Pi Reference ni Fan ko fare Babyor ni Pi N’en ni Ma Rin’ e Piin Kristiano nge Machib ni Yad Ma Tay
December 2-8
BOCH E THIN NIB GA’ FAN KO THIN ROK GOT | REVELATION 7-9
“Ke Tow’athnag Jehovah Girdien fare Ulung nib Ga’”
it-1-E 997 ¶1
Fare Ulung nib Ga’
Bochan e re n’ey ma bay reb e deer ni ke sum ni aram e: Faanra fare ulung i “girdi’ ni ke muulung ni pire’ ni pire’” e aram e piin ni yad ra magey ni yad ba fos ma yad ra par u roy u fayleng boch nga m’on, me ere mang fan nrayog ni nga nog ni pi girdi’ ney e “kar sak’iygad u p’eowchen tagil’ Got nge fare Fak e Saf”? (Re 7:9) Faan ga ra ‘sak’iy’ u p’eowchen be’ nrogon ni bay u Bible, ma re n’ey e yu ngiyal’ e be yip’ fan ni gab fel’ u wan’ faanem ara gab fel’ u wan’ ba ulung i girdi’ ni kam sak’iy nga p’eowcherad. (Pr 22:29, AT; Lu 1:19) Bin riyul’ riy e, bin nib m’on e guruy ko Revelation e be weliy ni “pi pilung nu fayleng, nge piin ni yad be gagiyeg nge pi tolang ko salthaw, nge piin ni boor ban’en rorad nge piin ni ba ga’ lungurad, nge tin ni ka ba’ e girdi’, ni piin ni yad e sib nge piin ni gathi yad e sib” e kan weliy murung’agrad ni yad be mith rok “faanem ni ke par nga but’ u tagil’, nge damumuw rok fare Fak e Saf! Ya fare rran ni ba ga’ ni ir e ngar damumuwgow riy e ke taw, me mini’ e rayog ni nge fos riy?” (Re 6:15-17; mu taarebrogonnag ko Lu 21:36.) Ere fapi “girdi’ ni ke muulung ni pire’ ni pire’” e aram e piin ni yad ra magey ni yad ba fos u nap’an fare rran ko damumuw rok Jehovah, ma rayog ni ngar “sak’iygad” u p’eowchen Got nge fare Fak e Saf ni aram e kar fel’gad u wan’row.
it-2-E 1127 ¶4
Gafgow nib Ga’
Sogonap’an dalip i ragag e duw nga tomuren ni gothey fare mach nu Jerusalem min thagthagnag nga laniyan’ apostal John ni nge weliy murung’agen ba ulung i girdi’ nib ga’ ni kar bad u gubin e nam, nge ganong, nge girdi’. Ma aram me gaar: “Pi cha’nem e fapi girdi’ ni kar thapgad ngaray u fithik’ fare gafgow ni ba ga’.” (Re 7:13, 14) Bochan ni ke yag ni ngar thapgad nga wuru’ “fare gafgow ni ba ga’,” ma re n’ey e be m’ug riy ni ke yag ni ngar mageygad ni yad ba fos. Ku ireray e n’en ni be micheg fare thin ko Acts 7:9, 10 ni gaar: “Ba’ Got rok [Josef] ni be un ngak me ayuweg nde buch ban’en rok.” Bochan ni kan ayuweg Josef u fithik’ e pi magawon ni mada’nag ma be yip’ fan ni gathi kemus ni yag rok ni nge athamgil u fithik’, ya ku be yip’ fan ni ke yag ni nge magey nib fos u fithik’ e gafgow nni tay ngak.
it-1-E 996-997
Fare Ulung nib Ga’
Rogon ni Ngan Nangrad. Rogon ni ngan nang ko mini’ e pi “girdi’ ni ke muulung ni pire’ ni pire’” e yira nang ko n’en ni be weliy e Revelation ko guruy ni 7 nge tin ka bay e verse ni ku be weliy murung’agen e re n’ey. Be weliy e Revelation 7:15-17 ni be ‘yororiyrad Got ndabi buch ban’en rorad,’ ma be pow’iyrad ko “fapi alublub ni bay e ran ko yafos riy,” maku bay ki n’ag Got e “lu’ u owcherad.” Ku gad ra pirieg boch e thin ko Revelation 21:2-4 ni ku be weliy boch ban’en ni taareb rogon ko pi thin ney ni gaar: “Chiney e keb i par tafen Got nga fithik’ e girdi’,” ma “bayi n’ag urngin e lu’ u owcherad,” ma aram e “dab ku unim’.” Ere re n’ey ni kan pilyeg e changar rok John nge guy e der weliy murung’agen e piin ni yad bay u tharmiy ni aram e gin ni yib “fa bin nib beech e Jerusalem ni be yib u tharmiy nga but’,” machane be weliy murung’agen e piin ni athap rorad e ngar pared u roy u fayleng.
Ngan Fal’eg i Gay Boch Ban’en nib Ga’ Fan ko Thin rok Got
re-E 115 ¶4
Kan Tay e Pow ko Pi Kristiano ni Kan Dugliyrad
4 Dariy e maruwar riy ni aningeg i engel ney e be yip’ fan aningeg ulung i engel ni be fanayrad Jehovah ni ngar taleged e magothgoth nra yibnag nga daken e fayleng nge mada’ ko ngiyal’ ni ke dugliy ni nge buch e re n’ey riy. Nap’an nra taw ko ngiyal’ ni nge pag fapi engel fa aningeg i nifeng nra yibnag e magothgoth ni nge thow u roy u fayleng ma ra yib e nifeng ko lel’uch, nge yimuch, nge ngek, nge ngal. Ma bochan nra yib e nifeng nni taab yay ma rib gel e magothgoth nra fek i yib. Re n’ey e rayog ni ngan taarebrogonnag ko ngiyal’ ni baaram ni fanay Jehovah e nifeng nib gel ni nge wereg e girdi’ nu Elam kakrom nge thangrad. Machane kab gel boch e magothgoth riy ko n’en ni buch rok piyu Elam. (Jeremiah 49:36-38) Nifngin e biney e magothgoth e kab gel boch ko fare “yoko’” nni fanay Jehovah ni nge thang fare nam nu Ammon. (Amos 1:13-15) Pi ulung ko re fayleng ney ni bay u tan gelngin Satan e dariy reb nra magey u nap’an nra yib fare rran ko damumuw rok Jehovah ni aram e ngiyal’ nra tolangnag e gagiyeg rok ndariy n’umngin nap’an.—Psalm 83:15, 18; Isaiah 29:5, 6.
it-1-E 12
Abbadon
Mini’ fare engel ko fare low nib toar ni ka nog Abbadon ngak?
Machane fare bugithin ni “Abbadon” ni bay ko Revelation 9:11 e kan fanay u roy ni nge yip’ fan fare “engel nib mil fan fare low nib toar ngak.” Maku fare bugithin ni Apollyon ko thin nu Greek e ku taareb rogon ko fare bugithin ni Abbadon e be yip’ fan e “En ni ma Kirebnag Ban’en.” Nap’an e bin 19 e chibog ma bay boch e girdi’ nra guyed rogon ni ngar tamilangnaged nre thin ney e ba l’ag rogon ngak boch e girdi’ ni bod Emperor Vespasian, nge Muhammad, nge Napoleon. Ma re engel nem e ba ga’ ni yima lemnag ni bay rogon ngak “satan.” Machane thingar da tafinayniged ni fare engel ni ke weliy e Revelation 20:1-3 murung’agen ni bay fare “kiy ko fare low nib toar” u pa’ e kan weliy ni ir owchen Got u tharmiy. Ere re engel ney e dariy rogon ngak “satan” ya ir e ke m’ag Moonyan’ ke yin’ nga lan fare low nib toar. Rogon ni be weliy fare Interpreter’s Bible murung’agen fare thin ko Revelation 9:11 e be gaar: “Machane, Abbadon e ba engel rok Got ma gathi Satan ni be ngongliy e maruwel ni ke yog Got ngak ni nge fek i yib e mogothgoth.”
U lan fapi verse ni kan fek ko fapi Babyor ko Bible nni Yoloy Nsom’on ni Thin ni Hebrew ni ka fin da weliy murung’agen e ba tamilang riy ni fare bugithin ni ʼavad·dohnʹ e taareb fan ko Sheol nge yam’. Fare thin ko Revelation 1:18 e yog Jesus Kristus riy ni gaar: “I gag e bay e yam’ u paag nge gin ni bay e piin ni kar m’ad riy.” Ku be tamilangnag fare thin ko Luke 8:31 ni bay gelngin Jesus ni nge yon’ e piin ni bay rogon ni nga non’rad nga lan fare low nib toar. Maku bay gelngin ni nge thang e piin kireb nib muun Satan ngay. Aram e n’en ni be tamilangnag e Hebrews 2:14 u nap’an ni yog ni Jesus e nni pilyeg downgin nge ngal’ nib girdi’ ngemu’ me yim’, ma “yam’ ni nge tay e nge kirebnag gelngin e moonyan’; yi moonyan’ e bay e yam’ u pa’.” Fare thin ko Revelation 19:11-16 e be tamilangnag ni Jesus e ir e en ni ke dugliy Got ni nge Thang e piin ni kireb.—Mu guy e APOLLYON.
December 9-15
BOCH E THIN NIB GA’ FAN KO THIN ROK GOT | REVELATION 10-12
“Kan Li’ ‘L’agruw Ni’’ ni Yow Be Machib ma Nga Tomuren min Fasegrow Bayay”
w14-E 11/15 30
Deer ko Piin Ma Beeg
Mini’ fa gali cha’ ni yow be machib ni kan weliy murung’agrow ko Revelation guruy ni 11?
Fare thin ko Revelation 11:3 e be weliy murung’agen l’agruw ni’ ni yow be machib u lan 1,260 e rran. Miki yog e re thin ney ni fare gamanman e ra “gel ngorow me li’row ngar m’ow.” Machane tomuren “dalip nge baley e rran,” maku yira fasegrow nre n’ey e ban’en nra guy e girdi’ mi yad gin ngay.—Rev. 11:7, 11.
Mini’ e gali cha’ney? Pi n’en ni kan weliy ko re guruy ney e ra ayuwegdad ni ngad nanged ko yow mini’. Som’on e, kan weliy ni gali cha’ney e yow be yip’ fan “fa gal ke gek’iy ni olive nge fa gal magal.” (Rev. 11:4) Re n’ey e be puguran ngodad fare tagil’ e magal nge fa gal ke gek’iy ni olive ni kan weliy murung’agen ko yiiy rok Zekariah. Fa gal ke gek’iy ni olive e ka nog ni be yip’ fan “fa gali pumoon ni ke mel’egrow Got ke gapgepnagrow” ni aram Zerubbabel ni Governor nge Joshua ni Prist nib Tolang ni yow be ‘pigpig ngak, fare Somol ko polo’ e fayleng.’ (Zek. 4:1-3, 14, BT) Bin l’agruw e, kan weliy murung’agen e gali cha’ney ni yow be ngongliy e maang’ang ni bod rogon ni i ngongliy Moses nge Elijah.—Mu taarebrogonnag e Revelation 11:5, 6 ko Numbers 16:1-7, 28-35 nge 1 Kings 17:1; 18:41-45.
Mang ban’en ni taareb rogon ko pi thin ney? Gubin e pi thin ney ni be weliy murung’agen e piin ni ke dugliyrad Got ni ngar pow’iyed e girdi’ rok u nap’an nra mada’naged e skeng. Ere, rogon ni lebug fare thin ko Revelation ko guruy ni 11 e fapi walag nib pumoon ni kan dugliyrad nra pow’iyed e girdi’ rok Got ko ngiyal’ ni tabab Gil’ilungun Got ko gagiyeg u tharmiy ko duw ni 1914 e ra machibgad ni yad ba chuw ko “mad ntutuw” u lan dalip nge baley e duw.
U tomuren nra machibgad ni yad ba chuw ko mad ni tutuw, ma aram min kalbusnagrad nib ngoch nap’an nre ney e be yip’ fan nra pared u kalbus u lan dalip nge baley e rran. Kan fanathinnag e n’en ni buch ni aram e kan li’rad. Rogon ni be lemnag e pi toogor ko girdi’ rok Got ni n’en ni ke buch e be micheg ni ke tal fare maruwel ni machib, ma aram fan ni kar felfelan’gad ko re n’ey.—Rev. 11:8-10.
Machane rogon ni yib i lebug fare yiiy e u tomuren fa dalip nga baley e rran, ma aram me fos fa gali cha’. Ere gathi kemus nni pagrad u kalbus, machane piin nra pared ni yad ba yul’yul’ e pi’ Got yugu reb e maruwel nib thil ngorad u daken Jesus Kristus. Nap’an fare duw ni 1919, ma aram e piin ni yad ba muun ko pi walag ni kan dugliyrad ni ngar manged “fare tapigpig nib yul’yul’ ma ba gonop” e yad e ngar pied e tin nib t’uf ko tirok Got ban’en ngak e girdi’ rok e ngiyal’ ney ko tin tomuren e rran.—Matt. 24:45-47; Rev. 11:11, 12.
Gad ra gin ko re n’ey ya fare thin ko Revelation 11:1, 2 e be yog ni pi n’ey ni buch e bay rogon ko ngiyal’ ni baaram ni yira foleg fare tempel nib fanathin min fal’eg i yaliy. Malaki ko guruy ni 3 e ku be weliy murung’agen e re n’ey ni ngan fal’eg i yaliy fare tempel nib fanathin min beechnag. (Mal. 3:1-4) Gur, uw n’umngin nap’an nni fal’eg i yaliy min beechnag fare tempel? I tabab e re n’ey ko duw ni 1914 nge yan i mada’ nga tabolngin e duw ni 1919. Re ngiyal’ i n’em e ba muun ngay 1,260 e rran (42 e pul) nge fare dalip nge baley e rran ni kan fanathinnag ko Revelation ko guruy ni 11.
Ri gad ba felfelan’ ni ke yarmiy Jehovah ni ngan beechnag e girdi’ rok ya nge yag ni ngar rin’ed boch ban’en nib fel’! (Titus 2:14) Maku reb e, gad ba felfelan’ ko n’en ni i rin’ e piin ni kan dugliyrad nrayog ni ngad folwokgad riy u nap’an nra pared ni yad ba mudugil ko ngiyal’ ni yibe skengnag e girdi’ rok Got ni aram e kar manged fa gal pumoon ni yow be machibnag e thin rok Got.
Ngan Fal’eg i Gay Boch Ban’en nib Ga’ Fan ko Thin rok Got
it-2-E 880-881
Bangi Babyor ni Kan Bachiy
Rogon ni Kan Fanathinnag. Bay boch e thin nu Bible ni kan fanay fare thin ni “babyor ni kan bachiy” nib fanathin. Ezekiel nge Zekariah e ra bagayow me guy bangi babyor ni kan bachiy nni l’agruw raba’ ni bay e yol riy. Bochan nib ga’ ni taa barba’ fare gi babyor e yima yoloy e thin ngay, me ere faanra bay e yol u l’agruw raba’, ma dabisiy ni be yip’ fan ni thin ko pufthin ni bay riy e rib ga’ fan. (Eze 2:9–3:3; Zek 5:1-4) Rogon ni bay ko fare thin ko Revelation nni pilyeg e changar rok John nge guy e bay be’ ni ke par nga tagil’ ni bay bangi babyor ni kan bachiy u ba ni mat’aw i pa’, nre gi babyor ney e kan pag medlip e hang ngay. Re n’ey e be taleg e girdi’ ni ngar guyed e pi n’en ni bay ko fare gi babyor nge yan i mada’ ko ngiyal’ nra yib fare Fak e Saf ni nge bing. (Re 5:1, 12; 6:1, 12-14) Boch nga tomuren min pi’ bangi babyor ni kan bachiy ngak John mi nog ngak ni nge longuy. Nap’an ni kay mab athibthib lamen, machane nap’an ni ful’ me pig nge mooy u lan e gil’iggan rok. Ma bochan ni fare gi babyor e kan bing ndan tay e hang ngay, ma re n’ey e be yip’ fan nrayog ni ngad nanged fan e thin ni bay riy. Nap’an ni nang John e thin ni bay u daken e re gi babyor ney, ma gowa ba “athibthib” lamen, machane nap’an ni ka nog ngak ni nge yiiynag e thin riy ko girdi’ ma gowa ke mooy lamen. (Re 10:1-11) Mus ngak Ezekiel me buch ban’en rok ni aray rogon u nap’an nni pi’ bangi babyor ngak ni kan bachiy ni yigoo thin ni “taganan’ e ka ni yoloy ngay, nge dolo’loy nge gel’gel’ u fithik’ e amith.”—Eze 2:10.
it-2-E 187 ¶7-9
Amith ni Ma Yib u Nap’an e Gargel
U nap’an nni pilyeg e changar rok apostal John me guy reb e ppin ni bay u tharmiy ni be n’en ni nge gargel ni be yor nib ga’ laman ni “bochan e amith nge gafgow ni ma yib ngak e gargel.” Ma aram me gargeleg fare pin “bochi pagel, ni ba ley i wasey e bayi gagiyegnag urngin e pi nam ngay.” Yugu aram rogon ni be guy fare dragon rogon ni nge longuy fare tir, machane min “lag fare tir ngan fek ngak Got nga tagil’.” (Re 12:1, 2, 4-6) Re n’ey ni ke lag Got fare tir e be yip’ fan nib m’agan’ Got ngay ni nge fakay. Aram ban’en ni yima rin’ kakrom ni aram e nap’an ni yira gargeleg reb e bitir ma yima pi’ ngak e chitamangin ni nge micheg ni aram fak. (Mu guy e BIRTH.) Ere re n’ey e be yip’ fan ni fare “ppin” e ir “leengin” Got ni aram fa “bin ba’ u tharmiy e Jerusalem” ni ir e ‘chitiningin’ Kristus nge pi walagen ni kan dugliyrad.—Ga 4:26; Heb 2:11, 12, 17.
Bochan fare “ppin” e ir leengin Got, ma aram fan ni ir be’ nib flont, ere rogon e gargel nra tay e dariy e amith riy. Ere fare amith ni kan weliy murung’agen e be yip’ fan ni aram e ke nang fare “ppin” ni be n’en ni nge gargel ni aram ban’en nra buch rok ndab ki n’uw nap’an.—Re 12:2.
Ere mini’ e be yip’ fan e re “pagel” ney nra “gagiyegnag urngin e pi nam” nga ba ley i wasey? Kan yiiynag murung’agen ko Psalm 2:6-9 ni ir e Pilung u Gil’ilungun fare Messiah. Machane nap’an ni guy John e re n’ey, ma ke n’uw nap’an nga tomuren ni kan gargeleg Kristus u roy u fayleng ma ke yim’ min faseg ko yam’. Ere ba tamilang ni be weliy murung’agen e ngiyal’ ni tabab Jesus Kristus ni fak Got ni nge gagiyegnag Gil’ilungun fare Messiah. Ya nap’an nni faseg ko yam’, ma aram me “yan i par nga but’ u ba’ ni mat’aw rok Got. Ereram e gin ni bay i son riy e chiney nge yan i mada’ ko ngiyal’ ni bayi tay Got e pi toogor rok nga tan e rifrif u ay ni nge mang tagil’ e magif ko rifrif u ay.”—Heb 10:12, 13; Ps 110:1; Re 12:10.
December 16-22
BOCH E THIN NIB GA’ FAN KO THIN ROK GOT | REVELATION 13-16
“Dab Mu Rus ko Fapi Gamanman”
Jehovah e Ir e En “Ma Dag e Pi N’en ni Ba’ Nda Nnang”
6 Ba chugur ko l’agruw biyu’ e duw ni ke yan ma boor yay ni pilyeg Jesus e changar rok apostal John nge guy bogi ban’en ni yira ngat ngay. (Rev. 1:1) Immoy bayay nni piliyeg e changar rok nge guy ba dragon ni be yip’ fan Moonyan’, ni ke sak’iy u tooben e day. (Mu beeg e Revelation 13:1, 2.) Ki guy John ba gamanman ni ke yib u fithik’ e day nga lang me pi’ Moonyan’ mat’awun ni nge par nib ga’ lungun u puluwon e girdi’. Boch nga tomuren miki guy John ba gamanman ni medlip lolugen ni aram yaan fa bin som’on e gamanman ni bay murung’agen ko Revelation 13:1. I yog ba engel ngak John ni fa medlip i lolugen fare gamanman e be yip’ fan “medlip i pilung” ara am. (Rev. 13:14, 15; 17:3, 9, 10) Nap’an ni yoloy John fare babyor ni Revelation, ma lal ko pi pilung nem e daki gel lungurad u fayleng, ma reb e ir e ba gel lungun e ngiyal’ nem, ma reb e “dawori yib.” Ere, mini’ e pi pilung nem ara am nib gel lungurad u fayleng? Chiney e ngad weliyed e n’en ni be yip’ fan reb nge reb i lolugen fare gamanman ni bay murung’agen ko Revelation. Ku gad ra fil boch ban’en u murung’agen e pi am ney ko fare babyor rok Daniel. Bokum miriay e duw u m’on ni nge tabab e pi am ney ko gagiyeg ma boor ban’en ni tamilangnag e yiiy rok Daniel u murung’agen.
re-E 194 ¶26
Rogon e Ngongol rok Fa L’agruw i Gamanman
26 Mang e re n’em? Aram fare Am nu Ngalis nge Meriken ni aram fa bin medlip i lolugen fa bin som’on e gamanman nni pi’ ba maruwel ngak ni yugu ba thil! Ma bochan ni kan tamilangnag ko n’en nni pilyeg e changar rok John nge guy ni aram yugu reb e gamanman, ma re n’ey e ke ayuwegdad ni ngad nanged rogon ni nge gagiyeg nreb e am nib ga’ lungun u ga’ngin e fayleng. Re gamanman nib fanathin ney ni l’agruw e gagey rok e be yip’ fan l’agruw e am ni yow be gagiyeg u taabang. Bochan ni gagey rok e “bod e gagey rok ba pifak e saf,” ma re n’ey e be yip’ fan nre am ney e be gagiyeg u reb e kanawo’ nra sap e girdi’ ngay ma yad ra lemnag nib munguy mab fel’ rogon e gagiyeg ni be tay, mab puluw rogon e gagiyeg rok nra adag gubin e girdi’ ni ngar pared u tanggin. Machane ku be non ni “bod ba dragon” ni aram e ma towasariy ma ma k’aring e marus ko girdi’ ma ra cham ngak e piin nder m’agan’rad ko gagiyeg rok. Re Am ney e der pi’ e athamgil nga laniyan’ e girdi’ ni ngar folgad u Gil’ilungun Got ni fare Fak e Saf e ir e be gagiyegnag, ya be guy rogon ni nge ayuweg e tin nib m’agan’ Satan ngay ni ir fare dragon. Be mon’ognag rogon ni nge ruw raba’nag e pi nam miki gelnag rogon e fanenikay u thilin e girdi’ nre ney e taareb rogon ko liyor ni yibe tay ko fa bin som’on e gamanman.
re-E 195 ¶30-31
Rogon e Ngongol rok Fa L’agruw i Gamanman
30 Rogon chepin e girdi’ e be m’ug riy ni faen ni ir yaan fare gamanman ni aram fare ulung ni League of Nations ko som’on e yu Ngalis nge Meriken e yow be ayuweg. Machane ra boch nga m’on u lan e guruy ni 17 ko Revelation, ma ra m’ug nreb e gamanman nib thil ni aram fare gamanman nib row ramaen nrayog ni nge gagiyeg ni yigoo ir. Be “non” e re ulung ney ni aram e be micheg boch e thin u fithik’ e ufanthin ni be yog ni kemus ni yigoo ir e rayog rok ni nge fek i yib e gapas nge pagan’ ni fan ngak gubin e girdi’. Machane bin riyul’ riy e, nap’an ni yad ra muulung nga taabang ma ra reb i owchen e nam ma be welthin nib togopuluw ma be k’aring e damumuw nga reb. Ku be yog e re ulung ney ni ngan thang nge chuw girdien e pi nam ndubrad ni ngar pared u tan pa’. Mus ngak e pi nam nder yag ni ngar folgad ko pi n’en nib mich u wan’ fare ulung ni League of Nations ma ke chuweg e re ulung ney. Ma nap’an nra tabab fare gafgow nib ga’, ma fapi ulung i salthaw ni yad bang ko fapi “gagey” ni yaan fare gamanman e ir e ra lebguy ba maruwel ni yira guy min gin ngay.—Revelation 7:14; 17:8, 16.
31 Ka nap’an fa Bin L’agruw e Mahl nu Fayleng, ma ke m’ug yaan fare gamanman ni ir fare ulung ni United Nations ni ke un i li’ boch e girdi’. Bod nnap’an e duw ni 1950 me un ba ulung i salthaw rok fare United Nations ko fare mahl nni tay u thilin yu North Korea nge South Korea. Nap’an e re mahl ney me li’ fapi salthaw ko UN nge South Korea sogonap’an 1,420,000 e girdi’ nu North Korea nge China. Ku aram e n’en ni buch u nap’an e duw ni 1960 nge mada’ ko 1964, u nap’an ni un e pi salthaw ko United Nations ko mahl nni tay u Congo (Kinshasa). Maku reb e, be ulul boch e tayugang’ ko am ni bod pope Paul VI nge John Paul II i micheg nre yaan e gamanman ney e aram e bin th’abi fel’ e athap ko girdi’ nra yibnag e gapas. Kur lemnaged ni faanra dabi tay e girdi’ fan e re ulung ney ma ra math mit e girdi’ u fayleng. Ere ke yan i aw ni gowa kar lied gubin e piin ni kar siyeged ni ngar folgad ara ngar liyorgad ko re ulung ney.—Deuteronomy 5:8, 9.
Tin Ba Ga’ Fan ko fare Babyor ni Revelation—II
13:16, 17. Yugu aram ni bay a magawon ni gad be mada’nag ko maruwel rodad ni gubin e rran, ni bod ni gad be ‘chuw’iy ban’en fa pi’ ban’en nchuway’, thingar dab da paged fare gamanman ni nge magawonnag fa gagiyegnag e yafas rodad. Dabda paged ni nge pow’iy e lem rodad fa n’en ni ngad rin’ed ni bod ni nge tay e ‘pow’ nga daken e rifrif u pa’dad fa daken peri’dad.
Ngan Fal’eg i Gay Boch Ban’en nib Ga’ Fan ko Thin rok Got
Tin Ba Ga’ Fan ko fare Babyor ni Revelation—II
16:13-16, NW. “Fapi thin ni de beech ni ka nog” e be yip’ fan e thin ko moonyan’ ni be yog ngak e pi pilung nu fayleng ni dabi buch ban’en rorad u nap’an ni yira puog fa medlip i plet ko damumuw rok Got ma be pow’iyrad ni ngar togopuluwgad ngak Jehovah.—Matt. 24:42, 44.
“Ke Chugur ni Ngan Chuwegmed u Fithik’ e Gafgow”!
9 Ra taw ko ngiyal’ nem, ma gathi aram e ngiyal’ ni ngad machibnaged fare ‘Thin Nib Fel’ ni murung’agen e gagiyeg rok Got.’ Ra taw ko ngiyal’ nem ma ke m’ay e re maruwel ney, ya ke yib e ‘tomur.’ (Matt. 24:14) Machane, dariy e maruwar riy ni aram e ngiyal’ nra weliy e girdi’ rok Got murung’agen e pufthin ni ngan tay ko re m’ag rok Satan ney. Rayog ni ireram e ngiyal’ ni gad ra yog ko girdi’ ni aram e yibe n’en ni ngan thang e re m’ag rok Satan ney. Ke taarebrogonnag e Bible e re n’ey nga yungi ayis ni gagang’ yang ni be mul u lang nga but’ ni bod e n’uw. I yog ni gaar: “Me mul e ayis ni gagang’ yang u lang nga but’ ni bod e n’uw, nra bayang ma ba’ tomalngin nib man raay e pawn, ni be mul u lang nga daken e girdi’. Me yog e girdi’ e tin nib kireb nib togopluw ngak Got ni bochan e re gafgow nem ni ke yib ko ayis ni be mul ni bod e n’uw, ya reb e gafgow nri ba ga’.”—Rev. 16:21.
December 23-29
BOCH E THIN NIB GA’ FAN KO THIN ROK GOT | REVELATION 17-19
“Fare Mahl rok Got Nra Museg Gubin e Mahl”
w08-E 4/1 8 ¶3-4
Armageddon e Aram fare Mahl rok Got Nra Museg Gubin e Mahl
N’umngin nap’an nra gagiyeg e girdi’ nib kireb, ma ra par e girdi’ nib mat’aw ndariy e gapas nge pagan’ rorad. (Proverbs 29:2; Eklesiastes 8:9) Gad manang ndabiyog ni ngad chuweged e ngongol ni sasalap nge kireb rok e piin ni yad ma rin’ e pi n’ey. Aram fan nib t’uf ni ngan chuweg e piin nib kireb, ma fin aram e ngiyal’ nrayog ni nge par e tin nib mat’aw ban’en me par e gapas ndariy n’umngin nap’an. Aram e n’en ni weliy Solomon murung’agen u nap’an ni yoloy ni gaar: “Piin kireb e ngan pi’rad ni ngar manged puluwon e girdi’ nib fel’.”—Proverbs 21:18, NW.
Bochan ni Got e ir e Tapuf Oloboch, ma rayog ni nge pagan’dad ngay ni gubin e oloboch nra togopuluwnag ngak e piin nib kireb ma ra dugliy nib mat’aw rogon. Ke yog Abraham ni gaar: “Dabiyog ni nge dor. Tapufthin ko fayleng ni polo’ e nge ngongol nib yal’uw.” Ere manang Abraham ni gubin e tin ma rin’ Jehovah e ba mat’aw! (Genesis 18:25) Maku reb e, be micheg e Bible ngodad ni dabun Jehovah ni nge thang e piin nib kireb ya kemus nra rin’ e re n’ey ni faan gomanga taw ko tomur ma dawor ra kalgadngan’rad.—Ezekiel 18:32; 2 Peter 3:9.
it-1-E 1146 ¶1
Os
Nni pilyeg e changar rok apostal John nge guy Jesus Kristus ni ke pilung ni be yan u daken ba os nib wechwech ma be un e pi engel u tharmiy ngak ni ku yad be yan u daken boch e os nib wechwech. Kan tamilangnag ngak John fan e re n’ey ni aram fare mahl nra tay Kristus ko pi toogor rok Jehovah ni Got rok ma ir e Chitamangin nra rin’ e re n’ey nib mat’aw rogon. (Re 19:11, 14) Boch nga m’on riy ma kan weliy nnap’an nra pilung Kristus maku ra buch boch e gafgow ni pi n’ey e kan fanathinnag nga aningeg e os nib thilthil ramaen ma kub thilthil e piin ni yad yannag.—Re 6:2-8.
re-E 286 ¶24
Ra Gel fare Pilung u Nap’an fare Mahl ni Armageddon
24 Ke war fare gamanman ni medlip lolugen ma ragag e gagey rok ni yib u fithik’ e day nga lang ni be yip’ fan fare ulung ko pi am ni be gagiyegnagrad Satan nib muun ngay fare profet ni goo bogi ban’en. Aram fa bin medlip e am nib ga’ lungun u ga’ngin yang e fayleng. (Revelation 13:1, 11-13; 16:13) Machane ka nap’an ni kab “fos” ni aram e ka be gagiyeg nreb e ulung ni be togopuluw ko girdi’ rok Got u roy u fayleng, ma kan nin’row nga lan “fare lipath i nifiy ni sulfur.” Ere gur, re n’ey e re be yip’ fan e nifiy fa? Danga’, ya re n’ey e taareb rogon ko fare gamanman nge fare profet ni goo bogi ban’en ni kan fanathinnag. Machane n’en ni be yip’ fan e aram e ngan chuweg ndariy ba ngiyal’ ni ku ra sul bayay. Re ngi lipath ney e ku aram e gin ni yira yon’ e yam’, nge Hades, nge fare Moonyan’ ngay. (Revelation 20:10, 14) Ku der yip’ fan e infierno ni aram e gin ni ma lemnag e girdi’ ni ngan gechignag e piin nib kireb riy, ya re n’ey e aram ban’en ndabun Jehovah.—Jeremiah 19:5; 32:35; 1 John 4:8, 16.
re-E 286 ¶25
Ra Gel fare Pilung u Nap’an fare Mahl ni Armageddon
25 Gubin e piin ni darur manged bang ko re am nem machane ku yad bang ko pi n’en nib kireb ni bay ko re fayleng ney e yira li’rad ko fare “sayden ni faani yib u lan l’ugun faanem ni ke af nga daken fare os.” Ra yog Jesus ni bay rogon ni ngan thang e fan rorad. Machane re n’ey e gad ra lemnag ni be yip’ fan ni yira fasegrad ko yam’ bayay ni bochan e danir weliy murung’agen ni nga non’rad nga lan fare lipath i nifiy, fa? Dariy bang u Bible ni be yog ngodad ni piin ni ke thangrad Jehovah ni ir e Tapuf Oloboch ko re ngiyal’ i n’em e yira fasegrad. Aram fan ni yog Jesus ni gubin e piin ni gathi yad e “saf” e yad ra yan ko fare “nifiy ndabi math biid ni kan ngongliy rogon kan tay ni fan ngak moonyan’ nge pi engel rok,” nre n’ey e aram e “gechig ndariy n’umngin nap’an.” (Matthew 25:33, 41, 46) Aram e ngiyal’ nra lebug e n’en nra buch ko “chirofen ni bay ni pufthinnag e girdi’ nib kireb nge mu’ min kirebnagrad.”—2 Peter 3:7; Nahum 1:2, 7-9; Malaki 4:1.
Ngan Fal’eg i Gay Boch Ban’en nib Ga’ Fan ko Thin rok Got
re-E 247-248 ¶5-6
Kan Nang Murung’agen fare N’en Ndan Nang ko Som’on
5 “Re gamanman nem . . . [e] immoy ba ngiyal’ nib fos.” Arrogon, immoy ni fare ulung ni ka nog e League of Nations ngay ni ka nap’an e January 10, 1920, ni 63 e nam e ur moyed ko re ulung nem. Machane, i chel fare nam nu Sapan, Chiyamen, nge Italy ngar chuwgad riy, ma fare nam ni immoy ni ir e Soviet Union e ki digey e re ulung ney. Ere nap’an e September 1939, me k’aring fare pilung nu Chiyamen ni ir bagayad e pi girdi’ ni ka nog e Nazi ngorad ni nge tabab fa bin L’agruw e Mahl nu Fayleng. Ma bochan nde yag rok fare ulung ko League of Nations ni ngar awnaged e gapas u fayleng, ma aram me munmun me tal ndabkiyog ni nge maruwel. Ere nap’an e duw ni 1942, ma aram e ke yan ni aw ni daki moy e re ulung ney. I tamilangnag Jehovah fan e re n’ey ni kan pilyeg e changar rok John nge guy ngak e girdi’ rok ko ngiyal’ nib puluw ni nge rin’ riy ma de rin’ u m’on riy ara tomuren! Nap’an fare New World Theocratic Assembly, me yog N. H. Knorr e thin nib puluw ko re yiiy ney ni, “Re gamanman nem . . . [e] dakir par e chiney nib fos.” Ngemu’ me fith ni gaar, “Ra par fare ulung ni League of Nations u lan fare low nib toar, fa?” Ma aram me sul u daken fare thin ko Revelation 17:8, me pi’ e fulweg riy ni gaar: “Ku ra fos e re ulung i nam ney bayay.” Ma aram e n’en ni buch ni ke lebguy e n’en ni kan yiiynag ko Thin rok Jehovah!
Be Yib u Lan fare Low nib Toar
6 Riyul’ ni yib fare gamanman nib row ramaen u lan fare low nib toar. Nap’an e June 26, 1945, u nap’an fare muulung nni tay u San Francisco u Meriken, me m’agan’ 50 e nam ngay ni ngar lebguyed e tin ni bay ko fare gi babyor ni bay riy e pi n’en ni be nameg fare ulung ko United Nations ni ka nog e Charter ngay nre n’ey e ka nog murung’agen ni nge nang yooren e girdi’. N’en ni be nameg e re ulung ney e “nge ayuweg e gapas nge pagan’ ni nge par u thilin e pi nam u ga’ngin yang e fayleng.” Boor ban’en ni taareb rogon ko fare ulung ni League of Nations nge fare ulung ni UN. I weliy fare babyor ni The World Book Encyclopedia murung’agen e pi n’ey ni gaar: “Boor e kanawo’ ni taareb rogon fare ulung ni UN riy ko fare ulung ni League of Nations, ni sum u tomuren fa Bin Som’on e Mahl nu Fayleng . . . Yooren e pi nam ni ur sunmiyed fare ulung ni UN e ku yad e pi nam ni ur sunmiyed fare ulung ni League of Nations. Ma gal ulung ney e ur namegew ni ngar awnagew e gapas u thilin e pi nam. Ma pi ulung nib ga’ ni ma fanay fare ulung ni UN ni ngar rin’ed boch e maruwel ni fan ngorad e ku aram e pi ulung ni ke fanay fare ulung ni League of Nations.” Ere fare ulung ni UN e aram fare ulung ni yib i fos bayay u tomuren ni yim’ fare gamanman nib row ramaen. Ma sogonap’an 190 e nam e yad bang ko fare ulung ni UN nre ney e ka boor ko fapi 63 e nam ni yad bang ko fare ulung ni League of Nations. Ma re ulung ney ko UN e ke yoor e tin nib milfan ngak ni nge rin’ ko tin nib milfan ko fare ulung ni League of Nations.
Jehovah e Ir e Ma Dag e “N’en Nthingari M’ug Ndab Ki N’uw Nap’an”
17 Machane, dabi war lungun e pi yurba’ i teliw ni googsur ni buchuuw ma buchuuw nge taw ko ngiyal’ ni ke math mit e yurba’ i teliw. Ka ra par fare pin nib gel gelngin ma be guy rogon ni nge k’aring e pi pilung nu fayleng ni ngar rin’ed e tin nib m’agan’ ngay nge taw ko ngiyal’ nra ta’ Got nga lan gum’ircha’rad ni ngar ngongliyed e tin ni be finey. (Mu beeg e Revelation 17:16, 17.) Dabki n’uw nap’an me n’igin Jehovah ni nge chel fare United Nations nge togopuluw ko pi yurba’ i teliw ni googsur. Yad ra taleg e pi yurba’ i teliw ndab kur gagiyegniged e pi am, ma aram e ra mul e pi flaab rorad u pa’rad. Reliw’ ara guyey e duw ni ke yan ma yooren e girdi’ e ur lemnaged ndariy ban’en nra buch rok fare pin ara pi yurba’ i teliw ni googsur. Machane ngiyal’ ney e ke yoyowol fare pin u daken keru’ fare gamanman. Ma dabki n’uw nap’an ma yugu ra gin ma ke mul nga but’.—Rev. 18:7, 8, 15-19.
December 30, 2019–January 5, 2020
BOCH E THIN NIB GA’ FAN KO THIN ROK GOT | REVELATION 20-22
“Chiney e Nggu Thiliyeg Urngin Ban’en nge Beech”
re-E 301 ¶2
Reb e Fayleng nib Beech nge Reb e Lan e Lang nib Beech
2 Bokum miriay e duw u m’on ko ngiyal’ ni immoy John riy, me yiiynag Jehovah e thin rok u daken Isaiah ni gaar: “Bay gu sunumiy reb e fayleng nib beech nge reb e lan e lang nib beech. Ma tin kakrom e ri bay ni pag talin.” (Isaiah 65:17; 66:22) Ke lebug e re yiiy n’ey ko yay nsom’on u nap’an ni sul fapi Jew ni yad ba yul’yul’ nga Jerusalem ko duw ni 537 B.C.E. u tomuren ni kar kalbusgad u Babylon u lan 70 e duw. Nap’an e re ngiyal’ i n’em, ma aram e ke par e girdi’ rok Got ni yad bbeech ara kar manged “reb e fayleng nib beech,” nreb e am nib beech e be gagiyegnagrad ni aram fare “lan e lang nib beech.” Machane be weliy apostal Peter rogon nra lebug e re yiiy ney ko yay ni migid. I yog ni gaar: “Machane ke yog Got ni bay sum e bin nib beech e lan e lang nge bin nib beech e fayleng, ni aram e tin nib mat’aw e ngongol e bay i par riy, ni ereray e pi n’en ni gadad be sonnag.” (2 Peter 3:13) Ma chiney e be tamilangnag John ni ke lebug e re n’ey ko ngiyal’ ni ke tabab e gagiyeg rok Somol riy. Ere “fa bin som’on e tharmiy nge bin som’on e fayleng” ni aram e pi ulung ni be gagiyegnagrad Satan nge pi moonyan’ rok nib muun e pi am nu fayleng ngay e ra m’ay. Mus ko magawon ni be k’aring e girdi’ nib kireb ni yad ba ta togopuluw ni bod e “day” nib meyko’ ma ra mus. Ma ra yib “reb e tharmiy nge reb e fayleng nib beech” nga lon ni aram fare ulung i girdi’ ni yad ra par u roy u fayleng u tan reb e am nib beech ni aram Gil’ilungun Got.—Mu taarebrogonnag ko Revelation 20:11.
w13-E 12/1 11 ¶2-4
“Chiney e Nggu Thiliyeg Urngin Ban’en nge Beech”
“Bayi n’ag [Got] urngin e lu’ u owcherad.” (Revelation 21:4) Mang fan nra faley Got e lu’ u owchedad? Lu’ nra faley Got u owchedad e gathi bochan gelngin e felfelan’ ni gad be tay ara lu’ ni ma ayuweg owchedad. Ya n’en ni be micheg Got e ra faley e lu’ u owchedad ni ma yib ni bochan e gafgow nge kireban’ ni ma yib ngodad. Gathi kemus nra faley e lu’ u owchedad ya ra chuweg gubin ban’en ni ma k’aring e gafgow nge kireban’ ngodad.
“Dab ku unim’.” (Revelation 21:4) Kireban’ ni gad ma tay ni bochan ni ke yim’ be’ nib t’uf rodad e aram e n’en nri ma k’aring e amith nga lanin’dad. Ma aram fan ni yam’ e toogor rodad. Ra chuweg Jehovah e piin ni yad ba yul’yul’ u tan gelngin e yam’. Ni uw rogon? Aram e nge chuweg e denen ni af rok Adam ngodad ni be fek e yam’ i yib. (Roma 5:12) Ra fanay Jehovah fel’ngin fare biyul ni pi’ Jesus ni nge ayuweg e piin ni yad ba yul’yul’ ni ngar flontgad. Ma ra munmun ma gad ra “gel” ko yam’ ni aram e bin th’abi tomur e toogor rodad. (1 Korinth 15:26) Fin aram e ngiyal’ nra par e girdi’ ndab kur m’argad mar pared ni manemus nrogon ni lemnag Got ko som’on.
“Ma dab ku un amith.” (Revelation 21:4) Miti mang amith e ra m’ay? Aram gubin ban’en ni ma gafgownag lanin’dad nge fithik’ i dowdad ni bochan ni gad bogi tadenen, maku ireray e pi n’en ni be magawonnag e yafos rok bokum milyon e girdi’. Gubin e pi n’ey e ra m’ay.
Jehovah E Ir E Got Ko Tin Riyul’
14 Susun ngada tedan’dad ko pi n’en ni weliy Jehovah ngodad u lan e Thin Rok. Ya ir e ani ir, ma ra rin’ e pi n’en ni yog ni ra rin’. Bay fan ni ngada pagedan’dad ngak Got. Ma rayog ni nge mich u wan’dad e n’en ni yog Jehovah ni ra “ra gechignag e piin nde t’uf rorad ni ngar nanged murung’agen Got nge piin darir folgad ko Thin Nib Fel’ ni yib rok Got ni murung’agen e Somol rodad i Jesus.” (2 Thessalonika 1:8) Maku rayog ni nge mich u wan’dad nib riyul’ e thin rok Jehovah ni ba t’uf rok e piin ni yad be lek e tin nib mat’aw, ma ra pi’ e yafas ni manemus ngak e piin nib mich u wan’rad, maku rayog ni nge riyul’ u wan’dad ni ra chuweg e amith, nge meyor, nge yam’. I tamilangnag Jehovah ni rayog ni ngan pagan’uy ko tin ni ma micheg ya i yog ngak apostal John ni gaar: “Mu yoloy e re n’ey, ya pi thin ney e ba riyul’ ma rayog ni ngan pagan’uy ngay.”—Revelation 21:4, 5; Proverbs 15:9; John 3:36.
Ngan Fal’eg i Gay Boch Ban’en nib Ga’ Fan ko Thin rok Got
it-2-E 249 ¶2
Yafos
Fare motochiyel ni tay Got chilen ngak Adam e be m’ug riy ni faanra fol Adam ko re motochiyel ney ma dabi yim’. (Ge 2:17) Ere ku arrogon e piin ni yad ma fol rok Got nnap’an nra chuweg Got e yam’ ni aram e bin tomur e toogor rodad, ma aram e dab kud m’ad ya kad flontgad. Ere rayog ni ngad pared ni gad ba fos ni manemus ndab kud m’ad. (1Ko 15:26) Re n’ey ni ngan gel ko yam’ e ra buch u tungun e gagiyeg nra tay Kristus, ma be yog e Revelation nra gagiyeg u lan 1,000 e duw. Miki yog ni piin ni ngar manged e pilung nge prist ni ngar gagiyeggad Kristus e yad ra ‘fos mu ur pired rok Kristus ni kar manged pilung ma yad be gagiyeg ni reb e biyu’ e duw.’ Ma “tin ni ka bay e yam’” ndan fasegrad “nge yan i mada’ ko ngiyal’ ni ke m’ay fare biyu’ i duw,” e aram e piin ni yad ba fos u tungun fare biyu’ i duw. Machane ra buch u m’on ni ngan pag Satan u lan fare low nib toar ni nge skengnag e yul’yul’ ko girdi’. Nap’an nra taw nga tungun fare biyu’ i duw, ma girdi’ ni yad bay u roy u fayleng e aram e kar flontgad kar sulod nga rogon e yafos ni immoy Adam nge Efa riy u m’on ni kar denengow. Fin aray e ngiyal’ nrayog ni ngar pared ni kar flontgad. Ere piin ni ke yag ni ngar pared ni yad ba yul’yul’ ngak Got u nap’an nra skengnag Satan e yul’yul’ ko girdi’ u tomuren ni kan pag u lan fare low nib toar nib ngoch nap’an e rayog ni ngar pared ni manemus u fithik’ e felfelan’.—Re 20:4-10.
it-2-E 189-190
Lipath i Nifiy
Kemus u lan e babyor ni Revelation e be m’ug e re thin ney riy ni be yip’ fan ban’en. Be weliy e Bible e n’en ni be yip’ fan e re thin ney u nap’an ni gaar: “Re lipath i nifiy nem e ereram fa bin l’agruw yay e yam’.”—Re 20:14; 21:8.
Ke tamilangnag e tin ka bay e verse u lan fare babyor ni Revelation boch ban’en u rarogon e re lipath i nifiy ney. Kan weliy riy ni yira yon’ e yam’ ngaram. (Re 19:20; 20:14) Ma gad manang ni rarogon e piin ni kar m’ad e ban’en ndabiyog ni ngan urfiy. Maku reb e, mus ngak Moonyan’ ni ir reb e kan ma yira yon’ e ngaram. Ma bochan ni ir reb e kan, ma aram fan ndabi muuruf u fithik’ e nifiy.—Re 20:10; mu taarebrogonnag ko Ex 3:2 nge Jg 13:20.
Ere bochan ni fare lipath i nifiy e be yip’ fan e “bin l’agruw yay e yam’” ma be yog e Revelation 20:14 ni ku yira yon’ e “yam’ nge gin ni ma par e piin ni kar m’ad riy” e ngaram, ma re n’ey e be m’ug riy nre lipath ney e der yip’ fan e yam’ ni ma buch rodad ni ke af rok Adam ngodad (Ro 5:12), maku der yip’ fan e Low ko Yam’ (ara Sheol). Ere aram fan nre n’ey e ba mudugil ni be yip’ fan yugu reb e yam’ nreb ndabiyog ngkun faseg be’ riy. Ya dariy bang u Bible ni yog nra pi’ e re “lipath” ney e piin ni ka non’rad e ngaram. Ya re n’ey e ba thil ko piin ni kar m’ad ni bochan ni ke af e denen rok Adam ngorad ni yad bay u lan e Low ko Yam’ (ara Sheol). (Re 20:13) Aram fan ni piin ndan yoloy fithingrad u lan fare ke ‘babyor’ rok Got ni bay fithingan e piin bay rogon ni nge yag e yafos ni manemus ngorad, ni aram e piin ni yad be togopuluw nga mat’awun e gagiyeg rok e yira yon’rad nga lan fare lipath i nifiy ni be yip’ fan ni yira thangrad ni manemus ni aram e bin l’agruw yay e yam’.—Re 20:15.