Ga Manang Murung’agen e Re N’ey, Fa?

Uw rogon ni be micheg yungi rengnga ni kan pirieg u Babylon nge n’en un ngongliy u langgin nib puluw e n’en be yog e Bible?

BOOR e rengnga ni yima ngongliy u lan bogi ban’en ni bod e stof u Babylon kakrom ni ir e un fanay ni ngan ubung e re mach nem ngay ni ke pirieg e piin yad ma gay murung’agen e girdi’ nge boch ban’en ni immoy kakrom. Bay bagayad e pi cha’ney ni ka nog Robert Koldewey ngak ni yog ni pi rengnga ney e un ngongliy u lan bogi stof ni bay u “wuru’ e re mach nem ko gin nib fel’ e but’ riy ma . . . boor e l’ud riy.”

Ki pirieg e pi girdi’ ney e mich riy ni ku i fanay girdien e am nu Babylon e pi stof nem ni ngar rin’ed ban’en ko girdi’ nib gel e kireb riy. Paul-Alain Beaulieu nreb e sensey ni boor ban’en ni manang u murung’agen chepin yu Assyria nge thin rorad ni ma maruwel ko University of Toronto e yog ni gaar: “I yog boch e babyor ni bay murung’agen yu Babylon riy . . . ni yog e pilung u rom ni piin ndab ra folgad rok ara yad ra darifannag e tin nib thothup ban’en e susun e nga non’rad nga lan ba stof min urfiyrad u rom.” Bod ni bay ba ken e babyor nni yoloy u nap’an Nebukadnezzar ni Pilung ni be gaar: “Ngan thangrad, min urfiyrad, . . . u lan e stof ko en ma lum . . . nge yan e ath rorad nga lang, min li’rad ngar m’ad ni aram e nga non’rad nga fithik’ e nifiy.”

Re n’ey e be puguran ngak e piin yad ma beeg e Bible murung’agen e n’en ni buch ni bay ko Daniel ko guruy ni 3. Be yog e re thin ney ni ngongliy Nebukadnezzar ni Pilung ba liyos nib ga’ nge yan i tay nga lan e tafel’fel’ u Dura ni bay u wuru’ fare mach nu Babylon. Nap’an ni siyeg dalip i pagel ni Hebrew ni ka nog Shadrak, nge Meshak, nge Abednego ngorad ni ngar siro’gad ko re liyos nem, ma aram mi ri damumuw Nebukadnezzar me yog ni ngan gelnag e nifiy u lan ba stof ni “medlip yay gelngin e gowel ni nge mun ngay,” mi non’ fa dalip i pagel “nga lan fare tafen e nifiy ni be daramram.” Ma aram me yib ba engel nib gel gelngin i ayuweg e yafos rorad.—Dan. 3:1-6, 19-28.

Bangi rengnga ni kan ngongliy u lan ban’en ni bod e stof ni kan yoloy fithingan Nebukadnezzar ngay

Pi rengnga nem nni pirieg u Babylon e ku be dag nib puluw e n’en be yog e Bible. Boor riy e bay boch e thin ni kan yoloy nga daken ni be n’uf e en pilung. Bay reb riy ni be gaar: “Nebukadnezzar ni Pilung nu Babylon . . . Fare naun ni gag Pilung nib Gilbuguwag e kug toy . . . Manga yigi gagiyeg e piin owcheg riy ndariy n’umngin nap’an.” Pi thin ney e ba chugur ni nge taareb rogon ko fapi thin ni yog Nebukadnezzar ko Daniel 4:30 ni be gaar: “Kari gilbuguwan yu Babylon! I gag e gu muruwliy ni nge par ni ir e ba ga’ u fithik’ e pi binaw rog ni ngi i dag gelngin nge rogon e gagiyeg ni gu be tay, nge fanag sorog nge fanag pilung.”