KISUEKULU KI ZIBUKU MU KHONDI MAYO
Kibanga ki Nsungi
KISUEKULU KI ZIBUKU MU KHONDI MAYO
Ibinda
  • KIBIBILA
  • BILONGULU
  • ZIKHUTUKUNU
  • bt kap. 8 zitsyel. 60-75
  • Kimvuka “Kikota Mu Thangu Yi Ndembama

Tsielu ayiyi yisi ko video ayoyo

Lemvuka, video ayiyi yisinkuiza sika ko kibila diambu dimbi dibe monika.

  • Kimvuka “Kikota Mu Thangu Yi Ndembama
  • “Vana Kimbangi Kioso’ Matedi Kintinu ki Nzambi
  • Mua Mintu mi Malongi
  • Malongi Mankaka madi Nguizani
  • “Kibila mbi widi mu kukhuamisina?” (Mava. 9:1-5)
  • “A khomb’ami Saulu . . . Mfumu Yesu be kufhila kuidi ngiewu” (Mava. 9:6-17)
  • ‘Nandi wutona kusamuna matedi Yesu’ (Mavanga 9:18-30)
  • “Bawombo Bakikinina mu Mfumu” (Mavanga 9:31-43)
  • Yesu Wusola Sawuli
    Malongi Wulenda Longuka Matedi Kibibila
  • Davidi ayi Sauli
    Malongi Wulenda Longuka Matedi Kibibila
  • Ntinu Wutheti wu Bana ba Isaeli
    Malongi Wulenda Longuka Matedi Kibibila
“Vana Kimbangi Kioso’ Matedi Kintinu ki Nzambi
bt kap. 8 zitsyel. 60-75

KAPU 8

Kimvuka “Kikota Mu Thangu Yi Ndembama”

Saulu wubika kubue kuamisa baklistu ayi wuyiza ba nlandikini wu Yesu wu kifuza

Mabongulu mu Mavanga 9:1-43

1, 2. Mambu mbi Saulu kaba tomba kuvanga ku Damasco?

BABAKALA baba mu nganzi bafikama ku Damasco, muingi kubaka makani mambi. Makani beni maba, ma kukuamisa minlandikini mi Yesu, kuba kanga, kuba fuisa zitsoni ayi kuba nata ku Yelusalemi muingi kuba fundisa ku nzo Lufundusu.

2 Ntuadisi wu dingumba, baba tedilanga Saulu, wuvanga mambu mawombo mambi.a Mu thangu beni, nandi wuzola beni makani ayi nsua bakundi bandi batambula wu kukuba mamanya kuidi Estefanu nlandikini wu Yesu nate kayiza fua. (Mava. 7:57–8:1) Nandi kasa kuangalala ko to mu kukuamisa minlandikini mi Yesu babe kalanga ku Yelusalemi, vayi wuyenda mu bibuangu binkaka muingi kukuamisa baklistu bankaka. Kibila nandi waba tomba “kumanisa malongi” ma Yesu.”—Mava. 9:1, 2; Tala quadro yidi ntu diambu: Lulendu lu “Saulu ku Damasco.”

3, 4. (a) Mambu mbi mayiza monikina Saulu? (b) Ayi biuvu mbi tunkuiza tubila?

3 Mu kinzimbukulu, Saulu wumona kiezila kingolo ki muinda. Bakundi baba yandi bayiza ba mu boma ayi basa zaba ko ma kutuba. Bo mawu mamonika, Saulu wuyiza fua mesu ayi wubua va tsi. Mu khambu mona, Saulu wuyuwa mbembu yibasikila ku diyilu ayi yinkamba: ‘Saulu, Saulu, kibila mbi wu kukhuamisina?’ Mu khambu zaba, Saulu wunyuvula: “Ngie widi nani?” ‘Minu Yesu, mutu widi mu kukhuamisa.’ Mvutu Saulu kayuwa wumvanga kukuituka.—Mava. 9:3-5; 22:9.

4 Mbi tulenda longuka mu bikuma bitheti Yesu kakamba kuidi Saulu? Buidi tulenda bakila ndandu mu kufiongunina phila Saulu kabaludila nzingulu’andi? Ayi malongi mbi tulenda longuka bo kimvuka kiyiza kota mu ndembama bo Polo kabalula mavanga mandi?

LULENDU LU SAULU KU DAMASCO

Buidi Saulu kabakila lulendu lu kukanga baklistu ku mavula mankaka? Nzo lufundusu ayi nkulutu zinganga nzambi baba nsua wu kuvana minsiku miaba tuadisa luzingu lu basi Yuda mu mavula moso. Ḿba nkulutu zinganga nzambi wuba mvandi nsua wu kubaka makani bankuiza fundisila bitongueni. Diawu, minkanda mi nkulutu wu zinganga nzambi miaba tuadisanga bakulutu ba zi nzo zi lukutukunu ku Damasco muingi kulandakana zithuadusulu zidi mu minkanda beni.—Mava. 9:1, 2.

Ayi mvandi, basi Loma bavana kuidi basi Yuda nsua wu kudukisa mambu mawu baveka. Mawu mammonisa kibila mbi basi Yuda khumbu 5 babudila mvuala Polo, mu kadika ntulu ‘39 di bikoti.’ (2 Koli. 11:24) Mu buku 1 Macabeus mvandi yitubila nkanda dibakala di musi Loma Ptolomeu VIII wu Ngipiti kasonika mu mvu 138 A.T.K. waba tuba ti: “Boti vadi bitongueni batina [ku Yuda] muingi kuvutuka ku tsi’awu, baba kuba natanga kuidi Simão, nkulutu zinganga nzambi muingi kaba fundisa mu kusadila misiku miawu.” (1 Macabeus 15:21) Mu mvu 47 A.T.K., Júlio César kasa balula ko nsua nkulutu zinganga nzambi kaba wu kudedikisa moso kua mambu mu kutadila kikhulu ki basi Yuda.

“Kibila mbi widi mu kukhuamisina?” (Mava. 9:1-5)

5, 6. Mbi tulenda longuka mu mambu Yesu kakamba Saulu?

5 Bo Yesu kayoluka na Saulu mu nzila yi Damasco, nandi kasa kuvula ko: ‘Kibila mbi wu kuenyamisinanga minlandikini miami?’ Dedi bo tube tubila kumbusa nandi wutuba: “Kibila mbi wu kukhuamisina?” (Mava. 9:4) Mawu mammonisa ti Yesu wumbanga beni mu kiunda bo minlandikini miandi bamviokila mu zikhuamusu.—Matai 25:34-40, 45.

6 Boti widi mu kuviokila mu zikhuamusu mu kibila ki kiminu kiaku mu Yesu, wulenda ba lufiatu ti Yave ayi Yesu bazebi mambu widi mu kuviokila. (Matai 10:22, 28-31) Ḿba mambu wumviokila masimfika mana ko. Tebuka moyo ti Yesu wumona bo Saulu katuama ntuala muingi kuvonda Estefanu. Mvandi wumona Saulu kukuamisa minlandikini miandi ku Yelusalemi ayi mu bibuangu binkaka. (Mava. 8:3) Kheti bobo, Yesu kasa fika vanga ko ni diambu. Vayi mu nzila Yesu, Yave wuvana Estefanu ayi kuidi minlandikini minkaka mangolo maba tombulu muingi batatamana bakuikama.

7. Mbi wulenda vanga muingi wununga zikhuamusu?

7 Muingi wununga zikhuamusu widi mu kuviokila, ngie fueti vanga mambu manna: (1) Tatamana kuba wukuikama kheti mu mambu wumviokila. (2) Dinda lusalusu lu Yave. (Fili. 4:6, 7) (3) Bika mamoso mu mioko mi Yave. (Loma 12:17-21) (4) Fiatila mu Yave ayi nandi wala kuvana mangolo muingi wukuikama.—Fili. 4:12, 13.

“A khomb’ami Saulu . . . Mfumu Yesu be kufhila kuidi ngiewu” (Mava. 9:6-17)

8, 9. Buidi Anani kamuena bo kazaba kiyeku bamvana?

8 Bo kavana mvutu kuidi Saulu mu kiuvu kiandi, Yesu wunkamba: “Telama, kota ku divula ayi yinkuiza kukamba mambu wufueti vanga.” (Mava. 9:6) Mu khambu mona, Saulu bannata nate va kibuangu kaba kuenda ku Damasco, ko kaminina nsoki mu bilumbu bitatu. Mu mua thangu ayoyo, Yesu wuyoluka na Saulu mu kusadila nlandikini’andi wuba dizina Anani, no wuba wuzabaka na mu zikhadulu kimboti ayi baba kinzikanga kuidi basi Yuda ku Damasco.—Mava. 22:12.

9 Yindula mabanza Anani kaba mu thangu Yesu kayoluka yandi ayi wumvana kiyeku akiokio kinkinza. Luba luaku lunneni beni vayi kisa ba ko kiyeku kiluelu. Bo kazaba ti kafueti yoluka na Saulu, Anani wumvutudila: ‘A Mfumu! Yiyuwizi batu bawombo bantubila matedi mutu awowo ayi mambu kamvangilanga banlongo badi ku Yelusalemi. Ayi nandi bamveni nsua kuidi zimfumu zi zinganga nzambi, wu kukangisa baboso bansambilanga mu dizina di Yesu.’—Mava. 9:13, 14

10. Mbi tulenda longuka matedi Yesu mu phila kavisila mabanza ma Anani?

10 Yesu kasa fundisa ko Anani bo kamzabikisa mabanza mandi. Vayi nandi wumvana zithuadusulu kafueti landakana. Ayi Yesu wumonisa ti wu kumvuanga nkinza bo kankamba ti nandi waba tomba muingi Anani kavanga kiyeku akiokio kinkinza. Yesu wunkamba matedi Saulu: ‘Yenda! Bila dibakala beni, nandi yima sola buka kibasa kithalu muingi katsadila; ayi kazabikisa dizina diami kuidi Bapakanu, mintinu ayi kuidi bana ba Isaeli. Bosi yala kunzabikisa mambu mawombo maphasi nandi kala monikina mu kibila ki dizina diami.’ (Mava. 9:15, 16) Anani wutumamana mamoso Yesu kankamba. Nandi wuyenda kuidi Saulu ayi wunkamba: “A khomb’ami Saulu, Mfumu Yesu, wukumonikini mu nzila wube kuizila, wuthumini muingi wubue mona diaka ayi wuba wuwala mu phevi yinlongo.”— Mava. 9:17.

11, 12. Mbi tulenda longuka mu Yesu, Anani, ayi mamonikina Saulu?

11 Tuma longuka mawombo matedi Yesu, Anani ayi Saulu. Yesu widi mu kutuadisa kisalu ki kusamana dedi bo kakanikisila. (Matai 28:20) Kheti Yesu kasiala beyoluka ko na batu bubu, vayi nandi widi mu kutuadisa kisalu ki kusamuna mu nzila nnanga wukuikama no kavana kiyeku ki kudikila mamemi mandi bubu. (Matai 24:45-47) Mu thuadusulu yi Dingumba dintuadisi, minsamuni, mintuami ntuala ayi ba misioni bantambulanga biyeku muingi kusadisa batu batidi kuzaba matedi Klistu. Dedi bo tutubidi mu kapu yima vioka, bawombo bansambilanga muingi kuzaba matedi Nzambi. Ayi mu thangu yifuana zimbangi zi Yave bankuendanga mu bibuangu abiobio muingi kusadisa batu abobo.—Mava. 9:11

12 Anani wubaka lusakumunu lu Yave mu kutumamana ayi kukikina kiyeku bamvana. Ngiewu wuntumamananga lutumu lu kuvana kimbangi kheti kiyeku beni kimmonikina ti kidi kiphasi? Kuidi baklistu bawombo, kusamuna nzo ka nzo ayi kukoluka na batu bakhambu zaba dilenda ba diambu diphasi. Bankaka bammonanga phasi kusamuna mu mazandu, mu zinzila, voti mu telefone. Anani wununga boma kaba ayi wutambula kiyeku ki kusadisa Saulu katambula phevi yinlongo.b Anani wutambula lusakumunu luwombo kibila wufiatila mu Yesu ayi wutadila Saulu banga khomba wulenda vanga mawombo mu kisalu ki Yave. Befu mvitu tulenda nunga boma dedi Anani mu kufiatila Yesu widi mu kutuadisa kisalu ki kusamuna, kumonisa kiadi kuidi batu, kuba tadila banga zikhomba mu kimvuka kheti bankaka mu bawu khumbu zinkaka balenda kutukhuamisa.—Matai 9:36.

‘Nandi wutona kusamuna matedi Yesu’ (Mavanga 9:18-30)

13, 14. Boti widi nsamuni wukhambu botama, mbi wulenda longuka mu kifuani ki Saulu?

13 Saulu wusadila mu nsualu mambu kalonguka. Bo kabeluka, nandi wubotama ayi wutona kudiata na minlandikini mi Yesu ku Damasco. Ayi masi ko to mawu kavanga. “Mu nsualu, wutona kusamuna mu zinzo zi lukutukunu matedi Yesu, wuba zabikisa ti nandi widi Muana Nzambi.”—Mava. 9:20.

14 Boti ngie widi mu kulonguka Kibibila vayi wubotimini’abu ko, wala landakana kifuani ki Saulu mu kusadila mu nsualu mambu wunlonguka? Bukiedika, Saulu wuta kimbangi mu mangitukulu Yesu kavanga ayi mawu mansadisa muingi kaba nlandikini wu Yesu. Batu bawombo mvandi bamona mangitukulu Yesu kaba vanganga. Dedi dingumba di bafalisi bamona bo Yesu kabelusa koko ku dibakala dimueka. Ayi thalu yiwombo yi basi Yuda bazaba mangitukulu Yesu kavanga mu kuvulubusa Lazalu. Kheti bobo, bawombo basa kikinina ko kiedika. (Malaku 3:1-6; Yoa. 12:9, 10) Vayi Saulu wubaluka. Kibila mbi Saulu kavitikila mambu kalonguka vayi bankaka ndamba? Kibila nandi waba luta zolanga Yave kubika kuandi batu. Ayi nandi wuvutula matondo mu kiadi Yesu kammonisina. (Fili. 3:8) Ngie kulandakana kifuani ki Saulu, walasa bika ko ni kiuma ki kutula nkaku muingi kusamuna zitsangu zi kintinu ayi kuba wukubama muingi kubotama.

15, 16. Mbi Saulu kaba vanganga ku nzo lukutukunu, ayi buidi basi Yuda ku Damasco bamuena mawu?

15 Wulenda yindula buidi batu boso bayitukila ayi babela mu nganzi bo bamona Saulu kutona kulonga matedi Yesu ku nzo lufundusu? Bawu bayuvula: “Dibakala adiodio kasi ko nandi wabe kuamisanga mu nganzi batu baba sadilanga dizina adiodio ku Yelusalemi?” (Mava. 9:21) Bo kabe tubila kibila mbi kabaludila phil’andi yi kuyindudila matedi Yesu, nandi “wusudikisa ti Yesu nandi Klistu.” (Mava. 9:22) Mawu mansisundula ko ti nandi wununga kubalula mintima mi batu baba landakananga bikhulu voti baba lunangu. Vayi kheti bobo, Saulu kasa vonga ko.

16 Bo vavioka mimvu mitatu, basi Yuda ku Damasco baba kuambila na Saulu ayi bakana kumvonda. (Mava. 9:23; 2 Koli. 11:32, 33; Ngala. 1:13-18) Bo kazaba mawu, Saulu wubaka makani ma kutina, bantinisa va builu, bankuludila mu kiphanya mu divudu di kibaka ki divula. Luka wusonika ti “minlandikini miandi” bawu bantinisa. (Mava. 9:25) Mambu amomo mammonisa ti batu bawombo bayuwa Polo ku Damaco, bo kaba longa bakikinina kiedika ayi bayiza ba minlandikini mi Yesu.

17. (a) Ziphila mbi ziviakana batu bantambudilanga zitsangu zimboti? (b) Mbi tufueti tatamana kuvanga, ayi kibila mbi?

17 Bo ngie wutona kukoluka na basi dikanda diaku, bakundi, ayi batu bankaka matedi zitsangu zimona wulonguka, ḿba wuyindula ti baboso bankuiza kikinina kiedika ki Kibibila. Ḿba batu bankaka bavitika, vayi bankaka ndamba. Ayi ḿba bawombo mu basi dikanda diaku ba kutadilanga banga mbeni. (Matai 10:32-38) Vayi ngie kutatamana kuba sudikisa matedi Kibibila ayi kuba zikhadulu zimboti, mawu mankuiza sadisa batu ba kutadilanga buka mbeni babalula phil’awu yi kuyindudila.—Mava. 17:2; 1 Pete. 2:12; 3:1, 2, 7.

18, 19. (a) Mambu mbi mayiza monika bo Balinabasi kasadisa Saulu? (b) Buidi tulenda landikinina kifuani ki Balinabasi ayi Saulu?

18 Bo Saulu kakota ku Yelusalemi, minlandikini minkaka basa kikinina ko ti nandi mvandi wuyiza ba nlandikini wu Yesu. Vayi bo Balinabasi kankakidila, bapostolo bamvitika ayi Saulu wutatamana yawu va kimueka mu mua thangu. (Mava. 9:26-28) Saulu kasa mona ko boma ayi zitsoni mu kulonga matedi kintinu ki Nzambi. (Loma 1:16) Nandi wumonisa kibakala mu kulonga ku Yelusalemi, kibuangu kio nandi katona kukuamisa minlandikini mi Yesu. Bo basi Yuda ku Yelusalemi bazaba ti Saulu weka wumueka mu milandikini mi Yesu, bawu badasuka ayi baba tomba kumvonda. “Bo zikhomba bazaba mawu, bannengumuna ku divula di Sezaleia ayi bamfila ku Tarsu.” (Mava. 9:30) Saulu wulandakana thuadusulu Yesu kavana mu nzila kinvuka ayi baboso mu kinvuka babaka ndandu mu mawu.

19 Balinabasi wutuama ntuala muingi kusadisa Saulu. Bukiedika, kumonisa mamboti kunsadisa kuba kikundi kimboti ayi Saulu. Dedi Balinabasi, ngie wunsadisanga mu ntima woso zikhomba zimona mu kimvuka, mu kusala yawu mu kisalu ki kusamuna ayi kuba sadisa muingi bayonzuka mu kiphevi? Yave wunkuiza kusakumuna mu mawu. Boti ngie widi nsamuni wumona, wumvitikanga lusalusu bakuvana dedi Saulu? Bo wunsala va kimueka na zikomba zipisuka, wunkuiza buela kupisuka mu kisalu ki kusamuna, kubaka mayangi ayi wunkuiza kuna kikundi kinkadidila.

“Bawombo Bakikinina mu Mfumu” (Mavanga 9:31-43)

20, 21. Buidi bisadi bi Nzambi mu thangu yikhulu ayi mu thangu’itu badi mu kusadila buboti thangu yi ndembama?

20 Ku Yelusalemi kuyiza ba nsika bo Saulu kayiza ba wumueka mu baklistu, “bosi bimvuka bioso ku Yuda, ku Ngalili ayi Samalia biyiza ba mu ndembama.” (Mava. 9:31) Buidi minlandikini mi Yesu basadila ‘thangu ayoyo mu phila yimboti?’ (2 Timo. 4:2) Matangu amomo mammonisa ti bawu “babaka khindusulu.” Kibila Bapostolo ayi zikhomba zinkaka batuama ntuala muingi kukindisa kiminu ki minlandikini mi Yesu, bo bimvuka beni biaba tatamana “kudiatila mu nzila Yave ayi mu mbombolo yi phevi yinlongo.” Dedi, Petelo wusadila buboti luaku kaba muingi kukindisa minlandikini mi Yesu baba kalanga ku Lida mu thandu Saloni. Mangolo Petelo kavanga masadisa muingi bawombo ku divula di Lida ayi bibuangu bifikama bakikinina kuba minlandikini “mi mfumu.” (Mava. 9:32-35) Minlandikini mi Yesu basa bika ko ni kiuma ki bavukumuna vayi batsikika thalu mu kusadisa bankaka ayi kuvanga kisalu ki kusamuna. Ayi mu phila ayoyo “bimvuka bibuelama.”

21 Kutsuka sekulu 20 Zimbangi zi Yave mu zitsi ziwombo, bakota mu “thangu yi ndembama” dedi bapostolo mu sekulu yitheti. Zimfumu zi luyalu baba kuamisanga beni dikabu di Yave mu mimvu miwombo kumbusa, buviokila thangu babika kuvanga mawu ayi mambu matedi kukandimina kisalu kitu ki kusamuna madekuka. Mafunda na mafunda ma Zimbangi zi Yave, bansadila luaku loso muingi kuvanga kisalu ki kusamuna voso kua vama ayi bambakanga ndandu yiwombo. Dedi bo zimbangi zi Yave ku Rússia bayiza ba bazabakana mu mvu 1991, nduka 16,000 di minsamuni mi kintinu baba ku tsi beni. Bo vavioka 16 di mimvu, dedi mu mvu 2007, kuvioka 150.000 di minsamuni bayiza samuna mu kifuza zitsangu zimboti.

22. Buidi ngie wulenda sadila buboti kiphuanza widi?

22 Ngie widi mu kusadila buboti kiphuanza widi? Boti ngie wunkalanga ku tsi kuidi kiphuanza ki kubuongimina Yave, zaba ti Satana wuntomba ku kuvukumuna muingi wuluta kukivana mu kimvuama ki nza, kubika kuandi mu mambu ma kintinu. (Matai 13:22) Bika kuvunuka. Sadila buboti thangu yi ndembama widi. Tadila yawu dedi luaku lu kuvana kimbangi kioso muingi kukindisa kimvuka. Tebuka monyo ti mambu malenda baluka yoso kua thangu mu luzingu luaku.

23, 24. (a) Malongi mbi tuma longuka mu mambu mamonikina Tabita? (b) Mambu mbi tufueti tatamana kuvanga?

23 Tala mambu mamonikina nlandikini wumueka wu Yesu baba tedilanga Tabita, voti Doloka.c Nandi waba kalanga ku divula di Jope, diba difikama na divula di Lida. Khomba awowo wukuikama waba sadilanga buboti thangu’andi ayi mambu kazaba kuvanga. Nandi wuba kisina mu mavanga mambote ayi waba zolanga kusadisa biphumbulu. Vayi buviokila thangu wuyiza bakana kubela ayi wuyiza fua. Lufua luandi lutuadisa beni kiunda kuidi minlandikini ku Jope, bulutidi kuidi mimfuisi nandi kaba sadisanga. Bo Petelo katuka ku nzo babe kubika nyitu yi Tabita muingi bazika, nandi wuvanga mangitukulu mo ni wumueka mu minlandikini mi Yesu kavanga mu thangu beni. Petelo wusambila ayi wuvulubusa Tabita! Ngie wulenda yindula mayangi mimfuizi ayi minlandikini minkaka baba bo bamona Tabita kuvulubuka? Bukiedika mambu amomo ma bakindisa mu zikhuamusu bayiza viokila kuntuala. Mawu ma tusadisa kuvisa kibila mbi mangitukulu amomo “mayiza bela mazabakana ku Jope ayi bawombo bayiza ba minlandikini mi mfumu.”—Mava. 9:36-42.

Khomba mueka yinkietu wumvana biteka kuidi khomba mana manuna.

Buidi ngie wulenda landikinina kifuani ki Doloka?

24 Tuma longuka mambu muadi mankinza mu mambu mamonikina Tabita. (1) Luzingu luidi lukhufi. Diawu nkinza beni kuvanga dizina dimboti va mesu ma Nzambi! (Mpovi 7:1) (2) Kivuvu ki luvulubukusu kidi kikiedika. Yave wumona mamboti moso Tabita kavanga ayi wunsakumuna mu mawu. Kheti tufuidi ava Alimangedoni yitona, Yave wala tebukila monyo kisalu kitu kimboti tuvanga ayi wala tuvulubusa. (Ebe. 6:10) Diawu boti tuidi mu kuviokila mu “thangu yi ziphasi” voti “thangu yi ndembama,” tutatamananu kuvana kimbangi kioso matedi klistu.—2 Timo. 4:2.

SAULU WUBA WUMUEKA MU BAFALISI

Ditoko “bantedila Saulu” wuba musi Tarsu, divula di Loma ku Silisia, dio bantedilanga bubu Turquia. Nandi wummonika mu buku yi Mavanga yintubila matedi lufua lu Estefanu no bavondila mu mamanya. (Mava. 7:58) Thalu yiwombo yi basi Yuda baba zingilanga ku divula beni. Dedi, naveka Saulu wutuba: “Yizengusu nyitu yi kibakala mu kilumbu ki nana, yibutukila mu dikabu di Isaeli, mu mvila wu Beyamini, mvandi yidi muana wu basi Ebeleo. Ayi mu matedi Minsiku, yidi Mfalisi.” Bukiedika nandi wuba musi Yuda baba kinzikanga beni.—Fili. 3:5

Saul the Pharisee.

Saulu waba zingilanga ku divula diba dizabakana ayi baba sadilanga beni bikhulu bi basi Ngeleko. Mu kubutukila ku Tarsu, Saulu wuzaba kukoluka Kingeleku ayi diawu tulenda tubila ti ndongukulu’andi yitheti yi tonina ku kikola ki basi Yuda. Ku divula beni bawombu baba vanganga zitenda ayi kuawu Saulu mvandi kalongukila kisalu beni. Ayi ḿba tat’andi wunlongisa kuvanga zitenda bo kaba ditoko.—Mava. 18:2, 3.

Buku yi Mavanga mvandi yintuba ti Saulu wubutuka na luaku lu kuba musi Loma. (Mava. 22:25-28) Mawu mansundula ti wumueka mu zikhayia ziandi wuba musi Loma. Tusazaba ko buboti buidi dikanda di Saulu diyiza bela di basi Loma. Boso kuandi bubela, mawu ma bavana luaku lu kuvanga mambu mawombo ku divula baba. Tulenda tuba ti ndongukulu Saulu kaba, yimvana luaku muingi kazaba bikhulu bitatu—kikhulu ki basi Yuda, ki basi Ngeleku ayi ki basi Loma.

Ḿba Saulu wuba nduka 13 di mimvu bo kayenda ku divula di Yelusalemi, diba nduka 840 di zikilometro na divula di Tarsu muingi katatamana kulonguka ku divula beni. Saulu wutambula ndongukulu mu nzila Ngamalieli, no baba kinzikanga beni kuidi minlongisi minkaka.—Mava. 22:3.

Ndongukulu ayoyo katambula, bubu tulenda kuyidedikisa na ndongukulu batu bantambulanga mu bikola binangama (Faculdade). Vaba tombulu kulunda mambu mawombo, kalonguka matedi Kibibila ayi mvandi nsiku wu basi Yuda. Woso nlonguki waba viokilanga mu mioko mi Ngamalieli, waba luta pisukanga ayi waba banga luaku lu kuvanga mambu mawombo ku divula, ayi tulenda tuba ti Saulu mvandi wuba luaku alolo. Buviokila thangu nandi wutuba: “Mvandi luzebi ti minu yiluta landakana kinganga ki basi Yuda kena bawombo mu mvil’ama baba phung’ama, kibila minu yiluta ba kifuza mu bikhulu bi matata mama.” (Ngala. 1:14) Bukiedika, kifuza Saulu kaba mu bikhulu bi basi Yuda, mawu mansadisa kuluta kuamisa baklistu mu sekulu yitheti.

DOLOKA—“WABA VANGILANGA BATU MAMBU MAWOMBO MAMBOTI”

Tabitha giving a gift to someone begging for help.

Doloka wuba wumueka mu baklistu ku divula di Jope. Zikhomba baba kunzolanga beni kibila “nandi waba vangilanga batu mambu mawombo mamboti.” (Mava. 9:36) Basi Yuda bawombo baba zingilanga mu mavula muba beni batu bawombo ayi bankaka mu bawu babasa sadilanga ko Yave. Kiba kikhulu kiawu kuba vana mazina mu—Kiebeleo voti mu Alamaiku. Ayi mankaka mu Kingeleku voti mu Latin, Doloka mvandi wuba mazina amomo. Dedi dizina Doloka mu Kingeleku, mu Alamaiku dinsundula “Tabita”. Mazina mamamuadi amomo, mansundula “kiduangi voti tsesi.”

Buviokila thangu, Tabita wubakana kubela ayi wufua. Dedi bummonisina kikhulu kiawu, bawu bakubika nyitu’andi muingi kunzika. Bosi batula mvumbi’andi ku kivinga kiba ku kibanga ḿba ku nzo’andi. Ku Médio Oriente, baba kikhulu ki kuzika mutu mu kiokiawu kilumbu kamfua voti mu kilumbu kinlanda. Bosi zikhomba ku Jope bazaba ti mvuala Petelo wuba ku divula diba dibelama ku Lida. Mu kibila akiokio, yiba thangu yifuana muingi Petelo kutuka ku Jope ava kuzika mvumbi. Ayi muingi Petelo kutuka ku divula beni, vaba tombulu nandi kudiata 18km—voti kuviokisa to bilokula binna mu nzila. Diawu, kimvuka kifidila babakala buadi muingi kue dinda Petelo kayenda mu thinu ku Jope. (Mava. 9:37, 38) Mutu mueka wulonguka wutuba: “Kiba kikhulu kuidi basi Yuda kufila zimvuala wadi muingi batu bakikinina kipholo voti kimbangi bankuiza vana.”

Mambu mbi mamonika bo Petelo kavitila ku Jope? Kibibila kintuba: “Bo kavitila, bannata ku sala yiba ku kibanga ayi mimfuizi mioso banzungidila. Bawu baba dila ayi baba kummonisa bikhutu bi mbata ayi bikhutu binkaka Doloka kaba tungila bo kaba wu monyo.” (Mava. 9:39) Zikhomba baba zolanga beni Doloka kibila nandi wuba zikhadulu zimboti, dedi, waba kuba tungilanga bikhutu. Tuisi ko bivisa boti Tabita waba sumbanga biuma kaba tungilanga bikhutu voti ndamba. Vayi boso kua bubela, batu baba kunzolanga mu zikhadulu ziandi zimboti dedi kumonisa kiadi “kuidi bankaka.”

Mambu Petelo kamona ku kivinga akiokio, manyikuna beni mabanza mandi. Dedi mutu wumueka wulonguka beni bantedilanga Richard Lenski wutuba: “Phila badidila Tabita, yiba disuasana na phila badidila muana wu Jairo. Kibila mu lufua lu muana Jairo bafuta bakietu muingi kudila ayi kusika bisiku biaba tula biyoku.” (Matai 9:23) Bukiedika, badidila Doloka mu ntima woso. Ayi bo bansintubila ko matedi nnuni’andi, bawombo banyindulanga ti Doloka kasa ba ko wukuela.

Bo Yesu katuma bapostolo, nandi wuba vana lulendu muingi “kuvulubusa bafua.” (Matai 10:8) Petelo wumona bo Yesu kavanga ntindu mangitukulu amomo, kubunda mvandi luvulubukusu lu muana Jairo, vayi nati thangu ayoyo, vasa ba ko bivisa boti wumueka mu bapostolo wuvulubusa mutu. (Malaku 5:21-24, 35-43) Buabu, bo Petelo kavitila ku kivinga akiokio, wudinda baboso babasika ku nganda ayi wusambila beni. Mambu mbi mamonika? Tabita wuzibula meso ayi wukotuka, yindula mayangi baklistu baba, kubunda mvandi mimfuizi bo Petelo kavulubusa—Doloka.—Mava. 9:40-42.

a Tala quadro “Saulu Wuba Wumueka mu Bafalisi.”

b Dikaba di kiphevi diabe tuadusuluanga mu nzila bapostolo. Dedi bo tube muena mu kinduika kima vioka, Yesu wutuadisa Anani muingi kuezabikisa dikaba di kiphevi kuidi Saulu ‘Mutu wusolu.’ Bo Saulu kabalula mavanga mandi, wuyiza tangu mu 12 di bapostolo. Nandi wutatamana kumonisa kifuza mu thangu yoso ayoyo. Ḿba Yesu wuvana Saulu lulendu luabe tombulu muingi kavanga buboti kiyeku kiandi.

c Tala quadro yintuba “Doloka—‘Waba Vangilanga Batu Mambu Mawombo Mamboti.’”

    Zibuku mu Ibinda (2008-2025)
    Basika
    Kota
    • Ibinda
    • Kufila
    • Phila Wuntombila
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Zithuadusulu bu Kusadila
    • Nsiku wu no Wuvuidi
    • Configurações de Privacidade
    • JW.ORG
    • Kota
    Kufila