KISUEKULU KI ZIBUKU MU KHONDI MAYO
Kibanga ki Nsungi
KISUEKULU KI ZIBUKU MU KHONDI MAYO
Ibinda
  • KIBIBILA
  • BILONGULU
  • ZIKHUTUKUNU
  • nwt 1 Kings 1:1-22:53
  • 1 Mintinu

Tsielu ayiyi yisi ko video ayoyo

Lemvuka, video ayiyi yisinkuiza sika ko kibila diambu dimbi dibe monika.

  • 1 Mintinu
  • Tsekudulu yi Nza Yimona yi Kibibila
Tsekudulu yi Nza Yimona yi Kibibila
1 Mintinu

WATHETI WA MINTINU

1 Bo ntinu Davidi kayiza ba beni kiboba, kheti baba kumvungisilanga mavunga, vayi waba tatamananga kumona kiozi. 2 Diawu bisadi biandi bankambila: “Tunkuiza tomba muana nkietu mueka no kaka bundiniabu ko nyitu ayi nandi wunkuiza ba mfelimiꞌaku. Ayi wunkuiza lalanga va khonzuꞌaku muingi ngie ntinu wubakanga ndungitila yi mbazu.” 3 Diawu batombila mu bibuangu bioso bi Isaeli muana nkietu widi beni kitoko. Ayi Basola Abizague musi Suném ayi bannata kuidi ntinu Davidi. 4 Muana nkietu beni wuba beni kitoko, wuyiza ba mfelimi wu ntinu ayi waba kiebanga ntinu. Vayi ntinu kabasa bundananga ko yandi nyitu.

5 Mu thangu ayoyo, Adonia muana Hagite waba kukinangikanga mu kutuba: “Minu yinkuiza ba ntinu.” Nandi wutuma bankubikila dikalu di mintinu, batu bandiatilanga mu mimvalu ayi mvandi 50 di babakala muingi badumanga vantualꞌandi. 6 Vayi tatꞌandi Davidi kasa nsemba ko mu kunkamba mambu amama: “Kibila mbi widi mu kuvangila mambu amomo?” Adonia wuba beni kitoko ayi nandi wuba kilandu* ki Absaloni. 7 Adonia wuyoluka na Joabe muana Zeruia ayi Abiatali nganga nzambi. Bawu bakikinina kumvana lusalusu ayi kumbuela mioko. 8 Vayi Zadoki nganga nzambi, Benaia muana Jeoiada, ḿbikudi Natan, Simei, Reí ayi masodi balutidi mangolo ma Davidi, basa buela ko Adonia mioko.

9 Bosi Adonia wubonga mamemi ayi zingombi muingi kuvana minkhailu va dimanya di Zoeleti didi va ndeku En-Rogel. Nandi wutumisa zikhomba ziandi bana ba ntinu Davidi ayi bisadi bi Davidi baba basi Yuda. 10 Vayi kasa tumisa ko ḿbikudi Natan, Benaia ayi masodi malutidi mangolo ma Davidi. Mvandi kasa tumisa ko khombꞌandi Salomo. 11 Ḿbikudi Natan wukamba Bate-Seba mamꞌandi na Salomo: “Ngie wusa kuwa ko ti, Adonia muana Hagite weka ntinu? Mfumuꞌitu Davidi kasa zaba ko mambu amomo. 12 Diawu lemvuka, yuwa malongi yekuvana muingi wuvukisa luzingu luaku ayi lu muanꞌaku Salomo. 13 Yenda kuidi ntinu Davidi ayi nkamba: ‘A mfumu, bakana ko ngiewu wuleva phesi kuidi minu kisadi kiaku mu kutuba: “Muanꞌaku Salomo nandi wala ba ntinu va mvingiꞌama ayi nandi wala kala va kikundu kiama ki kimfumu?” Buabu kibila mbi Adonia kekila ntinu?’ 14 Bo wunkuiza yoluka na ntinu minu yinkuiza kota ayi yinkuiza ta kimbangi ti mambu wunkoluka madi makiedika.”

15 Bosi, Bate-Seba wukota kukivinga kiba ntinu. Ntinu wuba beni kiboba ayi Abizague musi Suném waba kunkiebanga. 16 Bate-Seba wufukama ayi wuyinika kizizi kiandi vantuala ntinu. Ntinu Davidi wunyuvula: “Mbi wuntomba?” 17 Bate-Seba wumvutudila: “Ngie veka ntinu wuleva phesi kuidi minu kisadi kiaku mu dizina di Yave Nzambiꞌaku mu kutuba: ‘Muanꞌama Salomo nandi wala ba ntinu va mvingiꞌama ayi nandi wala kala va kikundu kiama ki kimfumu.’ 18 Buabu Adonia weka ntinu, vayi ngie mfumuꞌama wusa zaba ko mawu. 19 Nandi bebonga mamemi ayi zingombi ziwombo ayi bevana minkhailu. Mvandi betumisa bana baku, Abiatali nganga nzambi, Joabe mfumu masodi, vayi kasa tumisa ko Salomo kisadi kiaku. 20 Buabu a ntinu dikabu dioso di Isaeli ngiewu bantala, muingi wuba kamba nani wunkuiza sola muingi kaba ntinu va mvingiꞌaku ayi kukala va kikundu kiaku ki kimfumu. 21 Ngie kukhambu vanga dioso diambu a mfumuꞌama, bo wala fua zaba kuaku ti minu ayi muanꞌama Salomo bala tutadila batu babalukila luyalu.”

22 Bo Bate-Seba kaba koluka na ntinu, ḿbikudi Natan wuvitila. 23 Muna thangu beni, bazabikisa ntinu: “Ḿbikudi Natan mavitila.” Natan wukota kuba ntinu, wufukama ayi wuyinika kizizi kiandi vantual’andi. 24 Ḿbikudi Natan wuyuvula ntinu: “A ntinu bukiedika kuandi ti ngie wutuba mambu amama: ‘Adonia nandi wala phinginina mu luyalu ayi nandi wala kala va kikundu kiama ki kimfumu?’ 25 Kibila bubu nandi makevana minkhailu miwombo mi zingombi ayi mamemi. Ayi mvandi betumisa bana boso ba ntinu, zimfumu zi masodi ayi Abiatali nganga nzambi. Bawu badi mu kudia, kunua ayi badi mu kutuba: ‘Tuzitisanu ntinu Adonia.’ 26 Vayi nandi kasa thumisa ko minu kisadi kiaku, kasa tumisa ko Zadoki nganga nzambi, Benaia muana Jeoiada. Ayi mvandi kasa tumisa ko Salomo kisadi kiaku. 27 Bukiedika ti ngie veka ntinu bemvana nsua wu kuvanga mambu amomo, mu khambu kutsabikisa minu kisadi kiaku? Nani wunkuiza kala va kikundu kiaku ayi nani wunkuiza kuvinginina mu luyalu?”

28 Bo ntinu Davidi kamana kukuwa mambu amomo, nandi wutuba: “Kambanu Bate-Seba kiza.” Bantela, nandi wukota ayi wutelama vantuala ntinu. 29 Ayi ntinu Davidi wuleva phesi mu kutuba: “Yinleva phesi mu dizina di Yave no wuphukisa mu ziphasi ziama zioso, 30 ti dedi bo yi kulevila phesi mu dizina di Yave Nzambi yi Isaeli mu kutuba: ‘Muanꞌaku Salomo nandi wala ba ntinu va mvingi’ama ayi nandi wala kala va kikundu kiama ki kimfumu,’ mawu yemvanga mu kilumbu akiki.” 31 Bosi Bate-Seba wufukama ayi wuyinika kizizi kiandi vantuala ntinu ayi wutuba: “Bika ngie mfumuꞌama ntinu Davidi wuzinga thangu zioso.”

32 Muna thangu beni, ntinu Davidi wutuba: “Telanu Zadoki nganga nzambi, ḿbikudi Natan ayi Benaia muana Jeoiada. Bo Bayenda kue batela, bawu bakota ayi batelama vantuala ntinu. 33 Ntinu Davidi wuba kamba: “Yendanu va kimueka na bisadi biama, lufueti makisa muanꞌama Salomo va mbata phundꞌama ayi nengumunanu nandi ku Giom. 34 Bo lunkuiza vitila kuna, Zadoki nganga nzambi ayi ḿbikudi Natan bankuiza bieka Salomo ntinu wu Isaeli. Bosi lufueti sika phunzi* ayi mufueti tuba mu mbembu yinangama: ‘Zitisanu ntinu Salomo.’ 35 Bosi lufueti kuiza yandi va kimueka bo kankuiza kala va kikundu kiama ki kimfumu. Nandi wunkuiza ba ntinu va mvingi’ama, ayi minu yinkuiza ḿbieka ntuadisi wu Isaeli ayi wu Yuda.” 36 Muna thangu beni, Benaia muana Jeoiada wukamba ntinu: “Amém, bika Yave Nzambi yi mfumuꞌama kata kimbangi mu mawu. 37 Dedi bo Yave ka kusakumunina ngie mfumuꞌama, bika mvandi kasakumuna Salomo ayi kavanga muingi luyalu luandi luluta kena luyalu luaku ngie mfumu Davidi.”

38 Bosi Zadoki nganga nzambi, ḿbikudi Natan, Benaia muana Jeoiada, zikeretita ayi peletite bayenda ayi bamakisa Salomo mu phunda yi ntinu Davidi ayi bannata ku Giom. 39 Zadoki nganga nzambi wuyenda kue landa malasi maba mu phoka yiba ku tenda ayi wudukula mawu ku ntu Salomo. Bosi batona kusika phunzi* ayi dikabu dioso baba tuba mu mbembu yinangama: “Zitisanu ntinu Salomo.” 40 Bosi dikabu dioso batombuka yandi. Bawu baba kue sikanga ziflauta ayi baba beni mu mayangi. Ayi mu kibila ki biyoko babe vanga, ntoto waba titubuka.

41 Bo Adonia ayi batu boso katumisa bamana kudia, bawu bayuwa biyoko. Bo Joabe kayuwa biyoko bi phunzi*, nandi wutuba: “Kibila mbi divula dima wadila ntengu ntengu?” 42 Ava kamana kutuba, Yonatan muana Abiatali nganga nzambi wuvitila. Adonia wutuba: “Kota ngie widi mavanga mamboti yidi lufiatu ti zitsangu zimboti matuala.” 43 Vayi Yonatan wukamba Adonia: “Yisa tuala ko zitsangu zimboti. Mfumuꞌitu ntinu Davidi mabieka Salomo ntinu. 44 Mvandi ntinu Davidi befila Zadoki nganga nzambi, ḿbikudi Natan, Benaia muana Jeoiada, zikeretita ayi zipeletite banata Salomo. Ayi babe mmakisa vambata phunda yi ntinu Davidi. 45 Zadoki nganga nzambi ayi ḿbikudi Natan bama kuenda ku Giom ayi bama bieka Salomo ntinu. Bosi babe nanguka kuna mu mayangi ayi divula dioso dieka ntengu ntengu, diawu lube kuwila lusuku alolo. 46 Mvandi bama kadisa Salomo va kikundu ki kimfumu. 47 Diambu dinkaka diakadi: Bisadi bi ntinu Davidi babe kuenda vantualꞌandi ayi babe tuba: “Bika Nzambiꞌaku kavanga dizina di Salomo diluta tambula nzitusu kena dizina diaku ngie mfumu ayi bika luyalu lu Salomo luluta kena luyalu luaku. Bosi ntinu Davidi befukama vakika. 48 Ayi betuba: “Bika Yave Nzambi yi Isaeli kazitusu, kibila nandi besola mutu bubu no bekala va kikundu kiama ki kimfumu ayi nandi bephana luaku lu kumona mambu moso amomo.’”

49 Batu boso Adonia katumisa bayiza ba mu boma, batelama ayi bayenda kuawu. 50 Adonia mvandi wuyiza ba mu boma mu kibila ki Salomo. Mu kibila akiokio, nandi wutelama ayi wuyenda kue buila ziphoka zi kikumu. 51 Bosi bakamba ntinu Salomo mambu amama: “Adonia widi mu boma mu kibila ki ntinu Salomo ayi bekuenda kue buila ziphoka zi kikumu ayi betuba: ‘Ntinu Salomo kafueti leva phesi ti kasinkuiza phonda ko minu kisadi kiandi.’” 52 Diawu ntinu Salomo wutuba: “Na kuvanga mambu mamboti, ne nlengi mueka widi ku ntu’andi wala doduka va tsi, vayi na kuvanga mambu mambi, buna yala tuma bamvonda.” 53 Bosi ntinu Salomo wutuma muingi bankulula va kikumu. Adonia wuyenda kuba ntinu Salomo ayi wufukama vantuala ntinu. Ayi ntinu Salomo wunkamba: “Yenda ku nzoꞌaku.”

2 Bo Davidi kaba belama kufua, nandi wuvana malongi amama kuidi muanꞌandi Salomo: 2 “Minu yeka nduka kufua, diawu ba mangolo ayi kibakala. 3 Fueti tumukina mamoso Yave Nzambiꞌaku ka kudinda. Tumukina minsiku miandi mioso, zithumu ziandi ayi zindubu dedi bo zisonimina mu buku yi minsiku mi Mose. Ngie kuvanga mawu, mamoso wumvanga mala kuenda buboti, kuba kuandi voso vama widi. 4 Ayi Yave wala dukisa mambu kakhanikisa bo katuba: ‘Bana baku ba kuba keba keba phila bannatina luzingu ayi ba kutatamana kudiatila mu zinzila ziama mu ntima ayi mu muelꞌawu woso, buna va dikanda diaku vala tatamana kuba mutu wunyadila dikabu di Isaeli.’

5 Mvandi ngie zebi mambu Joabe muana Zeruia kavangila zimfumu ziwadi zi masodi ma basi Isaeli, Abner muana Ner ayi Amasa muana Jeter. Nandi wutengula menga mawu mu thangu yi ndembama ayi menga katengula mabivisa phondꞌandi ayi zisandali ziandi. 6 Diawu monisa nduenga ayi kawubika dibakala adiodio kafuila bobo.

7 Vayi ngie fueti monisa luzolo lukuikama kuidi bana ba Barzilai musi Ngileadi. Bawu bafueti dilanga ku nzoꞌaku kibila baba ku khonzoꞌama mu thangu yaba tina khombꞌaku Absaloni.

8 Bika kuzimbakana Simei muana Gera, musi Benyamini wunkalanga ku Baurim. Nandi wutsinga mu kilumbu yaba kuenda ku Maanaim. Vayi bo yaba vutuka nandi wuyiza kundengana mu muila wu Yolidani ayi minu yileva phesi mu dizina di Yave mu kutuba: ‘Yinsinkuiza kuvonda ko.’ 9 Ka wubika dibakala adiodio kafuila bobo. Ngie widi nduenga ayi zebi mbi wufueti kumvangila.”

10 Bosi Davidi wufua ayi banzikila ku divula baba tedilanga divula di Davidi. 11 Davidi wuyadila ku Hebrom mu 7 di mimvu ayi ku Yelusalemi 33 di mimvu. Mimvu mioso Davidi kayadila ku Isaeli miba 40.

12 Salomo wuyiza kala va kikundu ki kimfumu ki tatꞌandi Davidi. Malembe malembe luyalu luandi luyiza ba lusikama.

13 Bo vavioka mua thangu, Adonia muana wu Hagite wuyenda kue yoluka na Bate-Seba ngudi Salomo. Bate-Seba wunyuvula: “Mambu mamboti mabe kuvanga kukuiza akuku?” Adonia wumvutudila: “Ngete.” 14 Adonia wukamba Bate-Seba: “Mambu yintomba ku kukamba.” Bate-Seba wunkamba: “Tuba kuaku.” 15 Adonia wutuba: “Ngie zebi ti khanu minu yidi nsua wu kuyala ayi basi Isaeli boso baba tomba muingi minu yiba ntinu, vayi mambu masa monikina ko mu phila ayoyo, kibila luba luzolo lu Yave khombꞌama kuba ntinu. 16 Vayi vadi diambu yintomba ku kudinda ayi yintomba ngie wutsadisa mu mawu.” Bate-Seba wunkamba: “Mambu mbi?” 17 Adonia wutuba: “Lemvuka dinda kuidi ntinu Salomo, kaphana Abizague musi Suném muingi yikuela. Yidi lufiatu ti ngie kundindila mambu amomo, nandi kasinkuiza manga ko.” 18 Bosi Bate-Seba wunkamba: “Bika kukuazuka minu yinkuiza yoluka na ntinu matedi ngie.”

19 Mu phila ayoyo, Bate-Seba wuyenda kuba ntinu Salomo, muingi keyoluka yandi matedi Adonia. Bo ntinu kammona, mu thinu wutelama muingi kue dengana mamꞌandi ayi wuyinika kizizi vantuala ngudiꞌandi. Bosi ntinu Salomo wuvutuka va kikundu kiandi ki kimfumu ayi wutuma muingi bakubika kikundu kinkaka ku khonzoꞌandi yi lubakala muingi mamꞌandi kakala. 20 Bate-Seba wunkamba: “Yidi mua diambu yintomba ku kudinda.” Ntinu Salomo wunkamba: “Tuba kuaku a mama, ayi yinkuiza vanga mambu wuntomba.” 21 Bate-Seba wutuba: “Vana Abizague musi Suném muingi kaba nkazi khombꞌaku Adonia.” 22 Vayi ntinu Salomo wukamba mam’andi: “Kibila mbi wukundindila Abizague musi Suném muingi kaba nkazi wu Adonia? Nkadu kuandi to wunkhambu ngie wunkuiza ndinda muingi yimvana luyalu, kibila nandi widi khombꞌama yinkulutu. Mvandi Abiatali nganga nzambi ayi Joabe muana Zeruia badi ku khonzoꞌandi.”

23 Mu phila ayoyo, ntinu Salomo wuleva phesi mu dizina di Yave mu kutuba: “Bika Nzambi kafhundisa minu kukhambu vonda Adonia, mu kibila ki mambu kama dinda. 24 Ayi yinleva phesi ti dedi bo Yave wunzinganga thangu zioso kasikikila luyalu luama ayi kathudila va mvingi tatꞌama Davidi, muingi yiyala, dedi bo kadukisila mambu kakhanikisa, bubu mvandi Adonia kafueti fua.” 25 Mu thinu ntinu Salomo wufila Benaia muana Jeoiada kuba Adonia ayi Benaia wuyenda ayi wuvonda Adonia.

26 Ntinu wukamba nganga nzambi Abiatali: “Vutuka ku nzoꞌaku ku Anatoti. Khanu ngie wufueti fua, vayi yisinkuiza vanga ko mawu mu kilumbu akiki, kibila ngie wusadisa kunanguna Kasu yi Luwawanu yi Yave Nzambi, vantuala tatꞌama Davidi. Ayi ngie wutovuka va kimueka na tatꞌama.” 27 Bosi ntinu Salomo, wubotula Abiatali mu kiyeku ki nganga nzambi yi Yave, muingi mambu Yave katuba ku Silo matedi dikanda di Eli masalama.

28 Bo tsangu ayoyo yivitila kuidi Joabe, nandi wutina ku tenda yi Yave ayi wuyenda kue buila ziphoka ziba mu kikumu, kibila kheti kasa buela ko mioko Absaloni, vayi nandi wuyiza buela mioko Adonia. 29 Bazabikisa kuidi ntinu Salomo: “Joabe betina ku tenda yi Yave ayi widi va khonzo kikumu.” Mu phila ayoyo, ntinu Salomo wufila Benaia muana Jeoiada ayi wunkamba: “Yenda mvonda.” 30 Bosi Benaia wuyenda ku tenda yi Yave ayi wukamba Joabe: “Ntinu betuba, basika kunganda.” Vayi Joabe wumvutudila: “Ndamba yinkuiza fuila kuku.” Bosi Benaia wuvutuka kuidi ntinu ayi wuyenda kue nzabikisa mambu Joabe katuba. 31 Mu phila ayoyo, ntinu Salomo wukamba Benaia: “Yenda, mvangila mambu kabe tuba. Mvonda ayi nzika muingi kubotula fotu yi menga ma batu Joabe katengula va dikanda di tatꞌama. 32 Yave wunkuiza vanga muingi kaba fotu, mu kibila ki menga ma batu katengula mu khambu nsua wu tat’ama Davidi. Joabe wuvonda babakala ababa baluta ba mavanga mamboti kena nandi: Abner muana Ner mfumu masodi ma Isaeli ayi Amasa muana wu Jeter mfumu masodi ma Yuda. 33 Bika Joabe ayi dikanda diandi baba fotu mu thangu zioso, mu kibila ki menga ma batu katengula. Vayi bika Yave kavana ndembama mu thangu zioso kuidi Davidi, dikanda diandi ayi kintinu kiandi.” 34 Bosi Benaia muana Jeoiada wuvutuka kuba Joabe ayi wumvonda. Ayi wuyenda kuenzikila ku nzoꞌandi yiba ku thandu. 35 Bosi ntinu wubieka Benaia muana Jeoiada mfumu masodi va mvingi Joabe ayi wubieka Zadoki nganga nzambi va mvingi Abiatali.

36 Bosi ntinu wutumisa Simei ayi wunkamba: “Tungila nzo ku Yelusalemi ayi zingila kuna. Wulendi botuka ko ku divula di Yelusalemi, muingi kukuenda kuma kunkaka. 37 Mu kilumbu wala basika ku divula adiodio ayi kusabuka ḿbuinga wu Sedroni, zaba kuaku ti yala kuvonda ayi ngie veka wala ba fotu mu lufua luaku.” 38 Simei wukamba ntinu: “Mambu matuba a mfumu, madi mamboti. Minu kisadi kiaku yinkuiza vanga mambu moso ngie mfumu’ami betuba.” Ayi Simei wuzingila ku Yelusalemi mu mua mimvu.

39 Bo vavioka mimvu mitatu, bisadi biodi bi Simei batina ayi bayenda kue suamina kuidi Akis ntinu wu Gati muana Maká. Bosi bazabikisa kuidi Simei: “Bisadi biaku badi ku Gati.” 40 Muna thangu beni, Simei wukubika phundꞌandi ayi wuyenda kuidi Akis ku Gati muingi kuelanda bisadi biandi. Bo kafumina ku Gati na bisadi biandi, 41 Bazabikisa kuidi ntinu Salomo: “Simei wubasikizi ku Yelusalemi wubedi ku Gati ayi wuvutukizi.” 42 Mu kibila akiokio ntinu wutela Simei ayi wunkamba: “Yisa kuvanga ko kuleva phesi mu dizina di Yave ayi yisa kukamba ko ti mu kilumbu ngie wala basika ku divula adidi ayi wala kuenda kuma kunkaka yinkuiza kuvonda? Ayi wisi ko ngie wutuba, ‘mambu ngie mfumu betuba madi mamboti ayi minu yinkuiza kutumukina’? 43 Buabu kibila mbi wukhambu tumukina mambu wukanikisa vantuala Yave ayi mambu yikukamba?” 44 Ntinu wukamba Simei: “Ngie zebi buboti mambu moso mambi wuvangila tatꞌama Davidi ayi Yave wunkuiza kuvutudila mambi mu mambu wuvanga. 45 Vayi ntinu Salomo wala sakumunu ayi luyalu lu Davidi luala tatamana thangu zioso vantuala Yave.” 46 Mu phila ayoyo, ntinu Salomo wukamba Benaia muana Jeoiada, muingi kavonda Simei ayi nandi wumvonda.

Bosi luyalu lu Salomo luyiza ba mu ndembama.

3 Salomo wuvanga luwawanu lu dikuela na Falawo ntinu basi ngipiti. Nandi wukuela muana wu Falawo ayi wunata nkietu beni ku divula di Davidi muingi kutelimina nate bammanisa kutunga nzoꞌandi, tempelu yi Yave ayi bibaka bi divula di Yelusalemi. 2 Vayi dikabu babe vaninanga minkhailu mu makunzi manlongo kibila nate thangu beni, buna batungidiabu ko tempelu yi Yave. 3 Salomo wutatamana kuzola Yave ayi kutumukina malongi tatꞌandi kamvana. Vayi wabe vaninanga minkhailu miviku mu makunzi manlongo.

4 Ntinu Salomo wuyenda ku Gibeão muingi kue vana minkhailu, kibila kuawu kuba dikunzi dinlongo diluta ba dizabakana. Nandi wuvana 1.000 ki minkhailu miviku va kikumu. 5 Ku Gibeão Yave wumonikina Salomo mu ndosi. Nzambi wunkamba: “Ndinda kioso kiuma tidi.” 6 Ntinu Salomo wutuba: “Ngie wummonisanga luzolo lukuikama kuidi kisadi kiaku Davidi tatꞌama, kibila nandi wudiatila mu busonga, mu lukuikumunu ayi mu ntima woso. Ayi ngie wuntatamananga kumonisa luzolo luaku lukuikama nate bubu, mu kumvana muana muingi kaba ntinu va mvingiꞌandi. 7 Yave Nzambi, ngie wuvanga minu kisadi kiaku yiba ntinu va mvingi tatꞌama, kheti yidi ditoko ayi yisa zaba ko kuvanga mambu mawombo. 8 Ngie wumbieka minu kisadi kiaku nyadi mu dikabu dio ngie veka wusola, dikabu dio ne mutu kalendi nunga ko kutanga. 9 Diawu, vana kisadi kiaku nduenga muingi kanunga kufundisa dikabu, ayi kazaba kusuasisa mamboti ayi mambi. Kibila vasi ko mutu kalenda nunga kufundisa dikabu dioso adidi.”

10 Mambu Salomo kadinda mayangidika Yave. 11 Bosi Nzambi wukamba Salomo: “Ngie wusa dinda ko kuzinga mimvu miwombo, kimvuama, ne lufua lu zimbeni ziaku, vayi bedinda nduenga muingi wununga kufundisa dikabu. 12 Yinkuiza vanga mambu bedinda. Yinkuiza kuvana nduenga ayi phisulu yo ne mutu kasi ko. 13 Mvandi yinkuiza kuvana biuma bio wukhambu kundinda, dedi kimvuama ayi nkembu. Mu phila ayoyo, valasa ba ko ne ntinu wunkaka kalenda kudedakana mu luzingu luaku loso. 14 Ayi ngie kudiatila mu zinzila ziama, mu kutumukina minsiku ayi zithumu ziama dedi buvangila tatꞌaku Davidi, mvandi yinkuiza kusadisa wuzinga mimvu miwombo.”

15 Bo Salomo kakotuka wuvisa ti yiba ndosi. Nandi wuvutuka ku Yelusalemi ayi wuvana minkhailu miviku ayi mi kithuadi, vantuala kasu yi luwawanu yi Yave. Mvandi wuvanga nkungi na bisadi biandi.

16 Mu bilumbu beni bakietu buadi baba zindumba leta, bayenda vantuala ntinu. 17 Wumueka mu bakietu beni wutuba: “Lemvuka a mfumu, minu ayi nkietu awuwu tunkalanga mu nzo mueka ayi mu kilumbu yibuta nandi wuba yama. 18 Bo vavioka bilumbu bitatu, nandi mvandi wuyiza buta. Ayi befu babuadi to tuba ku nzo beni. 19 Muanꞌandi befua va builu, kibila bo kafina lala bethetama muanꞌandi. 20 Bo minu kisadi kiaku yifina lala, nandi bebonga muanꞌama, bentula ku khonzoꞌandi, vayi bebonga muanꞌandi wufua bentula ku khonzoꞌama. 21 Bo yibe kotuka va meni muingi kukuemika muanꞌama, yibe mona ti nandi beba wufua. Vayi bo yibe tala buboti, yibe bakula ti kasi ko nandi muana yibuta.” 22 Vayi nkietu wunkaka wutuba: “Ndamba, muana wumonyo wama ayi wufua waku.” Ayi nkietu wutheti wutuba: “Ndamba, muan’aku nandi wufua ayi wama nandi wumonyo.” Mu phila ayoyo, baba buadi babe kuambila vantuala ntinu.

23 Bosi ntinu wutuba: ‘Wumueka mu benu widi mu kutuba: “Muana wumonyo wama ayi wufua waku.” Ayi wunkaka widi mu kutuba: “Ndamba waku nandi wufua ayi wama nandi wumonyo.” 24 Ntinu wutuba: “Tualanu mbedi” ayi banata mbedi kuidi ntinu. 25 Ayi ntinu wutuba: “Basanu muana beni mu bitini biodi ayi vananu kadika nkietu kitini kiandi.” 26 Mu thinu, nkietu wuvuidi muana wumonyo, mu kibila ki kiadi ki muanꞌandi, wukamba ntinu: “Lemvuka a mfumu, mvana muana beni, bika kumvonda.” Vayi nkietu wunkaka wutuba: “Vasi ko mutu wunkuiza ntabikila,* zenganu nandi mu bitini biodi.” 27 Bosi ntinu wutuba: “Vananu muana widi wumonyo kuidi nkietu wutheti, bikanu kumvonda kibila nandi vuidi muana beni.”

28 Bo bayuwa mambu moso amomo, dikabu dioso di Isaeli diyituka beni mu kumona phila ntinu kazonzila mambu beni. Ayi bavisa ti ntinu wuba nduenga yi Nzambi, yaba kunsadisa kuzonzila mambu mu phila yisonga.

4 Ntinu Salomo waba yadila dikabu dioso di Isaeli. 2 Ababa bawu baba zimfumu mu luyalu lu Salomo: Azaria nganga nzambi muana Zadoki, 3 Eliorefe ayi Aías bana ba Sisa, bawu baba minsoniki. Yozafati muana Ailudi, nandi waba sonikanga mambu maba monikanga mu luyalu. 4 Benaia muana Jeoiada, nandi wuba mfumu masodi. Zadoki ayi Abiatali, bawu baba zinganga nzambi. 5 Azaria muana Natan, nandi wuba mfumu yi minyadi. Zabudi muana Natan nandi wuba nganga nzambi ayi nkundi wu ntinu. 6 Aisar nandi wuba mfumu yi batu baba sadilanga ku nzo ntinu ayi Adonirão muana Abda nandi wuba mfumu yi batu baba tumisanga muingi kuvanga bisalu bingolo.

7 Ntinu Salomo wuba 12 di minyadi, mu bizunga bioso bi Isaeli. Bawu baba vananga bidia kuidi ntinu ayi batu baba kalanga ku nzoꞌandi. Kadika nyadi waba vananga bidia ku nzo ntinu, ngonda yimueka mu mvu. 8 Ababa bawu baba minyadi mu bizunga bioso bi Isaeli: Muana wu Hur ku kizunga kidi miongo ki mvila wu Efraim. 9 Muana wu Deker ku kizunga ki Makaz, Salbim, Bete-Seme ayi Elom-Bete-Hanã. 10 Muana wu Hezedi ku kizunga ki Aruboti, nandi waba kengidilanga Soko ayi kizunga kioso ki Héfer. 11 Muana wu Abinadabi nandi waba kengidilanga mu bibuangu bioso bi Dor ayi wuyiza kuela Tafati muana Salomo. 12 Baana muana wu Ailudi nandi waba kengidilanga bizunga bidi ku Taanaki Megido ayi kizunga kioso ki Bete-Seã, kidi ndilu na Zaretã ku ndeku Jezreeli yintonina ku ndeku Bete-Seã nate Abel-Meolá ayi kinkuenda nate ku kizunga ki Jokmeam. 13 Muana wu Geber, nandi waba kengidilanga kizunga ki Ramoti-Gileade ayi mvandi mala moso madi zitenda ku Jair muana wu Manase kizunga kidi ku Ngileadi. Mvandi waba kengidilanga kizunga ki Argobi kidi ku Bazan: 60 di mavula manneni madi ku khati luphangu luidi mielu ayi makumba ma cobre. 14 Ainadabi muana wu Ido waba yadila kizunga ki Maanaim. 15 Aimaás waba yadila kizunga ki Nafitali, nandi wukuela Bazemati muana wunkaka wu Salomo. 16 Baana muana wu Huzai waba yadila kizunga kidi ku Azer ayi Bealoti. 17 Yozafati muana wu Parua waba yadila kizunga ki Isakali. 18 Simei muana wu Ela waba yadila kizunga ki Benyamini. 19 Geber muana wu Uri waba yadila kizunga ki Ngileadi kizunga kiba ki Siom ntinu zi amorreu ayi Ogue ntinu Bazan. Vaba mvandi mfumu waba tuadisa minyadi mioso, miaba yadila mu bizunga bioso bi Isaeli.

20 Batu baba mu dikabu di Yuda ayi mu dikabu di Isaeli, baba beni bawombo buka nsengisini wu ḿbu. Bawu baba dianga, baba nuanga ayi baba kuangalalanga.

21 Salomo waba yadila mintinu mioso kutonina ku muila wu Eufrate ku ntoto basi Filistea, nate bizunga bidi ndilu na kizunga ki basi Ngipiti. Mintinu mioso amiomio baba futanga ziphaku ayi baba sadilanga Salomo mu bilumbu bioso bi luzingu luandi.

22 Kadika kilumbu baba vananga Salomo 30 di zikoro* zi falinya yilutidi yimboti ayi 60 di zikoro zi falinya baba luta sadilanga beni, 23 Mvandi 10 di zingombi, 20 di bibulu binkaka, 100 di mamemi, zingulungu, zitsesi ayi zinuni baba tuilanga muingi kudia. 24 Kibila nandi waba yadila bizunga bioso biba ku khonzo muila wu Eufrate, kutonina ku Tifsa nate ku Gaza kubunda mvandi mintinu mioso baba yadila ku khonzo muila beni. Ayi nandi wuba mu ndembama na bibuangu bioso bimfikama. 25 Mu bilumbu bioso bi Salomo, basi Yuda ayi basi Isaeli, baba zingilanga mu nsika kutonina ku Dan nate ku Berseba ayi kadika mutu mu bawu, wuba na mfiguꞌandi ayi na nti wu makundi ma vinyu.

26 Salomo wutungisa 4.000* di bivinga muingi kutulanga mimvalu ayi makalu ma mimvita ayi wuba 12.000 di mimvalu.

27 Minyadi baba yadilanga mu bizunga bioso bi Isaeli, bawu baba vananga ntinu Salomo bidia ayi baboso baba kalanga ku nzoꞌandi. Kadika nyadi waba vananga Salomo bidia, ngonda yimueka mu mvu ayi baba vanganga mamoso muingi vabika khambu ni kiuma. 28 Mvandi baba vananga cevada ayi bititi muingi mimvalu mintinu badia, kubunda mvandi mimvalu baba titikanga makalu.

29 Nzambi wusadisa Salomo kaba nduenga yiwombo, phisulu ayi wunsadisa kuvisa mambu mawombo maba buka nsengisini wu ḿbu. 30 Salomo nandi wuluta ba nduenga, kena batu boso baba kalanga ku Oriente ayi ku Ngipiti. 31 Mvandi nandi wuluta ba nduenga kena woso kua mutu ayi kena batu ababa: Etam muisi Zera, Hemã, Kalkol ayi Dara bana ba Maol. Nandi wuyiza ba beni wuzabakana mu mimvila mioso mimfikama. 32 Nandi wusonika 3.000 di zingana ayi 1.005 di minkunga. 33 Nandi waba tubilanga matedi bivatu, cedro yi libanu, hissopo yimenanga mu bibaka, matedi bibulu, zinuni, bibulu binkokubukanga ayi matedi zifu. 34 Batu ba mimvila mioso, kubunda mintinu mioso bayuwa matedi nduenga yi Salomo, baba kuendanga kuidi Salomo muingi kukuwa nduengꞌandi.

5 Hirão wuba nkundi Davidi, ayi bo kazaba ti Salomo weka ntinu va mvingi tatꞌandi Davidi, nandi wufila bisadi biandi kuidi Salomo. 2 Bosi Salomo wufila thumu ayiyi kuidi Hirão: 3 “Ngie zebi buboti ti tatꞌama Davidi kasa ba ko wufuana muingi kutungila Yave Nzambiꞌandi tempelu, mu kibila ki mimvita kanuana na zimbeni ziandi mu zikhonzo zioso, nate Yave katula zimbeni ziandi zioso kutsi bitambi biandi. 4 Vayi Yave Nzambiꞌama wupheni ndembama mu zikhonzu zioso, ayi vasi ko mutu widi mbeniꞌama ayi vamonikanga ko ne diambu dimbi mu luyalu luama. 5 Diawu yintomba kutungila Yave tempelu, dedi bo nandi kakanikisila kuidi tatꞌama Davidi mu kutuba: ‘Muanꞌaku no yala bieka ntinu va mvingiꞌaku, nandi wala tunga nzo yinnata dizina diama.’ 6 Diawu vana nsua kuidi bisadi biaku, muingi batuzengila minti mi cedro midi ku Libanu. Bisadi biama bala sala va kimueka na bisadi biaku, ayi minu yala futa bisadi biaku thalu wunkuiza dinda, kibila ngie zebi buboti ti befu tusa zaba ko kuzenga minti dedi bunzengilanga basi Sidon.”

7 Bo Hirão kayuwa mambu Salomo katuba, nandi wuyangalala beni ayi wutuba: “Bika Yave kazitusu bubu, mu kusadisa Davidi kubuta muana widi nduenga muingi kuyadila dikabu adidi dinneni beni.” 8 Bosi Hirão wutuma bakamba Salomo: “Yibe tambula thumu befila. Yinkuiza vanga mamoso wuntomba, mu ku kukubikila mabaya ma cedro ayi ma junípero. 9 Bisadi biama bala botula mawu ku Libanu ayi bala nata mawu nate ku ḿbu. Minu yala kanga mawu ayi yala mavanga malalama mu ḿbu nate va kibuangu ngie wuntomba. Ayi bo mala vitila va kibuangu beni, minu yala makutula ayi ngiewu wala nata mabaya beni. Mfutuꞌama widi, kuphananga bidia muingi yidikilanga bankalanga ku nzoꞌama.”

10 Mu phila ayoyo, Hirão wuvana Salomo mabaya moso ma cedro ayi ma junípero kaba tomba. 11 Salomo waba vananga kuidi Hirão kadika mvu 3.200.000 di zikilu zi falinya, ayi waba vananga 4.400 di zilitro zi nzeta yi olive. 12 Yave wuvana nduenga kuidi Salomo dedi bo kankanikisila. Salomo ayi Hirão baba mu ndembama ayi ba babuadi bavanga luwawanu.

13 Ntinu Salomo wutumisa 30.000 di babakala ba basi Isaeli muingi bavanga bisalu bingolo. 14 Ayi wubieka Adonirão muingi kaba mfumu yi batu baba vanganga bisalu bingolo. Salomo wukabula batu abobo mu mangumba matatu, ayi kadika dingumba diba 10.000 di batu. Kadika dingumba baba kuendanga ku Líbano muingi kue sala mu ngonda yimueka ayi babe vundanga zingonda wadi mu zinzo ziawu. 15 Salomo wuba 80.000 di bisadi baba bulanga mamanya mu miongo ayi 70.000 di bisadi baba vekisanga mamanya beni, 16 Mvandi Salomo wubieka 3.300 di zimfumu muingi bakengidilanga bisadi. 17 Mu kutumukina mambu ntinu Salomo katuba, bawu babula mamanya mawombo mathalu, muingi batungila lusersu lu tempelu. 18 Mu phila ayoyo, bisadi bi Salomo ayi bisadi bi Hirão va kimueka na basi Gebal, baba bulanga mamanya, baba kubikanga mabaya na mamanya beni, muingi kutungila tempelu.

6 Bo vavioka nduka 480 di mimvu tona basi Isaeli babasika ku Ngipiti ayi mu mvu wunna tona Salomo kaba ntinu wu Isaeli, mu ngonda yi zive* (yinsundula ngonda yimmuadi) Salomo wutona kutungila Yave tempelu. 2 Nzo Salomo katungila Yave yiba 60 di zikovadu mu kukula, 20 di zikovadu mu kutanduka, 30 di zikovadu* mu kuzangama. 3 Varanda yiba va khotolu tempelu, yiba kutola kumueka na tempelu, yawu yiba 20 di zikovadu, mu kibila ki varanda beni tempelu yibuelama 10 di zikovadu mu kukula.

4 Nandi wuvanga zinela ziaba monikina ku nganda zinneni ku khati ziluelu 5 Nandi mvandi wutunga zisala mu ndeko bibaka bi tempelu ayi wutula bivinga mu zisala beni. 6 Zisala ziba mu kibanga ki wanda, ziba 5 di zikovadu mu kutanduka, zisala ziba va khatitsika ziba 6 di zikovadu mu kutanduka ayi zisala ziba mu kibanga kitsuka ziba 7 di zikovadu mu kutanduka, kibila nandi wubika mua phuasa mu bibaka bidi mu tempelu, muingi babika vuakika makunzi mu bibaka beni bi tempelu.

7 Batungila tempelu mu mamanya bakubika kuidi mintungi. Mu phila ayoyo, vasa kuwakana ko lusuku lu zimartelu, bitadi, ne kisadulu kinkaka ki kisengu bo baba tunga tempelu beni. 8 Mielu mi zisala miba mu kibanga ki wanda, miba ku khonzo sul yi tempelu. Batula kikada kidi buka khola muingi kumakina mu kibanga kidi va khatitsika ayi muingi kumakina mu kibanga kitsuka. 9 Salomo wumanisa kutunga tempelu. Nandi wuvanga muanza muingi kufuka tempelu mu kusadila minti ayi mabaya ma cedro. 10 Salomo mvandi wutunga bibanga mu zikhonzo zioso zi tempelu ayi kadika kibanga kiba 5 di zikovadu mu kunangama ayi banamikisa zisala beni na tempelu mu kusadila mabaya ma cedro.

11 Muna thangu beni, Yave wukamba Salomo: 12 “Ngie kutatamana kudiatila mu zinzila ziama ayi ngie kutumukina minsiku ayi zithumu ziama, minu yala dukisa mambu moso yikanikisa kuidi tatꞌaku Davidi, matedi tempelu ayiyi. 13 Minu yala kalanga va khati dikabu diama di Isaeli ayi yalasa bakuekula ko.”

14 Salomo wutatamana kutunga tempelu nate kamanisa kutunga yawu. 15 Nandi wubuongisa bibaka bikhati bi tempelu kutonina vatsi nate mu muanza, mu kusadila mabaya ma cedro. Mvandi wubuongisa vatsi mu kusadila mabaya ma junípero. 16 Ku khati tempelu, mu kibaka kiba va sala, nandi wutunga sala yiba 20 di zikovadu. Wutungila sala beni mu kasadila mabaya ma cedro, kutonina vatsi nate mu muanza ayi ku khati sala beni kuawu kuba Kibuangu Kilutidi Kinlongu. 17 Va ndeku kibuangu kilutidi kinlongo, vaba kibuangu kinlongo kiba 40 di zikovadu. 18 Babuongisa ku khati tempelu mu kusadila mabaya ma cedro ayi bafikula mu mabaya beni bingundu ayi biteka. Mu bibaka bioso muba mabaya ma cedro ayi mamanya batungila bibaka bi tempelu mafukama.

19 Ayi nandi wukubika kibuangu kilutidi kinlongo kiba ku khati tempelu, muingi kutula Kasu yi Luwawanu yi Yave. 20 Kibuangu kilutidi kinlongo kiba 20 di zikovadu mu kukula, 20 di zikovadu mu kutanduka ayi 20 di zikovadu mu kunangama. Wuvinda bibaka beni wola ayi wutula mabaya ma cedro mu kikumu. 21 Ku khati tempelu, mu bibaka bioso Salomo wuvinda wola. Mvandi wutula ziphanga ziwola va khotolo Kibuangu Kilutidi Kinlongo kio bavinda wola. 22 Ku khati tempelu yoso Salomo wuvinda wola. Mvandi wuvinda wola va kikumu kiba va ndeku kibuangu kilutidi kinlongo.

23 Ku kibuangu kilutidi kinlongo, nandi wuvanga zikerubim wadi mu kusadila mabaya ma nti wu olive ayi kadika kerubim yiba 10 di zikovadu mu kuzangama. 24 Divavi dimueka di kerubim diba 5 di zikovadu, divavi dinkaka mvandi diba 5 di zikovadu. Ayi vatsongi divavi dinkaka nate vatsongi divavi dinkaka vaba 10 di zikovadu. 25 Kerubim yimmuadi mvandi yiba 10 di zikovadu. Zikerubim zia ziwadi ziba kutola kumueka ayi baba vangila mu phila yimueka. 26 Zikerubim zia ziwadi ziba kukula kumueka ayi ziba 10 di zikovadu mu kuzangama. 27 Batula zikerubim zia ziwadi kukhati Kibuangu Kilutidi Kinlongo ayi mavavi mawu maba mayalubuka. Divavi di kerubim yimueka diaba vitilanga ku khonzo yinkaka yi kibaka ayi divavi di kerubim yinkaka diaba vitilanga ku khonzo yinkaka yi kibaka. Ayi mavavi mawu mankaka madengana va khati tsika sala. 28 Mvandi wuvinda zikerubim beni wola.

29 Ayi mu kibaka ki kibuangu kilutidi kinlongo ayi kibuangu kinlongo, bafikula muna zikerubim, maba ayi biteka. 30 Mvandi wuvinda wola vatsi kuba kuandi ku Kibuangu Kilutidi Kinlongo ayi ku Kibuangu Kinlongo. 31 Ayi va khotolo kibuangu kilutidi kinlongo, nandi wuvanga mielu mu mabaya ma nti wu olive, wutula makunzi mu zikhonzo ayi mvandi batula mabaya mu zikhonzo zi mielu. Biawu biba kitini kintanu. 32 Mielu mia mimiodi mivangulu mu mabaya manti wu olive ayi wuvinda mielu beni wola. Wufikula mu mielu beni zikerubim, maba, ayi biteka. Bosi wuvinda mu zikerubim ayi maba wola. 33 Va khotolo kibuangu kilutidi kinlongo, wutula mabaya mavangulu mu nti wu olive mu zikhonzo zi mielu ayi biawu biba kitini kinna. 34 Nandi wuvanga mielu miodi mu mabaya ma junípero. Muelu wumueka wuba bibaka biodi ayi batula zidobradiça muingi kusadisa kuzibula ayi muelu wunkaka mvandi wuba bibaka biodi, batula mvandi zidobradiça muingi kusadisa kuzibula. 35 Nandi wufikula mu mielu beni zikerubim, maba ayi biteka, bosi wuvinda wola mu zifikula beni.

36 Nandi wutunga luphangu lukhati mu kusadila mabaya makubuku ayi luphangu beni luba mintanda mitatu. Bosi wubue buela ntanda mueka mu kusadila mabaya ma cedro.

37 Batona kutunga lusersu lu tempelu yi Yave, mu ngonda yi zive, mvu wunna wu luyalu lu Salomo. 38 Mu mvu 11, wu luyalu lu Salomo mu ngonda yi bul, (yinsundula ngonda yinana) bamanisa kutunga tempelu yoso dedi bubela zithuadusulu. Mu phila ayoyo, Salomo wudukisa 7 di mimvu muingi kumanisa kutunga tempelu beni.

7 Ntinu Salomo wuvanga 13 di mimvu muingi kumanisa kutunga nzoꞌandi.

2 Nandi wutunga kibanga baba tedilanga Nzo yi Nsitu yi Libanu. Nzo beni yiba 100 di zikovadu mu kukula, 50 di zikovadu mu kutanduka, ayi 30 di zikovadu mu kuzangama. Batungila nzo beni va yilu mintanda minna mi makunzi ma cedro ayi va yilu makunzi beni, muba minkamba mivangulu mu mabaya ma cedro. 3 Mu yilu minkamba miba va mbata makunzi, batula mabaya ma cedro. Mawu maba 45 di minkamba miba 15 di minkamba mu kadika ntanda. 4 Mu bibaka bi kadika khonzo, muba mintanda mitatu mi zinela, kadika nela yaba talasananga na nela yidi mu kibaka kinkaka. 5 Mabaya maba va yilu mielu, maba kutola kumueka ayi buawu bubela mabaya moso maba mu zinela ziaba talasananga.

6 Nandi wutunga sala yimueka yiba beni yinneni, baba tedilanga sala yi makunzi. Yawu yiba 50 di zikovadu mu kukula, 30 di zikovadu mu kutanduka ayi kuntuala kuba varanda yiba na makunzi ayi minkamba.

7 Nandi wutunga sala Yinneni yi Kintinu ko kabe fundisilanga batu, baba yitedilanga, Sala yi Lufundusu ayi wubongisa yawu mu mabaya ma cedro, kutonina vatsi nate ku yilu.

8 Nzo Salomo kaba kalanga ayi nzo lufundusu, batungila ziawu phila yimueka. Ayi nzoꞌandi yiba va ndeko nzo lufundusu. Salomo mvandi wutungila nkaziꞌandi muana Falawo nzo yiba dedi mueka na yo kaba kalanga.

9 Zinzo zioso aziozio, batungila ziawu mu mamanya ma thalu mo bakubika buboti kuidi mintungi. Kutonina mu lusersu nate ku yilu, kuba kuandi ku khati voti kunganda, batungila nzo beni mu mamanya ma thalu. 10 Lusersu lu zinzo zioso, batungila luawu mu mamanya ma thalu ayi mawu maba beni manneni. Mamanya mankaka maba 10 di zikovadu, mankaka maba 8 di zikovadu. 11 Ku yilu batungila mu mamanya ma thalu bakubika buboti ayi mvandi batula mabaya ma cedro. 12 Luphangu lu tempelu yi Yave ayi luphangu lu nzo yi ntinu, bavangila mu phila yimueka. Batungila luawu mu mintanda mitatu mi mamanya bakubika buboti ayi bathetika ntanda wumueka wu mabaya ma cedro.

13 Ntinu Salomo wutumisa Hirão waba kalanga ku Tile. 14 Mamꞌandi wuba musi mvila wu Nafitali ayi wuba mfuizi, vayi tatꞌandi wuba musi Tile ayi waba vanganga biuma bi bisengu mu kusadila cobre. Hirão wuba wupisuka ayi wuba nzailu yiwombo mu kusadila cobre. Mu phila ayoyo, Hirão wuyenda kuidi ntinu Salomo ayi nandi wuvanga biabioso ntinu kantuma muingi kuvanga.

15 Hirão wuvanga makunzi muadi ma cobre, kadika dikunzi diba 18 di zikovadu mu kuzangama ayi 12 di zikovadu mu kuvindubuka. 16 Mvandi wuvanga mintu miodi mi makunzi muingi kutetika mu makunzi. Ayi kadika ntu dikunzi wuba 5 di zikovadu mu kuzangama. 17 Ntu wumueka wu dikunzi wuba sambuadi di mua makondi ma bisengo muba na mua ziphanga. Ayi ntu wunkaka wu dikunzi mvandi wuba sambuadi di mua makondi ma bisengu muba na mua ziphanga. 18 Nandi wuvanga mvandi mintanda miodi mi makundi ma romã mu makondi kafuka mu mintu miba va yilu makunzi. 19 Mintu batula mu makunzi, miba buka kiteka kidi zikovadu 4 mu kuzangama. 20 Mintu miba mu makunzi muadi, miba va mbata mua makondi ma bisengo ayi bafikula muawu 200 di ziromã, ziba mu mintanda mizungidila mintu beni mi makunzi.

21 Nandi wutelimisa makunzi muadi va khotolo tempelu. dimueka diba ku khonzo lubakala ayi wuvana diawu dizina Jakim* ayi dinkaka diba ku khonzo lukietu ayi wuvana diawu dizina Bowazi.* 22 Mu yilu mintu beni mi makunzi muba buka biteka. Mu phila ayoyo bamanisa kuvanga makunzi.

23 Nandi wuvanga dibola dinneni di nlangu mu cobre. Dibola beni diba 10 di zikovadu mu kutanduka, 5 di zikovadu mu kuzangama ayi 30 di zikovadu mu kuvindubuka. 24 Mu zikhonzo zioso zi dibola beni bafikula bingundu. Mu kadika kovadu bafikula 10 di bingundu mu mintanda miodi. 25 Dibola beni di cobre diba va yilu 12 di zingombi. Zingombi 3 ziba ku khonzo norte, zingombi 3 ku khonzo oeste, zingombi 3 ku khonzo sul ayi zingombi 3 ku khonzo yi leste. Zingombi beni zibanda mbusa dibola. 26 Dibola beni diba phiba buka dikanda di mutu, mbiluꞌandi wuba buka kopu ayi diba disephuka kunganda buka kiteka. Mu dibola beni, muaba kotanga 44.000* di zilitro zi nlangu.

27 Bosi nandi wuvanga mua makalu* ma cobre. Kadika dikalu diba zikovadu 4 mu kukula, zikovadu 4 mu kutanduka ayi zikovadu 3 mu kuzangama. 28 Bavangila mua makalu beni mu phila ayiyi: Maba mua bibaka mu zikhonzo ayi bibaka beni biba bisikama mu mua minkamba. 29 Mu bibaka muba zifikula zi zikhosi, zingombi ayi zikerubim. Ku yilu zingombi ayi kuwanda zikhosi, muba zifikula zi zikolowa. 30 Ayi kadika dikalu diba zipeneu zinna zivangulu mu cobre ayi ziba zikuikama mu kiuma kivangulu mu cobre. Zipeneu beni ziba zikuikama mu zikhonzo zia zinna. Ku wanda dibola kuba kiuma ki kutetika dibola beni kio batula zifikula zi zikolowa mu zikhonzo. 31 Ḿbilu wu dibola wuba wuvuakama mu kolowa yiba kovadu yimueka mu kunangama. Kolowa beni, yiba yivindumuka ayi yiba va yilu biuma biaba sikimisanga dibola. Biuma beni biba kovadu yimueka ayi ndambu mu kunangama ayi bafikula biuma mu kolowa. Bibaka biba mu ndambu, bisa ba ko kukula kumueka ayi kutola kumueka. 32 Zipeneu zia zinna ziba kuwanda bibaka bi dikalu ayi biuma bakuika mu zipeneu beni, biba bikuikama mvandi mu dikalu ayi kadika peneu yiba kovadu yimueka ayi ndambu mu kunangama. 33 Zipeneu beni ziba buka zipeneu zi makalu ma mimvita. Biuma bakuika muna bidi: Zijanta, ziraio ayi zikubu, biawu bivangulu mu bisengu. 34 Kadika dikalu diba biuma binna biaba kunsikimisanga. Biuma beni biba bikuikama mu kadika dikalu. 35 Va yilu dikalu vaba kolowa yivindumuka, yiba ndambu kovadu mu kuzangama. Dikalu na zikhonzo zioso zi kolowa, ziba zikuikama mu kiuma kimueka. 36 Mu mua minkamba ayi mu bibaka, bafikula zikerubim, zikhosi ayi maba. Mvandi bafikula zikolowa mu zikhonzo zioso. 37 Kumi yoso yi makalu bavangila mawu phila yimueka ayi maba kutola kumueka.

38 Nandi wuvanga kumi di mabola ma cobre, kadika dibola diaba natanga, 880 di zilitro zinlangu. Mu kadika dikalu muba dibola dimueka ayi kadika dibola diba zikovadu zinna. 39 Bosi, nandi wutula makalu matanu ku khonzo lubakala yi tempelu ayi makalu matanu ku khonzo lukietu. Mvandi wutula dibola dinneni di nlangu ku khonzo lubakala yi tempelu.

40 Hirão mvandi wuvanga mabola, zipa ayi bibobola.

Mu phila ayoyo, Hirão wumanisa kisalu kioso Salomo kantuma kuvanga matedi nzo yi Yave. 41 Makunzi ma mamuadi ayi mintu mi makunzi biba buka bibobola. Mintu beni mi makunzi batula miawu va yilu makunzi. Makondi ma mamuadi ma bisengu maba fukanga mintu mia mimiodi miba buka kibobola miba va yilu makunzi. 42 Bafikula 400 di makundi ma romã muingi kutula mu makondi ma mamuadi. Mintanda miodi mi makundi ma romã mu kadika dikondi muingi kufuka mintu mia mimiodi mi makunzi, miba buka kibobola, batula va mbata makunzi ma mamuadi. 43 Kumi di makalu ayi kumi di mabola batula mu makalu, 44 dibola dinneni di nlangu ayi 12 di zingombi batetika dibola beni, 45 Hirão mvandi wuvanga zipa, bibobola ayi biuma bioso binkaka bi cobre bio ntinu Salomo kantuma kuvanga, muingi kutula ku tempelu yi Yave. 46 Ntinu Salomo wutuma bavanga biuma abiobio ayi babuika biawu mu tuphandu ku kizunga ki Yolidani, va ndeku Sukoti ayi Zaretã.

47 Salomo kasa tuma ko bazonga muingi kuzaba kizitu, ki biuma bioso kavangisa, kibila biba beni biwombo ayi mvandi basa zonga ko kizitu ki cobre. 48 Salomo wuvanga biuma abibi muingi kutula ku tempelu yi Yave: Kikumu ki wola, meza yi wola muingi kutula mapha manlongo, 49 batula zikandelabru zi wola. Ku khonzo yi lubakala batula zikandelabru zitanu ayi tanu yinkaka batula ku khonzo yi lukietu va ndeku kibuangu kilutidi kinlongo. Mvandi biteka, minda, biabioso biba bi wola. 50 Mabola, zitezora, bibobola, zikopu ayi biuma bi kubongila mbazu, biabioso bivangulu mu wola. Mvandi biuma bi wola bi kuvuakika makunzi, muingi kutula mu mielu mi kibuangu kinlongo ayi kibuangu kilutidi kinlongo.

51 Mu phila ayoyo, Salomo wumanisa kuvanga biuma bioso matedi tempelu yi Yave. Mvandi wunata ku tempelu yi Yave biuma bioso tatꞌandi kavedisa, wola, palata ayi biuma bioso binkaka.

8 Mu bilumbu beni, ntinu Salomo wu kutikisa bakulutu ba dikabu di Isaeli, zimfumu zioso zi mimvila ayi zimfumu zioso zi makanda ma Isaeli. Bawu bayenda kuidi ntinu Salomo ku Yelusalemi, muingi kunata Kasu yi Luwawanu yi Yave ku sioni divula di Davidi. 2 Babakala boso ba Isaeli bakutakana va kimueka na ntinu Salomo, mu nkungi wu zitenda mu ngonda yi etanim*, yinsundula ngonda yi sambuadi. 3 Bo bakulutu boso ba Isaeli bavitila, zinganga nzambi bananguna Kasu yi Luwawanu. 4 Zinganga nzambi ayi basi levi banata ku tempelu, Kasu yi Luwawanu yi Yave, tenda yi lukutukunu ayi biuma bioso binlongo biba ku tenda*. 5 Ntinu Salomo na batu boso baba yandi mu lukutukunu, baba vantuala Kasu yi Luwawanu. Ayi bavana minkhailu miwombo mi mamemi ayi zingombi mio ne mutu kalendi nunga ko kutanga.

6 Bosi zinganga nzambi banata Kasu yi Luwawanu yi Yave va kibuangu kiandi, batula yawu ku kibuangu kilutidi kinlongo, kutsi mavavi ma zikerubim.

7 Mavavi ma zikerubim maba mayalubuka va kibuangu batula Kasu yi Luwawanu. Mu phila ayoyo, mavavi ma zikerubim maba fuka Kasu yi Luwawanu ayi minti mi kunatina Kasu beni. 8 Minti beni baba natinanga Kasu yi Luwawanu, miba beni mikula ayi zitsongi zi minti beni ziaba monikanga ku Kibuangu Kinlongo, kibuangu kiba va ndeko Kibuangu Kilutidi Kinlongo. Vayi minti beni miabasa monikanga ko nate ku nganda. Miawu mikhidi kuna nate bubu. 9 Mu khati Kasu yi Luwawanu muba to mabaya muadi, mo Mose katula muna bo baba ku Horebe, bo Yave kavanga luwawanu na dikabu di Isaeli bo babasika ku Ngipiti.

10 Bo zinganga nzambi babasika ku Kibuangu Kinlongo, dituti difuka tempelu yi Yave. 11 Zinganga nzambi, basa bue nunga ko kukota kuna muingi kuvanga kisalu kiawu, mu kibila ki dituti. Kibila nkembo wu Yave wuwala ku tempelu yi Yave. 12 Bosi Salomo wutuba: “Yave wutuba ti wala zingilanga mu matuti manomba. 13 Minu yikutungidi kibuangu ki kukuitukila muingi wukalanga muna zithangu zioso.”

14 Bosi ntinu Salomo, wubaluka kuba dikabu di Isaeli ayi wutona kuba sakumuna bo bawu baba batelama. 15 Nandi wutuba: “Bika Yave Nzambi yi Isaeli kazitusu, no wusadila koko kuandi, muingi kudukisa mambu kakanikisa tatꞌama Davidi, mu kutuba: 16 ‘Tona kilumbu yibotula dikabu diama Isaeli ku Ngipiti, minu yisa sola ko ne divula dimueka, mu mavula basi Isaeli boso batambula mungi kutunga nzo yinnata dizina diama. Vayi yisola Davidi muingi kayadila dikabu diama Isaeli.’ 17 Ayi tatꞌama Davidi, wuba phuila yi kutunga nzo yinnata dizina di Yave, Nzambi yi Isaeli. 18 Vayi Yave wukamba tatꞌama Davidi: ‘Ngie widi phuila yi kutunga nzo yinnata dizina diama. Didi diambu dimboti ngiewu kuba mayindu amomo. 19 Vayi bakana ko ngiewu wala tunga nzo beni, muanꞌaku no wala kuvinginina mu luyalu, nandi wala tunga nzo yinnata dizina diama.’ 20 Yave wudukisa mambu kakanikisa, kibila yivinginini tatꞌama Davidi mu luyalu ayi yikadizi va kikundu ki kimfumu ki Isaeli dedi bo Yave kakanikisila. Mvandi yitungizi nzo yinnata dizina di Yave, Nzambi yi Isaeli. 21 Ayi yikubikizi kibuangu muingi kutula Kasu yi Luwawanu, muidi luwawanu Yave kavanga na zikhaya zitu, bo kaba botula ku ntoto wu Ngipiti.”

22 Bosi ntinu Salomo, wutelama vantuala kikumu ki Yave, ayi vantuala dikabu di Isaeli, wunonuna mioko ku diyilu ayi 23 wutuba: “A Yave, Nzambi yi Isaeli, vasi ko Nzambi yinkaka widi buka ngiewu kuba kuandi ku diyilu voti va ntoto. Ngie wundukisanga luwawanu wumvanganga ayi wummonisanga luzolo luaku lukuikama kuidi bisadi biaku, ba kutumukinanga mu ntima woso. 24 Ngie wudukisa luwawanu wuvanga na tatꞌama Davidi. Ngie veka wuvanga luwawanu beni, ayi bubu besadila koko kuaku muingi kudukisa luawu. 25 Buabu a Yave Nzambi yi Isaeli, dukisa mambu wukanikisa kuidi tat’ama Davidi, bo wutuba: ‘Bana baku ba kuba keba keba phila bannatina luzingu ayi ba kutatamana kudiatila mu zinzila ziama, dedi bo ngiewu Davidi wuvangila, buna va dikanda diaku vala tatamana kuba mutu wunyadila dikabu di Isaeli. 26 Buabu a Nzambi yi Isaeli, lemvuka dukisa mambu wukanikisa kuidi tatꞌama Davidi.

27 Vayi bukiedika ti ngie na Nzambi wulenda zingila va ntoto? Ne kheti diyilu, disi ko difuana muingi ngiewu kuzingila. Buabu buidi nzo ayiyi yima tunga yilenda bela yifuana muingi ngiewu wuzingila? 28 Buabu a Yave Nzambiꞌama, yuwa nsambu ayi mambu minu kisadi kiaku yidi mu kudinda bubu. 29 Matedi tempelu ayiyi ngieveka wutuba: ‘Dizina diama diala tatamana ku kibuangu akiki.’ Diawu bika mesu maku ma tatamananga kukengidila nzo ayiyi builu ayi muinya, muingi kukuwa nsambu minu kisadi kiaku yimvanga bo yinkuiza ku tempelu muingi kusambila. 30 Yuwa nsambu minu kisadi kiaku yimvanga ayi mambu dikabu diaku Isaeli, bandinda mu nsambu bo bansikika thalu ku kibuangu akiki. Ayi ku kibuangu kiaku wunkalanga ku diyilu, wuba yuwa ayi wuba lemvukila.

31 Ba kuvunina mutu mambu ti bevangila wadi yandi diambu dimbi ayi ba kuntuala ku kikumu ki tempelu ayiyi ayi na kuleva phesi ti kasa vanga ko mambu babe mvunina, 32 buna bika wuyuwa ku kibuangu kiaku wunkalanga ku diyilu ayi wufundisa bisadi biaku. Ayi bika wufundisa mutu widi fotu mu kutadila mambu mambi kabe vanga ayi kusakumuna mutu wukhambulu fotu mu kutadila busonga buandi.

33 Dikabu diaku ba kuba nunga kuidi zimbeni ziawu ayi ba kuba nata mu buvika, mu kibila ki disumu babe vola, ba kuzitisa dizina diaku mu kunyongina disumu babe vanga mu kusikika thalu ku kibuangu akiki, muingi kudinda nlemvu, 34 buna wuba yuwa ku kibuangu kiaku wunkalanga ku diyilu ayi lemvukila disumu dikabu diaku Isaeli babe vanga ayi wuba vutula ku ntoto wuvana kuidi zikhaya ziawu.

35 “Ngie kukhambu kubue nokisanga zimvula, mu kibila ki disumu dikabu diaku bamvanga ayi ba kusambila mu kusikika thalu ku kibuangu akiki, ba kuzitisa dizina diaku ayi ba kunyongina mu disumu babe vanga, kibila ngiewu wuba bika batovuka, 36 buna bika wu yuwa ku kibuangu kiaku wunkalanga ku diyilu, wulemvukila disumu di dikabu diaku Isaeli bavanga, wuba longa mu nzila bafueti diatila ayi nokisa zimvula ku ntoto wuvana dikabu diaku, muingi wuba kiuka kiawu.

37 Mvandi ku ntoto dikabu diaku, kua kumonika nzala, kivunga, va kumonika mindedeka mimmana kudia mbongo voti phemu yi mbazu yimvika mbonguꞌawu voti zimbeni ba kuzungidila divula di dikabu diaku, va kumonika yoso kua mbela voti yoso kua tsingulu, 38 boti mutu voti dikabu dioso di Isaeli ba kuvanga nsambu muingi kudinda nlemvu, voti kudinda loso kua lusalusu kibila kadika mutu zebi mambu ma kuntatisa, ba kuvumuna mioko ku diyilu mu kusikika thalu ku kibuangu akiki, 39 buna bika wuyuwa ku kibuangu kiaku wunkalanga ku diyilu, wuba lemvukila ayi wuba tambudila mu kuba sakumuna mu kutadila mavanga mawu mamboti, kibila ngie zebi mintima miawu. (Ngiewu to wulenda zaba madi mu mintima mi batu boso). 40 Muingi mu thangu yoso bala zingila ku ntoto wuvana kuidi zikhaya ziawu, batatamana ku kukinzika ayi kuba boma bu kunyongisa ntimꞌaku.

41 “Boti nzenza wukhambulu mu dikabu diaku Isaeli, wumfumina ku ntoto wu kinanu ayi wunkuiza kuidi ngiewu, mu kibila ki mambu kankuwa matedi dizina diaku, 42 (kibila bela kuwa matedi dizina diaku, matedi mangolo maku)* ba kukuiza ayi kusambila ku nzo ayiyi, 43 buna yuwa ku kibuangu wunkalanga ku diyilu ayi vanga mambu nzenza ka kudinda muingi batu boso va ntoto bazaba dizina diaku ayi ba kukinzika dedi bo dikabu diaku Isaeli bamvangilanga, muingi bazaba ti nzo ayiyi yitungizi, kiawu kibuangu bafueti kubuongimina.

44 Dikabu diaku ba kukuenda mu mvita muingi kue nuanisa zimbeni ziawu mu kulandakana zithuadusulu wu kuba vana, ba kusambila kuidi ngie Yave mu kusikika thalu ku divula diaku wusola ayi kuidi nzo yitungizi yinnata dizina diaku, 45 buna wuba yuwila ku kibuangu kiaku wunkalanga ku diyilu ayi tambudila nsambuꞌawu ayi wuba nungisa.

46 Ba kuvanga mambu mambi va mesu maku (kibila vasi ko mutu wukhambu sumukanga) ayi ngie kudasukila dikabu ayi kuba kuekula mu mioko mi zimbeni ziawu ayi kuba bika baba nata ku ntoto wu buvika kuba kuandi widi kinanu voti wufikama, 47 ayi kuna ntoto buvika, ba kunyongina mu nzimbala bavanga ayi ba kulomba nlemvuꞌaku mu kutuba: ‘Tube sumuka, tuvengi diambu dimbi’, 48 ba kuvutuka kuidi ngiewu mu ntima woso ayi mu muelꞌawu woso ayi ba kusambila mu kusikika thalu ku ntoto wuvana kuidi zikhaya ziawu, divula dio ngieveka wusola ayi kuidi nzo yo yitungizi yinnata dizina diaku, 49 buna bika wuyuwa nsambuꞌawu ayi wuba tambudila ku kibuangu kiaku wunkalanga ku diyilu mu kuba vukisa. 50 Lemvukila dikabu diaku mu disumu bavola, ayi lemvukila zinzimbala zioso bavanga, ayi fueti vanga muingi zimbeni ziawu baba vangila mamboti ayi baba mona kiadi, 51 (kibila bawu badi dikabu diaku, kiuka kiaku, diawu wuba vukisila bo wuba mona kutovuka ku Ngipiti).* 52 Bika ngiewu, wuyuwa mambu minu kisadi kiaku yi kudinda ayi wuyuwa mambu dikabu diaku Isaeli ba kudinda mu thangu zioso bansambila kuidi ngiewu, muingi kutomba lusalusu luaku. 53 A Yave Mfumu Yilutidi, ngiewu veka wusola dikabu adidi, muingi baba kiuka kiaku dedi bo wukambila kisadi kiaku Mose, bo wubotula zikhaya ziawu ku ntoto wu Ngipiti.”

54 Bo ntinu Salomo kamana kuvanga nsambu awowo ayi kamana kudinda kuidi Yave mambu moso amomo, nandi wutelama vantuala kikumu ki Yave vo kaba wufukama na mioko minonuka kuyilu. 55 Bosi wusakumuna dikabu dioso di Isaeli mu mbembu yinangama mu kutuba: 56 “Bika Yave kazitusu no wuvana dikabu di Isaeli kibuangu muingi bazingila mu ndembama dedi bo kakanikisila. Nandi wudukisa mambu moso kakanikisa mu nzila kisadi kiandi Mose. 57 Bika Yave Nzambi katatamana ku tukieba dedi bo kakiebila zikhaya zitu ayi kabika ku tukuekula. 58 Bika Nzambi ka tusadisa tudiatila mu zinzila ziandi, tutumukina zithumu ziandi, minsiku miandi, ayi minsua miandi, mu ntima woso. Mio nandi kavana kuidi zikhaya zitu muingi batumukina. 59 Ayi bika mambu yibe lomba kuidi Yave mu kilumbu akiki, Yave Nzambiꞌama katatamana kuma tebukilanga monyo builu ayi muinya, muingi kuvangila minu kisadi kiandi ayi kuidi dikabu diandi Isaeli mambu masonga, mu kutadila tsatu yi kadika kilumbu, 60 muingi batu boso va ntoto bazaba ti, Yave nandi Nzambi yikiedika, vasi ko Nzambi yinkaka. 61 Diawu bika mu tatamana kusadila Yave Nzambꞌitu mu ntimꞌinu woso, lutumukina minsua miandi ayi lulunda minsiku miandi dedi bo muidi mu kuvangila bubu.”

62 Bosi ntinu Salomo ayi babakala ba Isaeli baba yandi bavana minkhailu miwombo kuidi Yave. 63 Ntinu Salomo wuvana nkhailu wu kithuadi kuidi Yave. Nandi wuvana 22.000 di zingombi ayi 120.000 di mamemi. Mu phila ayoyo, ntinu Salomo ayi basi Isaeli boso baba yandi bayundula tempelu yi Yave. 64 Mu kilumbu beni ntinu Salomo wuvedisa kibuangu kiba vantuala tempelu yi Yave muingi kuvanina minkhailu miviku, minkhailu mi zitheti ayi wuvika mafuta ma bibulu kavanina minkhailu mi kithuadi. Kibila kikumu ki cobre kiba vantuala tempelu yi Yave, kiba kiluelu muingi kuvanina minkhailu mioso miviku bavana mu kilumbu beni. 65 Mu thangu beni ntinu Salomo wuvangisa nkungi va kimueka na dikabu dioso di Isaeli bafumina kutonina ku Lebo-Hamati nate ku ḿbuinga wu Ngipiti. Nkungi beni bavangila wawu vantuala Yave Nzambi, mu sambuadi di bilumbu bosi babue vanga mu sambuadi di bilumbu binkaka. Kubunda bilumbu bioso biba kumi yinna. 66 Bo nkungi wumana mu kilumbu kilanda, ntinu wutuma dikabu dioso bavutuka mu zinzo ziawu ayi bawu basakumuna ntinu. Bosi bavutuka mu zinzo ziawu mu mayangi, mu kibila ki mamboti moso Yave kamonisa kuidi kisadi kiandi Davidi ayi kuidi dikabu diandi Isaeli.

9 Bo Salomo kamanisa kutunga tempelu yi Yave, nzo yi ntinu ayi mamoso kabe tomba kuvanga, 2 Yave wummonikina mu khumbu yimmuadi dedi bo kavangila ku Gibeão. 3 Yave wutuba: “Minu yibe kuwa nsambuꞌaku ayi mambu bedinda vantualꞌama. Yibe vedisa tempelu yo betunga ayi bala tatamananga kuzitisa dizina diama ku kibuangu beni. Mvandi yela tatamananga kukieba ayi kukengidilanga kibuangu beni. 4 Ngie kutatamana kudiatila mu zinzila ziama dedi buvangila tatꞌaku Davidi, mu kutatamana wukuikama mu minu ayi kuvanga mamoso yi kutuma, mvandi ngie kutumukina minsua ayi zifundusu ziama zisonga, 5 buna yela sikimisa luyalu luaku ku Isaeli mu thangu zioso, dedi bo yikanikisila kuidi tatꞌaku Davidi bo yituba: ‘Va dikanda diaku, vala tatamana kuba mutu wala kala va kikundu ki kimfumu ki Isaeli.’ 6 Vayi ngie ayi bana baku benu kubika kutumukina minsiku ayi minsua miama misonga yi muvana ayi benu kubuongimina zinzambi zinkaka, 7 minu yela kukisa Isaeli ku ntoto yi bavana ayi nzo ayiyi yinnata dizina diama yivedisa, yelasa bue ba ko lunungu luama ayi mvandi batu boso va ntoto bala vueza Isaeli. 8 Ayi tempelu ayiyi yala tuluka ayi batu bala viokilanga vava bala kuvulanga: ‘Kibila mbi Yave kavangidi mambu amama ku tsi ayiyi ayi katuludizi tempelu?’ 9 Bala bavutudila: ‘Kibila bayekula Yave Nzambiꞌawu no wubotula zikhaya ziawu ku Ngipiti ayi batona kubuongimina zinzambi zinkaka, diawu Yave kaba tuadisidi ziphasi zioso aziozio.’”

10 Salomo wudukisa 20 di mimvu muingi kumanisa kutunga tempelu yi Yave ayi nzo yi ntinu. 11 Hirão ntinu wu Tile wuvana Salomo mabaya ma cedro, ma junípero ayi wola yoso kaba tomba. Bosi ntinu Salomo wuvana Hirão 12 di mavula maba ku kizunga ki Ngalili. 12 Bosi Hirão wunanguka ku Tile ayi wuyenda kue tala mavula Salomo kamvana. Vayi Hirão kasa zola ko mavula beni. 13 Hirão wutuba: “Amama mawu mavula beni mephana, a khombꞌama?” Nate bubu ba kuma tedilanga mavula ma Kabul.* 14 Hirão wufila kuidi ntinu Salomo 120 di zitalentu zi wola.*

15 Akiki kiawu kinongo ki batu ntinu Salomo katumisa muingi kuvanga bisalu bingolo, kutunga nzo yi Yave, nzo yi ntinu, kuvanga mua mongo,* kutunga bibaka bi Yelusalemi, Hazor, Megido ayi Gezer. 16 (Falawo ntinu Ngipiti wunuanisa divula di Gezer, wuvika diawu ayi wuvonda basi Kanani baba kalanga ku divula beni. Bosi bo kabe kanina muanꞌandi wuba nkietu wu ntinu Salomo, wumvana divula beni.) 17 Bosi Salomo wutunga Gezer Bete-Horom yi wanda, 18 Baalati, Tamali kizunga kiba ku thandu, 19 Mvandi mavula moso baba lundilanga bidia bi ntinu Salomo, mavula baba lundilanga makalu ma mimvita, mavula maba kalanga batu baba diatisanga mimvalu, biabioso Salomo kaba tomba kutunga ku divula di Yelusalemi, ku Libanu ayi mu bizunga bioso biba kutsi luyalu luandi. 20 Vaba batu bankaka baba zingilanga ku kizunga ki Isaeli, vayi basa ba ko mu khati dikabu di Isaeli. Bawu baba: Zi amorreu, zi Hitita, zi perizeu, zi Heveu ayi basi Jebus. 21 Batu abobo, bayizila mu mimvila mio basi Isaeli basa tulula ko. Salomo wuba kuika muingi bavanganga bisalu bingolo ayi bawu badi mimvika nate bubu. 22 Vayi Salomo kasa bika ko muingi basi Isaeli baba mimvika, vayi bawu baba masodi mandi, bisadi biandi, minyadi, zimfumu zi masodi, zimfumu zi batu baba diatisanga makalu ma mimvita ayi baba diatisanga mimvalu. 23 Salomo wuba 550 di zimfumu zi batu, babe tuadisanga bisalu.

24 Muana Falawo wuyenda ku divula di Davidi ku nzo nnuniꞌandi Salomo kantungila, bosi Salomo wuvanga mua mongo.

25 Khumbu tatu mu mvu Salomo waba vananga minkhailu miviku, minkhailu mi kithuadi va kikumu katungila Yave. Mvandi wabe vanganga kubasisa muisi va kikumu kiba vantuala Yave. Mu phila ayoyo, nandi wumanisa kutunga tempelu.

26 Ntinu Salomo mvandi wuvanga makumbi ku Eziom-Geber, divula didi va ndeku Elate, ku Ḿbu Wubenga ku ntoto wu basi Edom. 27 Hirão wufila bisadi biandi baba bapisuka mu kudiatisa makumbi muingi kusala va kimueka na bisadi bi Salomo mu makumbi ma Salomo. 28 Bawu bayenda ku Ofir ayi batuala 420 di zitalentu zi wola kuidi ntinu Salomo.

10 Bo nkietu waba yadilanga ku Saba kayuwa phila Salomo kayiza bela wuzabakana, mu kibila ki nduenga Yave kamvana, nandi wuyenda kuidi Salomo muingi kumvana biuvu bi phasi. 2 Nkietu waba yadilanga ku Saba wuvitila ku Yelusalemi na nkangu wunneni wu bisadi biandi, zikamela baba nata mafuta ma balsamu, mamanya mawombo mathalu, kubunda mvandi wola. Nandi wuyenda kuidi Salomo ayi wumvana biuvu bioso biba yandi. 3 Salomo wuvana mimvutu mi biuvu bioso nkietu beni kamvana ayi vasa ba ko diambu Salomo kakhambu kunsudikisa.

4 Bo nkietu waba yadilanga ku Saba kamona nduenga yoso Salomo kaba, phila nzo katungisa, 5 bidia baba tulanga va meza, phila zimfumu ziandi zi masodi baba kadilanga, kisalu batu baba kabulanga bidia va meza baba vanganga, bikhutu baba vuatanga, phila bisadi baba kabudilanga vinyu ayi minkhailu miviku Salomo kaba vananga ku tempelu yi Yave, nandi wuyituka beni. 6 Nkietu beni wutuba: “Mamoso yiyuwizi matedi mambu widi mu kuvanga ayi matedi nduengꞌaku madi makiedika. 7 Vayi yibe kikinina to mu mambu yiyuwa bo minu veka yibe mona mawu mu mesu mami. Bukiedika a mfumu, basa khamba ko mamoso matedi nduengꞌaku ayi biuma bioso widi. 8 Mayangi kuidi batu bo ngie wunyadila ayi kuidi bisadi biaku, kibila bawu badi luaku lu kukuwanga nduengꞌaku. 9 Bika Yave Nzambiꞌaku no wu kubieka ntinu wu Isaeli kazitusu. Mu kibila ki luzolo lukuikama Yave kadi mu dikabu di Isaeli, nandi wu kubieka ngiewu mfumu, ntinu muingi wuyadila mu busonga ayi mu lukuikumunu.”

10 Bosi nkietu waba yadilanga ku Saba wuvana kuidi Salomo 120 di zitalentu* ziwola, mafuta mawombo ma balsamu ayi mamanya mathalu. Vasa bue ba ko mutu wunkaka wuluta nata mafuta ma balsamu kena mo nkietu waba yadilanga ku Saba kavana kuidi Salomo.

11 Makumbi ma Hirão maba vekisanga wola yaba fuminanga ku Ofir, mvandi matuala mabaya mawombo ma sândalo ayi mamanya mathalu. 12 Mu mabaya ma sândalo ntinu Salomo wuvanga makunzi batula ku tempelu yi Yave ayi ku nzo yi ntinu, mvandi wuvanga zi harpa ayi bisiku binkaka mi minkunga. Tona mu thangu ayoyo nate bubu, ntindu mabaya amomo, basiala bue matuala ko ayi masiala bue monika ko.

13 Ntinu Salomo wukabila nkietu waba yadilanga ku Saba biuma kazola ayi kadinda ayi bio kakhambu kundinda. Bosi nkietu beni, wuvutuka kutsiꞌandi na bisadi biandi.

14 Wola ntinu Salomo kaba tambulanga mu mvu yiba 666 di zitalentu. 15 Mvandi ntinu wabe tambulanga biuma biaba fuminanga kuidi bisadi biandi, basi lungosu, mintinu mioso mi Arabia ayi minyadi mi zitsi zinkaka.

16 Ntinu Salomo wuvanga 200 di minkaku minneni babundikisa kisengu na wola (basadila 600 di zisikulu* muingi kuvanga kadika nkaku). 17 Mvandi wuvanga 300 di minkaku miluelu mu kusadila wola basobikisa na bisengu (basadila zimina* zitatu muingi kuvanga kadika nkaku wuluelu). Bosi ntinu Salomo wutula minkaku beni ku Nzo yi Nsitu yi Líbano.

18 Ntinu Salomo mvandi wuvanga kikundu kinneni ki kimfumu mu kusadila phunzi yi nzau ayi wuvinda kiawu wola. 19 Muingi kuvitila va kikundu beni, vaba bikada bi sambanu ayi kuyilu kikundu vaba mua muanzu wuvindubuka. Kikundu beni kiba biuma biodi bi kutetika mioko, ayi kadika khonzo yi koko kuba kitumba ki khosi. 20 Ayi mu sambanu di bikada batula 12 di bitumba bi zikhosi. Kadika khonzo yi kikada, batula kitumba kimueka ki khosi. Vasa ba ko luyalu lunkaka luba ntindu kikundu ki kimfumu akiokio.

21 Zimbungu zioso zi ntinu Salomo ziba ziwola. Mvandi biuma bioso biba ku nzo yi nsitu Líbano biba biwola. Kusa ba ko ne kiuma bavangila mu palata, kibila mu bilumbu bi Salomo, babasa vuanga ko nkinza palata. 22 Mu thangu beni khumbu yimueka mu kadika mimvu mitatu, makumbi ma Salomo maba kuendanga va kimueka na makumbi ma ntinu Hirão ku Tarsi ayi mabe vutukanga na palata, wola, ziphunzi zi nzau, zitsima ayi zinuni.*

23 Mu phila ayoyo, ntinu Salomo wuluta ba busina ayi nduenga kena mintinu mioso. 24 Ayi batu boso baba tomba kukuenda kuidi ntinu Salomo muingi kukuwa nduenga Nzambi kamvana. 25 Batu baba tualanga minkhailu amimi kuidi ntinu Salomo: biuma bi palata, bi wola, bikhutu, zimbedi, biuma bi kunuanina mvita, mafuta ma balsamu, mimvalu, ayi ziphunda. Bawu baba vangilanga mawu kadika mvu.

26 Buviokila thangu, Salomo wuyiza ba makalu mawombo ma mimvita, mimvalu ayi wuba 1.400 di makalu ma mimvita ayi 12.000 di mimvalu. Waba lundilanga biawu mu mavula baba lundilanga makalu ma mimvita ayi ku Yelusalemi ku divula dio nandi kaba kalanga.

27 Ntinu Salomo wuyiza vanga muingi palata yiyilama ku Yelusalemi buka mamanya. Mvandi wuyiza vanga muingi mabaya ma cedro mayilama buka minti mi Sefelá.

28 Mimvalu mi Salomo miaba fuminanga ku Ngipiti. Bisadi biandi baba sumbanga mimvulu* miwombo mu thalu basikika. 29 Baba sumbilanga kadika dikalu ku Ngipiti mu 600 di zimbongo zi palata, ayi mvalu wumueka wuba 150 di zimbongo zi palata. Bosi baba sumbisanga biawu kuidi mintinu mioso mi basi hitita ayi kuidi mintinu mi basi Silia.

11 Kubotula kuandi muana wu Falawo, ntinu Salomo mvandi waba zolanga bakietu ba mimvila minkaka. Bawu baba: basi moabe, basi edom, amom, sidom ayi basi hitita. 2 Bawu baba bakietu ba mimvila Yave kakamba basi Isaeli: “Benu lulendi kuela ko yaku ayi bawu balendi kuela ko yinu, kibila bawu bala ku muvukumuna kubuongimina zi nzambi ziawu.” Vayi kheti bobo, ntinu Salomo wuzola beni bakietu abobo. 3 Ntinu Salomo wuba 700 di bakietu ayi 300 di bimasi. Ayi malembi malembi, bakietu bandi batona kumvukumuna. 4 Bo ntinu Salomo kayiza nuna, bakietu bandi bamvukumuna muingi kubuongimina zi nzambi zinkaka, ayi nandi kasa bue ba ko wukuikama mu Yave Nzambiꞌandi, dedi buvangila tatꞌandi Davidi. 5 Salomo waba buongiminanga Astoreti, nzambi yinkietu basi Sidon baba buongiminanga ayi Milkom, nzambi basi Amom. 6 Mvandi Salomo wuyiza bue vanga mambu mambi va mesu ma Yave. Nandi kasa sadila ko Yave mu ntimꞌandi woso dedi buvangila tatꞌandi Davidi.

7 Ku mongo wu Yelusalemi, Salomo wutungila Kemós, nzambi yi basi Moabi kibuangu kinlongo ayi mvandi wutungila Moloki, nzambi yi basi Amom kibuangu kinlongo. 8 Mvandi wutungila bibuangu binlongo kuidi bakietu bandi ba mimvila minkaka baba vananga minkhailu miviku muingi kubasisa mfimbu kuidi zi nzambi ziawu.

9 Yave wufuemina Salomo, kibila nandi wubika kubue sadila Yave Nzambi yi Isaeli mu ntima woso no wummonikina zikhumbu wadi, 10 ayi no wunlubula muingi kabika kubuongimina zi nzambi zinkaka. Vayi Salomo kasa tumukina ko nsiku wu Yave. 11 Bosi Yave wukamba Salomo: “Bo bevanga mambu amomo, kulevula luwawanu luami mukhambu tumukina zithumu yi kuvana, minu yala botula kintinu mu mioko miaku ayi yinkuiza vana kuidi wumueka mu bisadi biaku. 12 Mu kibila ki Davidi, minu yalasa vangila ko mawu bo khidi wumonyo, vayi yala vangila mawu mu luyalu lu muanꞌaku. 13 Mu kibila ki ntinu Davidi ayi mu kibila ki Yelusalemi divula yisola, yalasa kuvokuna ko luyalu loso, vayi yala vana muanꞌaku mvila wumueka muingi kayadila.

14 Bosi Yave wuvanga muingi Hadadi musi Edom wubutukila mu dikanda di ntinu Edom kaba mbeni yi Salomo. 15 Bo Davidi kanunga basi Edom, Joabe mfumu masodi wuyenda kue zika batu bafua, ayi makani mandi maba, kuvonda basi Edom boso. 16 (Joabe ayi masodi moso ma Isaeli bakala kuna mu zingonda zi sambanu, nate bamana kuvonda babakala boso ba basi Edom.) 17 Vayi Hadadi wutina na bisadi bi tatꞌandi basi Edom ayi bawu bayenda ku Ngipiti. Mu thangu beni, Hadadi buna khidi muana kilezi. 18 Mu phila ayoyo, bawu bananguka ku Midian ayi bayenda ku Paran. Bosi bayenda ku Ngipiti na mua babakala ba Paran ayi bamonika vantuala Falawo ntinu wu Ngipiti ayi nandi wuvana Hadadi nzo, bidia ayi mavula. 19 Ntinu Falawo wuyiza zola beni Hadadi, diawu kamvanina khomba wu nkaziꞌandi muingi kakuela. Nkazi Falawo baba kuntedilanga Tafni. 20 Buviokila thangu, khomba Tafni wuyiza buta muana na Hadadi ayi muana beni baba kuntedilanga Genubati. Ayi Genubati wutatamana kuzingila va kimueka na bana ba Falawo.

21 Bo Hadadi kayiza zaba ti Davidi ayi Joabe bafua, nandi wukamba Falawo: “Phana nsua muingi yivutuka ku tsi yibutukila.” 22 Vayi ntinu Falawo wunyuvula: “Mbi bi kukhambu akuku bi kuvanga kutomba kuvutuka ku tsiꞌaku?” Hadadi wumvutudila: “Vasi kukhambu ko ne kiuma, vayi lemvuka mbika yenda.”

23 Nzambi wubue vanga muingi Rezom muana wu Eliada kaba mbeni yi Salomo. Rezom wutina mfumuꞌandi Hadadezer ntinu wu Zobá. 24 Bo Davidi kanunga basi Zobá, Rezom wukutikisa mua dingumba di batu ayi wuyiza ba mfumuꞌawu. Bosi bawu bayenda ku Damasco, bakala kuna ayi batona kuyadila kuna. 25 Mu bilumbu bi Ntinu Salomo, bo Rezom baka yadila Silia, nandi waba lendanga basi Isaeli ayi waba kuba tuadisanga ziphasi ziwombo, kuvioka zio Hadadi kaba tuadisanga mu luyalu lu Salomo.

26 Yelobuami muana wu Nebati mvandi wutona kubalukila ntinu Salomo. Nandi wuba musi Efraim wubutukila mu dikanda di Zereda ayi wuba kisadi ki ntinu Salomo. Mamꞌandi wuba mfuizi ayi baba kuntedilanga Zerua. 27 Nandi wubalukila ntinu Salomo bo kaba vanga Mongo* ayi kaba ludika bibaka bi divula di tatꞌandi Davidi. 28 Yelobuami wuba dibakala dipisuka mu kusala. Bo ntinu Salomo kazaba mawu, wumbieka mfumu yi batu baba vanganga bisalu bingolo mu mvila wu Yozefi.* 29 Mu thangu beni, Yelobuami wunanguka ku Yelusalemi ayi ḿbikudi Aías musi Silo wundengana mu nzila. Aías wuba wuvuata nyunga wumona ayi baba buadi baba to baveka ku thandu. 30 Aías wuvula nyunga wuba yandi ayi wukhakuna wawu mu 12 di bitinya. 31 Bosi nandi wukamba Yelobuami:

“Bonga 10 di bitinya kibila buakabu bu tubidi Yave Nzambi yi Isaeli: ‘Yinkuiza vokuna kintinu mu mioko mi Salomo, ayi yinkuiza kuvana 10 di mimvila mi Isaeli muingi wuyadila. 32 Vayi nandi yinkuiza ḿbikila to mvila wumueka mu kibila ki kisadi kiama Davidi ayi mu kibila ki Yelusalemi divula dio yisola mu khati mavula moso ma mimvila mi Isaeli. 33 Yinkuiza vangila mawu, kibila bawu bambanda mbusa ayi babuongimina Astoreti nzambi yi nkietu basi Sidon bambuongiminanga, Kemós nzambi yi basi Moabi ayi Milkom nzambi yi basi Amom. Bawu basa diatila ko mu zinzila ziama, basa vanga ko mambu masulama va meso mami ayi basa tumukina ko minsiku ayi zithumu ziama dedi bo Davidi tata yi Salomo kavangila. 34 Vayi yisinkuiza botula ko kintinu kioso mu mioko miandi. Nandi wunkuiza tatamana kuba mfumu mu luzingu luandi loso, mu kibila ki Davidi kisadi kiama no yisola, no wutumukina minsiku ayi zithumu ziama. 35 Vayi yala botula kintinu mu mioko mi muana wu Salomo ayi yala kuvana 10 di mimvila muingi wuyadila. 36 Yala vana kuidi muana wu Salomo mvila wumueka muingi kayadila. Mu phila ayoyo, va dikanda di kisadi kiama Davidi, vala tatamana kuba mutu wunyadila Yelusalemi, divula dio yisola muingi kunata dizina diama. 37 Minu yinkuiza kubieka ntinu wu Isaeli ayi ngie wala yadila bibuangu bioso wuntomba. 38 Ngie kutumukina mamoso yi kukamba, ngie kudiatila mu zinzila ziama ayi ngie kuvanga mambu masulama va meso mami, mu kutumukina minsiku ayi zithumu ziama dedi buvangila kisadi kiama Davidi, buna minu yala ba yaku. Va dikanda diaku vala tatamana mutu wunyala, dedi bo yivangila kuidi Davidi, ayi yala kuvana Isaeli muingi wuyadila. 39 Mu kibila ki mavanga mawu mambi, minu yala fuisa dikanda di Davidi zitsoni vayi bakana ko mu zithangu zioso.’”

40 Bo Salomo kazaba mawu, nandi waba tomba kuvonda Yelobuami. Vayi Yelobuami wutina ayi wuyenda ku Ngipiti kuidi ntinu Sizake, ayi wukala ku Ngipiti nate ntinu Salomo kafua.

41 Kinongo ki Salomo ayi mamoso kavanga madi masonama mu buku yi kinongo ki Salomo. 42 Salomo wuyadila ku Yelusalemi ayi kizunga kioso ki Isaeli mu 40 di mimvu. 43 Bosi Salomo wufua ayi banzikila ku divula di tatꞌandi Davidi ayi muana Salomo Lobuami wuyiza ba ntinu va mvingiꞌandi.

12 Lobuami wuyenda ku Siquem, kibila dikabu dioso di Isaeli bayenda kuna muingi kumbieka ntinu. 2 Mu thangu beni, Yelobuami muana wu Nebati wuyiza zaba mawu. Nandi waba kalanga ku Ngipiti, kibila wutina bo ntinu Salomo kaba tomba kumvonda. 3 Bosi batumisa Yelobuami. Mu phila ayoyo, Yelobuami ayi dikabu dioso di Isaeli, bayenda kuidi Lobuami ayi bankamba: 4 “Tatꞌaku wutukuika kuvanga bisalu bingolo, vayi ngie kudekula bisalu bingolo tatꞌaku ka tuvana, buna befu tuala kusadila.

5 Ntinu Lobuami wuba kamba: “Yendanu, va kuvioka bilumbu bitatu vutukanu kuidi minu.” Mu phila ayoyo, bawu bayenda. 6 Ntinu Lobuami, wuyenda kue tomba malongi kuidi bakulutu baba vananga malongi tatꞌandi Salomo bo kaba wumonyo. Nandi wuba yuvula: “Mvutu mbi yilenda vana dikabu adiodio?” 7 Bawu bamvutudila: “Bubu a mfumu ngie kuvanga mambu ba kudinda, bawu bankuiza ba bisadi biaku.”

8 Vayi Lobuami wubayisa malongi bakulutu bamvana ayi wuyenda kue tomba malongi kuidi matoko bayonzuka yandi ayi baba salanga yandi. 9 Nandi wuba yuvula: “Mvutu mbi yilenda kamba batu abobo bakhambizi ti yifueti dekula bisalu bingolo bio tatꞌama kaba kuika kuvanga?” 10 Matoko bayonzuka yandi bankamba: “Matedi batu bakukembi: ‘Tatꞌaku wutukuika kuvanga bisalu bingolo, vayi ngie kudekula bisalu bingolo tatꞌaku katukuika kuvanga, buna befu tuala kusadila.’ Ngie fueti bakamba mambu amama: ‘Minu yinkuiza luta mutuadisa ziphasi kena zio tatꞌama ka mutuadisa. 11 Tatꞌama wu mukuika kuvanga bisalu bingolo, vayi minu yinkuiza luta buela ku mukuika kuvanga bisalu bingolo. Tatꞌama wu mubudila mu bikoti vayi minu yinkuiza mubudila mu bikoti bivangulu mu bisengu.’”

12 Yelobuami ayi dikabu dioso, bayenda kuidi ntinu Lobuami mu kilumbu kintatu dedi bo nandi kaba kambila bo katuba: “Va kuvioka bilumbu bitatu vutukanu kuidi minu.” 13 Vayi ntinu wuba vana mvutu wumbi ayi wumanga kusadila malongi bakulutu bamvana. 14 Vayi nandi wusadila malongi matoko bamvana, diawu kaba kambila: “Tatꞌama wu mukuika kuvanga bisalu bingolo, vayi minu yinkuiza luta buela ku mukuika kuvanga bisalu bingolo. Tatꞌama wu mubudila mu bikoti, vayi minu yinkuiza mubudila mu bikoti bivangulu mu bisengu.” 15 Lobuami kasa kuwila ko dikabu, kibila Yave nandi wubika mambu amomo mamonika, muingi mambu Yave katuba mu nzila ḿbikudi Aías, musi Silo matedi Yelobuami muana Nebati masalama.

16 Bo basi Isaeli boso bamona ti ntinu Lobuami kasa bakuwila ko, bawu batuba: “Bika dikanda di Davidi bakeba mambu mawu baveka. Befu tuisi ko ne kiuka mu dikanda di Yese. A Isaeli yendanu kuidi zi nzambi zinu. Diawu a Davidi, keba ngie veka nzoꞌaku.” Mu phila ayoyo, basi Isaeli bavutuka mu zi nzo ziawu. 17 Vayi ntinu Lobuami, wutatamana kuyadila basi Isaeli babe kalanga mu mavula ma Yuda.

18 Bosi ntinu Lobuami wufila Adorão kuidi basi Isaeli. Adorão nandi wabe kengidilanga batu babe vanganga bisalu bingolo. Vayi dikabu dioso bankuba mamanya nate kafua. Ntinu Lobuami, wumaka mu dikalu diandi di mvita ayi wutina ku Yelusalemi. 19 Mu phila ayoyo, basi Isaeli babalukila dikanda di Davidi tona mu thangu ayoyo nate bubu.

20 Bo basi Isaeli boso bayuwa ti Yelobuami mavutuka, bantumisa ayi bambieka ntinu wu Isaeli yoso. Mu Isaeli yoso mvila wu Yuda bawu to baba buela mioko dikanda di Davidi.

21 Bo Lobuami kavitila ku Yelusalemi, wukutikisa 180.000 di masodi mapisuka baba mu mvila wu Yuda ayi wu Benyamini muingi kue nuanisa basi Isaeli ayi kuvutula luyalu lu Lobuami, muana Salomo. 22 Bosi Semaía kisadi ki Nzambi yikiedika, wutambula tsangu ayiyi yifumina kuidi Nzambi yikiedika: 23 “Kamba Lobuami ntinu wu Yuda muana wu Salomo ayi kuidi mvila wu Yuda, wu Benyamini ayi batu boso badi ku khonzoꞌandi: 24 ‘Buakabu butubidi Yave: “Bikanu kunuanisa zikhomba zinu basi Isaeli. Vutukanu mu zinzo zinu kibila minu yibe vanga mambu amomo kumonika.’”” Bawu batumukina Yave ayi bavutuka mu zinzo ziawu dedi bo Yave kaba kambila.

25 Yelobuami wutunga Sikem, ku kizunga kidi mongo wu mvila wu Efraim ayi wuzingila kuna. Bosi wubotuka ku Sikem ayi wutunga Penuel. 26 Yelobuami wutuba kutsi ntima: “Dikanda di Davidi bankuiza bue vutuka kuyadila tsi yoso. 27 Dikabu adiodio ba kutatamana ku kuendanga ku Yelusalemi muingi kue vana minkhailu ku tempelu yi Yave, bawu bala vutuka kuidi mfumuꞌawu Lobuami ntinu wu Yuda. Bawu bala phonda ayi bala vutuka kuidi Lobuami ntinu wu Yuda.” 28 Bo kamana kutuba mambu amomo kutsi ntimꞌandi, ntinu Yelobuami wuvanga mu wola bitumba biodi bi bana ba zingombi ayi wukamba dikabu: “A Isaeli didi diambu diphasi benu kutombukanga ku Yelusalemi. Diawu anunu nandi Nzambꞌinu no wu mubotula ku Ngipiti.” 29 Bosi nandi wutula ku Beteli muana kitumba kimueka ki ngombi kavanga ayi kinkaka wutula ku Dan. 30 Mawu mavanga dikabu kusumuka. Bawu baba kuendanga nate ku Dan, muingi kue buongimina mua kitumba ki ngombi beni katula kuna.

31 Yelobuami wutunga zinzo zi kubuongimina, mu bibuangu binlongo biba mu miongo ayi wusola babakala mu khati dikabu bakhambu ba mu mvila wu Levi, muingi baba zinganga nzambi. 32 Yelobuami mvandi wutuma bakembanga nkungi mu kilumbu 15 mu ngonda yinana dedi bo baba kembilanga ku Yuda. Mu kikumu kavanga ku Beteli nandi wabe vananga minkhailu, kuidi bitumba bi mua zingombi kavanga. Ayi ku Beteli mvandi wubieka zinganga nzambi mu bibuangu binlongo katungisa. 33 Mu kilumbu 15 ngonda yinana, ngonda yo nandi kasola, wutona kuvana minkhailu va kikumu kavanga ku Beteli. Nandi wutuma dikabu di Isaeli muingi bakembanga nkungi beni. Wuyenda va kikumu muingi kuvana minkhailu ayi kubasisa muisi widi mfimbu wumboti.

13 Yave wutuma dibakala dimueka ayi nandi wunanguka ku Yuda wuyenda ku Beteli. Bo kavitila, wuyenda kue bata ntinu Yelobuami wumvika nkhailu va kikumu muingi kubasisa mfimbu wumboti. 2 Ayi mu thuadusulu yi Yave, dibakala beni wusinga kikumu mu kutuba: “A kikumu, kikumu, buakabu butubidi Yave: ‘Va dikanda di Davidi vala butuka muana bala tedilanga Yosia. Va mbatꞌaku nandi wala vika zinganga nzambi bansadilanga mu bibuangu binlongo ayi bamvikanga minkhailu muingi kubasisa mfimbu wumboti. Ayi mvandi va mbatꞌaku nandi wala vika mimvesi mi batu.’” 3 Mu kilumbu beni kisadi ki Nzambi wutuba: “Akiki kiawu kidimbu Yave ka kuluvana: ‘Kikumu kiala buka ayi dibombi* didi va kikumu beni, diala tiamuka.’”

4 Bo ntinu Yelobuami kayuwa mambu kisadi ki Nzambi yikiedika katuba matedi kikumu ki Beteli, nandi wubotula koko kuandi kuba va kikumu ayi wunonuna kuawu kuidi dibakala beni mu kutuba: “Builꞌanu nandi.” Muna thangu beni, koko kuandi kuyiza ba ngolo* ayi kabasa nunga ko kukulula kuawu. 5 Ayi kikumu beni kibuka, dibombi ditiamuka, dedi bo Yave kavanina kidimbu mu nzila kisadi kiandi.

6 Mu phila ayoyo, ntinu Yelobuami wukamba kisadi ki Nzambi yikiedika: “Lemvuka, sambila kuidi Yave muingi kabelusa koko kuama.” Bosi kisadi ki Nzambi yikiedika wusambila kuidi Yave ayi koko ku ntinu kubeluka. 7 Ntinu Yelobuami wukamba kisadi ki Nzambi yikiedika: “Tuendi ku nzo muingi we dia kioso kiuma ayi minu yinkuiza kuvana nkhailu.” 8 Vayi kisadi ki Nzambi yikiedika wukamba ntinu: “Kheti wuntomba kuphana nduka busina buaku boso, minu yilendi kikinina ko kudia ni kheti kunua nlangu ku divula adidi. 9 Kibila Yave wuphana nsiku awuwu: ‘Bika kudia ne kunua nlangu ayi bika kuvutukila yoyawu nzila wunkuendila.’” 10 Dibakala beni wuyenda, vayi kasa vutukila ko mu nzila kayendila ku Beteli.

11 Ku Beteli kuaba kalanga ḿbikudi mueka wuba kiboba. Bo bana bandi bayenda ku nzo, bawu banzabikisa mambu moso kisadi ki Nzambi yikiedika kavanga mu kilumbu beni ku beteli ayi mambu moso kakamba ntinu. 12 Bosi tatꞌawu wuba yuvula: “Nzila mbi dibakala beni kabe kuendila?” Mu phila ayoyo, bana bandi bammonisa nzila kisadi ki Nzambi yikiedika no wabe kalanga ku Yuda kayendila. 13 Nandi wukamba bana bandi: “kubikanu phundꞌama.” Bana bandi bakubika phunda ayi nandi wumaka va mbata phunda.

14 Nandi wulandakana kisadi ki Nzambi yikiedika. Wuyenda kue ḿbata wukala kutsi nti wunneni. Bosi nandi wunyuvula: “Ngiewu kisadi ki Nzambi yikiedika wufumini ku Yuda?” Nandi wumvutudila: “Ngete, minu.” 15 Ḿbikudi wuba kiboba wukamba kisadi ki Nzambi yikiedika: “Tuendi ku nzoꞌama muingi we dia dipha.” 16 Vayi nandi wumvutudila: “Yilendi vitika ko kuvutuka yaku ayi yilendi dia ko dipha ne kunua yaku nlangu ku divula adidi. 17 Kibila Yave wuphana nsiku awuwu: “Bika kudia ne kunua nlangu ku kibuangu akiokio ayi bika kuvutukila yoyawu nzila wunkuendila.’” 18 Ḿbikudi wuba kiboba wukamba dibakala beni: “Minu mvama yidi ḿbikudi buka ngiewu ayi Yave betuma mbasi muingi kakhamba: ‘Mvutula ku nzoꞌaku muingi kadia dipha ayi kanua nlangu.’” (Vayi luba luvunu.) 19 Mu phila ayoyo, kisadi ki Nzambi yikiedika wuvutuka yandi ku nzo, wudia dipha ayi wunua nlangu.

20 Bo baba bakala va meza, ḿbikudi wuba kiboba wutambula tsangu yi Yave, 21 ayi wukamba kuidi kisadi ki Nzambi yikiedika: “Buakabu butubidi Yave: ‘Mu kumona ti ngiewu wusa vangila ko mambu mu phila Yave kabe kukambila ayi wusa tumukina ko nsiku Yave Nzambiꞌaku kabe kuvana, 22 vayi ngie bevutuka, bedia dipha ayi benua nlangu ku kibuangu kio ba kukamba: “Bika kudia dipha ne kunua nlangu ku kibuangu akiokio.” Diawu, bo wala fua balasa kuzikila ko ku dibumbi di zikhaya ziaku.’”

23 Bo kisadi ki Nzambi yikiedika kamana kudia ayi kunua nlangu, ḿbikudi wuba kiboba wunkubikila phunda. 24 Mu phila ayoyo, kisadi ki Nzambi yikiedika wuvutuka. Vayi mu nzila wudengana khosi ayi khosi beni yimvonda. Mvumbiꞌandi wuba mu nzila ayi phundꞌandi yitelama vana, mvandi khosi yiba yitelama vana. 25 Bo babakala bamueka baba vioka, bawu bamona mvumbi beni mu nzila na khosi yitelama vana. Bawu bakota ku divula kuaba kalanga ḿbikudi wuba kiboba ayi bazabikisa mamoso bamona.

26 Bo ḿbikudi wuba kiboba kazaba mawu, muna thangu beni nandi wutuba: “Mvumbi mube mona, widi kisadi ki Nzambi yikiedika bekhambu tumukina lutumu lu Yave. Mu kibila akiokio Yave bebika muingi khosi kamvonda.” 27 Bosi ḿbikudi wuba kiboba wukamba bana bandi: “Khubikilanu phunda,” bana bandi bankubikila phunda. 28 Ḿbikudi wuba kiboba wuyenda kue bata mvumbi va nzila na phunda ayi khosi va khonzo mvumbi beni, vayi khosi kasa dia ko mvumbi ayi phunda yi kisadi ki Nzambi yikiedika. 29 Ḿbikudi wuba kiboba wukandika kisadi ki Nzambi yikiedika wuba wufua mu phunda ayi wumvutula ku Beteli muingi kundidila ayi kunzikila kuna. 30 Mu phila ayoyo, bazikila kisadi ki Nzambi ku dibumbi di ḿbikudi wuba kiboba. Ayi badila mu kutuba: “Kiadi khombꞌitu.” 31 Bo bamana kunzika, ḿbikudi wuba kiboba wukamba bana bandi: “Bo yala fua, lufueti kutsikila* ku dibumbi lube zikila kisadi ki Nzambi yikiedika. 32 Mambu Yave katuma dibakala adiodio kubikula matedi kikumu ku Beteli ayi matedi bibuangu bioso minlongo bidi mu mavula ku Samalia, mala salama mu bukiedika.”

33 Kheti mu mambu moso amomo mamonika, ntinu Yelobuami wutatamana kuvanga mambu mambi ayi kubieka noso kua mutu muingi kaba nganga nzambi mu bibuangu binlongo. Woso kua mutu wabe tomba kuba nganga nzambi, ntinu Yelobuami wabe tubanga: “Bika kaba nganga nzambi mu bibuangu binlongo.” 34 Mu kibila ki disumu adiodio, basi dikanda dioso di Yelobuami bafua.

14 Mu thangu beni, Abia muana ntinu Yelobuami wuyiza bakana kubela. 2 Ntinu Yelobuami wukamba nkaziꞌandi: “Lemvuka vuata bikhutu binkaka muingi ne mutu kabika zaba ti ngie widi nkaziꞌama ayi yenda ku Silo kuidi Aías ḿbikudi. Kibila nandi wubikula ti minu yala ba ntinu wu dikabu adidi. 3 Nata kumi di mapha, zibolu ayi wika* ayi yenda kuidi ḿbikudi Aías. Nandi wunkuiza kukamba mambu mbi mankuiza monikina muana.”

4 Nkazi ntinu Yelobuami wuvanga mambu bankamba. Nandi wuyenda ku Silo ayi wutuka ku nzo ḿbikudi Aías. Ḿbikudi Aías kabasa bue nunganga ko kumona, kibila wuba kiboba.

5 Vayi Yave wukamba ḿbikudi Aías: “Nkazi ntinu Yelobuami widi mu kukuiza muingi kukuvula mambu mankuiza monikina muanꞌandi, kibila muana beni widi mu kubela. Minu yinkuiza kuzabikisa mambu fueti kunkamba. Nandi bevuata bikhutu binkaka muingi babika kumbakula.”

6 Bo nkietu Yelobuami kavitila va muelu, ḿbikudi Aías wunkamba: “Kota a nkietu Yelobuami. Ngiewu bevuata bikhutu binkaka muingi babika ku kubakula. Nzambi be kunzabikisa* zitsangu zimbi muingi yiku kamba.” 7 Yenda kamba ntinu Yelobuami: ‘Buakabu butubidi Yave Nzambi yi Isaeli: “Minu yikusola va khati dikabu diama Isaeli, muingi wuba ntuadisiꞌawu. 8 Yivokuna kintinu va dikanda di Davidi ayi yikuvana kiawu, vayi ngiewu wisi ko dedi mueka na kisadi kiama Davidi, no wulunda zithumu ziama ayi wutsadila mu ntima woso mu kuvanga to mambu masonga va meso mama. 9 Mu mintinu mioso mi mana yala, ngiewu maluta vanga mambu mambi. Wutumizi kuvanga zinzambi zi bitumba muingi kufhinga ayi wumbandizi mbusa. 10 Mu kibila akiokio, yinkuiza tuadisa ziphasi va dikanda di Yelobuami. Yinkuiza vonda babakala boso badi mu dikanda beni, kubunda mvandi batu bantovuka ayi bakhambulu nsadisi. Minu yala komba dikanda di Yelobuami dedi bo mutu kankombilanga nzo mu khambu bika ne tsodo. 11 Basi dikanda di Yelobuami bala fuila ku divula, bibulu bela kuba dia ayi bala fuila ku nsitu, zinuni bela kuba dia, kibila Yave nandi wutubidi mawu.’”

12 “Buabu vutuka ku nzoꞌaku. Bo wunkuiza tuka ku divula muanꞌaku wunkuiza fua. 13 Isaeli yoso bankuiza dila muana beni ayi bankuiza nzika. Va dikanda di Yelobuami nandi to mutu bela zika, kibila nandi to Yave Nzambi yi Isaeli kabe mona mambu mamboti. 14 Bo thangu yala fuana, Yave wala bieka ntinu wunkaka ku Isaeli, no wala vonda basi dikanda di Yelobuami. Bukiedika mawu mabe tona kumonika. 15 Yave wala bunga Isaeli ayi bawu bala ba buka nsenga va yilu nlangu. Ayi wala babotula ku ntoto awuwu wumboti kavana kuidi zikhaya ziawu ayi wala batiamuna ku khonzo yinkaka yi muila wu Yolidani, kibila bavanga makunzi manlongo muingi kufinga Yave. 16 Ayi Nzambi wala kuekula Isaeli mu kibila ki masumu Yelobuami kavanga ayi katuadisa kuidi Isaeli.

17 Bosi nkazi ntinu Yelobuami wuvutuka ku Tirza. Bo kavitila va muelu nzo, muana beni wufua. 18 Basi Isaeli badila muana beni ayi banzika dedi bo Yave katubila mu nzila ḿbikudi Aías.

19 Mambu mankaka matedi kinongo ki ntinu Yelobuami, mimvita kanuana ayi phila kayadila, madi masonama mu buku yi binongo bi mintinu mi Isaeli. 20 Ntinu Yelobuami wu yadila mu 22 di mimvu. Bosi nandi wufua ayi banzika. Muanꞌandi Nadabi wuyiza ba ntinu va mvingiꞌandi.

21 Mu thangu beni, Lobuami muana ntinu Salomo wuba ntinu ku Yuda. Lobuami wuba 41 di mimvu bo kayiza ba ntinu ayi wuyadila mu 17 di mimvu ku Yelusalemi, divula Yave kasola mukhati mavula ma mimvila mioso mi Isaeli, muingi Yelusalemi yiba kibuangu kinnata dizina diandi. Dizina di mama wu Lobuami diba Naamá, nandi wuba musi Amom. 22 Mvila wu Yuda wuvanga mambu mawombo mambi va meso ma Yave. Mambu bavanga maluta fuemisa Nzambi kena mambu zikhaya ziawu bavanga. 23 Mvila wu Yuda mvandi batunga bibuangu binlongo, makunzi manlongo mu bibuangu bioso biba mua mongo ayi kutsi minti mioso minneni. 24 Ku tsi yoso yi Isaeli kuba babakala babe vanganga kindumba ku tempelu. Bawu babe vanganga mambu mawombo makhenya, mo mimvila minkaka mio Yave kakukisa va khati basi Isaeli babe vanganga.

25 Mu mvu wuntanu wu luyalu lu ntinu Lobuami, Sizake ntinu wu Ngipiti wuyiza nuanisa Yelusalemi. 26 Nandi wunata ku Ngipiti kiuka kioso kiba ku tempelu yi Yave ayi ku nzo yi ntinu. Wunata biabioso kubunda mvandi minkaku mioso mi wola ntinu Salomo kavangisa. 27 Mu kibila akiokio, ntinu Lobuami wuvanga minkaku minkaka mi cobre ayi wuvana miawu kuidi zimfumu zi batu babe kengidilanga khotolo yi nzo yi ntinu. 28 Khumbu zioso ntinu Lobuami kabe kuendanga ku tempelu yi Yave, batu babe kunkengidilanga baba natanga minkaku beni. Bosi babe vutulanga miawu ku kibuangu babe lundilanga miawu.

29 Mambu mankaka matedi kinongo ki ntinu Lobuami, mamoso kavanga madi masonama mu buku yi binongo bi mintinu mi Yuda. 30 Ntinu Lobuami ayi ntinu Yelobuami batatamana kunuana mimvita. 31 Bosi Lobuami wufua ayi banzikila ku divula di Davidi. Dizina di mamꞌandi diba Naamá musi Amom. Ayi muana Lobuami baba tedilanga Abião wuyiza ba ntinu va mvingiꞌandi

15 Mu mvu 18 mu luyalu lu ntinu Yelobuami muana wu Nebati, Abião wuyiza ba ntinu ku Yuda. 2 Abião wuyadila mu mimvu mitatu ku Yelusalemi. Mamꞌandi baba kuntedilanga Maká, ntekulu wu Absaloni. 3 Abião wuvanga zioziawu zinzimbala tatꞌandi kavanga ayi kasa sadila ko Yave Nzambiꞌandi mu ntima woso dedi buvangila khayꞌandi Davidi. 4 Vayi mu kibila ki Davidi, Yave Nzambi wubika muingi muana wu Abião kaba ntinu ku Yelusalemi, muingi Yelusalemi yibika kuzimbala. 5 Kibila Davidi wuvanga mambu masonga va meso ma Yave, mu bilumbu bioso bi luzingu luandi. Kasa vekuka ko mu kukhambu tumukina mambu Nzambi kankamba, kubotula kuandi to mambu kavangila Uria musi Hitita. 6 Ntinu Lobuami ayi ntinu Yelobuami batatamana kunuana mvita mu luzingu luawu loso.

7 Mu matedi kinongo ki Abião, mamoso kavanga madi masonama mu buku yi binongo bi mintinu mi Yuda. Abião mvandi wutatamana kunuana mvita na ntinu Yelobuami. 8 Bosi ntinu Abião wufua ayi banzikila ku divula di Davidi. Muanꞌandi Aza wuyiza ba ntinu va mvingiꞌandi.

9 Mu 20 di mimvu mu luyalu lu Yelobuami ntinu Isaeli, Aza wuyiza tona kuyala ku Yuda. 10 Nandi wuyadila ku Yelusalemi mu 41 di mimvu. Khayꞌandi wuba ntekulu wu Absaloni ayi baba kuntedilanga Maká. 11 Aza wuvanga mambu masulama va meso ma Yave dedi buvangila khayꞌandi Davidi. 12 Nandi wukukisa batu boso baba vanganga kindumba ku tempelu ayi wutulula bitumba bioso zikhaya ziawu bavanga. 13 Aza wubotula khayꞌandi Maká kiyeku kimfumu kaba, kibila nandi wuvanga kitumba kitsoni muingi babuongiminanga va dikunzi dinlongo. Nandi wutulula kitumba beni ayi wuvika kiawu ku ḿbuinga wu Sedroni. 14 Vayi bibuangu binlongo biba mu mua miongo basa bitulula ko. Aza wusadila Yave mu ntima woso mu luzingu luandi loso. 15 Aza wunata ku tempelu yi Yave biuma bioso nandi ayi tatꞌandi bavedisa. Biawu biba: Palata, wola ayi biuma binkaka.

16 Ntinu Aza ayi ntinu wu Isaeli Baaza batatamana kunuana mimvita. 17 Baaza ntinu wu Isaeli wuyenda kue nuanisa divula di Yuda ayi wutungisa Ramá, muingi ne mutu kanunga kukota ne kubasika ku kizunga ki Aza ntinu wu Yuda. 18 Mu phila ayoyo, Aza wubonga palata ayi wola yoso yisobila ku tempelu yi Yave ayi ku nzo yi ntinu. Wuvana yawu kuidi bisadi biandi ayi wu bafila ku Damasco kuidi Ben-Hadade ntinu wu Silia muana wu Tabrimom ayi Tabrimom muana Heziom ayi banata thumu ayiyi: 19 “Ndoko tuvanga luwawanu dedi bo tatꞌaku ayi tatꞌama bavangila luwawanu. Yima kufila nkhailu wu palata ayi wola. Tulula luwawanu wuvanga na Baaza ntinu Isaeli, muingi nandi kabotuka ku kizunga kiama.” 20 Ben-Hadade wukikinina mambu ntinu Aza kankamba. Mu phila ayoyo, Ben-Hadade wufila zimfumu ziandi zi masodi, muingi benuanisa mavula ma Isaeli. Bawu banuanisa Ijom, Dan, Abel-Bete-Maaká, kizunga kioso ki Kinereti ayi kizunga kioso ki Nafitali. 21 Bo ntinu Baaza kayiza zaba mawu, wubika kubue tungisa Ramá ayi wutatamana kuzingila ku Tirza. 22 Bosi ntinu Aza wutumisa basi Yuda boso ayi ne mutu kasa khambu ko. Bawu bayenda kue landa mamanya ayi mabaya mo ntinu Baaza kaba tungila Ramá ayi ntinu Aza wusadila mawu muingi kutungila Geba divula didi mu kizunga ki mvila wu Benyamini ayi Mispa.

23 Mambu moso mankaka matedi kinongo ki ntinu Aza mambu ma kukuitukila kavanga ayi mavula moso katungisa, madi masonama mu buku yi binongo bi mintinu mi Yuda. Vayi bo ntinu Aza kayiza ba kiboba, wubakana mbela yi malu. 24 Bosi ntinu Aza wuyiza fua ayi banzikila ku divula di Davidi ko bazikila zikhaya ziandi. Muanꞌandi Yozafati wuyiza ba ntinu va mvingiꞌandi.

25 Nadabi muana Yelobuami, wuyiza ba ntinu wu Isaeli mu mvu wummuadi wu luyalu lu Aza ntinu wu Yuda. Nadabi wuyadila Isaeli mu mimvu miodi. 26 Nandi waba vanganga mambu mambi va meso ma Yave, wulandakana kifuani kimbi ki tat’andi mu kuvanga zioziawu zinzimbala tatꞌandi katuadisa Isaeli kuvanga. 27 Baaza muana Aías wubutukila mu mvila wu Isakali, wubalukila ntinu Nadabi. Bo Nadabi ayi basi Isaeli boso bayenda kue zungidila divula di Gibetom di basi Filistea, Baaza wuvonda Nadabi. 28 Baaza wuvonda Nadabi mu mvu wuntatu wu luyalu lu Aza ntinu Yuda. Bosi Baaza wuyiza ba ntinu va mvingi Nadabi. 29 Bo Baaza kayiza ba ntinu, nandi wuvonda basi dikanda dioso di Yelobuami. Vasa sobila ko ne wumueka mu dikanda di Yelobuami, baboso bafua dedi bo Yave kabikudila mu nzila kisadi kiandi Aías musi Silo. 30 Mambu amomo, mamonikina mu kibila ki masumu Yelobuami kavanga ayi katuadisa basi Isaeli kuvanga. Mambu kavanga manyongisa beni Yave, Nzambi yi Isaeli. 31 Mambu moso mankaka matedi kinongo ki ntinu Nadabi, mamoso kavanga madi masonama mu buku yi binongo bi mintinu mi Isaeli. 32 Ntinu Aza ayi ntinu wu Isaeli Baaza, batatamana kunuana mimvita.

33 Mu mvu wuntatu wu luyalu lu Aza ntinu Yuda, Baaza muana wu Aías wuyiza ba ntinu ku Tirza ayi wuyadila Isaeli yoso mu 24 di mimvu. 34 Vayi ntinu Baaza wutatamana kuvanga mambu mambi va meso ma Yave ayi wuvanga zioziawu zinzimbala Yelobuami kavanga ayi kavukumuna Isaeli kuvanga.

16 Yave wukamba Jeú muana wu Hanani muingi kue kamba mambu amama kuidi Baaza: 2 “Ngie wuba mutu wuphamba, vayi minu yi kuvanga muingi wuba ntinu wu dikabu diama, Isaeli. Kheti bobo, ngie wutatamana kulandakana kifuani ki Yelobuami ayi kuvanga dikabu diama kusumuka. Mu phila ayoyo, mambu bawu bamvanganga, ma kundiongisanga ntima. 3 Mu kibila akiokio, yela bunga Baaza ayi batu boso badi mu dikanda diandi ayi yinkuiza vangila dikanda diandi momawu yivangila dikanda di Yelobuami muana wu Nebati. 4 Basi dikanda di Baaza bala fuila ku divula, zimbua bala ku badia ayi bo bala fuila ku nsitu zinuni bala badia.

5 Mambu mankaka matedi kinongo ki Baaza, ayi mambu ma kukuitukila kavanga, madi masonama mu buku yi binongo bi mintinu mi Isaeli. 6 Bosi Baaza wufua ayi banzikila ku Tirza. Muanꞌandi Elá wuyiza ba ntinu va mvingiꞌandi. 7 Yave wutuma Jeú muana wu Hanani, muingi kakamba mambu amomo kuidi ntinu Baaza ayi basi dikanda diandi. Mu kibila ki mambu moso mambi Baaza kavanga va meso ma Yave, mu kunyongisa ntima, mu kulandakana kifuani kimbi ki Yelobuami ayi mu kuvonda basi dikanda di Yelobuami.

8 Mu mvu 26 wu luyalu lu Aza ntinu wu Yuda, Elá muana wu Baaza wuyiza ba ntinu wu Isaeli ku divula di Tirza ayi wuyadila mu mimvu miodi. 9 Bo ntinu Elá kaba ku Tirza, waba nua malavu nate kakolu ku nzo Arza no wuba mfumu yi batu baba sadilanga ku nzo Elá ku Tirza. Zinri kisadi ki ntinu no waba tuadisanga makalu ma mimvita wubalukila ntinu. 10 Mu mvu 27 wu luyalu lu Aza ntinu wu Yuda, Zinri wukota kuba ntinu Elá ayi wumvonda. Bosi nandi wuyiza ba ntinu va mvingiꞌandi. 11 Bo Zinri kayiza ba ntinu, wuvonda basi dikanda dioso di Baaza, ayi vasa sobila ko ne dibakala dimueka kuba kuandi musi dikanda voti nkundi. 12 Mu phila ayoyo, Zinri wuvonda basi dikanda dioso di Baaza, dedi bo Yave katubila mu nzila ḿbikudi Jeú. 13 Mawu mamonikina mu kibila ki masumu Baaza ayi muanꞌandi Elá bavanga ayi batuadisa Isaeli kuvanga. Mu phila ayoyo, bawu banyongisa ntima wu Yave mu kubuongimina bitumba. 14 Mambu mankaka matedi kinongo ki ntinu Elá, mamoso kavanga, madi masonama mu buku yi kinongo ki mintinu mi Isaeli.

15 Mu mvu 27 wu luyalu lu Aza ntinu basi Yuda, Zinri wuyiza ba ntinu ku Isaeli ayi wuyadila mu sambuadi di bilumbu ku Tirza. Mu thangu masodi ma Isaeli bayenda kue zungidila Gibetom divula di basi Filistea, 16 bayenda kue kamba mambu amama kuidi masodi bazungidila divula di Gibetom: “Zinri mabalukila ntinu ayi mamvonda”. Mu kilumbu beni masodi moso ma Isaeli babieka Onri, no wuba mfumu wu masodi, ntinu wu Isaeli. 17 Onri ayi masodi moso ma basi Isaeli bananguka ku Gibetom ayi bayenda kue zungidila divula di Tirza. 18 Bo Zinri kamona ti masodi bama vua divula di Tirza, nandi wuyenda ku kibanga ki ntinu wutatika kiawu mbazu ayi wufuila kuna. 19 Mawu mamonikina mu kibila ki mambu mambi kavanga va meso ma Yave, mu kulandakana kifuani kimbi ki Yelobuami no wuvanga dikabu di Isaeli kusumuka. 20 Mambu mankaka matedi kinongo ki Zinri, phila kabalukila ntinu, madi masonama mu buku yi binongo bi mintinu mi Isaeli.

21 Mawu mayiza vanga muingi dikabu di Isaeli dikabuka, mu mangumba muadi. Dingumba dimueka baba buelanga mioko Tibni muana wu Ginati ayi baba tomba kumbieka ntinu ayi dingumba dinkaka baba buelanga mioko Onri. 22 Vayi batu baba buelanga mioko Onri banunga batu baba buelanga mioko Tibni muana wu Ginati. Mu phila ayoyo, Tibni wuyiza fua ayi Onri wuyiza ba ntinu.

23 Mu mvu 31 wu luyalu lu Aza ntinu wu Yuda, Onri wuyiza ba ntinu wu Isaeli ayi wuyadila mu 12 di mimvu ku Tirza. Nandi wuyiza yadila mu sambanu di mimvu. 24 Nandi wusumba mongo wu Samalia kuidi Semer, ayi wumfuta zitalentu wadi zi palata. Bosi wutungisa divula dimueka ku mongo beni, ayi wu divana dizina Samalia* mu kibila ki Semer no wuvuidi mongo beni. 25 Onri wuvanga mambu mambi va meso ma Yave, kuvioka mintinu mioso miyala ava nandi. 26 Nandi wuvanga zioziawu zinzimbala Yelobuami muana Nebati kavanga ayi disumu Yelobuami katuadisa Isaeli kuvanga, mu kunyongisa ntima wu Yave, Nzambi yi Isaeli mu bitumba kavanga. 27 Mambu matedi kinongo ki Onri ayi mambu mankaka kavanga, madi masonama mu buku yi binongo bi mintinu mi Isaeli. 28 Bosi Onri wufua ayi banzikila ku Samalia. Muanꞌandi Acabi wuyiza ba ntinu va mvingiꞌandi.

29 Mu mvu 38 wu luyalu lu Aza ntinu wu Yuda, Acabi muana Onri wuyiza ba ntinu wu Isaeli. Acabi wuyadila Isaeli ku Samalia mu 22 di mimvu. 30 Acabi muana wu Onri wuluta vanga mambu mambi va meso ma Yave, kena mintinu bayala ava nandi. 31 Kubotula kuandi kuvanga zioziawu zinzimbala Yelobuami muana wu Nebati kavanga, Acabi wukuela Yezabeli muana wu Etbaal ntinu wu basi Sidon ayi wutona kubuongimina Baal. 32 Mvandi Acabi wuvangila Baal kikumu ayi wutula kiawu ku tempelu katungila Baal yiba ku Samalia. 33 Acabi wuvanga mvandi dikunzi dinlongo. Nandi wuluta vanga mambu mambi manyongisa Yave, Nzambi yi Isaeli kena mintinu mioso mi Isaeli bayala ava nandi.

34 Ariel musi Beteli wubue tungisa divula di Yeliko. Bo katona kutunga lusersu, muanꞌandi wutheti baba tedilanga Abirão wufua ayi bo katula mielu, muanꞌandi wutsuka baba tedilanga Segubi wufua, dedi bo Yave kabikudila mu nzila Yosua muana Num.

17 Elia musi Tisbi divula didi ku Ngiliadi wukamba mambu amama kuidi Acabi: “Yinleva phesi mu dizina di Yave, Nzambi yi Isaeli no yimbuongiminanga ti, kualasa noka ko minlola* ne zimvula nate minu yala vana nsua.”

2 Yave wukamba mambu amama kuidi Elia: 3 “Botuka ku kibuangu akiokio yenda ku khonzo leste ayi suama ku ḿbuinga wu Kerite widi ku khonzo leste yi muila wu Yolidani. 4 Nuanga nlangu widi mu mua muila ayi minu yala fila zingongongo muingi ba kutuadilanga bidia.” 5 Mu thinu Elia wuvangila mambu dedi bo Yave kankambila. Nandi wuyenda ayi wukala ku ḿbuinga wu Kerite widi ku khonzo leste yi muila wu Yolidani. 6 Zingongongo baba kunnatinanga dipha ayi mbizi kadika meni ayi kadika masika ayi waba nuanga nlangu wuba mu mua muila beni. 7 Vayi bo vavioka mua bilumbu, mua muila beni wuyuma kibila zimvula ziabasa nokanga ko ku tsi beni.

8 Bosi Yave wukamba mambu amama kuidi Elia: 9 “Yenda mu thinu ku Sarefa kizunga kidi ku Sidom ayi kala kuna. Minu yala fila mfuizi widi kuna muingi ka kuvananga bidia.” 10 Mu phila ayoyo, ḿbikudi Elia wuyenda ku Sarefa. Bo kavitila va muelu wu divula, nandi wumona mfuizi wumueka waba nonga bisuadi. Elia wuntumisa ayi wunkamba: “Lemvuka, phana mua nlangu muingi yinua.” 11 Bo mfuizi beni kabe kuenda kue landa nlangu, Elia wubue ntela ayi wunkamba: “Lemvuka, thuadila mvandi mua kibuku ki dipha.” 12 Mfuizi beni wutuba: “Yave Nzambiꞌaku widi mbangi ti yisi ko dipha. Mua kadu falinya yidi yama mu kibasa kinneni ayi mua nzeta yidi mu kibasa kiluelu. Yidi mu kunonga bisuadi ayi yenkuenda ku nzo muingi kukubika kioso kiuma kio minu ayi muanꞌami tunkuiza dia. Vayi yizebi ti bo binkuiza mana, tunkuiza fua.”

13 Bosi Elia wutuba: “Bika kumona boma, yenda ku nzo ayi vanga mambu matuba. Vayi theti phangila mua dipha ayi tuala diawu. Bosi wulenda vanga kioso kiuma muingi ngie ayi muanꞌaku ludia. 14 Kibila buakabu butubidi Yave, Nzambi yi Isaeli: ‘Mua falinya yidi mu kibasa kinneni ayi mua nzeta yidi mu kibasa kiluelu, bialasa mana ko nate kilumbu Yave kala nokisa mvula ku ntoto awuwu.” 15 Mfuizi beni, wuvanga mambu Elia kankamba. Ḿbikudi Elia, mfuizi ayi basi dikanda diandi babaka bi kudia mu bilumbu biwombo. 16 Mua falinya yiba mu kibasa kinneni ayi mua nzeta yiba mu kibasa kiluelu, bisa mana ko, dedi bo Yave kabikudila mu nzila ḿbikudi Elia.

17 Bo vavioka mua thangu, muana wu mfuizi beni wuyiza bakana kubela ayi kimbevu beni kinnata nate ku lufua. 18 Bosi mfuizi beni wukamba Elia: “A kisadi ki Nzambi yi kiedika kibila mbi ma phangila mambu amama? Ngie wuyizidi ku nzoꞌama muingi kuthebula monyo masumu mami ayi kuvonda muanꞌama?” 19 Vayi ḿbikudi Elia wukamba mfuizi beni: “Tuala muanꞌaku.” Bosi Elia wubonga muana beni ayi wunnata ku kivinga kiba ku kibanga kio Elia kaba lalanga, ayi wulekisa muana beni va kika. 20 Bosi Elia wusambila kuidi Yave mu mbembu yinangama mu kutuba: “A Yave Nzambiꞌama, kibila mbi widi mu kutuadisila ziphasi kuidi mfuizi awuwu no wuthambula ku nzoꞌandi ayi kibila mbi be bikila muanꞌandi kafua?” 21 Bosi Elia wutetama muana beni khumbu tatu ayi wusambila kuidi Yave mu kutuba: “A Yave Nzambiꞌama lemvuka, vanga muingi muana awuwu kabue zinga.” 22 Yave wuyuwa nsambu wu Elia ayi wuvulubusa muana beni. 23 Elia wubonga muana beni, wukuluka ku kibanga kaba ayi wunnata kuidi mamꞌandi. Ḿbikudi Elia wutuba: “Bonga muanꞌaku, nandi mavulubuka.” 24 Bosi mfuizi beni wukamba ḿbikudi Elia: “Bubu yeka lufiatu ti ngiewu widi kisadi ki Nzambi ayi mambu moso wunkolukanga matedi Yave madi makiedika.”

18 Bo vavioka mua thangu, mu mvu wuntatu Yave wukamba mambu amama kuidi Elia: “Yenda kuidi Acabi ayi minu yinkuiza nokisa mvula ku tsi ayiyi.” 2 Mu phila ayoyo, Elia wuyenda kuidi Acabi. Ku Samalia kuba nzala yingolo.

3 Mu thangu beni, Acabi wutumisa Obadia mfumu bisadi baba sadilanga ku nzo ntinu. (Obadia waba buongiminanga Yave mu lukuikumunu, 4 bo Yezabeli kaba vonda mimbikudi mi Yave, Obadia wunata 100 di mimbikudi ayi wuba sueka mu minsuku mi mamanya. Nandi wuba kabula mu mangumba muadi, ayi kadika dingumba diba 50 di mimbikudi ayi waba ku bavananga dipha ayi nlangu.) 5 Acabi wukamba Obadia: “Ndoko tuetomba nlangu mu zitho zioso zi nlangu ayi mu mimbuinga mioso midi ku kizunga kitu, ḿba tunkuiza bakula nlangu muingi mimvalu, ziphunda ayi bibulu bitu binkaka bibika mana kufua.” 6 Bosi babinana kibuangu mbi kadika mutu kankuiza kue tombila nlangu. Acabi wuyenda naveka ku khonzo yinkaka ayi Obadia mvandi wuyenda ku khonzo yinkaka.

7 Bo Obadia kaba diata mu nzila, Elia wuyiza kundengana. Obadia mu thinu wubakula ti nandi wuba Elia, diawu kafukimina ayi wuyinika kizizi kiandi vatsi. Bosi wunyuvula: “Leka, ngiewu kuandi mfumuꞌama Elia?” 8 Elia wumvutudila: “Ngete, minu. Yenda kuidi ntinu Acabi ayi nkamba: ‘Elia mavitila.’” 9 Vayi Obadia wutuba: “Diambu mbi dimbi yivengi wuntombila kutula luzingu luama va kingela muingi Acabi kaphonda? 10 Yinleva phesi mu dizina di Yave Nzambiꞌaku ti ntinu wutuma batu muingi ba kubila mu zi tsi zioso, ayi bo batu baba kalanga mu zi tsi beni baba tubanga ti basa kumona ko, ntinu Acabi waba kuba vanganga kuleva phesi boti mambu baba tuba madi makiedika. 11 Buabu ngie mfumuꞌama widi mu kutuba: ‘Yenda kamba ntinu Acabi: “Elia mavitila.”’ 12 Minu kukuenda kue zabikisa kuidi ntinu Acabi ti Elia mavitila, phevi yinlongo yi Yave ya ku kunata ku kibuangu kinkaka ayi ntinu Acabi na kuvitila avava ayi na kukhambu ku kumona, nandi wunkuiza phonda. Vayi zaba kuaku ti minu kisadi kiaku, yimbuongiminanga Yave mu lukuikumunu tona mu butoko buama. 13 A mfumu, basa kuzabikisa ko mambu yivanga mu thangu Yezabeli kaba vonda mimbikudi mi Yave? Minu yisueka mangumba muadi ma mimbikudi mi Yave mu minsuku mi mamanya ayi kadika dingumba diba 50 di mimbikudi. Minu yiba dikila mu kuba vananga mapha ayi nlangu. 14 Buabu ngie mfumuꞌama widi mu kukhamba: ‘Yenda kuidi ntinu ayi nkamba: “Elia mavitila.”’ Minu yidi lufiatu ti ntinu Acabi wunkuiza phonda.” 15 Bosi Elia wutuba: “Yinleva phesi mu dizina di Yave mfumu masodi no yimbuongiminanga ti, bubu yinkuiza yenda kuidi ntinu Acabi.”

16 Mu phila ayoyo, Obadia wuyenda kuba Acabi ayi wunzabikisa mamoso. Bosi ntinu Acabi wuyenda kuba Elia.

17 Bo ntinu Acabi kamona ḿbikudi Elia, nandi wutuba: “Ngiewu widi mu kutuadisa ziphasi kuidi dikabu di Isaeli?

18 Vayi ḿbikudi Elia wumvutudila: “Yisi ko minu yidi mu kutuadisa ziphasi aziozio kuidi dikabu di Isaeli. Ngie mfumuꞌama ayi dikanda di tatꞌaku benu luidi fotu mu mawu, kibila lubika kubue landakana zithumu zi Yave ayi lutona kubuongimina bitumba bi Baal. 19 Buabu tumisa dikabu dioso di Isaeli ku mongo karmelu, tumisa mvandi 450 di mimbikudi mi Baal ayi 400 di mimbikudi bambuongiminanga makunzi manlongo bo Yezabeli kandikilanga.” 20 Mu phila ayoyo, ntinu Acabi wutuma mimvuala muingi bakutikisa dikabu dioso ayi mimbikudi ku mongo karmelu.

21 Elia wufikama vaba dikabu ayi wutuba: “Nate thangu mbi benu luala tatamana kuba divuda? Boti Yave nandi Nzambi yikiedika, mbuongiminanu ayi boti Baal buna mbuongiminanu.” Vayi dikabu basa mvana ko mvutu. 22 Elia wukamba dikabu: “Minu to ḿbikudi wu Yave yibe sobila, vayi avava vadi 450 di mimbikudi mi Baal. 23 Bawu bafueti tuala bana buadi ba ngombi. Bafueti bonga muana ngombi yimueka, bafueti kunsasa ayi bafueti kuntetika va mbata bisuadi. Vayi bawu balendi tula ko mbazu va bisuadi beni. Minu mvama yinkuiza kubika muana ngombi yimueka ayi yinkuiza ntula va mbata bisuadi. Vayi mvandi yisinkuiza tatika ko vana mbazu. 24 Benu lufueti sambila kuidi nzambꞌinu Baal ayi minu yinkuiza sambila kuidi Nzambiꞌama Yave. Yoso nzambi wunkuiza tambudila, mu kufila mbazu yimvika kibulu ki nkhailu wuviku, buna nandi Nzambi yikiedika.” Dikabu dioso batuba: “Mambu matuba madi mamboti.”

25 Elia wukamba mimbikudi mi Baal: “Solanu muana ngombi ayi nkubikanu. Benu lunkuiza ba batheti mu kuvana nkhailu, kibila benu luidi bawombo. Bosi sambilanu kuidi nzambꞌinu vayi bikanu kutatika mbazu vadi nkhailu beni.” 26 Mu phila ayoyo, bawu babonga muana ngombi batuala, bakubika yawu ayi batona kusambila kuidi nzambiꞌawu Baal, kutona yimeni nate mu kilokula ki kumi wadi ayi baba tuba: “A Baal wu tuyuwila.” Vayi ni mutu kasa batambudila ko. Bawu batatamana kukina mu kue zungidilanga kikumu. 27 Mu kilokula kumi wadi, Elia wutona ku basakinina mu kutuba: “Buelanu kulosuka, nandi ka widi nzambi ḿba mambu mankaka kanyindula, voti kukikozi kabe kuenda ayi ḿba kulala kanlala diawu vantombulu muingi lunkotula.” 28 Mimbikudi mi Baal batona kutenduka beni ayi baba ku yilueka mu kusadila zimbedi ayi madionga, nate menga mamana kuwala mu zinyitu, dedi bubela kikhulu kiawu. 29 Bo kilokula ki kumi wadi kivioka, mimbikudi mi Baal batatamana kusambila nate mu kilokula bamvaninanga nkhailu wu zitheti va masika ma builu, vayi Baal kasa batambudila ko ayi kasa bavua ko nkinza.

30 Bosi Elia wukamba dikabu dioso: “Fikamanu avava.” Mu phila ayoyo, dikabu dioso bafikama vaba Elia ayi nandi wubue tunga kikumu ki Yave kio batulula. 31 Elia wubonga 12 di mamanya mu kutadila thalu yi mimvila miyizila mu bana ba Yakobi. Matedi Yakobi Yave wutuba: “Dizina diaku dinkuiza ba Isaeli.” 32 Mu mamanya beni, Elia wutungila Yave kikumu. Bosi wusika ḿbuinga wuzungidila kikumu, ḿbuinga beni wuba wunneni ayi balenda vata muna zi seá* wadi zi zitheti. 33 Bosi nandi wukhupika bisuadi ayi wusasa muana ngombi beni, wuntetika va mbata bisuadi ayi wutuba: “Wesanu bibasa binna bi nlangu ayi dukulanu nlangu beni va mbata kibulu yinkuiza vana nkhailu wu viku ayi va mbata bisuadi.” 34 Bosi Elia wutuba: “Dukulanu nlangu mu khumbu yimmuadi.” Ayi bawu badukula nlangu. Elia wubue tuba: “Bue dukulanu nlangu mu khumbu yintatu.” Bawu badukula nlangu mu khumbu yintatu. 35 Nlangu wumana kuwala va kikumu beni ayi nandi wutuma bawesa nlangu mu ḿbuinga wuzungidila kikumu.

36 Mu kilokula bamvaninanga nkhailu wu zitheti va masika ma builu, ḿbikudi Elia wufikama vaba kikumu ayi wutuba: “A Yave Nzambi yi Abalahami, yi Isaki ayi yi Isaeli bika baboso bazaba ti vasi ko Nzambi widi buka ngiewu ku Isaeli ayi ti minu yidi kisadi kiaku ayi mamoso yibe vanga ngie bethuma kuvanga mawu. 37 A Yave thambudila, thambudila muingi dikabu adidi bazaba ti ngie Yave ngiewu to Nzambi yi kiedika ayi widi mu kuba sadisa bavutuka kuidi ngiewu.”

38 Mu phila ayoyo, Yave wufila mbazu yivika nkhailu woso, bisuadi, mamanya ayi ntoto. Mvandi wuyumisa nlangu wuba mu ḿbuinga wuzungidila kikumu. 39 Bo dikabu dioso bamona mambu amomo, mu thinu bafukama, bayinika bizizi vatsi ayi batuba: “Yave nandi Nzambi yi kiedika, ngete Yave nandi Nzambi yi kiedika.” 40 Bosi ḿbikudi Elia wutuba: “Builanu mimbikudi mioso mi Baal, ka mubika ne wumueka katina.” Mu thinu dikabu babuila mimbikudi mioso mi Baal ayi Elia wuba nata ku muila wu Kisom ayi wuba vondila kuna.

41 Bosi Elia wukamba Acabi: “Yenda dia ayi yenda nua kibila biyoko bi mvula wungolo bidi mu kukuwakana.” 42 Mu phila ayoyo, Acabi wuyenda kue dia ayi kunua, vayi Elia wutombuka ku mongo karmelu, wufukama ayi wuyinika kizizi kiandi nate mu makungulu.* 43 Bosi ḿbikudi Elia wukamba kisadi kiandi: “Lemvuka, yenda ayi sikika thaluꞌaku ku khonzo ḿbu.” Kisadi kiandi wuyenda, wutala ayi wutuba: “Yisimmona ko ne kiuma.” Elia wunkamba sambuadi di zikhumbu: “Vutuka ayi bue tala.” 44 Mu khumbu yi sambuadi kisadi kiandi wunkamba: “Tala Yidi mu kumona mua dituti kubasika ku khonzo ḿbu didi kutola buka dikanda di koko ku mutu.” Elia wunkamba: “Yenda, kamba ntinu Acabi: ‘Kubika dikalu diaku di mvita ayi yenda ku nzoꞌaku muingi wubika bondama mu mvula.’” 45 Mu thangu beni diyilu diyiza ba matuti manomba, kuyiza ba phemu yingolo ayi kutona kunoka mvula wungolo. Ntinu Acabi wumaka mu dikalu diandi di mvita ayi wuyenda ku Jezreeli. 46 Yave wuvana mangolo kuidi ḿbikudi Elia. Bosi nandi wudobika dizuela kavuata mu phonda* kakanga mu lukietu wuduma, wusa vioka ntinu Acabi mu nzila ayi wuvitila ku Jezreeli.

19 Bosi ntinu Acabi wuzabikisa nkaziꞌandi Yezabeli, mambu moso ḿbikudi Elia kavanga ayi phila kavondila mimbikudi mioso mi Baal. 2 Mu kibila akiokio, Yezabeli wufila mvuala muingi kukamba Elia mambu amama: “Bika zinzambi bathovula boti yono mu kilokola akiki, minu kukhambu kuvangila momawu mambu bevangila mimbikudi mi Baal.” 3 Bo Elia kayuwa mawu, nandi wuyiza ba beni boma diawu katinina muingi kuvukisa luzingu luandi. Nandi wuyenda ayi wuvitila ku Berseba, ku kizunga ki mvila wu Yuda ayi wukamba kisadi kiandi kasiala kuna. 4 Bosi Elia wukota ku thandu ayi wudiata kilumbu kimvimba. Bo kamona mua nti, nandi wukala kutsi mua nti beni, wusambila ayi wudinda muingi kafua. Nandi wutuba: “Yisi bue nunga ko. A Yave phonda, kibila yisi ko minu yilutidi kena zikhaya ziama.”

5 Bosi Elia wulala kutsi mua nti beni. Vamonika mbasi wunsimba ayi wutuba: “Kotuka ayi dia.” 6 Bo Elia kakotuka nandi wumona ku khonzo katula ntu, dipha diba va mbata mamanya ma mbazu ayi kibasa ki nlangu. Nandi wudia dipha beni ayi wunua nlangu, bosi wubue lala. 7 Mbasi yi Yave wubue monika mu khumbu yimmuadi. Nandi wusimba Elia ayi wutuba: “Kotuka ayi dia, kibila khanu wusinkuiza nunga ko kuvanga viage.” 8 Mu phila ayoyo, Elia wukotuka, wudia ayi wunua nlangu ayi wubaka mangolo mu kibila ki bidia kadia. Diawu, nandi wudiata 40 di bilumbu, nate kavitila ku Horebe, mongo wu Nzambi yikiedika.

9 Bo kavitila ku mongo beni, nandi wukota ku nsuku dimanya ayi wuviokisila kuna builu. Mu kinzimbukila wuyuwa mbembu yi Yave yinkamba: “Elia, mbi widi mu kuvanga akuku?” 10 Elia wumvutudila: “A Yave mfumu yi minkangu, minu yintatamananga ku kubuongimina mu lukuikumunu kheti dikabu di Isaeli babanda mbusa luwawanu luaku, batulula bikumu biaku ayi bavonda mimbikudi miaku. Minu to yisobila, buabu bawu mvawu bantomba kuphonda. 11 Nzambi wukamba Elia: “Basika ayi yenda telama ku mongo wu Yave.” Bo Yave kaba vioka, vamonika phemu yingolo yaba tulula miongo ayi kubula mamanya vantuala Yave, vayi Yave kasa ba ko mu phemu. Bosi bo phemu yimana, vayiza monika ndikununu yi ntoto, vayi Yave kasa ba ko mu ndikununu yi ntoto. 12 Bo ndikununu yi ntoto wumana, vamonika mbazu, vayi Yave kasa ba ko mu mbazu. Bo mbazu yimana, va yuwakana mbembu yivumbama. 13 Bo Elia kayuwa mbembu beni, nandi wufuka kizizi mu kinyunga kiandi ayi wutelama va khotolo nsuku dimanya. Bosi mbembu* beni yinyuvula: “Elia, mbi widi mu kuvanga akuku?” 14 Elia wumvutudila: “A Yave mfumu minkangu minu yintatamananga ku kubuongimina mu lukuikumunu, kheti dikabu di Isaeli babanda mbusa luwawanu luaku, batulula bikumu biaku ayi bavonda mimbikudi miaku. Minu to yisobila, buabu bawu mvandi bantomba kuphonda.”

15 Yave wukamba Elia: “Vutuka ayi yenda ku thandu Damasco. Bo wunkuiza vitila kuna, fueti bieka Hazael ntinu wu Silia. 16 Mvandi fueti bieka Jeú, ntekulu wu Ninsi ntinu wu Isaeli ayi fueti bieka Elizeu muana Safati, musi Abel-Meolá muingi kaba ḿbikudi va mvingiꞌaku. 17 Woso wala vuka mu mioko mi Hazael, Jeú wala mvonda ayi no wala vuka mu mioko mi Jeú, Elizeu wala mvonda. 18 Ayi va khidi 7.000 di basi Isaeli bakhambu buongimina ayi bakhambu vana Baal besu.

19 Mu phila ayoyo, Elia wunanguka ayi wuyenda kue dengana Elizeu muana Safati. Elizeu waba kubika ntoto mu kusadila 24 di zingombi, ziba zikangama, wadi wadi mu nkambu. Elizeu wuba na zingombi wadi zitsuka, bosi Elia wuyenda vaba Elizeu ayi wunkuba kinyunga kiandi. 20 Mu phila ayoyo, Elizeu wubika zingombi beni, wuduma kuba Elia ayi wunkamba: “Lemvuka mbika yekanina tatꞌama ayi mamꞌama bosi yinkuiza kulandakana.” Elia wunkamba: “Vasi diambu ko yenda kuaku, yisi kutula ko nkaku kuvanga mawu.” 21 Bosi Elizeu wuvutuka, wubonga zingombi wadi ayi wu zivana nkhailu. Wulamba mbizi mu kusadila mabaya ayi nkambu zingombi baba sadila muingi kukubika ntoto, ayi wuvana mbizi beni kuidi dikabu ayi bawu badia. Bosi Elizeu wulandakana Elia ayi wuyiza ba nsadisiꞌandi.

20 Ben-Hadade, ntinu Silia wukutikisa masodi mandi moso ayi 32 di mintinu baba kumbuelanga mioko, na mimvalu ayi makalu mawu ma mimvita. Bawu batombuka ku divula di Samalia, bazungidila divula beni ayi banuanisa diawu. 2 Bosi nandi wufila mimvuala muingi bekamba mambu amama kuidi Acabi ntinu wu Isaeli: “Buakabu butubidi Ben-Hadade: 3 ‘Wola ayi palatꞌaku yoso bidi biama, bakietu baku balutidi kitoko ayi bana baku balutidi mangolo, badi bama.’” 4 Mu phila ayoyo, Acabi ntinu wu Isaeli wutuba: “Minu yinkikinina mu mambu ngie mfumuꞌama ntinu betuba. Minu yidi kisadi kiaku ayi biuma biama bioso bidi biaku.”

5 Bo vavioka mua thangu, mimvuala babue vutuka kuidi ntinu Acabi ayi bankamba: “Buakabu butubidi ntinu Ben-Hadade: ‘Minu yiku kamba ngie fueti kuphana wola ayi palatꞌaku, mvandi fueti kuphana bakazi ayi bana baku.” 6 Ayi yono mu kilokolo akiki, minu yala fila bisadi biama ayi bawu bala fuandubula ku nzoꞌaku ayi ku nzo bisadi biaku. Bala bonga biuma bioso bi luvalu bidi mu zinzo zinu.’”

7 Mu phila ayoyo, Acabi ntinu wu Isaeli, wukutikisa bakulutu boso ba dikabu ayi wuba kamba: “Lemvukanu yuwanu, Ben-Hadade wuntomba ku tutuadisa ziphasi. Nandi wutuba ti minu yifueti kumvana bakazi bama, bana bama, palata ayi wolꞌama yoso. Ayi minu yikikinini kuvanga mawu.” 8 Bakulutu ayi dikabu dioso bakamba ntinu Acabi: “Bika kukikinina mambu kabe tuba ayi bika kumvana ne kiuma.” 9 Mu phila ayoyo, ntinu Acabi wukamba mimvuala Ben-Hadade kafila: “Kambanu mfumuꞌami ntinu: ‘Yinkuiza vanga mambu moso bendinda mu khumbu yitheti. Vayi yilendi vanga ko mambu bendinda bubu. Mimvuala bayenda kue zabikisa Ben-Hadade mambu moso Acabi katuba.

10 Ntinu Ben-Hadade wutuma mimvuala muingi bekamba Acabi mambu amama: “Bika zinzambi bathuadisa ziphasi, minu kukhambu tulula Samalia. Ayi va kusobila kheti mua ntoto muingi kuvana kuidi masodi mama.” 11 Acabi ntinu wu Isaeli wuba vutudila: “Kambanu mambu amama kuidi Ben-Hadade: ‘Disodi kalendi ku kinyemisa ko buka nandi manunga mvita, ava mvita beni wutona.’” 12 Bazabikisa kuidi ntinu Ben-Hadade mambu ntinu Acabi katuba, bo nandi kabe nua malavu na mintinu babe kumbuelanga mioko mu zitenda ziawu. Bo Ben-Hadade kayuwa mawu, nandi wukamba bisadi biandi: “kubamanu muingi kunuana.” Bosi masodi mandi bakubama muingi kunuanisa divula di Samalia.

13 Vayi, vamonika ḿbikudi mueka wufikama vaba Acabi ntinu wu Isaeli ayi wunkamba: “Buakabu butubidi Yave: ‘widi mu kumona nkangu woso awowo wu masodi? Bubu, minu yinkuiza kusadisa wuba nunga. Ayi ngiewu wunkuiza zaba ti minu yidi Yave.’” 14 Acabi wunyuvula: “Mu nzila nani Nzambi kankuiza tusadisila kuba nunga?” Ḿbikudi beni wuntambudila: “Buakabu butubidi Yave: ‘Mu nzila minsadisi mi minyadi mi mavula ma Isaeli’”. Bosi Acabi wunyuvula: “Nani wunkuiza tuama ntuala mu mvita?” Ḿbikudi wuntambudila: “Ngiewu mfumuꞌama fueti tuama ntuala.”

15 Ntinu Acabi wutangisa minsadisi mi minyadi mi mavula ma Isaeli: Bawu baba 232, bosi wutangisa masodi moso ma Isaeli bawu baba 7.000. 16 Bo Ben-Hadade kaba nua beni malavu na 32 di mintinu babe kumbuelanga mioko, basi Isaeli bayenda kue banuanisa. 17 Minsadisi mi minyadi mi mavula ma Isaeli, bawu babasika theti. Mu thinu Ben-Hadade wufila masodi ayi bawu bankamba: “Tube mona masodi ma basi Samalia badi mu kukuiza.” 18 Bosi Ben-Hadade wukamba masodi mandi: “Boti masodi ma basi Samalia bankuizila mu ndembama, builanu bawu bamonyo ayi boti bankuiza muingi kuiza nuana mvita, mvandi wuba builanu bamonyo.” 19 Vayi bo minsadisi mi minyadi mi mavula ma Isaeli ayi masodi moso babe ku balandakana babasika ku divula, 20 kadika mutu mu bawu wutona kuvonda masodi ma Silia. Bosi masodi ma Silia batina ayi masodi ma Isaeli baba kuka. Vayi Ben-Hadade ntinu wu Silia, wununga kutina mu mvalu vakimueka na masodi mankaka babe diatisanga mimvalu. 21 Acabi ntinu wu Isaeli wunuanisa masodi babe diatilanga mu mimvalu ayi babe natanga makalu ma mimvita. Mu phila ayoyo, nandi wuvonda masodi mawombo ma basi Silia.

22 Bo vavioka mua thangu ḿbikudi wufikama vaba Acabi ntinu wu Isaeli ayi wunkamba: “Yenda ayi kubika buboti masodi maku, mvandi yindula buboti mambu wunkuiza vanga. Kibila va thonono mvu wunkuiza, ntinu Silia wala kuiza muingi kubue kunuanisa.

23 Masodi ma ntinu Silia, bakamba Ben-Hadade: “Nzambi yi basi Isaeli yidi Nzambi yi miongo diawu babe tunungina, vayi befu kunuana yawu mvita mu thandu, tuala banunga. 24 Vayi amama mawu mambu fueti vanga: Botula mintinu ba kubuelanga mioko ayi vingisa minyadi mi mavula va mvingiꞌawu. 25 Kutikisa yoyawu thalu yi masodi ayi yoyawu thalu yi mimvalu ayi makalu ma mimvita wunata mu khumbu yitheti ayi tunkuiza nuanina mvita na basi Isaeli mu thandu. Mu khumbu ayiyi befu tunkuiza banunga. Ntinu Ben-Hadade wuyuwa malongi bamvana ayi wuvangila buna buawu bankambila.

26 Va thonono mvu, ntinu Ben-Hadade wukutikisa masodi ma basi Silia ayi bayenda ku Afeki muingi kue nuanisa basi Isaeli. 27 Masodi ma Isaeli mvandi bakutakana, batambula bidia biabe tombulu ayi bayenda kue nuanisa basi Silia. Bo masodi ma basi Isaeli batandama vantuala masodi ma basi Silia, babe monikina buka mua mangumba muadi ma zikhombo. Vayi masodi ma basi Silia baba bawombo ayi bamana wala va kizunga kioso. 28 Bosi kisadi ki Nzambi yikiedika wufikama vaba Acabi ntinu wu Isaeli ayi wunkamba: “Buakabu butubidi Yave: ‘Mu kumona ti basi Silia batuba: “Yave widi Nzambi yi miongo, nandi kasi ko Nzambi yi thandu,” minu yinkuiza musadisa kununga nkangu wunneni wu masodi ma Silia. Mu phila ayoyo, benu munkuiza zaba ti minu yidi Yave.’”

29 Masodi ma basi Isaeli ayi ma basi Silia, batatamana batandama mu sambuadi di bilumbu. Mu kilumbu sambuadi, bawu batona kunuana mvita. Mu kilumbu kimueka to masodi ma basi Isaeli bavonda 100.000 di masodi ma Silia. 30 Masodi ma Silia basobila, batina ku Afeki ayi bakota ku divula. Vayi bibaka bi divula beni bibuila kuidi 27.000 di masodi ma Silia. Ben-Hadade mvandi wutina, wukota ku divula ayi wuyenda kue suamina ku kivinga ki nzo yiba ku divula.

31 Bosi batu babe vananga malongi ntinu Ben-Hadade bankamba: “A ntinu, befu tuyuwa ti, mintinu mi Isaeli badi mintinu bammonanga bankaka kiadi. Diawu lemvuka, wu tuvana nsua tuenda kuidi ntinu wu Isaeli. Tunkuiza vuata bikhutu bi zisaku ayi kutula minsinga mu dinga. Ḿba nandi wunkuiza tumona kiadi ayi kasinkuiza tuvonda ko.” 32 Mu phila ayoyo, bawu bavuata bikhutu bi zisaku ayi batula minsinga mu dinga. Bosi bayenda kuidi ntinu wu Isaeli ayi bankamba: “Kisadi kiaku Ben-Hadade betuba: ‘Lemvuka bika kuphonda.’” Ntinu wu Isaeli wutuba: “Ben-Hadade wukidi wumonyo? Nandi widi khombꞌama.” 33 Bo batu babe vananga malongi ntinu Ben-Hadade bayuwa mambu mamboti ntinu Acabi katuba, bawu basadila luaku alolo mu kutuba: “Ngete, Ben-Hadade widi khombꞌaku.” Bosi ntinu Acabi wuba kamba: “Ntualanu akuku.” Bosi Ben-Hadade wuyenda kuidi ntinu Acabi ayi Acabi wummakisa mu dikalu diandi di mvita.

34 Ben-Hadade wukamba ntinu Acabi: “Mavula moso tatꞌama kavionya kuidi tatꞌaku, minu yinkuiza kuvutudila mawu. Ayi ngiewu wulenda tunga mazandu ku Damasco dedi bo tatꞌama katungila mazandu ku Samalia.”

Ntinu Acabi wutuba: “Befu kuvanga luwawanu alolo, minu yinkuiza kubika wenda kuaku.”

Mu phila ayoyo, bawu bavanga luwawanu ayi ntinu Acabi wubika muingi Ben-Hadade kenda.

35 Mu thuadusulu yi Yave, wumueka mu bana ba mimbikudi* wukamba dibakala diba yandi: “Lemvuka mbula.” Vayi dibakala beni wumanga kumbula. 36 Mu phila ayoyo, wumueka mu bana beni ba mimbikudi wutuba: “Mu kumona ti ngiewu wusa tumukina ko nsiku wu Yave, bo wenkuenda khosi yinkuiza kuvonda.” Bo dibakala beni kayenda nandi wudengana khosi ayi khosi beni yimvonda.

37 Ḿbikudi beni wubue dengana dibakala dinkaka ayi wubue tuba: “Lemvuka mbula.” Bosi dibakala beni wumbula ayi ḿbikudi wuluala.

38 Bosi ḿbikudi beni wuyenda, wukala va ndeku nzila muingi kutemina ntinu. Nandi wufuka kizizi kiandi muingi babika kumbakula. 39 Bo ntinu kaba vioka, ḿbikudi beni wuntela mu mbembu yinangama ayi wunkamba: “Kisadi kiaku beba mu mvita ayi vabe kuiza dibakala dimueka betuala disodi babe buila mu mvita, dibakala beni betuba: ‘Kengidila dibakala adiodio, na kutina ngie wunkuiza fua va mvingiꞌandi, voti ngie wunkuiza futa talentu* yimueka yi palata.’ 40 Ayi bo minu kisadi kiaku yifina vanga mambu mankaka, disodi beni babe buila mu mvita betina.” Acabi ntinu wu Isaeli wunkamba: “Awowo wawu mfutuꞌaku. Ngieveka be kuyizengila nkanu.” 41 Bosi ḿbikudi beni wubotula kiuma kafuka ku kizizi ayi Acabi ntinu wu Isaeli, wubakula ti mutu wabe koluka yandi wuba ḿbikudi. 42 Nandi wukamba ntinu Acabi: “Buakabu butubidi Yave: ‘Mu kumona ti ngiewu wusa vonda ko dibakala dio yi kukamba muingi wuvonda, ngie wunkuiza fuila va mvingiꞌandi. Ayi dikabu diaku bankuiza fuila va mvingi dikabu diandi.’” 43 Mu phila ayoyo, Acabi ntinu Isaeli wudasuka ayi wuyenda ku nzoꞌandi ku Samalia.

21 Bosi vayiza monika mambu matedi ndima yi makundi ma vinyu yi Naboti musi Jezreeli. Ndima beni yiba ku Jezreeli, va ndeku nzo Acabi ntinu wu Samalia. 2 Acabi wukamba Naboti: “Phana ndimꞌaku muingi yivata muna biuma, kibila yawu yidi va ndeku nzoꞌama. Minu yinkuiza kuvana ndima yinkaka yilutidi, voti ngie kutia, minu yinkuiza kufuta zimbongo mu ndima beni. 3 Vayi Naboti wukamba Acabi: “Mu kibila ki lukinzu yidi mu Yave, minu yilendi kuvana ko kiuka ki zikhaya ziama.” 4 Bo Naboti kakamba Acabi: “Minu yilendi kuvana ko kiuka ki zikhaya ziama,” Acabi wuba mu kiunda ayi wuyenda ku nzoꞌandi. Bo kavitila kuna, nandi wulala va kika ayi kabasa tomba ko kudia.

5 Nkaziꞌandi Yezabeli wuyenda kue yoluka yandi ayi wunyuvula: “Kibila mbi wididi mu kiunda ayi wummangina kudia?” 6 Acabi wumvutudila: “Yididi mu kiunda, kibila bo yibe kamba Naboti: ‘Tsumbisa ndimꞌaku yi makundi ma vinyu, voti ngie kutia, minu yinkuiza kuvana yinkaka.’ Vayi nandi betuba: ‘Yilendi kuvana ko ndimꞌami yi makundi ma vinyu.’” 7 Nkaziꞌandi Yezabeli wunkamba: “Ngie wisi ko ntinu wu Isaeli? Kotuka, dia ayi yangalala, kibila minu yinkuiza kuvana ndima yi makundi ma vinyu, yi Naboti musi Jezreeli.” 8 Mu phila ayoyo, Yezabeli wusonika minkanda mu dizina di Acabi, wutula kidimbu ki ntinu Acabi ayi wufila minkanda beni kuidi bakulutu ayi minyadi mi divula diabe kalanga Naboti. 9 Minkanda Yezabeli kasonika miabe tuba abubu: “Zabikisanu batu ti munkuiza vanga jejum ayi kadisanu Naboti vantuala dikabu. 10 Ayi tumisanu babakala buadi badi mavanga mambi muingi bakala vantualꞌandi ayi bata kimbangi ki luvunu mu kutuba mambu amama: ‘Ngie wuvueza Nzambi ayi Ntinu.’ Bosi mufueti kunnata ku nganda divula ayi nkubꞌanu mamanya nate kamfua.”

11 Bosi bakulutu, batu baba kimfumu ayi babakala boso ba divula di Naboti, bavangila buna buawu Yezabeli kaba sonikina mu minkanda kaba fila. 12 Batuma kuvanga jejum ayi bakadisa Naboti vantuala dikabu. 13 Babakala buadi baba mavanga mambi, bakala vantuala Naboti ayi bata kimbangi ki luvunu vantuala dikabu mu kutuba: “Naboti wuvueza Nzambi ayi ntinu.” Bosi bannata kunganda divula ayi bankuba mamanya nate kafua. 14 Bo bamana kuvanga mawu, bafila thumu ayiyi kuidi Yezabeli: “Tube kuba mamanya kuidi Naboti ayi nandi befua.”

15 Bo Yezabeli kayiza zaba ti bakuba Naboti mamanya nate kafua, nandi wukamba Acabi: “Yenda vua ndima yi makundi ma vinyu, yo Naboti musi Jezreeli kamanga ku kusumbisa, kibila kasiedi ko wumonyo, nandi befua.” 16 Bo Acabi kazaba ti Naboti befua, mu thinu nandi wuyenda ku ndima yi makundi ma vinyu mi Naboti musi Jezreeli muingi kuvua yawu.

17 Yave wukamba Elia musi tisbi, mambu amama: 18 “Yenda mu thinu muingi wedengana Acabi, ntinu wu Isaeli widi ku Samalia. Nandi widi ku ndima yi makundi ma vinyu yi Naboti muingi kuvua yawu. 19 Kamba Acabi: ‘Buakabu butubidi Yave: “Ngie wuvondizi mutu wukhambulu fotu ayi wubongizi ndimꞌandi.’” Bue nkamba mambu amama: “Va kibuangu zimbua bavendizi menga ma Naboti, vawu mvandi zimbua bela vendila menga maku.’””

20 Acabi wukamba Elia: “Mbeniꞌama ngie bebakula vo yidi?” Elia wuntambudila: “Ngete yibe bakula. Buakabu butubidi Nzambi: ‘Mu kumona ti ngiewu, widi beni phuila yi kutatamana kuvanga mambu mambi va mesu ma Yave, 21 zaba kuaku ti yinkuiza kutuadisa ziphasi ayi yinkuiza vonda ku Isaeli bana boso ba babakala va dikanda di Acabi, kubunda mvandi bakhambulu nsadisi ayi bo badi balebakana. 22 Ayi yala kuvangila momawu mambu yivangila dikanda di Yelobuami muana wu Nebati ayi dikanda di Baaza muana wu Aías, kibila ngiewu bendiongisa beni ntima ayi bevanga Isaeli kusumuka.’ 23 Matedi Yezabeli Yave betuba: “Zimbua bela dia Yezabeli ku ndima yi Jezreeli. 24 Basi dikanda di Acabi bala fuila ku divula, zimbua bala ku badia ayi bo bala fuila ku nsitu, zinuni bala ku badia. 25 Vasi ko mutu wuluta tatamana kuvanga mambu mambi va meso ma Yave kena Acabi, kibila nandi wubika nkaziꞌandi Yezabeli kamvukumuna. 26 Acabi nandi ntinu wuluta vanga mambu mambi mu kubuongimina bitumba dedi buaba vangilanga zi amorreu, batu Yave kakukisa va khati basi Isaeli.’”

27 Bo Acabi kayuwa mambu amomo, wukhakuna bikhutu biandi, wuvuata minledi mi zitsaku ayi wutona kuvanga jejum. Nandi waba lalanga mu minledi mi zitsaku ayi waba banga mu kiunda. 28 Bosi Yave wubue kamba mambu amama kuidi Elia musi Tisbi: 29 “Ngie bemona phila Acabi kabe yikuludila bo kabe kuwa mambu mami? Mu kumona ti nandi beyikulula, yalasa tuala ko ziphasi beni bo kakhidi wumonyo, vayi yala tuala ziawu kuidi dikanda diandi mu luyalu lu muanꞌandi.”

22 Mu mimvu mitatu, basi Isaeli ayi basi Silia basa nuana ko mvita. 2 Mu mvu wuntatu Yozafati ntinu wu Yuda wuyenda kuidi Acabi ntinu wu Isaeli. 3 Acabi ntinu wu Isaeli wukamba kuidi bisadi biandi: “Benu lusa zaba ko ti Ramoti-Gileade didi divula ditu? Buabu kibila mbi tukhambu kue nuanisina basi Silia muingi kuvua divula ditu?” 4 Acabi wuyuvula ntinu Yozafati: “Ngie wunkuenda yama mu mvita ku Ramoti-Gileade?” Yozafati ntinu Yuda wuvutudila Acabi ntinu wu Isaeli: “Ngete minu yinkuenda yaku. Masodi mami bankuiza ba na masodi maku ayi mimvalu miama mvandi minkuiza ba na mimvalu miaku.”

5 Vayi Yozafati wukamba Acabi, ntinu wu Isaeli: “Lemvuka, tomba theti kuzaba mayindu ma Yave.” 6 Bosi Acabi ntinu wu Isaeli wukutikisa 400 di mimbikudi ayi wuba yuvula: “Yifueti kuenda voti ndamba kue nuana mvita ku Ramoti-Gileade?” Mimbikudi beni bamvutudila: “Yenda, Yave wunkuiza kusadisa kununga mvita beni.”

7 Yozafati wutuba: “Ku kibuangu akiki kuisi ko ḿbikudi wu Yave? Ntumisa muingi mu nzilꞌandi tutomba kuzaba mayindu ma Nzambi.” 8 Acabi ntinu wu Isaeli wukamba Yozafati: “Vakhidi ḿbikudi wumueka no tulenda tombila kuzaba mayindu ma Yave, vayi minu yinzolanga ko. Kibila nandi kabikulanga ko mambu mamboti matedi minu. Dizina diandi Mikaía, nandi widi muana wu Inlá. Ntinu Yozafati wukamba Acabi: “A ntinu bika kutuba mambu amomo.”

9 Mu phila ayoyo, Acabi ntinu wu Isaeli wutumisa mfumu masodi waba sadilanga ku nzo ntinu ayi wunkamba: “Yenda mu thinu muingi welanda Mikaía muana wu Inlá.” 10 Acabi ntinu wu Isaeli ayi Yozafati ntinu wu Yuda, baba bakala kadika mutu mu kikundu kiandi ki mfumu ayi bavuata bikhutu biawu bi mintinu. Bawu baba va kibuangu ki kusosila mbongo kiba va khotolo divula di Samalia ayi mimbikudi mioso baba bikula vantualꞌawu. 11 Bosi Zedekia muana Kenaná wuvanga ziphoka zi kisengu ayi wutuba: “Buakabu butubidi Yave: ‘Mu ziphoka azizi ngie ntinu wunkuiza vonda basi Silia boso.’” 12 Mimbikudi mioso baba bikula momawu mambu, bawu baba tuba: “A mfumu, maka ku Ramoti-Gileade, ngie wunkuiza nunga mvita awuwu. Yave wunkuiza kusadisa kuvua divula beni.”

13 Mvuala wuyenda kue landa ḿbikudi Mikaía wunkamba: “Zaba kuaku ti mimbikudi mioso badi mu kubikula mambu mamboti matedi ntinu. Diawu lemvuka, bika mambu wunkuiza bikula mvandi maba dedi mueka na ma mimbikudi amiomio ayi tuba mambu mamboti.” 14 Vayi ḿbikudi Mikaía wutuba: “Yinleva phesi mu dizina di Yave ti mamoso Yave kankuiza khamba mawu yinkuiza tuba.” 15 Ḿbikudi Mikaía wuyenda vantuala ntinu ayi ntinu wunyuvula: “Mikaía tufueti kuenda ku Ramoti-Gileade muingi kue nuana mvita voti ndamba. Mu thinu ḿbikudi Mikaía wumvutudila: “Yenda a mfumuꞌami ngie wunkuiza nunga, Yave wunkuiza kusadisa kuvua divula beni.” 16 Ntinu Acabi wunkamba: “khumbu zikua yifueti kuvanga kuleva phesi muingi kukhamba kiedika matedi mayindu* ma Yave?” 17 Ḿbikudi Mikaía wumvutudila: “Yidi mu kumona basi Isaeli batiamuka mu miongo buka mamemi makhambulu nsungi. Yave betuba: ‘Bawu basi ko mutu wuku batuadisa. Bika kadika mutu kavutuka mu ndembama ku nzoꞌandi.’”

18 Bosi Acabi ntinu wu Isaeli wukamba Yozafati: “Minu yisa kukamba ko ti nandi kasinkuiza bikula ko mambu mamboti matedi minu, vayi wunkuiza bikula to mambu mambi?”

19 Ḿbikudi Mikaía wubue tuba: “Yuwa diambu di Yave. Yibe mona Yave wukala va kikundu kiandi ki mfumu ayi nkanguꞌandi woso wu masodi* ku diyilu batelama ku khonzoꞌandi yi lubakala ayi yi lukietu. 20 Yave betuba: ‘Nani wunkuiza vuna Acabi muingi kumvanga kenda nuana mvita ku Ramoti-Gileade ayi kafuila kuna?’ Kadika mbasi betuba diyindu diandi. 21 Bosi mbasi yimueka wuyisa vantuala Yave ayi wutuba: ‘Minu yinkuiza mvuna.’ Yave benkuvula: ‘Buidi wunkuiza vangila mawu?’ 22 Mbasi beni bemvutudila: ‘Minu yinkuiza yenda ayi yinkuiza vanga muingi mimbikudi mioso mi Acabi batuba luvunu. Bosi Nzambi benkamba: ‘Ngie wunkuiza nunga kumvuna, ayi mamoso mankuiza yenda buboti. Diawu yenda, ayi vanga mawu.’ 23 Diawu Yave bevanga muingi mimbikudi miaku batuba luvunu ayi Yave betuba ti wunkuiza kutuadisa ziphasi.”

24 Zedekia muana Kenaná wufikama ḿbikudi Mikaía, wumviva mbata ayi wutuba: “Ngie widi mu kutuba ti Yave bebotula pheviꞌandi yinlongo kuidi minu ayi bevana yawu kuidi ngiewu?” 25 Ḿbikudi Mikaía wuntambudila: “Ngie wala kikinina mu mawu bo wala tomba kivinga ku khati nzo muingi wusuamina.” 26 Bosi Acabi ntinu wu Isaeli wutuba: “Natanu ḿbikudi Mikaía kuidi Amoni mfumu yi divula ayi kuidi Joás muana ntinu 27 ayi lufueti bakamba: ‘Buakabu butubidi ntinu: “Tulanu ḿbikudi Mikaía mu buloku ayi dekulanu mapha ayi nlangu lunkuiza mvana nate yinkuiza vutuka mu ndembama.”’” 28 Vayi ḿbikudi Mikaía wutuba: “Ngie kuvutuka mu ndembama a mfumu, buna mambu yibe tuba masa fumina ko kuidi Yave.” Mikaía wubue tuba: “Yuwanu benu boso.”

29 Bosi Acabi ntinu wu Isaeli ayi Yozafati ntinu wu Yuda, batombuka ku Ramoti-Gileade. 30 Acabi ntinu wu Isaeli wukamba Yozafati: “Minu yemvuata bikhutu binkaka bo tuenkuenda mu mvita, muingi babika kumbakula. Vayi ngiewu fueti vuata bikhutu biaku mi ntinu.” Mu phila ayoyo, Acabi ntinu wu Isaeli wuvuata bikhutu binkaka muingi kunuana mvita. 31 Ntinu Silia wukamba mambu amama kuidi 32 di zimfumu ziandi zi masodi baba diatisanga makalu ma mimvita: “Bikanu kunuanisa ni mutu wunkaka, vayi nuanisanu to ntinu wu Isaeli.” 32 Bo zimfumu zi masodi ma basi Silia baba diatisanga makalu ma mimvita bamona Yozafati, batuba: “Bukiedika awowo nandi ntinu wu Isaeli.” Bosi bayenda ko kaba muingi kunnuanisa. Mu kibila akiokio, Yozafati wutona kutenduka ayi wudinda lusalusu. 33 Bo zimfumu zi masodi ma makalu ma mimvita ma basi Silia bazaba ti nandi kasa ba ko ntinu wu Isaeli, babika kubue nkuka.

34 Vayi disodi dimueka musi Silia mu kinzimbukulu wukuba didionga, ditobula kikhutu ki kisengu ki ntinu Acabi ayi dinkota mu nyitu. Bosi ntinu wukamba disodi diaba diatisanga dikalu diandi di mvita: “Mbotula va kibuangu kidi mvita kibila yibe vangana beni phasi.” 35 Mu kilumbu beni mvita wuyiza ba beni wungolo ayi batelimisa Acabi ntinu wu Isaeli, mu dikalu diandi di mvita. Nandi waba tala ku khonzo kuba masodi ma basi Silia. Mbezꞌandi yaba kumba beni menga ayi wuyiza fua va masika. 36 Va khotolo muinya bavana ndubu ayiyi kuidi masodi ma basi Isaeli: “Vutukanu mu mavula minu, kadika mutu kavutuka ku kizunga kiandi.” 37 Bo ntinu Acabi kafua, bannata ku Samalia ayi banzikila kuna. 38 Bo balava dikalu di mvita ku ditanga diba ku Samalia, zimbua bavenda menga ma ntinu Acabi, dedi bo Yave kabikudila ayi zindumbaleta bayobidila vana.

39 Mambu mankaka matedi kinongo ki ntinu Acabi, mamoso kavanga, nzo katungisa mu kusadila ziphunzi zi nzau, mavula moso katungisa, madi masonama mu buku yi binongo bi mintinu mi Isaeli. 40 Bo Acabi kafua muanꞌandi Acazia wuyiza ba ntinu va mvingiꞌandi.

41 Yozafati muana Aza wuyiza ba ntinu wu Yuda, mu mvu wunna wu luyalu lu Acabi ntinu wu Isaeli. 42 Yozafati wuba 35 di mimvu, bo kayiza ba ntinu ayi wuyadila mu 25 di mimvu ku Yelusalemi. Dizina di mamꞌandi diba, Azuba ayi Azuba wuba muana wu Sili. 43 Yozafati wulandakana kifuani kimboti ki tatꞌandi Aza, nandi kasa vekuka ko ayi wuvanga mambu masulama va mesu ma Yave. Vayi kasa tulula ko bibuangu binlongo ayi dikabu ditatamana kuvana minkhailu ayi kubasisa muisi widi mfimbu wumboti mu bibuangu beni binlongo. 44 Yozafati wuba mu ndembama na ntinu wu Isaeli. 45 Mambu mankaka matedi kinongo ki ntinu Yozafati, mambu ma kukuitukila kavanga ayi mimvita kanuana, madi masonama mu buku yi binongo bi mintinu mi Yuda. 46 Nandi mvandi wukukisa batu basobila mu luyalu lu tatꞌandi Aza, baba vanganga kindumba ku tempelu.

47 Mu thangu beni ku Edom, kusa ba ko ntinu. Nyadi nandi waba tuadisanga buka ntinu.

48 Yozafati mvandi wuvanga makumbi ku Tarsi ayi wufila mawu ku Ofir muingi kuelanda wola. Vayi makumbi beni ma sinda ku Eziom-Geber. 49 Acazia muana wu Acabi wukamba Yozafati: “Bika bisadi biama benda mu makumbi na bisadi biaku,” vayi Yozafati wumanga.

50 Bosi Yozafati wuyiza fua ayi banzikila ku divula di khayꞌandi Davidi. Muanꞌandi Jeorão wuyiza ba ntinu va mvingiꞌandi.

51 Acazia muana wu Acabi, wuyiza ba ntinu wu Isaeli ku Samalia mu mvu 17 wu luyalu lu Yozafati ntinu wu Yuda ayi Acazia wuyadila Isaeli mu mimvu miodi. 52 Nandi wuvanga mambu mambi va mesu ma Yave, wulandakana kifuani kimbi ki tatꞌandi, mamꞌandi ayi wulandakana kifuani ki Yelobuami muana wu Nebati no wuvanga Isaeli kusumuka. 53 Acazia waba buongiminanga Baal. Mu phila ayoyo, wufinga Yave Nzambi yi Isaeli dedi buvangila tatꞌandi Acabi.

Voti: “kilanzi.”

Voti: “phungi.”

Voti: “phungi.”

Voti: “phungi.”

Voti: “mvua.”

koro yimueka yidi 220 di zilitro. Tala mvandi Ap. B14.

Thalu ayoyo yimmonikanga mu masonoko mankaka, vayi mu masonoko mankaka bantubanga ti, thalu beni yidi 40.000.

Tala Ap. B15.

kovadu yimueka yidi 44,5 cm Tala Ap. B14.

Yinsundula “ti nandi [Yave] wala sikimisa mu thangu zioso”.

Ḿba yinsundula “mu mangolo”.

2.000 batus.Tala mvandi Ap. B14.

Voti: “makalu maba vekisanga nlangu.”

Tala Ap. B15.

Voti: “nzo yinlongo.”

Lit: “koko kuaku kuyalubuka.”

Voti: “kuba buka fornu yi mbazu bansiutumuninanga bisengu.”

Voti: “Mavula makhambulu luvalu.”

Talentu yimueka yidi 34,2 kg. Tala Ap. B14.

Voti: “Milo”. Kikuma ki kiebeleo kinsundula “kuwesa”.

Talentu yimueka yidi 34,2 kg. Tala Ap. B14.

Sikulu yimueka yidi 11,4 g. Tala Ap. B14.

Mu masonoko ma kiebeleo mina yimueka yidi 570 g. Tala Ap. B14.

Lit: “pavões.”

Ḿba ku Ngipiti voti ku Coa. Bisadi bi ntinu baba sumbilanga miawu ku Coa. Ḿba bantomba kutubila ku Cilicia

Voti: “Milo.” Kikuma mu kiebeleo kinsundula “kuwesa”.

Voti: “mvila wu Manase ayi wu Efraim.”

Voti: “ḿbufu.”

Lit: “Koko kuyiza nkuma.”

Voti: “kunzikila.”

Voti: nyosi.”

Voti: “tsabikisa.”

“Divuidi dikanda di Semer”

Voti: “minloba .”

Seá yimueka yidi 7,33 l. Tala Ap. B14.

Voti: “makuma.”

Voti: “cinto .”

Voti: “Nzambi.”

Bana ba mimbikudi, ḿba kikola kiaba kubikanga mimbikudi, voti mangumba ma mimbikudi.

Talentu yimueka yidi 34,2 kg. Tala Ap. B14.

Lit: “Mu dizina di Yave.”

Voti: “zimbasi.”

    Zibuku mu Ibinda (2008-2025)
    Basika
    Kota
    • Ibinda
    • Kufila
    • Phila Wuntombila
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Zithuadusulu bu Kusadila
    • Nsiku wu no Wuvuidi
    • Configurações de Privacidade
    • JW.ORG
    • Kota
    Kufila