Pi Reference ko fare Babyor ni Tin Gad Ma Rin’ nge Machib ni Gad Ma Tay
NOVEMBER 1-7
BOCH E THIN NIB GA’ FAN KO THIN ROK GOT | JOSHUA 18-19
“Ba Gonop Jehovah u Rogon ni F’oth e Pi Binaw u Daken e Pi Ganong”
it-1 359 ¶1
Mathil
Be m’ug riy ni un f’oth e pi binaw u daken e pi ganong nu Israel ni be yan u rogon l’agruw ban’en. N’en ni ke gagiyel ko pow ni kan girngiy, nge urngin e girdi’ u reb e ganong nge reb. Fapi pow ni yima girngiy e rayog ni kemus ni be dugliy ko gin ngan e binaw e nge tafanay reb e ganong nge reb, ni bod ni nge dugliy ko ngar tafnayed bang e binaw ni bay ko lel’uch, ara yimuch, ara ngek, ara ngal, ara u dap’el’ay, ara u daken e pi burey. Bin riyul’ riy e, Jehovah e ir e ma dugliy e gin nge par reb e ganong riy nge reb. Re n’ey e rayog ni nge siyeg ndabi sum e awan’ ara maluagthin u thilin e pi ganong ney. (Pr 16:33) Bochan ni n’igin Got ni ngan rin’ e re n’ey ni aray rogon, ma aram rogon ni pow’iy ni nge reb e pi ganong nem me lebguy bang ko fare yiiy ni thagthagnag nga laniyan’ Jakob ni nge weliy u m’on ni nge yim’ nrogon ni bay ko Genesis 49:1-33.
it-1 1200 ¶1
F’oth
Gayog ni binaw rok be’. Jehovah e ir e pi’ e binaw ni nge tafanay pi’ fak piyu Israel ya ir e yog ngak Moses e mathil u reb e binaw ngu reb. (Nu 34:1-12; Jos 1:4) Moses e ir e pi’ e binaw ni nge tafanay pi fak Gad, nge Reuben, nge baley ko fare ganong rok Manasseh. (Nu 32:33; Jos 14:3) Ma tin ka bay e ganong e Joshua nge Eleazar e yow e ra piew e binaw ni ngar tafnayed. (Jos 14:1, 2) Simeon nge Levi e dan pi’ bang e binaw ngorow nib ki’ nrogon nib puluw ko fare yiiy rok Jakob ni bay ko Genesis 49:5, 7. Simeon e ni pi’ boch e binaw ni nge tafanay u lan e binaw rok Judah (Jos 19:1-9), me Levi e ni pi’ 48 e binaw ni nge tafanay u lan yu Israel ni ga’ngin. Bochan ni kan pi’ reb e maruwel nib ga’ fan ni nge rin’ e pi Levite ko tabernacle rok Jehovah, ma aram fan nrayog ni nga nog ni ir e ke pi’ e f’oth rorad. Ragag e pasent ko pi n’en yima pi’ ngorad e aram e birorad e f’oth ni bochan e pigpig ni yad be tay. (Nu 18:20, 21; 35:6, 7) Ra reb e tabinaw ma bay e binaw ni kan pi’ ni ngar tafnayed u lan e birorad e ganong. Ra be yoor girdien reb e tabinaw ma aram e be achig e binaw ni yibe f’oth u dakenrad.
it-1 359 ¶2
Mathil
Tomuren ni ke gagiyelnag fare pow ni yima girngiy e gin nge tafanay reb e ganong nge reb, ma aram e ba t’uf ni nge dugil ga’ngin e binaw ni nge par reb e ganong riy nge reb ni be yan u rogon urngin girdien fare ganong. Be gaar e Bible: “Mu f’othed e binaw u daken e pi ganong nge yu ke girdi’ nrogon ni ke gagiyel ko pow ni kam girngiyed, ni gin ba ga’ e binaw e nge yan ko ken nib ga’ e girdi’ ma gin ba achig e nge yan ko ke girdi’ nib achig.” (Nu 33:54, BT) Gin bay fagi binaw riy ni ke m’ug ko pow e dabiyog ni ngan thilyeg, machane rayog ni ngan thilyeg ga’ngin. Aram fan nnap’an nni pirieg ni kaygi ga’ yang e binaw ni kan pi’ ko ganong rok Judah, ma aram min fek bang riy ngan pi’ ko ganong rok Simeon.—Jos 19:9.
Boch Ban’en nib Ga’ Fan ko Thin rok Got
it-1 359 ¶5
Mathil
Fare thin nu Bible ni be weliy murung’agen e pi binaw nni f’oth ni bay ko ngal u Jordan e be dag ni som’on e nni dugliy e mathil nge urngin e binaw ni nge tafanay e ganong rok Judah (Jos 15:1-63), nge Josef (Efraim) (Jos 16:1-10), nge baley ko fare ganong rok Manasseh (Jos 17:1-13). Tomuren ma bod nda kun f’oth e binaw u daken e pi ganong ni bochan e chuw piyu Israel u Gilgal nga ranod ra pared nga Shiloh. (Jos 14:6; 18:1) Der yog e Bible n’umngin nap’an e re n’ey, machane boch nga tomuren me yog Joshua ko medlip ni baaram e ganong ni ke magey nde puluw e n’en ni kar rin’ed ni bochan e dawor ranod ra pared ko tirorad e binaw. (Jos 18:2, 3) Boor fan ni ka nog ni rin’ e pi ganong nem e re n’ey. Bay boch e girdi’ ni ka rogned nrayog ni fan nra lemnaged nde t’uf ni ngar gurgad nga ranod ra pared ko pi binaw nem e bochan urngin ban’en ni ke yag ngorad u nap’an nra gelgad ko pi binaw nem, nge bochan ni yad manang ndakuriy ban’en nrayog ni nge rin’ piyu Kanaan ngorad e ngiyal’ nem. Bochan ndubrad ni nge magawonnagrad e pi toogor rorad, ma rayog ni aram fan nda kaa rrin’ed e re n’ey. (Jos 13:1-7) Ma reb e ku rayog ndar nanged fan e yung ney e binaw.
NOVEMBER 8-14
BOCH E THIN NIB GA’ FAN KO THIN ROK GOT | JOSHUA 20-22
“N’en Gad Ra Fil u Reb e Magawon ni Sum ni Bochan e De Tamilang Boch Ban’en u Wan’uy”
Urngin Ban’en Riy ni Ga Manang, Fa?
Am lemnag e n’en ni buch rok piyu Israel ni ur pared u ba’ ni ngal ko fare Lul’ nu Jordan u nap’an Joshua. (Josh. 22:9-34) Kar rung’aged ni piyu Israel ni yad be par u ba’ ni ngek ko re Lul’ nu Jordan nem (ni aram e ganong rok Reuben, nge Gad, nge ba’ ni ngek e ganong rok Manasseh) e kar toyed ba altar nrib ga’ u rom u charen e re lul’ nem. Riyul’ e re n’ey, machane gathi gubin ban’en riy ni yad manang. Ere re n’ey e k’aring piyu Israel ni yad be par ko ba’ ni ngal e re lul’ nem ni ngar lemnaged ni ke togopuluw pi walagrad ngak Jehovah. Ere ra mokungad nga taabang ni nga ranod ra m’aged e mahl ko fapi ganong ni bay u ba’ ni ngek e re lul’ nem. (Mu beeg e Joshua 22:9-12.) Machane, ba manigil ya u m’on nranod ko cham, ma aram mar l’oged boch e pumoon nib pagan’rad ngorad ni nga ranod e ngaram ni ngar nanged ko ri mang e ke buch. Ere mang e ra nanged u murung’agen e re n’em? Ra nanged ni fapi ganong rok Reuben, nge Gad, nge ba’ ni ngek e ganong rok Manasseh e kar toyed e re altar nem ni nge mang ba puguran ngak e tin ni bay yib e mfen nriyul’ ni ur liyorgad ngak Jehovah, ma gathi kar ngongliyed ni ngar pied e maligach riy nga boch e got ni googsur. Dabisiy nri felfelan’ e pi girdi’ nu Israel nem ni ranod ra fithfithed murung’agen e n’en ni ke buch ma aram e n’en ni ayuwegrad ni nge dab ra m’aged e mahl ngak pi walagrad!
w08 11/15 18 ¶5
“Thingar Ud Nameged e Pi N’en ni Ma Fek e Gapas i Yib”
Bay boch e girdi’ nu Israel nrayog nra lemnaged ni ke gaman e mich riy ni ke rin’ e pi girdi’ nem e kireb, ma faanra yira mith ngan yan ni cham ngorad ma buchuuw e girdi’ nra maad’ad. Machane pi ganong ni bay ko baan ngal e Jordan e dar gurgad ngar rin’ed ban’en ya ra pied boch e girdi’ rorad ni nga ranod ra guyed pi walagrad ngar weliyed e re magawon nem u taabang. Ra fithed ni lungurad: “Mang fan ni kam rin’ed e re kireb ney nib togopuluw ko fare Got nu Israel? . . . Dakumur folwokgad rok!” Bin riyul’ riy e, de kireb e n’en ke rin’ e pi ganong ney ni kar ngongliyed e re altar nem. Ere mang e yad ra rin’? Yad ra puwan’ ko piin kar t’ared e thin nga dakenrad ma dab kur nonad ngorad, fa? Danga’, ya ra nonad u fithik’ e sumunguy ma rogned ni fan ni kar rin’ed e re n’em e bochan e yad baadag ni ngar pigpiggad ngak Jehovah. Bochan e re n’ey, me par e tha’ u thilrad Got nib fel’ ma dariy be’ ni yim’. Bochan nra weliyed e magawon rorad u fithik’ e sumunguy, ma aram me yag ni ngar awnaged e gapas.—Josh. 22:13-34, BT.
Boch Ban’en nib Ga’ Fan ko Thin rok Got
it-1 402 ¶3
Kanaan
Yugu aram rogon ni boor e girdi’ nu Kanaan ndan thang owcherad mu kur siyeged ni ngan suweyrad, machane rayog ni nga nog ni pi’ Jehovah “fare nam ni ga’ngin ngak piyu Israel, ya ri michmicheg ngak e pi chitamangirad kakrom,” miki pi’ e “gapas ngorad u lan fare nam ni ga’ngin,” ma “de thilyeg taareb fa tin ke micheg nra rin’ ngak e girdi’ nu Israel.” (Jos 21:43-45, BT) Gubin e pi toogor nib liyeg piyu Israel ni goo ra rusgad mar pared ndakuriy ban’en nrayog ni ngar rin’ed ngak piyu Israel. I yog Got u m’on riy nra tuluf piyu Kanaan ngar chuwgad u lan fare nam ni “buchuuw ma buchuuw” ya nge dabi par fare nam ndakuriy be’ u daken me pag urngin e gamanman ni maloboch riy. (Ex 23:29, 30, BT; De 7:22) Yugu aram rogon ni boor e pi talin e cham rok yu Kanaan nib gel ni bod e pi chariot ni bay e wasey riy, machane dabiyog ni nga nog ni fan nde yag rok piyu Israel ni ngar tafnayed in e binaw u lan e re nam nem e bochan nde yag rok Jehovah ni nge lebguy e n’en ke micheg. (Jos 17:16-18; Jg 4:13) Ya be yog e Bible ni fan nde yag e in i binaw nem ngorad e bochan ndar folgad.—Nu 14:44, 45; Jos 7:1-12.
NOVEMBER 15-21
BOCH E THIN NIB GA’ FAN KO THIN ROK GOT | JOSHUA 23-24
“Bin Tomur e Fonow ni Pi’ Joshua Ngak Piyu Israel”
it-1 75
M’ag u Thiliy
Bay ban’en nib thil ni buch u nap’an ni thap piyu Israel nga lan fare nam nu Kanaan. Ke pi’ Got mat’awun piyu Israel ni ngar tafnayed e re nam nem ni bod rogon ni ke micheg ko pi ga’ rorad. Ere gathi ka ranod nga lan ba nam ni gathi taferad, me yog Jehovah ngorad ndab ra ngongliyed e m’ag u thilrad e girdi’ ko re nam nem ni yad ma liyor ko got ni googsur. (Ex 23:31-33; 34:11-16) Kemus ni yigoo pi motochiyel rok Got e ngar folgad riy ma gathi girdi’ ko re nam nem ni yira chuwegrad. (Le 18:3, 4; 20:22-24) Nog ngorad ndab ra leayed e girdi’ ko pi nam nem. Yad ra rin’ e re n’ey, ma gathi kemus ni yad ra leay boch e ppin ni yad ma liyor nga boch e got ni googsur, ya ku ra sum e tha’ u thilrad e girdi’ rorad min k’aringrad ni ngar uned nga boch e ngongol, nge yalen ni bay rogon ko liyor ni googsur.—De 7:2-4; Ex 34:16; Jos 23:12, 13.
br5 7 ¶19-20
Thin rok Jehovah e Dar Ma Aw nib M’ay Fan
Ba mudugil nrogon e n’en ni kad guyed nga owchedad, ma rayog ni ngad gaargad: “Dariy bbugithin ko urngin e thin nib fel’ ni ke yog Jehovah ni Got romed ni ke aw nib m’ay fan. Ya urngin ni ke riyul’ ni fan ngomed. Dariy bbug ni ke aw nib m’ay fan.” (Joshua 23:14, NW) Jehovah e ma chuweg e pi tapigpig rok ko gafgow, ma ma yororiyrad, maku ma ayuwegrad. Rayog ni nga mog ban’en ni ke micheg nde lebug ko ngiyal’ ni ke dugliy ni nge lebug riy, fa? Dabiyog. Gad ba gonop ya ri be pagan’dad ko Thin rok Got.
Ma uw rogon e gabul nge langlath? Ke yog Jehovah ngodad ni yooren i gadad e rayog ni nge athapeg e par u paradis u fayleng. Ma buchuuw i gad e bay e athap rorad ni ngar gagiyeggad Kristus u tharmiy. Demtrug e athap rodad, ma bay fan ni ngad pired ni gad ba yul’yul’ ni bod Joshua. Bayi taw ko ngiyal’ nra riyul’ e athap rodad. Ma aram e gad ra sap nga gubin e tin ke micheg Jehovah, ma aram e ku gad ra gaar: “Urngin ni ke riyul’.”
Boch Ban’en nib Ga’ Fan ko Thin rok Got
Tin Baga’ Fan ko fare Babyor ku Joshua
24:2—Chitamangin Abraham, ni Terah, e be’ ni ma meybil ko liyos fa? Som’mon, me Terah e der ma meybil ngak Jehovah Got. Ba dake ma meybil ngak fare pul ni got ni fithingan e Sin—ba got ni goo yimanang u Ur. Rogon ko yalen rok yu Jew, Terah e ku rayog ni be’ ni ma fal’eg e liyos. Machane, ma nap’an ni chuw Abraham u Ur ni ke yog Got ngak, me un Terah ngak nga Haran.—Genesis 11:31.
NOVEMBER 22-28
BOCH E THIN NIB GA’ FAN KO THIN ROK GOT | JUDGES 1-3
“Murung’agen Be’ Nde Rus”
w04 3/15 31 ¶3
Ke Kirebnag Ehud Fare Mat’ ko Pi Toogor Rorad
I yag ni nge rin’ Ehud e re n’ey ni gathi bochan e ba llowan’ ara bochan nib meewar e pi toogor rok. Rogon ni ma lebguy Got e n’en nib m’agan’ ngay e der ma yan u rogon e n’en nrayog ni nge rin’ e girdi’. Fan ni yag ni nge rin’ Ehud e re n’ey e bochan e be ayuweg Got u nap’an ni be rin’ e n’en nib m’agan’ ngay ni aram e nge chuweg e girdi’ rok ko gafgow. I fanay Got Ehud ma “nap’an nra pi’ Somol be’ ngorad ni ir e ngi i yog e thin rorad, me ayuweg Somol faanem.”—Judges 2:18; 3:15.
w04 3/15 30 ¶1-3
Ke Kirebnag Ehud Fare Mat’ ko Pi Toogor Rorad
Som’on e ngongliy Ehud “bangi sayden ni fen” nruw raba’ mab m’uth nib ngoch nrayog ni nge mithag nga tan e mad rok. Rayog ni manang ni yira yib ni guy ko bay ban’en ni be fek nsusun e dabi fek fa. Ba ga’ ni yima m’ag e sayden ko ba’ ni gilay’ i dowey, ya nge mom rogon ni ngan girngiy nga but’ ko ba’ ni mat’aw i paay. Bochan nib gilay’ Ehud ma aram me m’ag e sayden rok “nga tan e mad rok u ba’ ni mat’aw,” ya aram e gin nrayog ni nge dabi pirieg e pi matanag ko en pilung e talin e cham rok riy. Aram fan nde tuntun ni nge “fek fapi tow’ath i yan ngak Eglon” ni pilung nu Moab.—Judges 3:16, 17, BT.
Ri der tamilangnag e Bible urngin ban’en ni buch ko som’on u tafen Eglon, ya kemus ni be gaar: “Nap’an ni pi’ Ehud fapi tow’ath ngak fare pilung me yog ngak e piin ra uned ngak ni ur feked fapi tow’ath ni ngar sulod nga taferad.” (Judges 3:18, BT) Ere tomuren ni pi’ Ehud fapi tow’ath, ma aram me un ko fapi girdi’ nge yan i tayrad nga bang nib palog u tafen Eglon, ngemu’ me sul. Mang fan? Gur, i yog ko fapi girdi’ ni ngar uned ngak ni bochan e ngar ayuweged ndabi buch ban’en rok, ara bochan e ban’en nthingar ni rin’, ara bochan e ngar ayuweged i feked e pi tow’ath nem? Ara gur, i yog ngorad ni ngar sulod nga taferad ni bochan e nge dabi buch ban’en rorad? Demtrug rogon, me sul Ehud nga tafen e en pilung ni yigoo ir.
“Ehud e ir rok e chel nge sul ko fapi malang ni kan ker downgin u tooben yu Gilgal, nge sul ngak Eglon, me gaar ngak, ‘Gur Pilung, bay bbugithin nib mith ni ngog ngom.’” Der yog e Bible rogon ni yag ni ngki sul bayay nga p’eowchen Eglon. Ya gur, gathi ra lemnag e pi matanag ni bay ban’en nrogon ni ke sul ngaram? Ara gur, ra lemnaged ndariy ban’en nrayog ni nge rin’ taabe’ u Israel ngak e pilung rorad? Fa gur, be m’ug riy ni ke yognag girdien e nam rok ni bochan e ke sul ni yigoo ir? Demtrug rogon, me yag ni ngar nonow e en pilung ni yigoo yow.—Judges 3:19, BT.
Boch Ban’en nib Ga’ Fan ko Thin rok Got
Tin Baga’ Fan ko fare Babyor ni Judges
2:10-12. Thingar uda filed e Bible ni gubin ngiyal’ ni bochan ni nge ‘dabda paged talin e pi n’en be rin’ Jehovah.’ (Psalm 103:2) Gallabthir e ba t’uf ni ngar tayew rogon feni riyul’ e Thin rok Got nga lan gum’irchaen pi fakrad.—Deuteronomy 6:6-9.
NOVEMBER 29–DECEMBER 5
BOCH E THIN NIB GA’ FAN KO THIN ROK GOT | JUDGES 4-5
“I Fanay Jehovah L’agruw e Ppin ni Ngar Ayuwegew e Girdi’ Rok”
“Bod Ba Matin Ngak Piyu Israel”
Fare ngachal ni Sisera e ma k’aring e marus ko girdi’ nu Israel. Rib kireb e teliw nge yalen rok piyu Kanaan ni bochan e ba muun ngay e bitir ni yima pi’ ni maligach nge pumoon nge ppin ni yad ma pied yad ni chuway’ ko yungi n’en ntagil’ e liyor. Uw rogon e par nreb e tolang ko salthaw u Kanaan nge pi salthaw rok e yad be suwey e re nam nem? Fare tang rok Deborah e be tamilangnag ni ke mo’maw’ e par u lan e re nam nem ndakuriy be’ ni be par u lan e yochi binaw. (Judges 5:6, 7) Rayog ni ngad susunnaged yaan e girdi’ ni yad be mith u fithik’ e pan nge yochi burey ni bochan e yad be rus ni ngar pared u lan e yochi binaw ndariy e yoror riy, ara ra milekaggad u daken e yu pa’ i kanawo’ nib mab ni bochan e ri chey min og ngorad min fek pi fakrad, min kol e pi ppin rorad u gelngiy.
“Bod Ba Matin Ngak Piyu Israel”
Reliw’ e duw ni par e girdi’ u fithik’ e marus nge mada’ ko ngiyal’ ni guy Jehovah ni ke m’agan’ e girdi’ rok ngay ni ngar thilyeged e ngongol rorad ara fare ngiyal’ i n’em ni weliy Deborah nge Barak murung’agen ko tang rorow ni faani lungurow, “Nge mada’ ko ngiyal’ ni mub, ni mub ni bod ba matin ngak piyu Israel.” Dad nanged ko cha’ney i Deborah ni leengin Lappidoth e rriyul’ ni ir reb e matin fa danga’, machane re thin ney nnog e ba fanathin. Bochan e re n’ey, me yog Jehovah ngak Deborah ni nge ayuweg fare nam ni bod rogon ba matin ni be ayuweg fak. I yog ngak ni nge pining Barak ni ir be’ nib gel e michan’ rok, me yog ngak ni nge yan i cham ngak Sisera.—Judges 4:3, 6, 7; 5:7.
“Bod Ba Matin Ngak Piyu Israel”
Ba t’uf ni nge lemnag Jael ban’en nib papey. Ere pi’ bang ni nge toffan Sisera riy, ma aram me yog Sisera ngak ni nge mithag ko en nra yib ni be gay. Nap’an ni yan i thig Sisera nga but’ me upunguy, ma nap’an ni ning e ran ni nge unum me pi’ e milik ngak. De n’uw nap’an nga tomuren, ma aram mi ri mol Sisera. Ere fek Jael ba ama nge ba richib, me n’ag lingan nge yan ko gin bay Sisera riy me yan i richibiy nga barba’ i lolugen nge yim’. Dabkiyog ni nge maruwar laniyan’ ara sul sul nga tomur ya rayog ni nge yib wenegan. Gur, i lemnag e girdi’ rok Got nge rogon e gafgow ni ke tay e re moon ney ngorad u lan boor e duw? Ara gur, i lemnag feni ga’ fan ni nge rin’ ban’en ni fan ngak Jehovah? Der yog e Bible. Kemus ni kad nanged ni yag ni nge li’ Sisera!—Judges 4:18-21; 5:24-27.
Boch Ban’en nib Ga’ Fan ko Thin rok Got
Tin Baga’ Fan ko fare Babyor ni Judges
5:20—Uw rogon ni cham e t’uf u lan e pi tharmiy ni fan ngak Barak? De yog e Bible ni re n’ey e ba muun e ayuw ko pi engel ngay fa dangay, meteorite showers ni piliyeg e boch e pumoon ni tayu llowan’ rok Sisera ni pow ko gafgow rok nib gel, ara sana pi yiiy ni ma m’ug u rogon e pi t’uf ni fan ngak Sisera ni ke m’ug ni de riyul’. Machane, dariy e maruwar riy, ni bay rogon Got ngay u bang.
DECEMBER 6-12
BOCH E THIN NIB GA’ FAN KO THIN ROK GOT | JUDGES 6-7
“Mman u Gelngim ni Ba’ Rom”
w02 2/15 6-7
Rayog ni Yib Angin e Pi Kenggin e Motochiyel rok Got Ngom
Gideon nreb e judge nu Israel e ir be’ nib puluw rogon ni ma lemnag ir. De guy rogon ni nge mang ir e yog e thin rok piyu Israel. Bin riyul’ riy e, nap’an nnog ngak ni nge rin’ e re maruwel ney me yog ndariy rogon ni ngan pi’ e biney e maruwel ngak. I gaar: “Ba’ rog e girdi’ e ir e th’abi meewar u fithik’ girdien e ganong rok Manasseh, mi gag e th’abi sobut’ u fithik’ e girdi’ ko birog e tabinaw.”—Judges 6:12-16.
w05 7/15 16 ¶3
“Ba Sayden ni Fan Ngak Somol nge Gideon!”
Kari rus piyu Midian! Ka chingiyal’ nem me bilig fa 300 i pumoon e rume’ rorad, ma yad be thoy e yabul, ma yad be tolul. Bochan ni gin piyu Midian ko fare thin ni “Ba sayden ni fan ngak Somol nge Gideon!” ni yibe tolulnag, ma aram mu kur uned ko tolul. Ngiyal’ nem ma dabkiyog ni ngar nanged ko mini’ e ba mang ngorad, ma mini’ e toogor rorad. Ere yigi par fare 300 i pumoon u tagil’rad, ma aram me k’aring Got e pi toogor rorad nem ni ngar lied yad ko sayden rorad. Ere dabkiyog ni nge gafgownag piyu Midian piyu Israel.—Judges 7:19-25; 8:10-12, 28.
Boch Ban’en nib Ga’ Fan ko Thin rok Got
Tin Baga’ Fan ko fare Babyor ni Judges
6:25-27. Gideon e ma fanay e gonop ni bochan ni nge dabi k’aring e damumuw ko toogor rok ni dariy fan. Nap’an ni gad be machibnag fare thin nib fel’, ma thingar uda kol ayuwgad ni nge dabda kireban’niged boch e girdi’ u rogon ni gad be non.
DECEMBER 13-19
BOCH E THIN NIB GA’ FAN KO THIN ROK GOT | JUDGES 8-9
“Kab Fel’ e Sobut’an’ ko Tolangan’”
w00 8/15 25 ¶3
Uw Rogon ni Ga Ma Pithig e Magawon ni Ke Sum u Thilmew Be’?
I pining Gideon fare ganong rok Efraim ni ngar ayuweged ni ngar chamgad ngak piyu Midian. Machane, tomuren ni kan mu’ ko mahl, mar gun’gun’gad nib togopuluw ngak Gideon ni yad be yog nde piningrad aram ko som’on ni ngar uned ko mahl. Be yog e Bible nib “gel e gun’gun’ nra tiyed ni bochan e re n’em.” Machane me gaar Gideon ngorad: “N’en ni kug rin’ e dabi taareb rogon ko tin ni kam ngongliyed. Chuuw ni kam ngongliyed e pumoon nu Efraim e ka ba ga’ fan nga urngin e tin ni ke ngongliy e ba’ rog e girdi’. Got e ke pi’ ngomed Oreb nge Zeeb ni yow fa gali pilung rok piyu Midian. Susun e mang e kug rin’ nra puluw ko biney?” (Judges 8:1-3) Bochan ni mel’eg Gideon e thin ni nge yog ngorad me non u fithik’ e gapas, ma aram fan nde sum e cham nga thilrad. Fapi girdi’ ko fare ganong rok Efraim e sana yad baadag ni nge m’ug nib ga’ farad ma kub tolangan’rad. Yugu aram rogon, miki guy Gideon rogon ni nge awnag e gapas u thilrad. Ere gur, rayog ni ngkud rin’ed ban’en ni aray rogon, fa?
Fan ni Kab T’uf ni Ngad Nanged e Gin ni Ngad Musgad Riy
I dag Gideon e kanawo’ nib fel’ nrayog ni ngad folwokgad riy u rogon ni dag ni manang e gin ni nge mus riy. Nap’an ni m’ug reb e engel rok Got ngak ko yay ni som’on, me yog ni ir e yib u reb e tabinaw nrib sobut’ ma be lemnag ndabiyog rok ni nge rin’ e maruwel ni ka nog ngak. (Judg. 6:15) Tomuren ni m’agan’ ngay ni nge rin’ e maruwel ni ke pi’ Jehovah ngak, ma aram me guy rogon ni ngari tamilang u wan’ urngin ban’en nib m’agan’ Jehovah ngay ni nge rin’, me meybil ngak ni nge pow’iy. (Judg. 6:36-40) Gideon e ir be’ nder ma rus. Machane, i kol ayuw u rogon ni i rin’ boch ban’en ma be ngongol u fithik’ e gonop. (Judg. 6:11, 27) De guy rogon ni nge fanay e maruwel ni kan pi’ ngak ni bochan e nge gilbuguwan. Ya nap’an ni mu’nag e maruwel ni kan pi’ ngak ma aram me sul nga tafen.—Judg. 8:22, 23, 29.
Nguun Yan u Kanawoen Jehovah
Faanra ngan fager ngak Got, ma thingarda ‘sobut’an’gad.’ (1 Pet. 3:8; Ps. 138:6) Feni ga’ fan e sobut’an’ e yira guy ko Judges guruy ni 9. Jotham ni fak Gideon e gaar: “Bay ba ngiyal’ ni yan e pi gek’iy ni ngar dugliyed be’ ni nge mang pilung rorad.” Ni weliy murung’agen fare gek’iy ni olive, nge fig, nge vine. Be yip’ fan e pi girdi’ nder gay rogon ni nge gagiyegnag e girdi’ rok nu Israel. Machane fare ke gek’iy ni bay rachanglen e kemus nib—fel’ ko l’ud—nibe yip’ fan e gagiyeg ni tay Abimelek ni be’ nib ufanthin, mab ta thang e fan ma baadag ni nge gagiyegnag e girdi’. Yugu aram rogon ni i ‘gagiyegnag piyu Israel ni dalip e duw,’ me mada’nag e yam’ nib kireb ngal’an. (Judg. 9:8-15, 22, 50-54) Rib fel’ ni ngaun par ni yib ‘sobut’an’’!
Boch Ban’en nib Ga’ Fan ko Thin rok Got
it-1 753 ¶1
Efod, I
Yugu aram rogon ni lemnag Gideon ni fare efod e nge puguran nga laniyan’ piyu Israel rogon ni ke ayuwegrad Jehovah kar gelgad ko mahl me pining e sorok ngak, machane me mang “ba wup nga puluwon Gideon nge girdi’ nu tabinaw rok” ni bochan e chel piyu Israel ngaur meybilgad ngay. (Jg 8:27) Machane der yog e Bible ni i meybil Gideon ko re efod nem, ya bin riyul’ riy e yog apostal Paul ni ir bagayad ‘fapi girdi’’ nib yul’yul’ ngak Jehovah ni ur moyed u m’on ni nge sum e ulung ni Kristiano.—Heb 11:32; 12:1.
DECEMBER 20-26
BOCH E THIN NIB GA’ FAN KO THIN ROK GOT | JUDGES 10-12
“Jefthah e Ir Be’ nib M’on Jehovah u Wan’”
Gad Ra Fel’ u Wan’ Got ni Faan Gad Ra Par ni Gad Ba Yul’yul’
Dabisiy ni fil Jefthah ban’en ko n’en ni buch rok Josef. Ba mudugil ni manang rogon ni runguy Josef pi walagen ni yugu aram rogon ni ur ‘fanenikayed.’ (Gen. 37:4; 45:4, 5) Pi n’ey ni i lemnag Jefthah e ayuweg ni nge ngongol u rogon nib m’agan’ Jehovah ngay. Ya dariy e maruwar riy ni kari kireban’ ko n’en ni ke rin’ fapi pumoon ni walagen ngak. Machane, de tal ndaki pigpig ngak Jehovah, maku de tal ndaki ayuweg e girdi’ Rok. (Judg. 11:9) Kab ga’ fan u wan’ ni nge cham ni fan nga fithingan Jehovah ko bin ni nga i par nga i lemnag e pi magawon ni be mada’nag. Ke dugliy u wan’ ni nge par nib yul’yul’ ngak Jehovah. Ma n’en ni rin’ e yib angin ngorad piyu Israel.—Heb. 11:32, 33.
it-2 27 ¶2
Jefthah
Ka chingiyal’ nem me rin’ Jefthah e n’en nib milfan ngak ni nge rin’ ni ir e be yog e thin. I pi’ e thin nge yan ko fare pilung nu Ammon ni be yog ni piyu Ammon e yad be yib ra m’aged e mahl ko fare nam nu Israel. Machane me yog fare pilung ni pi binaw nem e ke fek piyu Israel rok piyu Ammon. (Jg 11:12, 13) Ke dag Jefthah u roy ni gathi kemus ni ir reb e salthaw, ya ku ir be’ ni ma fil murung’agen e pi n’en ni i buch kakrom nib ga’ nrogon ni i ngongol Got ko girdi’ rok. I yog nde riyul’ e n’en ni be yog piyu Ammon ni aram e tamilangnag ni (1) de gafgownag piyu Israel piyu Ammon, ara piyu Moab, ara piyu Edom (Jg 11:14-18; De 2:9, 19, 37; 2Kr 20:10, 11); (2) nap’an ni gel piyu Israel ko re nam nem, ma gathi piyu Ammon e yad bay riy ya piyu Amor, ma aram me gagiyegnag Got ni nge gel piyu Israel ngak Sihon ni pilung rorad; (3) ke gaman 300 e duw nde guy piyu Ammon rogon ni ngar sulweged e pi binaw ney rok piyu Israel, ere mang fan ni fin chiney e yad be guy rogon ni ngar rin’ed e re n’ey?—Jg 11:19-27.
it-2 27 ¶3
Jefthah
I tamilangnag Jefthah kenggin e re magawon ney u nap’an ni yog nre magawon ney ni ke sum e bay rogon ko liyor ni yibe tay. I yog ni Jehovah Got e pi’ e re nam nem ngak piyu Israel ni ngar tafnayed, ma aram fan ndab ra pied bang riy ni fan ko liyor nga reb e got ni googsur. I yog ni Kemosh e got rok piyu Ammon. Bay boch e girdi’ ni kar lemnaged ni kan oloboch ko re n’ey. Yugu aram rogon ni Milcom e got rok piyu Ammon, me Kemosh e got rok piyu Moab, machane pi nam nem e boor e got ni yad ma liyor ngay. Mus ngak Solomon miki k’aring piyu Israel ni ngar uned ko liyor ngak Kemosh ni bochan e pi ppin nu bang ni i leay. (Jg 11:24; 1Ki 11:1, 7, 8, 33; 2Ki 23:13) Maku reb e, fare ngachal ni “Kemosh” e rayog ni be yip’ fan e “En Ke Gel Nga Boch Ban’en” nrogon ni ke yog boch e girdi’ llowan’. (See Gesenius’s Hebrew and Chaldee Lexicon, translated by S. Tregelles, 1901, p. 401.) Rayog ni fan ni weliy Jefthah murung’agen e re got ney e bochan ni be yog piyu Ammon ni ir e ke ayuwegrad kar ‘gelgad’ ngak yugu boch e girdi’ maku be pi’ e binaw ngorad.
Boch Ban’en nib Ga’ Fan ko Thin rok Got
it-2 26
Jefthah
Kan fakay Jefthah ni kan mabgol. Chitiningin Jefthah e “be’ ni ppin ni ma chuway’ ngak.” Machane gathi be yip’ fan nni fakay ndawor ni mabgol. Chitiningin e i pi’ ir nchuway’ u m’on ni ngar mabgolgow Gilead, ni bod rogon Rahab ni ir be’ ni i pi’ ir nchuway’ u m’on ni ngar mabgolgow Salmon. (Jg 11:1, BT; Jos 2:1; Mt 1:5) I m’ug e mich riy ni gathi ni fakay Jefthah ndawor ni mabgol u nap’an ni guy e tin baaram e walagen ni pumoon nib thil e chitiningrad rogon ni ngar tulufed u tabinaw ya nge dabi tafanay bang e binaw rok e chitamangirad. (Jg 11:2) Maku reb e, boch nga tomuren me Jefthah e ir e i yog e thin ko pi pumoon nu Gilead. (Jg 11:11) Ki ognag e maligach ngak Got u tabernacle. (Jg 11:30, 31) Urngin e pi n’ey ndabiyog ni nge rin’ be’ nni fakay ndawori ni mabgol, ya be yog e Motochiyel ni gaar: “Dariy be’ nni diyennag u muchugbil nrayog ni mang reb i chon e tirok Somol e girdi’. Ni mus ngak e piin owchen facha’ nge mada’ ko bin ragag e mfen, maku dabiyog ni yad ra mang chon e tirok Somol e girdi’.”—De 23:2, BT.
DECEMBER 27–JANUARY 2
BOCH E THIN NIB GA’ FAN KO THIN ROK GOT | JUDGES 13-14
“N’en Nra Fil e Piin Gallabthir rok Manoah nge Leengin”
w13 8/15 16 ¶1
Piin Gallabthir—Mu Skulnaged Pi Fakmed u Nap’an ni Ka Yad Bbitir
Am lemnag e n’en ni buch rok Manoah ni be’ ko fare ganong rok Dan ni ma par ko fare mach nu Zorah u Israel. I yog e engel rok Jehovah ngak leengin Manoah nra fakay bochi tir nib pagel. (Judg. 13:2, 3) Dariy e maruwar riy nri felfelan’ Manoah nge leengin ko re n’ey. Machane bay boch ban’en ni i magafan’row ngay. Ere meybil Manoah ni gaar: “Somol, wenig ngom, mu gagiyegnag fare moon ni reb e girdi’ rok Got ni ka mol’og nge yib ngomow, nge weliy ngomow e n’en nthingar gu rin’ew ngak fachi pagel ko ngiyal’ ni bay ni gargeleg riy.” (Judg. 13:8) I magafan’ Manoah nge leengin nga rogon ni ngar chuguliyew fakrow. Dariy e maruwar riy nra filew e motochiyel rok Got ngak Samson ni fakrow, mab tamilang ni yib angin. Be gaar e Bible: “Me tabab e Kan ni Thothup rok Somol i gagiyegnag [Samson].” Bochan e re n’ey, me yib gelngin Samson ni nge rin’ boch e maruwel u lan yu Israel ni ir reb e judge.—Judg. 13:25; 14:5, 6; 15:14, 15.
w05 3/15 25-26
I Yag ni Nge Rin’ Samson Boch Ban’en u Gelngin Jehovah!
Nap’an ni be ilal Samson “me par Somol ni be ayuweg.” (Judges 13:24) Bay reb e rran ni gaar ngak e chitamangin nge chitiningin: “Kug guy ba rugod u Timnah ni ba Filistine. Marow mu ningew; ya gub adag ni nggu leay.” (Judges 14:2) Dabisiy nra gingow ko re n’ey, ya baadag fakrow ni nge leay be’ ko re nam nem ko bin nge chuweg piyu Israel ko gafgow ni yibe tay ngorad. Ba togopuluw ko Motochiyel rok Got ni nge leay be’ reb e ppin ni ma liyor nga boch e got ni googsur. (Exodus 34:11-16) Aram fan ni gaar e gallabthir rok: “Mang fan ni ngam man mfek be’ mu leay u fithik’ e girdi’ ni Filistine, ni bogi ni’ ndanir maad’ad ngorad? Mog, dabiyog ni ngam gayiy reb e rugod u fithik’ e tirom e girdi’ ara u fithik’ girdien e nam rodad?” Machane me gaar Samson: “Ir e kug lemnag ni ngam marow mu ningew, ya ir e ba m’ag ngog.”—Judges 14:3, NW.
Boch Ban’en nib Ga’ Fan ko Thin rok Got
w05 3/15 26 ¶1
I Yag ni Nge Rin’ Samson Boch Ban’en u Gelngin Jehovah!
Uw rogon nib “m’ag” e re ppin nu Filistine ney ngak Samson? Be yog e McClintock and Strong’s Cyclopedia ni gathi ba m’ag e re ppin nem ngak Samson ni bochan e “ba pidorang,” ya bochan e “ra ayuweg ni nge lebguy e n’en be lemnag ni nge rin’.” Mang e re n’em? Be yog e Judges 14:4 ni be guy Samson rogon “ni nge cham ngak e Filistine.” Aram fan ni baadag ni nge leay e re ppin nem. Nap’an ni ilal Samson, ma aram “me tabab e Kan ni Thothup rok Somol i gagiyegnag” ni nga i rin’ boch ban’en. (Judges 13:25) Ere gelngin Jehovah nib thothup e ir e pow’iy Samson ni nge yog ni ngan yan ni fek e re ppin nem ni nge leay, maku ir e pi’ gelngin ni nge rin’ e maruwel rok u Israel. Ere yag ni nge rin’ Samson e n’en be lemnag, fa? Som’on e ngad weliyed rogon ni micheg Jehovah nra ayuweg.