DILONGI 21
NKUNGA 21 Tatamana Kutomba Theti Kintinu
Tomba Divula Diala Kadidila
“Tuidi mu kutatamana kutomba divula dio dinkuiza.”—EBE. 13:14.
MAMBU TUANLONGUKA
Tuemmona buidi buku yi Ebeleo 13 yilenda tusadisila bubu ayi mu bilumbu binkuiza.
1. Mbi Yesu kabikula matedi divula di Yelusalemi?
AVA kafua, Yesu wukamba minlandikini miandi mbikudulu yimueka, yitona kusalama bo batulula Yelusalemi ayi Tempelo. Nandi wuba lubula ti ‘masodi bala zungidila divula di Yelusalemi.’ (Luk. 21:20) Yesu wulubula minlandikini miandi ti: Benu kumona masodi mabe zungidila divula, buna mufueti basika kuna mu thinu.—Luk. 21:21, 22.
2. Malongi mbi Polo kavana kuidi baklistu ku Yuda ayi ku Yelusalemi?
2 Mvuala Polo wusonika nkanda kuidi basi Ebeleu mua mimvu ava masodi ma basi Loma kuzungidila Yelusalemi. Mu nkanda beni, mvuala Polo wuvana malongi kuidi baklistu baba ku Yuda muingi bakubama mu mambu maba belama kumonika. Mambu mbi? Lutululu lu Yelusalemi. Diawu muingi baklistu bavuka vabe tombulu bawu kuba bakubama muingi kubika zinzo ziawu ayi lungoso luawu. Ayi mu matedi divula beni Polo wusonika: “Tuisi ko akuku divula diala kadidila, vayi tuidi mu kutatamana kutomba divula dio dinkuiza.”—Ebe. 13:14.
3. Mbi binsundula divula didi lusersu lu kiedika ayi kibila mbi tufueti tombila diawu?
3 Bo baklistu babaka makani ma kubika Yelusalemi ayi Yuda, ḿba batu bawombo baba tedila bivungisi ayi baba vueza. Bubu mvandi bawombo ba tuvuezanga ayi ba tutadilanga bivungisi kibila tufiatilanga ko mu zimbongo, ayi mu mintinu mi nza. Kibila mbi tukhambu vangilanga mawu? Kibila tuzebi ti tsukulu yi nza ayiyi yima fikama. Diawu tuidi mu kuvingila divula didi ‘lusersu lukiedika’ dio dinsudula ‘Kintinu ki Nzambi.’ (Ebe. 11:10; Mat. 6:33) Mu dilongi adidi tunkuiza tubila: (1) Buidi malongi ma mvuala Polo masadisila baklistu mu thangu bapostolo, kutatamana kufiatila mu ‘kintinu ki Nzambi’ (2) buidi Polo kaba kubikila mu mambu maba kuiza kuntuala ayi (3) Buidi malongi mandi malenda tusadisila bubu.
FIATILA MU YAVE KIBILA NANDI KALASA KUKUEKULA KO
4. Kibila mbi divula di Yelusalemi dibela nkinza kuidi baklistu?
4 Divula di Yelusalemi nkinza beni diba kuidi baklistu, kibila kuawu kutonina kimvuka kitheti mu thangu bapostolo mu mvu 33 T.K. Mvandi kuawu kuba dingumba dintuadisi di baklistu. Ayi bawombo baba Kalanga kuna baba zinzo ayi biuma binkaka. Vayi kheti bobo, Yesu wulubudila minlandikini miandi ti vala ba thangu bafueti basika ku Yelusalemi ayi ku Yuda.—Mat. 24:16.
5. Buidi Polo kakubikila baklistu mu mambu maba belama kumonika?
5 Muingi baklistu baba bakubama mu mambu maba belama kumonika, mvuala Polo wuba kindisa batsikika thalu mu phila Yave kaba tadilanga divula di Yelusalemi. Nandi wuba tebula moyo ti Yave kabasa bue kikininanga ko kisalu ki zinganga Nzambi ku tempelo ayi minkhayilu baba vananga kuna. (Ebe. 8:13) Diawu vasa bue tombulu ko batu kukuendanga ku Yelusalemi ayi ku tempelo muingi kubuongimina Yave. Kibila tempelo yaba belama kutuluka ayi yisa bue ba ko kibuangu kifuana muingi kubuongimina Yave.—Luk. 13:34, 35.
6. Kibila mbi dilongi mvuala Polo kavana didi mu Ebeleo 13:5, 6 dibela difuana kuidi baklistu?
6 Thangu mvuala Polo kasonikina basi Ebeleo nkanda, Yelusalemi diba divula dizabakana ayi diba busina. Nsoniki mueka wu muisi Loma wutuba ti ‘Yelusalemi diba divula diluta zabakana mu thangu beni.’ Mawu maba vanganga basi Yuda baba basikilanga mu bibuangu binkaka kukuenda kuna muingi kue kemba minkungi. Ayi mawu maba sadisanga Yelusalemi yitatamana kuba busina. Mu kibila akiokio baklistu baba kalanga kuna, mvawu baba bakanga ndandu mu busina bu Yelusalemi. Ḿba diawu Polo kalubudila kuidi baklistu: “Phil’inu yi kuzingila yifueti monisa ti benu luisi ko luzolo lu zimbongo vayi lufueti kuangalala mu biuma luidi.” (Tanga Ebeleo 13:5, 6; Deute.31:6; Minku. 118:6) Bosi nandi wuyiza tubila masonoko mammonisa lukanu Yave kavana kuidi bisadi biandi luntuba: Minu yalasa kubika ko ayi yalasa ku kuekula ko.
7. Kibila mbi tufueti kindisila lufiatu luitu bubu?
7 Mbi tulenda longuka: Nkadu to wunkhambu “ziphasi zingolo zinkuiza tona.” Ayi nza ayiyi mvandi yembelama kubungu. (Mat. 24:21) Dedi baklistu mu thangu bapostolo vantombulu mvitu kuba bakubama. (Luk. 21:34-36) Ḿba mu thangu ziphasi zingolo vala tombulu mvandi kubika biuma bitu tunzolanga, kuba bakubama muingi kufiatila Yave ayi kuba lufiatu ti Nandi kalasa kuekula ko dikabu diandi. Diawu ayiyi yawu thangu tufueti monisina lufiatu luitu mu Yave. Diawu wukiyuvusa: Bukiedika ti mambu yimvanganga ayi makani mama, mammonisanga ti yimfiatilanga mu lukiebu lu Nzambi kubika kuandi mu biuma bi nza? (1 Ti. 6:17) Kheti kifuani ki baklistu mu thangu bapostolo kilenda kutukindisa mu thangu ziphasi zingolo, vayi tufueti tebukanganga moyo ti ziphasi zingolo tumvingila zilutidi kena zio baklistu mu thangu bapostolo baviokila. Buabu, buidi tuala zabila ma kuvanga mu thangu ayoyo?
TUMUKINA ZIKHOMBA BANTUAMA NTUALA
8. Thuadusulu mbi Yesu kavana kuidi minlandikini miandi?
8 Bo Polo kafila nkanda kuidi basi Ebeleo, vavioka mua mimvu masodi ma basi Loma bayiza zungidila divula di Yelusalemi. Ayoyo yiba thangu yaba monisa ti baklistu baba ku divula di Yelusalemi bafueti tina, kibila diawu diaba belama kutuluka. (Mat. 24:3; Luk. 21:20, 24) Vayi kuidi kuaba tombulu bawu kutinina? Yesu wutuba: “Batu bala ba ku divula di Yuda, bafueti tina ku mbata mongo.” (Luk. 21:21) Vayi ku kibuangu beni kuba miongo miwombo, diawu mongo mbi waba tombulu bawu batinina?
9. Kibila mbi tulenda tubila ti baklistu ḿba baba divuda kuma mbi bafueti tinina? (Tala mvandi mapa.)
9 Kuba miongo miwombo mi kutinina, dedi: Miongo mi Samalia, miongo mi Ngalili, mongo wu Hermom mvandi miongo minkaka miba ku khonzo Yolidani. (Tala mapa.) Mavula mankaka maba mu miongo amiomio maba monikina buka ti maba nsika muingi kutinina. Dedi divula di Gamla diba va mbata mongo wunangama beni diba diambu diphasi kuvitila kuna. Basi Yuda bankaka bamuena ti divula beni diba difuana muingi kutinina, vayi masodi ma basi Loma banunga kuvitila ku divula beni ayi batulula diawu. Ayi batu bawombo bafua.a
Kuba miongo miwombo muingi basi Yuda kutinina, vayi bakana ko miongo mioso miba mifuana muingi kutinina (Tala lutangu 9)
10-11. (a) Buidi Yave katuadisila baklistu? (Ebeleo 13:7, 17) (b) Ndandu mbi baklistu babaka mu kutumamana zikhomba baba tuama ntuala mu kimvuka? (Tala mvandi fikula.)
10 Ḿba Yave wutuadisa kimvuka mu nzila zikhomba ziaba tuama ntuala. Nta binongo bantedilanga Eusébio wuyiza sonika: “Baklistu ku Yelusalemi batambula zithuadusulu zi Nzambi mu nzila bakulutu basolu bayenda ku divula ava mvita kumonika ku divula di Pela. Ḿba divula adiodio diba difuana kibila disa ba ko kinanu. Diawu disa ba ko diambu diphasi kuvitila kuna. Batu baba ku divula adiodio basa ba ko basi Yuda ayi basa tomba ko kunuanisa basi Loma.—Tala mapa
11 Baklistu batina ku mongo, balandakana dilongi di mvuala Polo di kutumamana zikhomba bantuama ntuala mu kimvuka. (Tanga Ebeleo 13:7, 17) Ndandu mbi mawu matuadisa? Bawu bayiza vuka. Kinongo kimmonisa ti Nzambi kasa kuekula ko baboso baba vingila “divula didi lusersu lu kiedika” voti Kintinu ki Nzambi.—Ebe. 11:10.
Divula di Pela diba nsika (Tala lutangu 10-11)
12-13. Buidi Yave kantuadisilanga dikabu diandi mu thangu ziphasi?
12 Mambu tulenda longuka: Yave wunsadilanga zikhomba bantuama ntuala muingi kuvana zithuadusulu kuidi dikabu diandi. Mu kibibila muidi bifuani biwombo bimmonisa ti Yave wusadila batu muingi kutuadisa dikabu diandi. (Deute. 31:23; Minku. 77:20) Nati bubu tummonanga bivisa ti Yave wuntatamana kusadila batu bantuama ntuala muingi kutuadisa dikabu diandi.
13 Bo kivunga ki COVID-19 kitona, zikhomba bantuama ntuala bavana zithuadusulu ziaba tombulu. Dedi bakulutu ba kimvuka batambula thuadusulu yi kukindisa zikhomba mu kipheve. Ayi bo kivunga akiokio kitona, tununga kuvanga lukutukunu lu mavula mu kuvioka 500 di zimbembu mu kusadila internet, televisão ayi rádio. Mawu mammonisa ti tutatamana kutambula bidia bi kipheve ayi mawu ma tusadisa kutatamana kuba kithuadi. Mu moso kua mambu malenda monika tulenda ba lufiatu ti Yave wala tatamana kusadila zikhomba bantuama ntuala muingi ku tusadisa mu ku tuvana zithuadusulu zi nduenga muingi tulandakana. Muingi tuba bakubama mu thangu ziphasi zingolo ayi muingi tununga kuvangila mambu mu nduenga mu thangu ayoyo yi ziphasi, vala tombulu kufiatila Yave ayi kutumukina zikhomba bantuama ntuala.
MONISA LUZOLO LU KIKHOMBA AYI BA KIFU KI KUYAMBANGA
14. Dedi bummonisina buku yi Ebeleo 13:1-3, zikhadulu mbi ziaba tombulu baklistu basi Yuda kumonisa, ava batulula Yelusalemi?
14 Bo ziphasi zingolo ziala tona, vala tombulu kuluta monisa luzolo befu na befu. Muingi kununga kuvanga mawu vala tombulu kulandakana kifuani ki baklistu bazinga ku Yelusalemi ayi ku Yuda. Bawu baba monisanga luzolo bawu na bawu. (Ebe. 10:32-34) Ava batulula Yelusalemi, vaba tombulu baklistu kuluta monisa luzolo lu kikhomba ayi kukabila bankaka.b (Tanga Ebeleo 13:1-3.) Mvandi tufueti luta monisa luzolo lu kikhomba bo tukue fikamanga ku tsuka nza ayiyi.
15. Bo baklistu basi Ebeleo batina, kibila mbi vaba tombulu kumonisanga luzolo lu kikhomba ayi kumonisa khadulu yi kuyamba?
15 Bo masodi ma basi Loma bazungidila Yelusalemi, baklistu batina ayi basa nata ko biuma biwombo. (Mat. 24:17, 18) Bo baba kuenda mu miongo vaba tombulu bawu kuyisadisa bawu na bawu kibila basa ba ko biuma biwombo. Tuisi ko divuda ti bawombo mu bawu basa ba ko bidia, bikhutu ayi vama va kukala. Mu kuba kifu ki kusalasana bawu na bawu, disa ba ko diambu diphasi kuvanga mawu mu thangu ayoyo. Alolo luba luaku lunneni muingi kumonisa luzolo lu kikhomba ayi kukabila biuma baba kuidi bankaka.—Titu 3:14.
16. Buidi tulenda monisa luzolo kuidi zikhomba bantomba lusadusu? (Tala mvandi foto.)
16 Mbi tulenda longuka: Luzolo lu tuvanganga kubuela mioko zikhomba zitu bo bantomba lusalusu. Bawombo mu dikabu di Yave bamvananga lusalusu lu kipheve ayi lu kinsuni, kuidi zikhomba batina mvita ayi bammonikinanga bivuka. Khomba mueka wutina mvita ku Ucrania wutuba: “Tumona koko ku Yave ku tutuadisa ayi ku tusadisa mu nzila zikhomba. Zikhomba ba tuyamba ayi ba tusadisa bo tuba ku Ucrania, ku Hungria, ayi bo tutuka akuku ku Alemanha.” Baboso bammonisanga khadulu yi kuyamba zikhomba ayi bankiebanga zitsatu ziawu, badi batu Yave kansadilanga.—Zinga. 19:17; 2 Ko. 1:3, 4.
Zikhomba zitu zi kipheve bantininanga mu kibila ki mvita, bantombulu lusadusu luitu (Tala lutangu 16)
17. Kibila mbi vantombulu kukuna khadulu yi kuyamba ayi kumonisa luzolo lu kikhomba bubu?
17 Mu thangu ziphasi zingolo, vala luta tombulu kusalasana befu na befu. (Hab. 3:16-18) Yave wu tusadisanga kukuna zikhadulu dedi, luzolo lu kikhomba ayi khadulu yi kuyamba, kibila ziawu ziala tombulu mu thangu ziphasi zingolo.
MAMBU MAMBELAMA KUMONIKA
18. Buidi tulenda landikina kifuani ki baklistu basi Ebeleo bazinga mu thangu bapostolo?
18 Dedi bo tuma muena, baklistu batina mu miongo bavukisa luzingu luawu bo batulula Yelusalemi. Bawu babika divula vayi Yave kasa bakuekula ko. Mbi tulenda longuka mu kifuani kiawu? Tusa zaba ko buidi mambu mala monikina mu thangu ziphasi zingolo. Vayi tufueti tebukanga moyo ndubu Yesu kavana matedi kutatamana kuba bakubama. (Luk. 12:40) Tuidi mvandi ndubu Polo kavana mu nkanda kafila kuidi basi Ebeleu, yilenda ku tusadisa mu bilumbu bitu dedi bo yisadisila baklistu mu thangu bapostolo. Ayi Yave wunkanikisa ti kalasa tukuekula ko. (Ebe. 13:5, 6) Diawu tutatamananu kutomba divula dio diala kadidila voti Kintinu ki Nzambi. Befu kuvanga mawu tuala tambula lusakumunu lu mvu ka mvu.—Mat. 25:34.
NKUNGA 157 Ndembama yikiedika!
a Mawu mamonika mu mvu 67 T. K., bo baklistu baba ku Yelusalemi ayi ku Yuda batina mvita.
b Kikuma basekudila luzolo lu kikhomba kilenda sundula luzolo tuidi kuidi basi dikanda ditu, vayi kiawu mvuala Polo kasadila muingi kutubila luzolo lukuikama tuidi mu khati kimvuka.