Fyatila mu Yave ayi Zinga!
‘Fyatila Yave mu ntim’aku woso; ayi bika kufyatila mu dyela dyaku.’—ZINGANA 3:5.
1. Kibila mbi befu boso tuntombila mbombolo?
BEFU BOSO mbombolo tuntomba. Mambu tumvyokila mu luzingu, ḿba ma tuvanga kukwazuka, kuba dibamu ayi kyunda. Ḿba tuntovuka mu kibila ki kimbevu twidi, mu kibila ki bununu, voti mutu tunzolanga wufwidi. Bankaka mu befu badi mu kuba vangila mambu mambi. Batu ba tuzungidila badi mu kubwela ba buphunya. Bukyedika, ‘thangu ayiyi yi ziphasi’ yimmonisa ti twidi mu kuzingila mu ‘bilumbu bitsuka’ ayi kadika kilumbu kimvyoka, nza yimona yidi mu kufikama. (2 Timoteo 3:1) Ḿba mu mimvu miwombo tumvingila zikhanu zi Yave kusalama, ayi tuma vyokila mu mambu mawombo ma phasi. Diawu, kwidi tulenda bakila mbombolo?
2, 3. (a) Mambu mbi tuzabidi matedi Habakuki? (b) Kibila mbi tumfyongunina buku yi Habakuki?
2 Ndoko tufyongunina buku yi Habakuki mwingi tuzaba mvutu wu kyuvu beni. Kheti Masonoko masintubila ko beni matedi luzingu lu Habakuki, buku nandi kasonika yi tukindisa beni. Dizina Habakuki, ḿba dinsundula ‘kubumbakana mu ngolo.’ Ḿba dintubila phila Yave kambumbakananga ayi yimvananga mbombolo kwidi bisadi byandi. Mvandi dilenda tubila phila bisadi bi Yave ba kunsimbidilanga. Habakuki wuyoluka na Nzambi ayi wumvanga byuvu. Yave wutwadisa Habakuki mwingi kasonika mambu bayoluka, bila nandi wuzaba ti befu tulenda baka ndandu mu mambu beni.—Habakuki 2:2.
3 Disolo Habakuki kaba ayi Yave mu thangu kaba kyunda, mawu to mambu Kibibila kintuba mu matedi nandi. Vayi buku kasonika, yidi yimweka mu “mambu moso masonama thama” mu Dyambu di Nzambi, “mu diambu di kutulonga muingi tubaka diana mu mvibudulu ayi mu lubombolo lueti totukila mu masonoko.” (Loma 15:4) Bwidi buku yi Habakuki yilenda sadisila kadika mutu mu befu? Yawu yilenda ku tusadisa kuvisa mbi binsundula kufyatila mu Yave. Ayi zimbikudulu zi Habakuki zi ku tumonisa ti tulenda baka ndembama yi ntima kheti mu mambu maphasi tumvyokila.
SAMBILA KWIDI YAVE
4. Kibila mbi Habakuki kabela mu kyunda?
4 Tanga Habakuki 1:2, 3. Thangu Habakuki kaba zingila, yiba beni yimbi. Batu baba zinga yandi, baba beni makhema, buphunya, ayi mawu mantwadisa kyunda kiwombo. Khonzo zyoso kaba talanga, nandi wuba monanga basi Isaeli kuvangila badi yawu bubi. Habakuki wuba tomba kuzaba: ‘Thangu mbi mambu mambi mela mana? Kibila mbi Yave kambikila thangu yiwombo mwingi kuvanga kyoso kyuma mu matedi mambu beni?’ Nandi wukimona buka kasa bwe ba ko kivuvu. Diawu nandi kalombila Yave mwingi kavanga dyoso dyambu. Ḿba Habakuki wutona kuyindula ti Yave kabasa bwe vwa ko nkinza dikabu Dyandi voti Nandi kalasa vanga ko ni dyambu mwingi kumanisa mambi. Mvaku wumana ba phila mabanza amomo?
Tulendi ba ko boma kukamba Yave mambu ma tutula dibamu ayi divuda
5. Mbi tulenda longuka mu buku yi Habakuki? (Tala foto yidi va thononu.)
5 Bukyedika kwandi ti Habakuki wuyuvudila byuvu abibi bila kasa bwe ba ko lufyatu mu Yave ayi mu zikhanu zyandi? Ndamba! Habakuki wuba dinda Yave kansadisa mu divuda kaba ayi ziphasi kaba vyokila, mawu mammonisa ti nandi kasa zimbisa ko kivuvu kyandi, vayi wutatamana kufyatila Yave. Habakuki wuba beni dibamu ayi divuda. Nandi kabasa visa ko kibila mbi Yave kaba vingila mwingi kumanisa ziphasi ayi kibila mbi kaba kumbikila katovuka beni. Kuzaba ti Yave wukamba Habakuki kasonika mambu maba kunkwazukila, kutulonga dilongi dinkinza. Tulendi ba ko boma kukamba Yave mambu ma tutula dibamu ayi divuda. Bubu, nandi wuku tutumisa mu luzolo tusambila ayi tunkamba mabanza mitu moso. (Minkunga 50:15; 62:8) Zingana 3:5 yi tukindisa befu boso: ‘Fyatila Yave mu ntim’aku woso; ayi bika kufyatila mu dyela dyaku.’ Habakuki wusadila mambu amama mu luzingu lwandi.
6. Kibila mbi didi dyambu dinkinza kusambila?
6 Habakuki wufyatila Yave, Nkundi’andi ayi Tat’andi, ayi wubaka makani ma kumfikama. Habakuki kasa tsikika ko to mayindu mu mambu kaba vyokila ayi kutomba ludika mawu naveka. Vayi, nandi wuzibula ntim’andi mwingi kutuba mabanza mandi ayi mambu maba kuntula dibamu. Kidi kifwani kimboti beni kwidi befu. Yave Wunkuwanga minsambu, ayi wuku tutumisa tumonisa ti tukumfyatila ayi kunkamba mambu ma ku tutula dibamu. (Minkunga 65:2) Befu vanga mawu, twala mona bwidi Yave kantambudilanga minsambu mitu. Tunkwiza mona ti nandi wuku tubumbakananga bo ka ku tubomba ayi ku tutwadisa. (Minkunga 73:23, 24) Nandi wela ku tusadisa kuvisa bwidi kantadila ziphasi zitu, kheti zidi zinneni. Kusambila kwidi Yave yidi phila yilutidi buboti yi kumonisina ti tumfyatila mu nandi.
YUWA NZAMBI
7. Bwidi Yave kamwena bo Habakuki kankamba mambu maba kuntula dibamu?
7 Tanga Habakuki 1:5-7. Bo Habakuki kakamba Yave mambu maba kuntula dibamu, ḿba nandi wuyiyuvusa bwidi Yave kankwiza mwena mawu. Bo kadi Tata yi luzolo, Yave wuvisa bwidi Habakuki kaba mwena. Nandi wuzaba ti Habakuki wuba tovuka ayi lusalusu kaba tomba. Yave kasa semba ko Habakuki, vayi wunkamba mambu kala vangila basi Yuda bakhambu ba bakwikama. Bukyedika, ḿba Habakuki nandi mutu wutheti Yave kakamba ti lufundusu lwandi luba nduka.
8. Kibila mbi mvutu Yave kavana Habakuki wisi ko wawu nandi kaba vingila?
8 Yave wusudikisa Habakuki ti nandi wuba wukubama mwingi kutwala lufundusu lwandi. Nandi wumfundisa basi Yuda baba makhema ayi buphunya. Bo katuba ti mawu mala monika ‘mu bilumbu binu,’ Yave wumonisa ti lufundusu lwandi lwala kwiza mu bilumbu bi Habakuki voti mu thangu basi Isaeli baba kalanga yandi baba bamoyo. Mvutu Yave kavana, wusa ba ko wawu Habakuki kaba vingila. Basi Kaladea, voti basi Babiloni, baba beni makhema. Bawu baluta ba buphunya na basi Isaeli bazaba zithumu zi Yave. Vayi kibila mbi Yave kasadila mvila wu bapakanu baba beni makhema mwingi kufundisa dikabu dyandi? Mawu maluta twadisa ziphasi kwidi basi Yuda.a (Tala matangu madi va wanda.) Boti ngye wuba va mvingi Habakuki, khanu bwidi wumwena?
9. Byuvu mbi binkaka Habakuki kayuvula?
9 Tanga Habakuki 1:12-14, 17. Kheti Habakuki wuvisa ti Yave wela sadila basi Babiloni mwingi kufundisa batu bambi baba kalanga yandi, nandi wutatamana kuba divuda. Vayi wukikulula ayi wubaka makani ma kutatamana kufyatila mu Yave. Diawu nandi katubila ti Yave wutatamana kuba ‘Ditadi’ dyandi. (Deutelonomi 32:4; Yesaya 26:4) Habakuki wuba lufyatu ti Nzambi widi nkwa luzolo ayi mamboti, diawu kakhambu mwena boma bu kubwe kuvula Yave byuvu dedi: Kibila mbi Yave kambikila ziphasi ziluta bwelama ku Yuda ayi dikabu dyandi dibwela tovuka? Kibila mbi kakhambu vangila dyoso dyambu? Kibila mbi Nkwa Ngolo zyoso ‘kantatamana swi’ ayi kambikila mambi matatamana khonzo zyoso? Yave widi ‘Wunlongo,’ ayi ‘mesu mandi malutidi vedila mwingi kutala mambu mambi.’
10. Kibila mbi khumbu zinkaka tulenda kukimwena buka Habakuki?
10 Khumbu zinkaka, ḿba tulenda kukimwena buka Habakuki. Befu tunkuwa ayi tumfyatila Yave, tuntanga ayi tunlonguka Dyambu dyandi, bila diawu dinkindisanga kivuvu kitu. Mvandi tunkuwanga matedi zikhanu zyandi bo tunkuwa mambu kimvuka kyandi kitulonga. Vayi ḿba tulenda tatamana kuyikuvusa, ‘Thangu mbi ziphasi zitu zyela mana?’ Tulenda longuka mu mambu Habakuki kabwe vanga.
VINGILA YAVE KAVANGILA MAMBU MU PHIL’ANDI
11. Makani mbi Habakuki kabaka?
11 Tanga Habakuki 2:1. Disolo Habakuki kaba ayi Yave dimvana ndembama mu ntima. Mawu mamvanga kabaka makani ma kuvingila Yave kavangila mambu mu phil’andi. Habakuki wubwe vutukila makani kaba ma kukwikama bo katuba: ‘Yimvingila mu lufyatu kilumbu ki ziphasi.’ (Habakuki 3:16) Bisadi binkaka bikwikama bi Yave mvandi batatamana kuvingila mu mvibudulu mwingi Yave kavangila mambu mu phil’andi. Kifwani kiawu ki tukindisa beni, bila kimmonisa ti befu mvitu tulenda vanga mawu.—Mika 7:7; Yakobi 5:7, 8.
Tufweti vingila mu mvibudulu Yave kavangila mambu mu phil’andi ayi kufyatila ti nandi wala manisa ziphasi zitu mu thangu’andi
12. Mbi tulenda longuka mu kifwani ki Habakuki?
12 Mbi tulenda longuka mu makani Habakuki kabaka? Ditheti, tulendi vonga ko kusambilanga kwidi Yave kheti ziphasi ziwombo twidi. Dimwadi, tufweti kuwa mambu moso Yave ka ku tukamba mu nzila Kibibila ayi kimvuka kyandi. Ayi dintatu, tufweti vingila mu mvibudulu Yave kavangila mambu mu phil’andi ayi kufyatila ti nandi wala manisa ziphasi zitu mu thangu’andi. Befu landakana kifwani ki Habakuki, twala ba ndembama mu ntima ayi twala nunga kukindama. Kivuvu kitu kyela tusadisa kuba mvibudulu ayi mayangi kheti mu zyoso kwa ziphasi tumvyokila. Befu twidi lufyatu ti Tat’itu yi diyilu wala vanga dyoso dyambu.—Loma 12:12.
13. Bwidi Yave kabombila Habakuki?
13 Tanga Habakuki 2:3. Tulenda ba lufyatu ti Yave wuyangalala kumona ti Habakuki wubaka makani ma kumvingila. Nkwa Ngolo wuzaba buboti mambu moso Habakuki kaba vyokila, diawu Nandi kabombila mbikudi’andi ayi mu luzolo wunkindisa ti wela tambudila byuvu byandi, ayi mu thangu yilwelu kumanisa ziphasi zyandi zyoso. Maba buka Yave wuba kamba Habakuki: “Ba mvibudulu ayi mfyatila. Yela tambudila nsambu’aku, kheti ngye mona ti thangu yiwombo yimvyoka.” Yave wutebula moyo Habakuki ti nandi wutsikika thangu kela dukisa zikhanu zyandi. Diawu kakindisila Habakuki katatamana kumvingila. Kutsuka, Habakuki kasa bwe ba ko kyunda.
Kibila mbi twididi makani ma kuvana mangolo mitu moso kwidi Yave? (Tala lutangu 14)
Kibila mbi twididi makani ma kuvana mangolo mitu moso kwidi Yave? (Tala lutangu 14)
14. Makani mbi tufweti baka bo tumvyokila mu ziphasi?
14 Befu mvitu tufweti vingila Yave kavangila mambu mu phil’andi. Mvandi tufweti kuwa buboti mambu moso ka ku tukamba. Befu vanga mawu, twala ba lufyatu ayi ndembama mu ntima kheti mu ziphasi ziwombo tumvyokila. Yesu wutu kindisa tubika tsikika mayindu mitu mu ‘zithangu ayi bilokulu’ Nzambi kakhambu ku tukamba. (Mavanga 1:7) Tufweti fyatila ti Yave zebi thangu yilutidi mwingi kuvanga dyoso dyambu. Diawu, tulendi vonga ko, vayi tufweti kuyikulula, kuba mvibudulu ayi kiminu mu Nzambi. Ayi bo tumvingila, tufweti sadila thangu’itu mu ndwenga ayi kusadila Yave mu mangolo mitu moso.—Malako 13:35-37; Ngalatia 6:9.
YAVE WUMVANANGA MOYO KWIDI BO BA KUMFYATILANGA
15, 16. (a) Mambu mbi Nzambi kakanikisa madi mu buku yi Habakuki? (b) Mambu mbi zikhanu beni zi kutulonga?
15 Yave wukanikisa: ‘Mutu wusonga wela kala wu moyo mu kibila ki kiminu kyandi,’ ayi ‘ntoto wela wala mu nzayilu yi nzitusu yi Yave.’ (Habakuki 2:4, 14) Ngete, Yave wukanikisa kuvana luzingu lu mvu ka mvu kwidi batu badi mvibudulu ayi bamfyatila mu nandi.
16 Lukanu lwidi mu Habakuki 2:4, nkinza beni lwidi, diawu mvwala Polo katubila mawu khumbu zitatu mu minkanda kasonika! (Loma 1:17; Ngalatia 3:11; Ebeleo 10:38) Tulenda ba lufyatu ti zyoso ziphasi tundengana, twala mona zikhanu zi Yave kusunduka befu kumfyatila. Yave wuntomba tutsikika mayindu mitu mu kivuvu twidi mu bilumbu binkwiza.
17. Mambu mbi Yave kankanikisa ku tuvangila befu kumfyatila?
17 Buku yi Habakuki yidi malongi mankinza beni kwidi befu boso tunzingila mu bilumbu abibi bitsuka. Yave wunkanikisa kuvana luzingu lu mvu ka mvu kwidi woso mutu wusonga wu kumfyatila. Diawu, tutatamana kukindisa lufyatu lwitu mu Nzambi kheti mu ziphasi voti mu mambu ma ku tutula dibamu. Mambu Yave katuba ma tuvana lufyatu ti nandi wela tusadisa ayi ku tuvukisa. Mu luzolo nandi wuku tudinda tumfyatila ayi tuvingila mu mvibudulu thangu kakubika mwingi Kintinu kyandi ki yala ntoto. Mu thangu beni, ntoto wela wala mu batu ba mayangi ayi ndembama bambwongimina Yave.—Matai 5:5; Ebeleo 10:36-39.
FYATILA MU YAVE AYI BA MAYANGI
18. Bwidi mambu Yave katuba masadisila Habakuki?
18 Tanga Habakuki 3:16-19. Mambu Yave kakamba Habakuki manyinkuna beni mabanza mandi. Habakuki wuyindula buboti mambu moso mamboti Yave kavangila dikabu Dyandi mu thangu yikhulu. Ayi lufyatu lwandi mu Yave lukindama. Nandi wufyatila ti Yave mu thangu yilwelu wela twadisa lufundusu lwandi! Mawu mankindisa beni kheti mu kuzaba ti wunkwiza tatamana kutovuka mu mwa thangu. Habakuki kasa bwe ba ko divuda. Vayi wuba kiminu ti Yave kalenda kumvukisa. Mambu katuba mu lutangu 18, malenda ba mu mambu manluta monisa lufyatu mu mambu tuntanga mu Kibibila. Batu balonguka mu nza bankikininanga ti mawu mansundula: “Yela zotuka mu mayangi mu Mfumu; Yela zyetumuka voti dyengidila mu mayangi mu Nzambi.” Dilongi dinneni beni kwidi befu! Yave kasi ku tukanikisa ko to mambu matedi bilumbu binkwiza, vayi mvandi wuku tukindisa ti mu thangu yilwelu wela dukisa zikhanu beni.
19. Bwidi tulenda bakila mbombolo yi Yave dedi Habakuki?
19 Dilongi dinkinza tulenda longuka mu buku yi Habakuki, didi kufyatila mu Yave. (Habakuki 2:4) Mwingi tutatamana kufyatila mu Yave, tufweti kindisa kikundi kitu ayi nandi. Diawu tala mbi tufweti vanga. (1) Kutatamana kusambila, mu kukamba Yave mamoso ma ku tutula dibamu. (2) Kukuwa buboti mambu ka ku tukamba mu Kibibila ayi kulandakana thwadusulu ka kutuvana mu nzila kimvuka kyandi. (3) Kuba bakwikama ayi mvibudulu bo tumvingila Yave kadukisa zikhanu zyandi. Mawu Habakuki kavanga. Kheti nandi wuba beni kyunda bo katona kukoluka na Yave, vayi kutsuka, nandi wubaka khindusulu ayi mayangi! Befu landakana kifwani ki Habakuki, befu mvitu twala baka mbombolo yi Tat’itu yi diyilu, Yave. Vadi mbombolo yilutidi tulenda baka mu nza ayiyi yiwedi mambi?
a Mu buku yi Habakuki 1:5, bansadila kikuma ‘ba kulu kamba,’ kimmonisa ti mbungulu beni yiba kwizila kwidi dikabu dyoso di Yuda.