney. Machane ke ayuweg Jehovah Got urngin ken e babyor ni bay e “thin rok” riy ya nge “dabi thil.” (Isa. 40:8) Arrogon, n’en ke tay Jehovah nga lan fa 66 i babyor ko Bible ni bay rodad e chiney e aram e n’en nib t’uf rodad ya nge yag ni bung rogodad ‘nrayog ni ngad rin’ed urngin mit e ngongol nib fel’.’—2 Tim. 3:16, 17.
October 18-24
BOCH E THIN NIB GA’ FAN KO THIN ROK GOT | JOSHUA 12-14
“Mu Fol rok Jehovah u Polo’ i Gum’irchaem”
Tin Baga’ Fan ko fare Babyor ku Joshua
14:10-13. Aram rogon ni ke 85 e duw yangaren Caleb, me yog ni ngan pi’ ngak fare maruwel nib mo’maw’ ni nge chuweg e girdi’ ko fa gin’en nu Hebron. Re ngi n’em e ma par yu Anakim riy—ni pumoon riy e ba pag ga’gaangin. Bochan e ayuw rok Jehovah, ma re salthaw ney nib salap e gel, me mang yu Hebron reb e mach ni tagil’ e ayuw. (Joshua 15:13-19; 21:11-13) N’en ni rin’ Caleb e be pi’ gelngidad ni dab da pilo’gad ko maruwel rok Got nib mo’maw’.
Gel E Bochan E Michan’ Nge Madgun Got
Michan’ e ma gel. Ra gel nfaan gad ra fol ko tin riyul’, ma “gad pirieg” fel’ngin, ma gad “guy” e fulweg ko meybil rodad, ma reb e kanawo’ e ga ra thamiy ni be pow’iy Jehovah e yafas rodad. (Psalm 34:8; 1 John 5:14, 15) Rayog ni nge pagan’dad ni michan’ rok Joshua nge Kaleb e ke gel u nap’an ni kar nangew feni fel’ Got. (Joshua 23:14) Amu lemnag e pi n’ey: Kar pared ni yad bfos ni 40-e duw ni yad be yan yan u daken e ted, ni bod rogon ni ke micheg Got ngorad. (Numbers 14:27-30; 32:11, 12) U lan nel’ e duw ni kar chamgad piyu Kanaan ma kar rin’ed u fithik’ e pasig. Tomur riy, kan pi’ ngorad e yafas nib fel’ nge fel’ fithik’ i dow nge f’oth rorad. Kari tow’athnag Jehovah e piin ba yul’yul’ ni yad be pigpig ngak ni darur rusgad!—Joshua 14:6, 9-14; 19:49, 50; 24:29.
Boch Ban’en nib Ga’ Fan ko Thin rok Got
it-1 902-903
Gebal
I uneg Jehovah fare “binaw rok yu Gebal” ko pi binaw nra kol piyu Israel u nap’an Joshua. (Jos 13:1-5, BT) Ke yog boch e girdi’ nde puluw e re n’ey ni bochan e fare binaw nu Gebal e bay u lel’uch u Israel (ni bay u sogonap’an 100 km [60 mi] ko lel’uch u Dan) mab tamilang ni ireray reb fapi binaw nde kol piyu Israel. Bay boch e girdi’ ni llowan’ ni ka rogned nsana ke mathmath fapi yol ni Hebrew nni yoloy ko re verse ney. Ere rayog nrogon nni yoloy e re n’ey kakrom e “fare binaw nib peth nga Lebanon” ara ‘yan i mada’ ko gin ni mus yu Gebal riy.’ Machane susun e dab da paged talin ni bay ban’en nthingari rin’ piyu Israel ni faanra nge yag ngorad e pi n’en ni micheg Jehovah ko Joshua 13:2-7. Ere sana rayog ni fan nde yag fare binaw rok yu Gebal ngak yu Israel e bochan ndar folgad rok Jehovah.—Mu taarebrogonnag ko Jos 23:12, 13.
October 25-31
BOCH E THIN NIB GA’ FAN KO THIN ROK GOT | JOSHUA 15-17
“Mu Ayuweg e F’oth Rom ni Kan Pi’”
it-1 1083 ¶3
Hebron
Nap’an ni ulul piyu Israel ni ngar chamgad ko fapi binaw ni bay ko yimuch u Kanaan, ma aram mar thanged owchen e girdi’ nu Hebron nib muun ngay e pilung riy (ni ir e yib nga lon Hoham). (Jos 10:36, 37) Yugu aram rogon ni gel piyu Israel ngak piyu Kanaan, machane dar gurgad ngar ted e salthaw rorad ni ngar matanagiyed e pi binaw ni kar koled. Aram fan nnap’an ni yan piyu Israel ra chamgad nga yugu boch e binaw, me yib yu Anak ra pared nga Hebron. Ere boch nga tomuren ma aram me t’uf ni nge cham Kaleb ngorad (ara boch e pumoon nu Judah ni Kaleb e be gagiyegnagrad) ya nge yag ni fek e re mach nem u tan pa’rad. (Jos 11:21-23; 14:12-15; 15:13, 14; Jg 1:10) Som’on e ni pi’ e re binaw ney ngak Kaleb ni ir be’ ko fare ganong rok Judah, me boch nga tomuren me par ni aram reb fapi binaw nrayog ni nge mil be’ ngay ni ngan ayuweg e pogofan rok. Ku ireray reb e binaw ni ma par e pi prist riy. Machane “yungi flang ko re binaw nem” nge yochi binaw riy e ni pi’ ngak Kaleb ni nge tafnay.—Jos 14:13, 14; 20:7; 21:9-13, BT.
it-1 848
Yibe Maruwel ko Girdi’
Kakrom e ba ga’ ni yima ‘maruwel’ ko girdi’ (Heb., mas), ma tin baaray e girdi’ ni kan kolrad e ba ga’ ni yima tayrad ni ngar manged sib. (De 20:11; Jos 16:10; 17:13; Es 10:1; Isa 31:8; La 1:1) Nap’an ni i maruwel e pilung nu Egypt ngak piyu Israel ni bod e sib, ma aram min tayrad ni ngar toyed e naun u lan e binaw nu Pithom nge Rameses ni nge mang tafen e ggan. (Ex 1:11-14) Ma nap’an nranod nga lan fare Nam ni Kan Micheg, ma ur maruwelgad ko girdi’ nu Kanaan ni bod e sib ko bin ni ngar thanged owchen e pi girdi’ nem ni bod ni yog Jehovah ngorad ni ngar rin’ed. Re n’ey e yib wenegan ngak piyu Israel ni aram e ni waliyrad ni ngar uned ko liyor nga boch e got ni googsur. (Jos 16:10; Jg 1:28; 2:3, 11, 12) Ku arrogon Solomon ni Pilung ni ki fek e piin owchen yu Kanaan ni aram e piyu Amor, nge pi Hittite, nge Perizzite, nge Hivite, nge Jebusite nga i maruwel ngorad ni bod e sib.—1Ki 9:20, 21.
it-1 402 ¶3
Kanaan
Yugu aram rogon ni boor e girdi’ nu Kanaan ndan thang owcherad mu kur siyeged ni ngan suweyrad, machane rayog ni nga nog ni pi’ Jehovah “fare nam ni ga’ngin ngak piyu Israel, ya ri michmicheg ngak e pi chitamangirad kakrom,” miki pi’ e “gapas ngorad u lan fare nam ni ga’ngin,” ma “de thilyeg taareb fa tin ke micheg nra rin’ ngak e girdi’ nu Israel.” (Jos 21:43-45, BT) Gubin e pi toogor nib liyeg piyu Israel ni goo ra rusgad mar pared ndakuriy ban’en nrayog ni ngar rin’ed ngak piyu Israel. I yog Got u m’on riy nra tuluf piyu Kanaan ngar chuwgad u lan fare nam ni “buchuuw ma buchuuw” ya nge dabi par fare nam ndakuriy be’ u daken me pag urngin e gamanman ni maloboch riy. (Ex 23:29, 30, BT; De 7:22) Yugu aram rogon ni boor e pi talin e cham rok yu Kanaan nib gel ni bod e pi chariot ni bay e wasey riy, machane dabiyog ni nga nog ni fan nde yag rok piyu Israel ni ngar tafnayed in e binaw u lan e re nam nem e bochan nde yag rok Jehovah ni nge lebguy e n’en ke micheg. (Jos 17:16-18; Jg 4:13) Ya be yog e Bible ni fan nde yag e in i binaw nem ngorad e bochan ndar folgad.—Nu 14:44, 45; Jos 7:1-12.
Boch Ban’en nib Ga’ Fan ko Thin rok Got
Ga Manang Murung’agen e Re N’ey, Fa?
Ba ga’ yang e garger u Israel kakrom ni bod rogon ni be yog e Bible, fa?
BE YOG e Bible ni bay yu yang ko fare Nam ni Kan Micheg nib ga’ yang e garger riy ma ba “pire’” ken e gek’iy riy. (1 Ki. 10:27, BT; Josh. 17:15, 18) Machane, faanra yaliy e piin nde mich e re n’ey u wan’rad e yungi n’en ndakuriy e garger riy ko re nam nem e ngiyal’ ney, ma sana ra maruwar u wan’rad ko riyul’ e n’en ni be yog e Bible fa danga’.
Be yog ba ken e babyor ni “immoy yu yang i garger u Israel kakrom nrib ga’ yang ndakuriy e chiney.” (Life in Biblical Israel) Yungi n’en nib tolang ko re nam nem e ba ga’ ni boor yu ke gek’iy riy ni ka nog e Aleppo pine (Pinus halepensis) ngay, nge evergreen oak (Quercus calliprinos), nge terebinth (Pistacia palaestina). Bay bangi ban’en u rom ni ka nog yu Shephelah ngay ni bay u thilin bangi ban’en ni bay nochi burey riy nib liyeg ba burey nib tolang ni bay u tooben e day ni Mediterranean ni boor fa yu ke gek’iy riy ni ka nog e sycamore (Ficus sycomorus) ngay ni ke k’uf.
Ku bay ba ken e babyor ni be yog ni chiney e bay yu yang u Israel ndakuriy e gek’iy riy. Mang fan ni aray rogon? Be yog e re ke babyor nem nre n’em e ke buch ni buchuuw ma buchuuw. Be yog ni gaar: “Girdi’ e yad e kar magawonnaged rogon ni be tugul e gek’iy nge ku boch e woldug ko yungi n’ey ni bochan e nge yag nra ga’naged e milay’ rorad nge yungi n’en ni nga i abich e gamanman rorad riy. Ku reb i fan e bochan ni yibe toy e yu ke gek’iy ney nga but’ ni ngan fanay ko naun ma ngki mang l’ud.”—Plants of the Bible.