Mubongulu Malongi Madi mu Nzingulu ayi Kisalu Thwadusulu yi Lukutukunu
NGONDA YIMWADI 4-10
KYUKA KIDI MU DYAMBU DI NZAMBI | LOMA 1-3
“Tatamana Kukubika Kilunzi Kyaku”
(Loma 2:14, 15) Enati bapakanu, bakambu zaba minsiku, bamvanga mambu madi mu minsiku; buna bawu kheti basi ko minsiku, beka nsiku mu baveka. 15 Baveka bammonisa ti badi tho yi nsiku wusonama mu mintima miawu, bo kilunzi kiawu ki kuba teliminina kimbangi, ayi mayindu mawu meti kuba fundisa voti kuba lemvukila.
lvs 18 ¶6
Kilunzi Kimboti va Mesu ma Nzambi
6 Kheti batu bakhambu sadilanga Yave, banzabanga ti vadi mambu mamboti ayi mambi. Kibibila kintuba: ‘Mayindu mawu meti kuba fundisa voti kuba lemvukila.’ (Loma 2:14, 15) Dedi, batu bawombo bazebi ti didi dyambu dimbi kuvonda voti kukwiba. Kheti mukhambu zaba, bawu badi mu kuwilukila kilunzi kiawu, lwidi luzabu lu mamboti ayi mambi Yave katula mu mintima miawu. Bawu mvawu banlandakananga minswa mi Kibibila, voti malongi matheti Yave katu vananga mwingi kutu sadisa tubaka makani mamboti mu luzingu.
(Loma 2:15) Baveka bammonisa ti badi tho yi nsiku wusonama mu mintima miawu, bo kilunzi kiawu ki kuba teliminina kimbangi, ayi mayindu mawu meti kuba fundisa voti kuba lemvukila.
lvs 19-20 ¶8-9
Kilunzi Kimboti va Mesu ma Nzambi
8 Batu bawombo banyidulanga ti kukuwa kilunzi kiawu kunsundula kuvanga moso kwa mambu bantomba. Bawu banyindulanga ti balenda vanga byabyoso batidi, bo bilunzi biawu bi bavanga kumona bumboti. Vayi bo twidi batu ba masumu, mabanza mitu malenda kutu vukumuna ayi tuvuna. Mabanza mitu malenda ba beni mangolo ayi kuvukumuna kilunzi kitu. Kibibila kintuba: ‘Ntima wulutudi bukhita mu byuma byoso ayi widi beni wumbi. Nani kalenda wuzaba?’ (Yelemia 17:9) Diawu tulenda tona kuyindula ti byuma bimbote biawu bidi bimbi. Tal’abu kifwani. Ava mvwala Polo kazaba kyedika, nandi wuba tovulanga dikabu di Nzambi, bila nandi wuba kikininanga ti mambu mamboti kaba vanganga. Va mesu mandi, nandi wuba monanga ti wuba kilunzi kimboti. Vayi kuntwala wutuba: ‘Naveka Yave wuku mfyonguninanga.’ (1 Kolinto 4:4; Mavanga 23:1; 2 Timoteo 1:3) Bo Polo kalonguka bwidi Yave kaba mwenanga mambu kaba vanganga, wuvisa ti kafweti balula mavanga mandi. Diawu, ava tuvanga dyoso kwa dyambu, tufweti kuyikuvusa, ‘Mbi Yave kantomba yivanga?’
9 Bo tunzolanga mutu, tuntombanga kuvanga mambu malenda kunkwangidika. Bo twidi luzolo mu Yave, tutombanga ko kuvanga ni dyambu dilenda kuntula kyunda. Boma twidi bu kutula Yave mu kyunda bufweni ba bungolo. Tummona mawu mu kifwani ki Nehemia. Nandi wumanga kusadila kimfumu kaba mwingi kuba busina. Kibila mbi? Nandi wutuba ti kasa vanga ko mawu “bila wuba boma mu Nzambi.” (Nehemia 5:15) Nehemia kasa vanga ko ni dyambu Yave kakhambu zola. Dedi nandi, befu mvitu twidi boma bu kutula Yave kyunda mu kuvanga dyambu kakhambu zola. Tulenda longuka mbi Yave kanzolanga mu kutanganga Kibibila.—Tala Tsudukusu yi bikuma 6 ku tsuka buku.
Bakula Kyuka Kiswama mu Dyambu di Nzambi
(Loma 3:4) Ndamba, buawu ko! Bika Nzambi kamonika wukyedika, vayi kadika mutu kamonika mutu wu luvunu banga bo disonimina ti: ‘Bika wumonika mutu wusonga mu kibila ki mambu wunkoluka mwingi wununga bo ba kufundisa.’
w08 15/6 30 ¶5
Mambu Mankinza Madi mu Nkanda wu Loma
3:4. Mu thangu batu bantuba mambu bakhambulu ngwizani na Dyambu di Nzambi, befu ‘tumbikanga Nzambi kamonikina wukyedika’ mu kufyatila mambu madi mu Kibibila ayi kusadila mawu mwingi kuvanga luzolo lu Nzambi. Kuba kifuza mu kusamuna zitsangu zi Kintinu ayi kuvanga minlonguki, buawu mvandi tulenda bikila ‘Nzambi kamonika wukyedika’ kwidi bankaka.
(Loma 3:24, 25) Mu khambu futa ni kyuma kimvela, bawu bakituka basonga mu nlemvu’andi mu nzila yi khudulu yidi mu Yesu Klisto. 25 Bila nandi Nzambi kavana buka nkhayilu yifwana yi ndemvukulu yi masumu mu nzila yi kiminu mu menga mandi. Nzambi wuvanga mawu mwingi kumonisa busonga bwandi, mvibudulu’andi, bila kasa bafundisila ko mu kutadila masumu bawu bavola mu thama.
w08 15/6 29 ¶6
Mambu Mankinza Madi mu Nkanda wu Loma
3:24, 25—Bwidi ‘khudulu yi Yesu’ yilenda fukila ‘masumu mavolo thama’ ava nandi kavana yawu? Mbikudulu yitheti yintubila Mesiya, mu Ngenesi 3:15, yisalama mu mvu 33 T.K. bo Yesu bamvonda mu kumbanda va dikunzi di nti. (Ngalatia 3:13, 16) Mu thangu Yave katubila mbikudulu beni, kwidi nandi, mbikudulu beni yiba buka yima salama, kibila vasa ba ko ni dyambu dimweka dilenda tula nkaku mwingi mbikudulu beni yibika salama. Mu kibila ki khudulu, muawu Yave kalemvukila masumu ma batu boso babutukila mu nkuna wu Adami ayi baba kiminu mu lukanu lwandi. Mvandi khudulu beni yala vanga batu boso bazinga ava Klisto kabutuka, bavulubuka mwingi kubwe zinga va ntoto.—Mavanga 24:15.
Matangu ma Kibibila
(Loma 1:1-17) Polo kisadi ki Yesu Klisto, wutelu mwingi kuba mvwala ayi wusobulu mu kusamuna nsamu wumboti Nzambi 2 kakanikisa mu nzila yi mimbikudi myandi mu Masonoko Manlongo. 3 Wawu nsamu wutubila matedi Mwan’andi mu kimutu, wubutukila mu nkuna wu Davidi. 4 Bosi Yesu Klisto wubyeku Mwana Nzambi mu mangolo ma pheve yinlongo, bo kavulubuka mu bafwa. 5 Bwabu mu kibila kyandi, tutambula nlemvu ayi lwaku lu kuba mimvwala mwingi kunata dizina dyandi kwidi batu ba makanda moso, baba kiminu mu nandi ayi bantumamana. 6 Benu mvinu lwidi mu dikabu beni, ayi ba lutela kwidi Yesu Klisto mwingi luba batu bandi. 7 Benu boso lwidi ku Loma Nzambi kanzolanga, ayi benu katela mwingi kuba banlongo: Bika nlemvu ayi ndembama yibedi kwidi Nzambi Tat’itu ayi kwidi Yesu Klisto mfumu’itu yibanga yinu. 8 Ditheti, yimvutula matondo kwidi Nzambi ayi Yesu Klisto mu kibila kinu, bila mu nza yimvimba bantubila matedi kiminu kinu. 9 Bila Nzambi yinsadilanga mu ntim’ami woso, mu kulonga nsamu wumboti wu Mwan’andi, nandi Mbangi’ama bila wummonanga mu zithangu zyoso phila yikulutebukilanga moyo mu minsambu myami. 10 Mu minsambu beni, minu yinlombanga mu zithangu zyoso boti lwidi luzolo lu Nzambi, mwingi kaphana lwaku mu kwiza lutala. 11 Bila phwila yiwombo yidi yama yi kulumona mwingi yilutudisila dikaba di kipheve mu dyambu luba bakinda; 12 voti mwingi tubombasana va kimweka mu kiminu twidi, benu ayi minu. 13 Zikhomba, thidi luzaba ti zikhumbu ziwombo yibe bakanga makani ma kwiza lutala, vayi nate bubu yibekia ko nzila, mwingi yibaka bu bakila ndambu yi mimbutu mi pheve kwidi benu banga bo yibakila mu makanda mankaka. 14 Bila pholo yinneni yidi yami kwidi basi ngelese ayi kwidi batu bakhambulu basi Ngelese; kwidi batu balonguka ayi batu bakhambu longuka. 15 Diawu yidi phwila yi kulonga nsamu wumboti kwidi benu lwidi ku Loma. 16 Bila yimonanga ko zitsoni kulonga Nsamu wumboti, bila wawu widi mangolo ma Nzambi, mwingi kuvukisa batu boso badi kiminu mu mawu: tonina theti kwidi basi yuda, bosi kwidi basi ngelese. 17 ‘Kibila busonga bu Nzambi bummonikanga mu nzila yi kiminu ayi mu kibila ki kiminu, dedi bo busonimina: ‘Vayi mutu wusonga wela zingila mu kibila ki kiminu kyandi.’
NGONDA YIMWADI 11-17
KYUKA KIDI MU DYAMBU DI NZAMBI | LOMA 4-6
“Nzambi Wutumonisa Luzolo Lwandi”
(Loma 5:8) Vayi Nzambi wutumonisa luzolo lwandi buna tukhidi bankwa masumu, bo kafila Klisto mwingi kafwila mu kibila kitu.
(Loma 5:12) Diawu, mu kibila ki mutu wumweka to disumu dikota mu nza ayi lufwa luyizila mu nzila yi disumu, diawu lufwa lukotila mu batu boso kibila batu boso bavola disumu—.
w11 15/6 12 ¶5
Nzambi Wutumonisa Luzolo Lwandi
5 Polo wutona kutubila dyambu adidi, mu kutubila kyedika akiki: ‘Mu kibila ki mutu wumweka to disumu dikota mu nza ayi lufwa luyizila mu nzila yi disumu, diawu lufwa lukotila mu batu boso kibila batu boso bavola disumu.’ (Loma 5:12) Befu tulenda visa mawu buboti kibila Nzambi wutwadisa mwingi basonika mu buku’andi bwidi luzingu lutonina. Yave wuvanga batu bwadi, Adami ayi Eva. Matata mitu matheti baba bavedila dedi bo naveka Mvang’itu kadidi wuvedila. Nzambi wuba vana nsiku wumweka wukhambu phasi ayi wuba kamba ti ba kulevula wawu bala kwiza fwa. (Ngenesi 2:17) Bawu basola kulevula nswa wukhambu phasi Yave kaba vana, mansundula ti bawu babayisa Yave Wubavana Minsiku beni ayi Mfumu’awu.—Deutelonomi 32:4, 5.
(Loma 5:13, 14) Masumu matwama va nza ava Minsiku misonama, vayi vakhambulu nsiku, valendi zengulu ko mutu nkanu wu masumu. 14 Kheti buawu, lufwa luyala buka ntinu tona Adami nate mu thangu yi Mose ayi kheti mu batu bakhambu vola masumu Adami kavola, ayi nandi wuba mfikula yi mutu wowo wufweti kwiza.
w11 15/6 12 ¶6
Nzambi Wutumonisa Luzolo Lwandi
6 Adami bo kasumuka bosi kayiza buta bana. Diawu nandi wutambikisa kwidi bana bandi boso masumu ayi ziphasi zi masumu. Bukyedika, bawu basa bundula ko minsiku mi Yesu dedi Adami, diawu bakhambu kuba fundisila mu kibila ki masumu beni; ayi mu thangu beni Yave kasa bavana ko minsiku. (Ngenesi 2:17) Vayi kheti buawu, baboso babutukila mu nkun’andi, babutukila na masumu. Vayi masumu ayi lufwa ‘lutembakana’ nate mu thangu Nzambi kayiza vana bana ba Isaeli minsiku miba monisa ti bawu baba batu ba masumu. (Tanga Loma 5:13, 14.) Ziphasi zitwadisa disumu tutambakana kwidi Adami, tulenda fwanikisa ziawu na kimbevo kimweka matata mankaka bantambikisanga kwidi bana bawu. Buka kimbevo bantanguninanga Hemofilia kimvanganga mutu kabasika menga mawombo mu kuzimbukila voti na kulwala. Ḿba wumana tanga kinongo kintubila Alexis mwana wu ntinu wuba ku Rússia baba tedila Nicholas II kabuta ayi nkazi’andi Alexandra. Bukyedika, kheti mu makanda madi kimbevu kilenda tambakana, bana bankaka balenda ba kiawu, kheti mu khambu tovuka mu ziphasi kiawu kilenda twala. Vayi, masi ko mawu mammonikanga mu masumu. Tusa ba ko bu kukhambu tovukila mu ziphasi disumu di Adami dintwalanga. Befu boso twidi diawu, ayi di tutwadisanga ziphasi. Ayi dintembakananga kwidi bana boso ba Adami. Bukyedika kwandi ti tulenda nunga phila mambu amomo kyoso kwa kilumbu?
(Loma 5:18) Diawu, dedi bo disumu di mutu wumweka dinata batu boso ku nzimbala, bobuawu mvandi mavanga masonga ma mutu wumweka, mavanga batu ba phila zyoso babaka lwaku lu kuba basonga ayi bafwana mu kutambula luzingu.
(Loma 5:21) Mu kibila mbi? Kibila dedi bo masumu mayadila buka ntinu va kimweka ayi lufwa, buawu mvandi mamboti tukhambu fwana mu kutambula, mayadila mu nzila yi mambu masonga ma tunata mu luzingu lu mvu ka mvu mu nzila yi Yesu Klisto Mfumu’itu.
w11 15/6 13 ¶9-10
Nzambi Wutumonisa Luzolo Lwandi
9 Tsundu mbi yidi mu bikuma abibi bi Kiebeleo “mambu masonga” ayi “kuba zabikisa buka batu basonga”? Nsekudi wumweka wu mambu ma Kibibila wutuba ti: “Yidi thubulu bansadilanga mu zinzo zi lufundusu mwingi kumonisa ti kyuma kidi mu minswa voti mu minsiku. Kintubila mbalukulu yi mavanga ma mutu mwingi kuba kikundi kifikama ayi Nzambi, bika ti kubalula nyitu yi kinsuni yi mutu . . . Mambu amama, mamfwanikisa Nzambi buka Mfundusi wunungisa mutu bavana fotu mu lufundusu, mutu batwala vantwala Nzambi ayi baba fundisa mu kuba mutu wumbi. Vayi Nzambi wunungisa mutu beni.’
10 Mu nzila mbi “Mfundusi wu Nza yimvimba” kalenda nungisina mutu wukhambulu wusonga? (Ngenesi 18:25) Mwingi kuvanga mawu, Nzambi wufila Mwan’andi Wumweka to va ntoto.’ Yesu wutatamana kuvanga luzolo lu Tat’andi kheti mu zithotolo ayi bisombula bi batu bankaka. Nandi wukwikama nate kafwa bo bambanda va dikunzi. (Ebeleo 2:10) Bo kakikana kuvana nyitu’andi yivedila, Yesu wufuta khudulu yilenda kula voti vukisa nkuna wu Adami mu masumu ayi lufwa.—Matai 20:28; Loma 5:6-8.
Bakula Kyuka Kiswama mu Dyambu di Nzambi
(Loma 6:3-5) Voti benu lusa zaba ko ti befu boso tubotama mu Yesu Klisto, tubotama mu dyambu di lufwa lwandi? 4 Tuziku va kimweka ayi nandi mu mbotukulu yi tubotama mu kibila ki lufwa lwandi, mwingi banga buvulubukila Klisto mu bafwa mu nzila yi nkembo wu Tata, befu mvitu tuzinga luzingu lumona 5 Bila enati tufubakana ayi nandi mu lufwa lwandi, buna twela fubakana ayi nandi mu luvulubukusu lwandi.
w08 15/6 29 ¶7
Mambu Mankinza Madi mu Nkanda wu Loma
6:3-5—Mbi binsundula kubotama mu Yesu Klisto ayi kubotama mu lufwa lwandi? Mu thangu Yave kansolanga Baklisto bala yala na Yesu ku diyilu mu phevi’andi yinlongo, bawu bambanga kithwadi na Yesu ayi batu bankaka badi mu kimvuka kidi nyitu yi Klisto ayi nandi widi Ntu wu kimvuka. Ayiyi yawu yinsundula mbotumunu’awu mu Yesu. (1 Kolinto 12:12, 13, Kolosai 1:18). Baklisto basolu mvawu bambotamanga mu lufwa lu Yesu, mu kuvana luzingu luawu mwingi kulandakana Yesu ayi mu kubotula dyana dyoso di kuzingila va ntoto mvu ka mvu. Kheti lufwa luawu lwisi ko thalu yi khudulu Yesu kafuta, vayi lwidi mvandi khayilu yinneni. Mbotumunu beni mu lufwa yimmananga kusalama mu thangu bawu bamfwanga ayi bamvulubukanga mwingi kuzingila ku diyilu.
(Loma 6:7) Bila mutu wufwa, wukulu mu masumu mandi.
w14 1/6 11 ¶1
Dyana Mbi Didi Kwidi Bakhulu Bitu Bafwa?
Bukyedika ti batu bafwa bakhambulu lunungu bala kuba fundisila mu mambu bawu bavanga kumbusa? Mve. Loma 6:7 yintuba: “Bila mutu wufwa, wukulu mu masumu mandi.” Mansundula ti batu bakhambulu basonga, bafuta masumu mawu bo bafwa. Diawu bawu bala fundusu mu mambu bala vanga bo bala vulubuka, kubika kwandi mo bavanga kumbusa mu khambu zaba kyedika. Ndandu mbi bala bakila mu mawu?
Matangu ma Kibibila
(Loma 4:1-15) Mbi tulenda tuba mu dyambu di Abalahami, nkulu’itu mu kimuntu? 2 Enati Abalahami wukitulu wusonga mu kibila ki mavanga, buna nandi widi kibila mu kukinyemisa; vayi bika va meso ma Nzambi. 3 Bila mbi masonoku mantuba? “Abalahami wutumamana Nzambi ayi diawu Nzambi kankitudila wusonga.” 4 Woso mutu wunsalanga kisalu, ba kufutanga. Mfutu’andi wisi dikaba ko vayi widi mfutu boso bwididi kisalu kyandi. 5 Vayi kwidi mutu wukhambu salanga ayi wilukila mutu wowo wunkitulanga bankwa masumu batu basonga, buna wela tambula busonga mu kibila ki kiminu kyandi. 6 Banga butubila Davidi ti mayangi kwidi mutu wowo Nzambi keta tangila mutu wusonga bika mu mavanga: 7 “Mayangi kwidi batu bobo banlemvukulu minkanu myawu ayi masumu mawu mafuku! 8 Ayi mayangi kwidi woso mutu Yave kakhambu tangila masumu” 9 mayangi beni mankwizilanga kwidi bobo bazengu nyitu yi kibakala, voti mvandi madi kwidi bobo bakhambulu bazengu? Bila tuntubanga: “Abalahami wukitulu wusonga mu kibila ki kiminu.” 10 Bwabu thangu mbi bantedila mutu wusonga? Mu thangu kaba wuzengu voti ava kazengu? Bika ti mu thangu kaba wuzengu, vayi mu thangu kakhambu ba wuzengu. 11 Ayi wutambula kidimbu—ki nzengolo—buka kidimbu ki busonga mu kibila ki kiminu kyandi bo kakhambu ba wuzengu, mwingi kaba tata yi batu boso badi kiminu kheti mu khambu zengu, mwingi bawu mvawu bakituka batu basonga; 12 ayi mwingi kaba tata yi batu boso bazengu, bika ti bila badi bazengu, vayi mu kibila ki kulandakana kifwani ki kiminu kiba tat’itu Abalahami bo kakhambu ba wuzengu. 13 Bila tsila yitambula nza yimvimba banga kyuka yivanunu kwidi Abalahami ayi kwidi nkunu’andi bika ti mu kibila ki kiminu, vayi mu kibila ki busonga mu kiminu. 14 Bila enati batu badi ku tsi luyalu lu Minsiku bela tambula kyuka, buna kiminu kisyedi ko nkinza ayi tsila yeka yivunzakana. 15 Bila Minsiku mintwadisanga nganzi yi Nzambi. Bila vakhambulu minsiku, mvandi vasi ko mbundulu yi minsiku.
NGONDA YIMWADI 18-24
KYUKA KIDI MU DYAMBU DI NZAMBI | LOMA 7-8
“Ngyewu, ‘Widi mu Kuvingila mu Tsatu Yingolo’?”
(Loma 8:19) Bila bivangu byoso bidi mu kuvingila mu tsatu yingolo, mbonokono yi bana ba Nzambi.
w12 15/7 11 ¶17
Bika Yave ka Kunata mu Nzila yi Kiphwanza Kikyedika
17 Mu thangu kaba tubila kiphwanza Yave kalundila bivangu byandi bidi va ntoto, mvwala Polo wusonika ti: “Bila bivangu byoso bidi mu kuvingila mu tsatu yingolo, mbonokono yi bana ba Nzambi.” Bosi wubwe tuba: “Bila, bivangu byoso bivangu byela kulu va kivika ki mbivusu mwingi kumona mayangi mu kiphwanza ki nkembo wu bana ba Nzambi.” (Loma 8:19-21) “Bivangu” binsundula batu badi kivuvu ki kuzingila va ntoto, ayi bala baka ndandu mu “mbonokono yi bana ba Nzambi”, voti bana Nzambi kasola mu phevi’andi yinlongo. Mbonokono beni yala tona mu thangu “bana” beni bavulubuka buka bivangu bi kiphevi ku diyilu, bala yala va kimweka na Yesu mwingi kukula ntoto mu mbivusu ayi kukyeba ‘nkangu wunnene wu batu’ bala kota mu nza yimona.—Nzaikusu 7:9, 14.
(Loma 8:20) Bila bivangu byoso bimana tulu ku tsi kivika ki mambu makhambulu mfunu, bika ti mu luzolo luawu veka, vayi mu luzolo lu mutu awowo wutula biawu ku tsi kivika. Vayi dyana didi
w12 15/3 23 ¶11
Yangalala mu Kivuvu Kyaku
11 “Dyana didi.” Yave wuvana dyana beni kwidi batu va nza mu thangu kakanikisa kutukula va kivika ki, ‘nyoka yikhulu;’ yizabikini Satana ayi Nkadi’ampemba, mu nzila yi mwana wala butukila mu ‘nkuna wunkyeto.’ (Nzaikusu 12:9; Ngenesi 3:15) Yesu Klisto, nandi wutheti mu ‘nkuna beni.’ (Ngalatia 3:16) Bo kafwa ayi kavulubuka, Yesu wutsikika kivuvu ki lufyatu ti batu va ntoto bala vuka va kivika ki masumu ayi ki lufwa. Phila kivuvu beni kyala salimina, kidi ngwizani na “mbonokono yi bana ba Nzambi.” Baklisto basolu bawu badi bamwadi mu ‘nkuna wunkyeto.’ Bawu bala ‘monika’ mu thangu bala bundana va kimweka na Yesu mwingi kubunga nza yimbi yi Satana. (Nzaikusu 2:26, 27) Lutululu beni lwala twala luvukusu kwidi mamemi mankaka bala vyoka mu thangu yi ziphasi zingolo.—Nzaikusu 7:9, 10, 14.
(Loma 8:21) ti bivangu byoso bivangu byela kulu va kivika ki mbivusu mwingi kumona mayangi mu kiphwanza ki nkembo wu bana ba Nzambi.
w12 15/3 23 ¶12
Yangalala mu Kivuvu Kyaku
12 Luvovomu luwombo lwala kwiza kwidi ‘bivangu byoso’ mu thangu Klisto kala yala mu Kivevi ki Mimvu! Mu thangu beni, bana ba Nzambi bala luta monikina kibila bala sala buka zinganga Nzambi mu kuvana batu ndandu yi khudulu Yesu kafuta mu kibila ki batu va ntoto. Batu bala ba kutsi luyalu lu Kintinu ki Diyilu, “bivangu byoso,” bala tona kumona ti badi mu kukulu va kivika ki masumu ayi ki lufwa. Batu bantumamananga ‘bala kulu malembe malembe va kivika ki mbivusu.’ Ba kutatamana kuba bakwikama mu thangu yi luyalu mu kivevi ki mimvu, ayi ba kukindama mu thotolo yitsuka, mazina mawu mala sonama mvu ka mvu mu ‘buku yi luzingu.’ Bawu bala baka ‘kiphwanza ki nkembo wu bana ba Nzambi.’ (Nzaikusu 20:7, 8, 11, 12) Bukyedika, kivuvu ki nkembo wuwombo!
Bakula Kyuka Kiswama mu Dyambu di Nzambi
(Loma 8:6) Bila kutula mayindu mu nsuni kunsundula lufwa, vayi kutula mayindu mu kiphevi kunsundula luzingu ayi ndembama;
w17.06 3
Ngye Wuntebuka Moyo?
Diswasana mbi didi “kutula mayindu mu nsuni” ayi “kutula mayindu mu phevi”? (Loma 8:6)
Mutu wuntulanga mayindu mandi mu nsuni, wunyidulanga to matedi zitsatu zyandi ayi wukivananga mu zinzinu zyandi zi kinsuni mu kutubila ayi kuzitisa beni ziawu. Vayi mutu widi mayindu ma kiphevi, zebi ti kusadila Yave mawu malutidi nkinza mu luzingu. Nandi wumbikanga phevi yinlongo yitwadisa mayindu mandi. Kutula mayindu mu kiphevi kunsundula luzingu ayi ndembama, vayi kutula mayindu mu nsuni kunsundula lufwa.—w16.12, pp. 15-17.
(Loma 8:26, 27) Bobuawu mvandi, phevi yitusadisanga mu kulebakana kwitu. Bila tuzabanga ko khumbu zinkaka mambu tufweti linda mu minsambu mitu, vayi phevi yaveka yi kutudindilanga mambu beni tukhambu baka bu kutubila. 27 Bosi mutu awowo wumfyonguninanga mintima, wunzabanga mayindu ma phevi, bila yawu yinlindilanga mawu mu kibila ki banlongo, dedi bo bwididi luzolo lu Nzambi.
w09 15/11 7 ¶20
Mbi Minsambu Myaku Mimmonisa mu Ngyewu?
20 Zikhumbu zinkaka tuzabanga ko mambu tufweti tuba mu nsambu. Dedi butubila mvwala Polo “tuzabanga ko khumbu zinkaka mambu tufweti linda mu minsambu mitu” vayi, “phevi yaveka yi kutudindilanga mambu beni tukhambu baka bu kutubila. Bosi [Nzambi] wumfyonguninanga mintima, wunzabanga mayindu ma phevi.” (Loma 8:26, 27) Yave wubika basonika mu Kibibila minsambu miwombo. Nandi wuntadilanga minsambu beni buka mitu veka ayi wuntambudilanga miawu. Nzambi wutuzebi bumboti ayi zebi mvandi tsundu yi mambu katwadisa minsoniki mi Kibibila basonika mu nzila yi phevi’andi. Yave wuntambudilanga minsambu mitu tukhambu baka bu kutubila mu thangu ‘pheve yi kutudindilanga,’ mawu. Vayi, bo tumbwela longuka Kibibila, twala fika tebukanga moyo mambu tufweti dindanga mu minsambu mitu.
Matangu ma Kibibila
(Loma 7:13-25) Bukyedika ti dyambu dimboti, dilenda ba tho yi lufwa lwami? Ndamba, dilendi ba ko! Vayi disumu divanga mawu, mwingi dimonika di disumu, dindatina lufwa mu nzila yi dyambu dimboti; kibila mu nzila yi lutumu, disumu diluta monika ti bukyedika twidi basumuka. 14 Kibila tuzebi ti Minsiku midi mi kipheve, vayi minu yidi mutu widi nyitu yi kinsuni, yisumbusu mwingi kuba mvika wu masumu. 15 Bila yizabanga ko mambu yimvanganga, mambu amomo yinzolanga kuvanga, yimavanganga ko; vayi yimvanganga mambu yinlendanga. 16 Enati yimvanganga mambu yinlendanga, buna minu veka yinkikinina ti Minsiku midi mimboti. 17 Diawu yisyedi ko minu yidi mu kuvanga mawu, vayi masumu madi mu minu. 18 Bila yizebi ti kwisi ko dyambu dimboti mu minu; voti mu nyitu’ami. Luzolo luvangila mamboti lwidi yama, vayi ndisi ko zingolo zi kuvangila mawu. 19 Bila yivanganga ko mamboti minu yinzolanga, vayi yimvanganga mambi yikhambu zola. 20 Enati, yidi mu kuvanga mambu amomo yinlendanga, buna yisyedi ko minu yimvanga mawu, vayi masumu madi mu minu. 21 Diawu yima mona buka nsiku awuwu widi mu minu: mu thangu yintomba vanga mamboti, mambu mambi mawu madi mu khati’ami. 22 Bila ku tsi ntima’ami, mayangi yimmonanga mu minsiku mi Nzambi, 23 vayi minsiku minkaka yimmonanga mu binama byami; minsiku beni minwanisanga minsiku mi dyela dyami ayi mi kukhitulanga mvika wu masumu madi mu binama byami. 24 Minu yidi mutu wu kyadi! A nani wela kukhula mu nyitu ayiyi yi lufwa? 25 Matondo kwidi Nzambi mu Mfumu’itu Yesu Klisto! Diawu minu veka mu dyela dyama, yidi mvika wu minsiku mi Nzambi vayi mu kinsuni yidi mvika wu minsiku mi masumu.
25 NGONDA YIMWADI–3 NGONDA YINTATU
KYUKA KIDI MU DYAMBU DI NZAMBI | LOMA 9-11
“Kifwani ki Nti wu Olive”
(Loma 11:16) Dinkaka, boti bitini bitheti bidi binlongo, buna kikhuku kimvimba kidi kinlongo. Enati lunganzi lwidi lunlongo buna matafi madi manlongo.
w11 15/5 23 ¶13
‘A Phila Ndwenga yi Nzambi Yididi Yivinda!’
13 Mvwala Polo wuba fwanikisa bo bayiza ba mu nkuna wu Abalahami buka matafi ma nti wu olive. (Loma. 11:21) Nti beni wu olive bakuna, wunsudula tsundukulu yi luwawanu Nzambi kavanga na Abalahami. Bo lunganzi lu nti beni lwidi lunlongo, lunsundula naveka Yave wuvana luzingu kwidi Isaeli yi kiphevi. (Yesaya 10:20; Loma 11:16) Phingu yi nti, yinsundula Yesu Klisto mutu wulutidi nkinza mu ‘nkuna wu Abalahami.’ Matafi mansundula “thalu yidedakana” yi batu badi mvandi mu nkuna wu Abalahami.
(Loma 11:17) Vayi enati ndambu yi matafi mankaka mazengu ayi ngyewu wuba ditafi di nti wu olive wukhambu kunu, wuyiza kwiku va kibwangu ki matafi mazengu, wuyiza ba kithwadi ayi bawu bo bakanga maka mambasikilanga mu lunganzi lu nti wu olive bakuna,
(Loma 11:20, 21) Bumboti kwandi. Mawu mazengu mu kibila ki kukhambu kuawu ku kiminu vayi ngyewu widi wutelama mu kibila ki kiminu. Bika kukinyemisa, vayi mona tsisi. 21 Bila enati Nzambi kasa mona ko kyadi matafi mabutukila mu nti, buna ngyewu kalendi kumona kyadi ko.
w11 15/5 24 ¶15
‘A Phila Ndwenga yi Nzambi Yididi Yivinda!’
5 Diawu, mbi Yave kavanga mwingi kudukisa mambu kakanikisa Abalahami? Polo wusudikisa ti bazenga matafi manti mwingi kuvingisa mawu mu matafi ma nti wu olive wukhambu kunu. (Tanga Loma 11:17, 18.) Diawu, Baklisto basolo ba mimvila minkaka, dedi bo baba ku Loma, mvandi baba fwanikisa buka bawu banamikisa mu nti wu makundi ma olive. Mu phila ayoyi, bawu mvawu bayiza ba mu nkuna wu Abalahami. Va thononu, bawu baba buka matafi ma nti wu olive wukhambu kunu, mu khambu ba lwaku lu kuba mu luwawanu lwandi. Vayi Yave wuba zibudila nzila mwingi baba basi Yuda mu kiphevi.—Loma 2:28, 29.
(Loma 11:25, 26) A zikhomba, yintomba luzaba dyambu adidi diswama, mwingi lubika kukifyatila mu benuveka: Ndambu yi batu ku Isaeli bakanga mintima miawu mu khambu ba kikinina nate batu ba zitsi zyoso bela kwiza kwidi Nzambi, 26 ayi mu phila ayoyi, basi Isaeli boso bela vuka. Banga bu masonimina ti: “Nkudi wela kwizila ku Sioni, ayi wela tatula kwidi Yakobi mambu moso mambi.
w11 15/5 25 ¶19
‘A Phila Ndwenga yi Nzambi Yididi Yivinda!’
19 Bukyedika, lukanu lu Yave lutedi “Isaeli yi kiphevi” lwidi mu kusalama. (Ngalatia 6:16) Dedi bo mvwala Polo katubila “Isaeli yoso yala vuka.” (Loma. 11:26) Mu thangu Yave katsikika, “Isaeli yoso”—voti thalu yidedakana yi Isaeli yi kiphevi, bala yala buka mintinu ayi zinganga Nzambi ku diyilu. Vasi ko dyambu dilenda fubisa makani ma Nzambi.
Bakula Kyuka Kiswama mu Dyambu di Nzambi
(Loma 9:21-23) Mbumbi kasi ko minswa mu kuvanga tuphandu tumweka kibasa ki nzitusu ayi kinkaka kikhambulu ki nzitusu? 22 Buna mbi wulenda tuba enati Nzambi, bo kazola monisa nganzi’andi ayi mangolo mandi, wuvibidila mu khambu fika tulula bibasa bi nganzi bikubuku mwingi kutulula?23 Bosi mbi dyaka wulenda tuba enati Nzambi wuvanga buawu mwingi kumonisa kimvwama ki nkembo’andi ayi kyadi kyandi mu bibasa bi kakubika tona mu thama mu kibila ki nkembo?
w13 15/6 25 ¶5
Bika Tsembolo yi Yave Yibalula Luzingu Lwaku
5 Mbi bilenda monika boti batu bammonisa kithemu mu kumanga Yave kaba balula? Bwidi Yave kansadilanga kimfumu kyandi? Yindula malenda monikina tuphandu boti mbumbi kasyedi ko bu kuvangila tuawu kyuma kabe kanikisa va thonono. Mbumbi kalenda vangila muawu kyuma kinkaka voti kalenda loza tuphandu beni! Mvangi wu bibasa khumbu zinkaka nandi wumbanga fotu mu thangu tuphandu tukhambu bwe salama buboti. Vayi masi ko mawu mammonikanga kwidi Mvang’itu. (Deutelonomi 32:4) Diawu mu thangu mutu kakhambu tumamana ntungulu Yave kantomba kumvana, fotu yisi ko yi Yave vayi yi mutu beni. Buka mvangi wu bibasa, Yave wunsadilanga mangolo mandi kwidi batu mwingi kuba vana ntungulu wumboti mu phila nandi kantombila. Baboso bantumamananga bambakanga ndandu yiwombo. Buka baklisto basolu badi ‘bibasa bi kyadi’ byo bavana ntungulu wu ‘bibasa bi nzitusu.’ Vayi bakhambu tumamananga Nzambi badi buka “bibasa bi nganzi bikubuku mwingi kutulula.”—Loma. 9:19-23.
(Loma 10:2) Kibila yilenda ku batelimina kimbangi ti bawu badi kifuza mu Nzambi, vayi bika boso bwididi nzayilu yikyedika.
it-1 p.517¶14
Kiphala, Nkwa Kiphala
Kumonisa Kifuza mu Phila Yikhambu Fwana. Mutu kalenda ba kifuza, voti kiphala mu phila yi kuvangila dyambu ayi mvandi kuba mu nzimbala ayi kumanga kwangidika Nzambi. Mawu mamonikina basi Yuda bawombu mu mbandu yitheti. Bawu baba tomba kufundusila bankaka mu kutadila Minsiku mi Mose. Vayi Polo wutuba ti bawu bamonisa kifuza mu phila yikhambu fwana, bila basa ba ko nzayilu yikyedika. Diawu basa baka ko lunungu lukyedika va meso ma Nzambi. Bawu baba tombila kukikinina zinzimbala ziawu ayi kuvutuka kwidi Yave mu nzila yi Yesu Klisto mwingi babaka lunungu ayi bavuka va kivika ki Nsiku. (Loma 10:1-10) Sawuli mwisi Talisi wuba wumweka mu bawu. Nandi wuba kifuza mu malongi ma binganga bi basi Yuda ayi wuvyokisa kiteso mu ‘kulandakana kimvuka ki Nzambi ayi kukityamuna.’ Nandi wuba lundanga buboti Minsiku beni mu ‘khambu levula kheti wumweka.’ (Ngalatia 1:13, 14; Filipi 3:6) Bukyedika nandi wuba kifuza mu malongi ma basi Yuda, vayi kiba kifuza kikhambu fwana. Vayi nandi wuba ntima wumboti, kiawu kibila Yave, mu nzila Klisto kammonisina nzila yi mbwongimini yikyedika—1 Timoteo 1:12, 13.
Matangu ma Kibibila
(Loma 10:1-15) A zikhomba, lwidi lukanu lu ntim’ami ayi yindindanga beni kwidi Nzambi mu kibila kiawu mwingi bavuka. 2 Kibila yilenda ku batelimina kimbangi ti bawu badi kifuza mu Nzambi, vayi bika boso bwididi nzayilu yikyedika. 3 Bila basa zaba ko busonga bu Nzambi vayi bantombanga kuba basonga mu busonga buawu veka; mu kumanga tumukina busonga bu Nzambi. 4 Bila Klisto nandi tsuka yi Minsiku, mwingi woso mutu wuntula kiminu mu nandi kakituka wusonga. 5 Kibila Mose wusudikisa busonga bumbasikilanga mu Minsiku ti: “Woso mutu wela sadila mambu amama, wela baka luzingu mu kibila ki mambu beni.” 6 Vayi busonga bumbasikilanga mu kiminu buntuba: Ka wutubanga mu ntim’aku ti: Nani wela kwenda ku diyilu?’ Dinsundula, ‘mwingi kakulula Klisto? 7 Voti: ‘nani wela kuluka ku diyenga?’ Dinsundula ti: ‘mwingi kutombula Klisto mu bafwa.’ 8 Vayi mbi nandi kantubanga? “Dyambu di Nzambi didi difikama; didi va munu’aku ayi mu khati ntim’aku”. Dinsundula “Dyambu” di kiminu tunlonganga. 9 Kibila enati wukikinini ayi mu munu’aku tubidi va meso ma batu boso ti Yesu nandi Mfumu, ayi ngye kukikinina mu ntim’aku ti Nzambi wumvulubusa mu bafwa, buna ngye wela vuka. 10 Kibila mu ntima muawu mwidi kiminu ki busonga, vayi va munu vawu wunzabikisila kwidi baboso phulusu’aku. 11 Bila masonoko mantubanga ti: “Woso mutu widi kiminu mu nandi, kalendi fwa tsoni ko.” 12 Bila vasi ko luvyakunu va khati mwisi Yuda ayi mwisi Ngelese, bila baboso Mfumu yimweka badi. Mfumu beni widi nkwa kimvwama kwidi baboso ba kunsambidilanga. 13 Bila woso mutu wela sambila dizina di Yave wela vuka.” 14 Vayi bwidi balenda sambila mutu bakhambu zaba? Bwidi balenda kikinina mutu bakhambu kuwilanga zitsangu? Bwidi balenda kuwila mu khambu mutu wu kuba longa? 15 Ayi bwidi balenda longila enati basa batuma ko? Banga bo busonimina: “Mayangi beni kumona malu ma batu bansamunanga zitsangu zimona zi mambu mamboti!”
NGONDA YIMWADI 4-10
KYUKA KIDI MU DYAMBU DI NZAMBI | LOMA 1-3
“Tatamana Kukubika Kilunzi Kyaku”
(Loma 2:14, 15) Enati bapakanu, bakambu zaba minsiku, bamvanga mambu madi mu minsiku; buna bawu kheti basi ko minsiku, beka nsiku mu baveka. 15 Baveka bammonisa ti badi tho yi nsiku wusonama mu mintima miawu, bo kilunzi kiawu ki kuba teliminina kimbangi, ayi mayindu mawu meti kuba fundisa voti kuba lemvukila.
lvs 18 ¶6
Kilunzi Kimboti va Mesu ma Nzambi
6 Kheti batu bakhambu sadilanga Yave, banzabanga ti vadi mambu mamboti ayi mambi. Kibibila kintuba: ‘Mayindu mawu meti kuba fundisa voti kuba lemvukila.’ (Loma 2:14, 15) Dedi, batu bawombo bazebi ti didi dyambu dimbi kuvonda voti kukwiba. Kheti mukhambu zaba, bawu badi mu kuwilukila kilunzi kiawu, lwidi luzabu lu mamboti ayi mambi Yave katula mu mintima miawu. Bawu mvawu banlandakananga minswa mi Kibibila, voti malongi matheti Yave katu vananga mwingi kutu sadisa tubaka makani mamboti mu luzingu.
(Loma 2:15) Baveka bammonisa ti badi tho yi nsiku wusonama mu mintima miawu, bo kilunzi kiawu ki kuba teliminina kimbangi, ayi mayindu mawu meti kuba fundisa voti kuba lemvukila.
lvs 19-20 ¶8-9
Kilunzi Kimboti va Mesu ma Nzambi
8 Batu bawombo banyidulanga ti kukuwa kilunzi kiawu kunsundula kuvanga moso kwa mambu bantomba. Bawu banyindulanga ti balenda vanga byabyoso batidi, bo bilunzi biawu bi bavanga kumona bumboti. Vayi bo twidi batu ba masumu, mabanza mitu malenda kutu vukumuna ayi tuvuna. Mabanza mitu malenda ba beni mangolo ayi kuvukumuna kilunzi kitu. Kibibila kintuba: ‘Ntima wulutudi bukhita mu byuma byoso ayi widi beni wumbi. Nani kalenda wuzaba?’ (Yelemia 17:9) Diawu tulenda tona kuyindula ti byuma bimbote biawu bidi bimbi. Tal’abu kifwani. Ava mvwala Polo kazaba kyedika, nandi wuba tovulanga dikabu di Nzambi, bila nandi wuba kikininanga ti mambu mamboti kaba vanganga. Va mesu mandi, nandi wuba monanga ti wuba kilunzi kimboti. Vayi kuntwala wutuba: ‘Naveka Yave wuku mfyonguninanga.’ (1 Kolinto 4:4; Mavanga 23:1; 2 Timoteo 1:3) Bo Polo kalonguka bwidi Yave kaba mwenanga mambu kaba vanganga, wuvisa ti kafweti balula mavanga mandi. Diawu, ava tuvanga dyoso kwa dyambu, tufweti kuyikuvusa, ‘Mbi Yave kantomba yivanga?’
9 Bo tunzolanga mutu, tuntombanga kuvanga mambu malenda kunkwangidika. Bo twidi luzolo mu Yave, tutombanga ko kuvanga ni dyambu dilenda kuntula kyunda. Boma twidi bu kutula Yave mu kyunda bufweni ba bungolo. Tummona mawu mu kifwani ki Nehemia. Nandi wumanga kusadila kimfumu kaba mwingi kuba busina. Kibila mbi? Nandi wutuba ti kasa vanga ko mawu “bila wuba boma mu Nzambi.” (Nehemia 5:15) Nehemia kasa vanga ko ni dyambu Yave kakhambu zola. Dedi nandi, befu mvitu twidi boma bu kutula Yave kyunda mu kuvanga dyambu kakhambu zola. Tulenda longuka mbi Yave kanzolanga mu kutanganga Kibibila.—Tala Tsudukusu yi bikuma 6 ku tsuka buku.
Bakula Kyuka Kiswama mu Dyambu di Nzambi
(Loma 3:4) Ndamba, buawu ko! Bika Nzambi kamonika wukyedika, vayi kadika mutu kamonika mutu wu luvunu banga bo disonimina ti: ‘Bika wumonika mutu wusonga mu kibila ki mambu wunkoluka mwingi wununga bo ba kufundisa.’
w08 15/6 30 ¶5
Mambu Mankinza Madi mu Nkanda wu Loma
3:4. Mu thangu batu bantuba mambu bakhambulu ngwizani na Dyambu di Nzambi, befu ‘tumbikanga Nzambi kamonikina wukyedika’ mu kufyatila mambu madi mu Kibibila ayi kusadila mawu mwingi kuvanga luzolo lu Nzambi. Kuba kifuza mu kusamuna zitsangu zi Kintinu ayi kuvanga minlonguki, buawu mvandi tulenda bikila ‘Nzambi kamonika wukyedika’ kwidi bankaka.
(Loma 3:24, 25) Mu khambu futa ni kyuma kimvela, bawu bakituka basonga mu nlemvu’andi mu nzila yi khudulu yidi mu Yesu Klisto. 25 Bila nandi Nzambi kavana buka nkhayilu yifwana yi ndemvukulu yi masumu mu nzila yi kiminu mu menga mandi. Nzambi wuvanga mawu mwingi kumonisa busonga bwandi, mvibudulu’andi, bila kasa bafundisila ko mu kutadila masumu bawu bavola mu thama.
w08 15/6 29 ¶6
Mambu Mankinza Madi mu Nkanda wu Loma
3:24, 25—Bwidi ‘khudulu yi Yesu’ yilenda fukila ‘masumu mavolo thama’ ava nandi kavana yawu? Mbikudulu yitheti yintubila Mesiya, mu Ngenesi 3:15, yisalama mu mvu 33 T.K. bo Yesu bamvonda mu kumbanda va dikunzi di nti. (Ngalatia 3:13, 16) Mu thangu Yave katubila mbikudulu beni, kwidi nandi, mbikudulu beni yiba buka yima salama, kibila vasa ba ko ni dyambu dimweka dilenda tula nkaku mwingi mbikudulu beni yibika salama. Mu kibila ki khudulu, muawu Yave kalemvukila masumu ma batu boso babutukila mu nkuna wu Adami ayi baba kiminu mu lukanu lwandi. Mvandi khudulu beni yala vanga batu boso bazinga ava Klisto kabutuka, bavulubuka mwingi kubwe zinga va ntoto.—Mavanga 24:15.
Matangu ma Kibibila
(Loma 1:1-17) Polo kisadi ki Yesu Klisto, wutelu mwingi kuba mvwala ayi wusobulu mu kusamuna nsamu wumboti Nzambi 2 kakanikisa mu nzila yi mimbikudi myandi mu Masonoko Manlongo. 3 Wawu nsamu wutubila matedi Mwan’andi mu kimutu, wubutukila mu nkuna wu Davidi. 4 Bosi Yesu Klisto wubyeku Mwana Nzambi mu mangolo ma pheve yinlongo, bo kavulubuka mu bafwa. 5 Bwabu mu kibila kyandi, tutambula nlemvu ayi lwaku lu kuba mimvwala mwingi kunata dizina dyandi kwidi batu ba makanda moso, baba kiminu mu nandi ayi bantumamana. 6 Benu mvinu lwidi mu dikabu beni, ayi ba lutela kwidi Yesu Klisto mwingi luba batu bandi. 7 Benu boso lwidi ku Loma Nzambi kanzolanga, ayi benu katela mwingi kuba banlongo: Bika nlemvu ayi ndembama yibedi kwidi Nzambi Tat’itu ayi kwidi Yesu Klisto mfumu’itu yibanga yinu. 8 Ditheti, yimvutula matondo kwidi Nzambi ayi Yesu Klisto mu kibila kinu, bila mu nza yimvimba bantubila matedi kiminu kinu. 9 Bila Nzambi yinsadilanga mu ntim’ami woso, mu kulonga nsamu wumboti wu Mwan’andi, nandi Mbangi’ama bila wummonanga mu zithangu zyoso phila yikulutebukilanga moyo mu minsambu myami. 10 Mu minsambu beni, minu yinlombanga mu zithangu zyoso boti lwidi luzolo lu Nzambi, mwingi kaphana lwaku mu kwiza lutala. 11 Bila phwila yiwombo yidi yama yi kulumona mwingi yilutudisila dikaba di kipheve mu dyambu luba bakinda; 12 voti mwingi tubombasana va kimweka mu kiminu twidi, benu ayi minu. 13 Zikhomba, thidi luzaba ti zikhumbu ziwombo yibe bakanga makani ma kwiza lutala, vayi nate bubu yibekia ko nzila, mwingi yibaka bu bakila ndambu yi mimbutu mi pheve kwidi benu banga bo yibakila mu makanda mankaka. 14 Bila pholo yinneni yidi yami kwidi basi ngelese ayi kwidi batu bakhambulu basi Ngelese; kwidi batu balonguka ayi batu bakhambu longuka. 15 Diawu yidi phwila yi kulonga nsamu wumboti kwidi benu lwidi ku Loma. 16 Bila yimonanga ko zitsoni kulonga Nsamu wumboti, bila wawu widi mangolo ma Nzambi, mwingi kuvukisa batu boso badi kiminu mu mawu: tonina theti kwidi basi yuda, bosi kwidi basi ngelese. 17 ‘Kibila busonga bu Nzambi bummonikanga mu nzila yi kiminu ayi mu kibila ki kiminu, dedi bo busonimina: ‘Vayi mutu wusonga wela zingila mu kibila ki kiminu kyandi.’
NGONDA YIMWADI 11-17
KYUKA KIDI MU DYAMBU DI NZAMBI | LOMA 4-6
“Nzambi Wutumonisa Luzolo Lwandi”
(Loma 5:8) Vayi Nzambi wutumonisa luzolo lwandi buna tukhidi bankwa masumu, bo kafila Klisto mwingi kafwila mu kibila kitu.
(Loma 5:12) Diawu, mu kibila ki mutu wumweka to disumu dikota mu nza ayi lufwa luyizila mu nzila yi disumu, diawu lufwa lukotila mu batu boso kibila batu boso bavola disumu—.
w11 15/6 12 ¶5
Nzambi Wutumonisa Luzolo Lwandi
5 Polo wutona kutubila dyambu adidi, mu kutubila kyedika akiki: ‘Mu kibila ki mutu wumweka to disumu dikota mu nza ayi lufwa luyizila mu nzila yi disumu, diawu lufwa lukotila mu batu boso kibila batu boso bavola disumu.’ (Loma 5:12) Befu tulenda visa mawu buboti kibila Nzambi wutwadisa mwingi basonika mu buku’andi bwidi luzingu lutonina. Yave wuvanga batu bwadi, Adami ayi Eva. Matata mitu matheti baba bavedila dedi bo naveka Mvang’itu kadidi wuvedila. Nzambi wuba vana nsiku wumweka wukhambu phasi ayi wuba kamba ti ba kulevula wawu bala kwiza fwa. (Ngenesi 2:17) Bawu basola kulevula nswa wukhambu phasi Yave kaba vana, mansundula ti bawu babayisa Yave Wubavana Minsiku beni ayi Mfumu’awu.—Deutelonomi 32:4, 5.
(Loma 5:13, 14) Masumu matwama va nza ava Minsiku misonama, vayi vakhambulu nsiku, valendi zengulu ko mutu nkanu wu masumu. 14 Kheti buawu, lufwa luyala buka ntinu tona Adami nate mu thangu yi Mose ayi kheti mu batu bakhambu vola masumu Adami kavola, ayi nandi wuba mfikula yi mutu wowo wufweti kwiza.
w11 15/6 12 ¶6
Nzambi Wutumonisa Luzolo Lwandi
6 Adami bo kasumuka bosi kayiza buta bana. Diawu nandi wutambikisa kwidi bana bandi boso masumu ayi ziphasi zi masumu. Bukyedika, bawu basa bundula ko minsiku mi Yesu dedi Adami, diawu bakhambu kuba fundisila mu kibila ki masumu beni; ayi mu thangu beni Yave kasa bavana ko minsiku. (Ngenesi 2:17) Vayi kheti buawu, baboso babutukila mu nkun’andi, babutukila na masumu. Vayi masumu ayi lufwa ‘lutembakana’ nate mu thangu Nzambi kayiza vana bana ba Isaeli minsiku miba monisa ti bawu baba batu ba masumu. (Tanga Loma 5:13, 14.) Ziphasi zitwadisa disumu tutambakana kwidi Adami, tulenda fwanikisa ziawu na kimbevo kimweka matata mankaka bantambikisanga kwidi bana bawu. Buka kimbevo bantanguninanga Hemofilia kimvanganga mutu kabasika menga mawombo mu kuzimbukila voti na kulwala. Ḿba wumana tanga kinongo kintubila Alexis mwana wu ntinu wuba ku Rússia baba tedila Nicholas II kabuta ayi nkazi’andi Alexandra. Bukyedika, kheti mu makanda madi kimbevu kilenda tambakana, bana bankaka balenda ba kiawu, kheti mu khambu tovuka mu ziphasi kiawu kilenda twala. Vayi, masi ko mawu mammonikanga mu masumu. Tusa ba ko bu kukhambu tovukila mu ziphasi disumu di Adami dintwalanga. Befu boso twidi diawu, ayi di tutwadisanga ziphasi. Ayi dintembakananga kwidi bana boso ba Adami. Bukyedika kwandi ti tulenda nunga phila mambu amomo kyoso kwa kilumbu?
(Loma 5:18) Diawu, dedi bo disumu di mutu wumweka dinata batu boso ku nzimbala, bobuawu mvandi mavanga masonga ma mutu wumweka, mavanga batu ba phila zyoso babaka lwaku lu kuba basonga ayi bafwana mu kutambula luzingu.
(Loma 5:21) Mu kibila mbi? Kibila dedi bo masumu mayadila buka ntinu va kimweka ayi lufwa, buawu mvandi mamboti tukhambu fwana mu kutambula, mayadila mu nzila yi mambu masonga ma tunata mu luzingu lu mvu ka mvu mu nzila yi Yesu Klisto Mfumu’itu.
w11 15/6 13 ¶9-10
Nzambi Wutumonisa Luzolo Lwandi
9 Tsundu mbi yidi mu bikuma abibi bi Kiebeleo “mambu masonga” ayi “kuba zabikisa buka batu basonga”? Nsekudi wumweka wu mambu ma Kibibila wutuba ti: “Yidi thubulu bansadilanga mu zinzo zi lufundusu mwingi kumonisa ti kyuma kidi mu minswa voti mu minsiku. Kintubila mbalukulu yi mavanga ma mutu mwingi kuba kikundi kifikama ayi Nzambi, bika ti kubalula nyitu yi kinsuni yi mutu . . . Mambu amama, mamfwanikisa Nzambi buka Mfundusi wunungisa mutu bavana fotu mu lufundusu, mutu batwala vantwala Nzambi ayi baba fundisa mu kuba mutu wumbi. Vayi Nzambi wunungisa mutu beni.’
10 Mu nzila mbi “Mfundusi wu Nza yimvimba” kalenda nungisina mutu wukhambulu wusonga? (Ngenesi 18:25) Mwingi kuvanga mawu, Nzambi wufila Mwan’andi Wumweka to va ntoto.’ Yesu wutatamana kuvanga luzolo lu Tat’andi kheti mu zithotolo ayi bisombula bi batu bankaka. Nandi wukwikama nate kafwa bo bambanda va dikunzi. (Ebeleo 2:10) Bo kakikana kuvana nyitu’andi yivedila, Yesu wufuta khudulu yilenda kula voti vukisa nkuna wu Adami mu masumu ayi lufwa.—Matai 20:28; Loma 5:6-8.
Bakula Kyuka Kiswama mu Dyambu di Nzambi
(Loma 6:3-5) Voti benu lusa zaba ko ti befu boso tubotama mu Yesu Klisto, tubotama mu dyambu di lufwa lwandi? 4 Tuziku va kimweka ayi nandi mu mbotukulu yi tubotama mu kibila ki lufwa lwandi, mwingi banga buvulubukila Klisto mu bafwa mu nzila yi nkembo wu Tata, befu mvitu tuzinga luzingu lumona 5 Bila enati tufubakana ayi nandi mu lufwa lwandi, buna twela fubakana ayi nandi mu luvulubukusu lwandi.
w08 15/6 29 ¶7
Mambu Mankinza Madi mu Nkanda wu Loma
6:3-5—Mbi binsundula kubotama mu Yesu Klisto ayi kubotama mu lufwa lwandi? Mu thangu Yave kansolanga Baklisto bala yala na Yesu ku diyilu mu phevi’andi yinlongo, bawu bambanga kithwadi na Yesu ayi batu bankaka badi mu kimvuka kidi nyitu yi Klisto ayi nandi widi Ntu wu kimvuka. Ayiyi yawu yinsundula mbotumunu’awu mu Yesu. (1 Kolinto 12:12, 13, Kolosai 1:18). Baklisto basolu mvawu bambotamanga mu lufwa lu Yesu, mu kuvana luzingu luawu mwingi kulandakana Yesu ayi mu kubotula dyana dyoso di kuzingila va ntoto mvu ka mvu. Kheti lufwa luawu lwisi ko thalu yi khudulu Yesu kafuta, vayi lwidi mvandi khayilu yinneni. Mbotumunu beni mu lufwa yimmananga kusalama mu thangu bawu bamfwanga ayi bamvulubukanga mwingi kuzingila ku diyilu.
(Loma 6:7) Bila mutu wufwa, wukulu mu masumu mandi.
w14 1/6 11 ¶1
Dyana Mbi Didi Kwidi Bakhulu Bitu Bafwa?
Bukyedika ti batu bafwa bakhambulu lunungu bala kuba fundisila mu mambu bawu bavanga kumbusa? Mve. Loma 6:7 yintuba: “Bila mutu wufwa, wukulu mu masumu mandi.” Mansundula ti batu bakhambulu basonga, bafuta masumu mawu bo bafwa. Diawu bawu bala fundusu mu mambu bala vanga bo bala vulubuka, kubika kwandi mo bavanga kumbusa mu khambu zaba kyedika. Ndandu mbi bala bakila mu mawu?
Matangu ma Kibibila
(Loma 4:1-15) Mbi tulenda tuba mu dyambu di Abalahami, nkulu’itu mu kimuntu? 2 Enati Abalahami wukitulu wusonga mu kibila ki mavanga, buna nandi widi kibila mu kukinyemisa; vayi bika va meso ma Nzambi. 3 Bila mbi masonoku mantuba? “Abalahami wutumamana Nzambi ayi diawu Nzambi kankitudila wusonga.” 4 Woso mutu wunsalanga kisalu, ba kufutanga. Mfutu’andi wisi dikaba ko vayi widi mfutu boso bwididi kisalu kyandi. 5 Vayi kwidi mutu wukhambu salanga ayi wilukila mutu wowo wunkitulanga bankwa masumu batu basonga, buna wela tambula busonga mu kibila ki kiminu kyandi. 6 Banga butubila Davidi ti mayangi kwidi mutu wowo Nzambi keta tangila mutu wusonga bika mu mavanga: 7 “Mayangi kwidi batu bobo banlemvukulu minkanu myawu ayi masumu mawu mafuku! 8 Ayi mayangi kwidi woso mutu Yave kakhambu tangila masumu” 9 mayangi beni mankwizilanga kwidi bobo bazengu nyitu yi kibakala, voti mvandi madi kwidi bobo bakhambulu bazengu? Bila tuntubanga: “Abalahami wukitulu wusonga mu kibila ki kiminu.” 10 Bwabu thangu mbi bantedila mutu wusonga? Mu thangu kaba wuzengu voti ava kazengu? Bika ti mu thangu kaba wuzengu, vayi mu thangu kakhambu ba wuzengu. 11 Ayi wutambula kidimbu—ki nzengolo—buka kidimbu ki busonga mu kibila ki kiminu kyandi bo kakhambu ba wuzengu, mwingi kaba tata yi batu boso badi kiminu kheti mu khambu zengu, mwingi bawu mvawu bakituka batu basonga; 12 ayi mwingi kaba tata yi batu boso bazengu, bika ti bila badi bazengu, vayi mu kibila ki kulandakana kifwani ki kiminu kiba tat’itu Abalahami bo kakhambu ba wuzengu. 13 Bila tsila yitambula nza yimvimba banga kyuka yivanunu kwidi Abalahami ayi kwidi nkunu’andi bika ti mu kibila ki kiminu, vayi mu kibila ki busonga mu kiminu. 14 Bila enati batu badi ku tsi luyalu lu Minsiku bela tambula kyuka, buna kiminu kisyedi ko nkinza ayi tsila yeka yivunzakana. 15 Bila Minsiku mintwadisanga nganzi yi Nzambi. Bila vakhambulu minsiku, mvandi vasi ko mbundulu yi minsiku.
NGONDA YIMWADI 18-24
KYUKA KIDI MU DYAMBU DI NZAMBI | LOMA 7-8
“Ngyewu, ‘Widi mu Kuvingila mu Tsatu Yingolo’?”
(Loma 8:19) Bila bivangu byoso bidi mu kuvingila mu tsatu yingolo, mbonokono yi bana ba Nzambi.
w12 15/7 11 ¶17
Bika Yave ka Kunata mu Nzila yi Kiphwanza Kikyedika
17 Mu thangu kaba tubila kiphwanza Yave kalundila bivangu byandi bidi va ntoto, mvwala Polo wusonika ti: “Bila bivangu byoso bidi mu kuvingila mu tsatu yingolo, mbonokono yi bana ba Nzambi.” Bosi wubwe tuba: “Bila, bivangu byoso bivangu byela kulu va kivika ki mbivusu mwingi kumona mayangi mu kiphwanza ki nkembo wu bana ba Nzambi.” (Loma 8:19-21) “Bivangu” binsundula batu badi kivuvu ki kuzingila va ntoto, ayi bala baka ndandu mu “mbonokono yi bana ba Nzambi”, voti bana Nzambi kasola mu phevi’andi yinlongo. Mbonokono beni yala tona mu thangu “bana” beni bavulubuka buka bivangu bi kiphevi ku diyilu, bala yala va kimweka na Yesu mwingi kukula ntoto mu mbivusu ayi kukyeba ‘nkangu wunnene wu batu’ bala kota mu nza yimona.—Nzaikusu 7:9, 14.
(Loma 8:20) Bila bivangu byoso bimana tulu ku tsi kivika ki mambu makhambulu mfunu, bika ti mu luzolo luawu veka, vayi mu luzolo lu mutu awowo wutula biawu ku tsi kivika. Vayi dyana didi
w12 15/3 23 ¶11
Yangalala mu Kivuvu Kyaku
11 “Dyana didi.” Yave wuvana dyana beni kwidi batu va nza mu thangu kakanikisa kutukula va kivika ki, ‘nyoka yikhulu;’ yizabikini Satana ayi Nkadi’ampemba, mu nzila yi mwana wala butukila mu ‘nkuna wunkyeto.’ (Nzaikusu 12:9; Ngenesi 3:15) Yesu Klisto, nandi wutheti mu ‘nkuna beni.’ (Ngalatia 3:16) Bo kafwa ayi kavulubuka, Yesu wutsikika kivuvu ki lufyatu ti batu va ntoto bala vuka va kivika ki masumu ayi ki lufwa. Phila kivuvu beni kyala salimina, kidi ngwizani na “mbonokono yi bana ba Nzambi.” Baklisto basolu bawu badi bamwadi mu ‘nkuna wunkyeto.’ Bawu bala ‘monika’ mu thangu bala bundana va kimweka na Yesu mwingi kubunga nza yimbi yi Satana. (Nzaikusu 2:26, 27) Lutululu beni lwala twala luvukusu kwidi mamemi mankaka bala vyoka mu thangu yi ziphasi zingolo.—Nzaikusu 7:9, 10, 14.
(Loma 8:21) ti bivangu byoso bivangu byela kulu va kivika ki mbivusu mwingi kumona mayangi mu kiphwanza ki nkembo wu bana ba Nzambi.
w12 15/3 23 ¶12
Yangalala mu Kivuvu Kyaku
12 Luvovomu luwombo lwala kwiza kwidi ‘bivangu byoso’ mu thangu Klisto kala yala mu Kivevi ki Mimvu! Mu thangu beni, bana ba Nzambi bala luta monikina kibila bala sala buka zinganga Nzambi mu kuvana batu ndandu yi khudulu Yesu kafuta mu kibila ki batu va ntoto. Batu bala ba kutsi luyalu lu Kintinu ki Diyilu, “bivangu byoso,” bala tona kumona ti badi mu kukulu va kivika ki masumu ayi ki lufwa. Batu bantumamananga ‘bala kulu malembe malembe va kivika ki mbivusu.’ Ba kutatamana kuba bakwikama mu thangu yi luyalu mu kivevi ki mimvu, ayi ba kukindama mu thotolo yitsuka, mazina mawu mala sonama mvu ka mvu mu ‘buku yi luzingu.’ Bawu bala baka ‘kiphwanza ki nkembo wu bana ba Nzambi.’ (Nzaikusu 20:7, 8, 11, 12) Bukyedika, kivuvu ki nkembo wuwombo!
Bakula Kyuka Kiswama mu Dyambu di Nzambi
(Loma 8:6) Bila kutula mayindu mu nsuni kunsundula lufwa, vayi kutula mayindu mu kiphevi kunsundula luzingu ayi ndembama;
w17.06 3
Ngye Wuntebuka Moyo?
Diswasana mbi didi “kutula mayindu mu nsuni” ayi “kutula mayindu mu phevi”? (Loma 8:6)
Mutu wuntulanga mayindu mandi mu nsuni, wunyidulanga to matedi zitsatu zyandi ayi wukivananga mu zinzinu zyandi zi kinsuni mu kutubila ayi kuzitisa beni ziawu. Vayi mutu widi mayindu ma kiphevi, zebi ti kusadila Yave mawu malutidi nkinza mu luzingu. Nandi wumbikanga phevi yinlongo yitwadisa mayindu mandi. Kutula mayindu mu kiphevi kunsundula luzingu ayi ndembama, vayi kutula mayindu mu nsuni kunsundula lufwa.—w16.12, pp. 15-17.
(Loma 8:26, 27) Bobuawu mvandi, phevi yitusadisanga mu kulebakana kwitu. Bila tuzabanga ko khumbu zinkaka mambu tufweti linda mu minsambu mitu, vayi phevi yaveka yi kutudindilanga mambu beni tukhambu baka bu kutubila. 27 Bosi mutu awowo wumfyonguninanga mintima, wunzabanga mayindu ma phevi, bila yawu yinlindilanga mawu mu kibila ki banlongo, dedi bo bwididi luzolo lu Nzambi.
w09 15/11 7 ¶20
Mbi Minsambu Myaku Mimmonisa mu Ngyewu?
20 Zikhumbu zinkaka tuzabanga ko mambu tufweti tuba mu nsambu. Dedi butubila mvwala Polo “tuzabanga ko khumbu zinkaka mambu tufweti linda mu minsambu mitu” vayi, “phevi yaveka yi kutudindilanga mambu beni tukhambu baka bu kutubila. Bosi [Nzambi] wumfyonguninanga mintima, wunzabanga mayindu ma phevi.” (Loma 8:26, 27) Yave wubika basonika mu Kibibila minsambu miwombo. Nandi wuntadilanga minsambu beni buka mitu veka ayi wuntambudilanga miawu. Nzambi wutuzebi bumboti ayi zebi mvandi tsundu yi mambu katwadisa minsoniki mi Kibibila basonika mu nzila yi phevi’andi. Yave wuntambudilanga minsambu mitu tukhambu baka bu kutubila mu thangu ‘pheve yi kutudindilanga,’ mawu. Vayi, bo tumbwela longuka Kibibila, twala fika tebukanga moyo mambu tufweti dindanga mu minsambu mitu.
Matangu ma Kibibila
(Loma 7:13-25) Bukyedika ti dyambu dimboti, dilenda ba tho yi lufwa lwami? Ndamba, dilendi ba ko! Vayi disumu divanga mawu, mwingi dimonika di disumu, dindatina lufwa mu nzila yi dyambu dimboti; kibila mu nzila yi lutumu, disumu diluta monika ti bukyedika twidi basumuka. 14 Kibila tuzebi ti Minsiku midi mi kipheve, vayi minu yidi mutu widi nyitu yi kinsuni, yisumbusu mwingi kuba mvika wu masumu. 15 Bila yizabanga ko mambu yimvanganga, mambu amomo yinzolanga kuvanga, yimavanganga ko; vayi yimvanganga mambu yinlendanga. 16 Enati yimvanganga mambu yinlendanga, buna minu veka yinkikinina ti Minsiku midi mimboti. 17 Diawu yisyedi ko minu yidi mu kuvanga mawu, vayi masumu madi mu minu. 18 Bila yizebi ti kwisi ko dyambu dimboti mu minu; voti mu nyitu’ami. Luzolo luvangila mamboti lwidi yama, vayi ndisi ko zingolo zi kuvangila mawu. 19 Bila yivanganga ko mamboti minu yinzolanga, vayi yimvanganga mambi yikhambu zola. 20 Enati, yidi mu kuvanga mambu amomo yinlendanga, buna yisyedi ko minu yimvanga mawu, vayi masumu madi mu minu. 21 Diawu yima mona buka nsiku awuwu widi mu minu: mu thangu yintomba vanga mamboti, mambu mambi mawu madi mu khati’ami. 22 Bila ku tsi ntima’ami, mayangi yimmonanga mu minsiku mi Nzambi, 23 vayi minsiku minkaka yimmonanga mu binama byami; minsiku beni minwanisanga minsiku mi dyela dyami ayi mi kukhitulanga mvika wu masumu madi mu binama byami. 24 Minu yidi mutu wu kyadi! A nani wela kukhula mu nyitu ayiyi yi lufwa? 25 Matondo kwidi Nzambi mu Mfumu’itu Yesu Klisto! Diawu minu veka mu dyela dyama, yidi mvika wu minsiku mi Nzambi vayi mu kinsuni yidi mvika wu minsiku mi masumu.
25 NGONDA YIMWADI–3 NGONDA YINTATU
KYUKA KIDI MU DYAMBU DI NZAMBI | LOMA 9-11
“Kifwani ki Nti wu Olive”
(Loma 11:16) Dinkaka, boti bitini bitheti bidi binlongo, buna kikhuku kimvimba kidi kinlongo. Enati lunganzi lwidi lunlongo buna matafi madi manlongo.
w11 15/5 23 ¶13
‘A Phila Ndwenga yi Nzambi Yididi Yivinda!’
13 Mvwala Polo wuba fwanikisa bo bayiza ba mu nkuna wu Abalahami buka matafi ma nti wu olive. (Loma. 11:21) Nti beni wu olive bakuna, wunsudula tsundukulu yi luwawanu Nzambi kavanga na Abalahami. Bo lunganzi lu nti beni lwidi lunlongo, lunsundula naveka Yave wuvana luzingu kwidi Isaeli yi kiphevi. (Yesaya 10:20; Loma 11:16) Phingu yi nti, yinsundula Yesu Klisto mutu wulutidi nkinza mu ‘nkuna wu Abalahami.’ Matafi mansundula “thalu yidedakana” yi batu badi mvandi mu nkuna wu Abalahami.
(Loma 11:17) Vayi enati ndambu yi matafi mankaka mazengu ayi ngyewu wuba ditafi di nti wu olive wukhambu kunu, wuyiza kwiku va kibwangu ki matafi mazengu, wuyiza ba kithwadi ayi bawu bo bakanga maka mambasikilanga mu lunganzi lu nti wu olive bakuna,
(Loma 11:20, 21) Bumboti kwandi. Mawu mazengu mu kibila ki kukhambu kuawu ku kiminu vayi ngyewu widi wutelama mu kibila ki kiminu. Bika kukinyemisa, vayi mona tsisi. 21 Bila enati Nzambi kasa mona ko kyadi matafi mabutukila mu nti, buna ngyewu kalendi kumona kyadi ko.
w11 15/5 24 ¶15
‘A Phila Ndwenga yi Nzambi Yididi Yivinda!’
15 Diawu, mbi Yave kavanga mwingi kudukisa mambu kakanikisa Abalahami? Polo wusudikisa ti bazenga matafi manti mwingi kuvingisa mawu mu matafi ma nti wu olive wukhambu kunu. (Tanga Loma 11:17, 18.) Diawu, Baklisto basolo ba mimvila minkaka, dedi bo baba ku Loma, mvandi baba fwanikisa buka bawu banamikisa mu nti wu makundi ma olive. Mu phila ayoyi, bawu mvawu bayiza ba mu nkuna wu Abalahami. Va thononu, bawu baba buka matafi ma nti wu olive wukhambu kunu, mu khambu ba lwaku lu kuba mu luwawanu lwandi. Vayi Yave wuba zibudila nzila mwingi baba basi Yuda mu kiphevi.—Loma 2:28, 29.
(Loma 11:25, 26) A zikhomba, yintomba luzaba dyambu adidi diswama, mwingi lubika kukifyatila mu benuveka: Ndambu yi batu ku Isaeli bakanga mintima miawu mu khambu ba kikinina nate batu ba zitsi zyoso bela kwiza kwidi Nzambi, 26 ayi mu phila ayoyi, basi Isaeli boso bela vuka. Banga bu masonimina ti: “Nkudi wela kwizila ku Sioni, ayi wela tatula kwidi Yakobi mambu moso mambi.
w11 15/5 25 ¶19
‘A Phila Ndwenga yi Nzambi Yididi Yivinda!’
19 Bukyedika, lukanu lu Yave lutedi “Isaeli yi kiphevi” lwidi mu kusalama. (Ngalatia 6:16) Dedi bo mvwala Polo katubila “Isaeli yoso yala vuka.” (Loma. 11:26) Mu thangu Yave katsikika, “Isaeli yoso”—voti thalu yidedakana yi Isaeli yi kiphevi, bala yala buka mintinu ayi zinganga Nzambi ku diyilu. Vasi ko dyambu dilenda fubisa makani ma Nzambi.
Bakula Kyuka Kiswama mu Dyambu di Nzambi
(Loma 9:21-23) Mbumbi kasi ko minswa mu kuvanga tuphandu tumweka kibasa ki nzitusu ayi kinkaka kikhambulu ki nzitusu? 22 Buna mbi wulenda tuba enati Nzambi, bo kazola monisa nganzi’andi ayi mangolo mandi, wuvibidila mu khambu fika tulula bibasa bi nganzi bikubuku mwingi kutulula?23 Bosi mbi dyaka wulenda tuba enati Nzambi wuvanga buawu mwingi kumonisa kimvwama ki nkembo’andi ayi kyadi kyandi mu bibasa bi kakubika tona mu thama mu kibila ki nkembo?
w13 15/6 25 ¶5
Bika Tsembolo yi Yave Yibalula Luzingu Lwaku
5 Mbi bilenda monika boti batu bammonisa kithemu mu kumanga Yave kaba balula? Bwidi Yave kansadilanga kimfumu kyandi? Yindula malenda monikina tuphandu boti mbumbi kasyedi ko bu kuvangila tuawu kyuma kabe kanikisa va thonono. Mbumbi kalenda vangila muawu kyuma kinkaka voti kalenda loza tuphandu beni! Mvangi wu bibasa khumbu zinkaka nandi wumbanga fotu mu thangu tuphandu tukhambu bwe salama buboti. Vayi masi ko mawu mammonikanga kwidi Mvang’itu. (Deutelonomi 32:4) Diawu mu thangu mutu kakhambu tumamana ntungulu Yave kantomba kumvana, fotu yisi ko yi Yave vayi yi mutu beni. Buka mvangi wu bibasa, Yave wunsadilanga mangolo mandi kwidi batu mwingi kuba vana ntungulu wumboti mu phila nandi kantombila. Baboso bantumamananga bambakanga ndandu yiwombo. Buka baklisto basolu badi ‘bibasa bi kyadi’ byo bavana ntungulu wu ‘bibasa bi nzitusu.’ Vayi bakhambu tumamananga Nzambi badi buka “bibasa bi nganzi bikubuku mwingi kutulula.”—Loma. 9:19-23.
(Loma 10:2) Kibila yilenda ku batelimina kimbangi ti bawu badi kifuza mu Nzambi, vayi bika boso bwididi nzayilu yikyedika.
it-1 p.517¶14
Kiphala, Nkwa Kiphala
Kumonisa Kifuza mu Phila Yikhambu Fwana. Mutu kalenda ba kifuza, voti kiphala mu phila yi kuvangila dyambu ayi mvandi kuba mu nzimbala ayi kumanga kwangidika Nzambi. Mawu mamonikina basi Yuda bawombu mu mbandu yitheti. Bawu baba tomba kufundusila bankaka mu kutadila Minsiku mi Mose. Vayi Polo wutuba ti bawu bamonisa kifuza mu phila yikhambu fwana, bila basa ba ko nzayilu yikyedika. Diawu basa baka ko lunungu lukyedika va meso ma Nzambi. Bawu baba tombila kukikinina zinzimbala ziawu ayi kuvutuka kwidi Yave mu nzila yi Yesu Klisto mwingi babaka lunungu ayi bavuka va kivika ki Nsiku. (Loma 10:1-10) Sawuli mwisi Talisi wuba wumweka mu bawu. Nandi wuba kifuza mu malongi ma binganga bi basi Yuda ayi wuvyokisa kiteso mu ‘kulandakana kimvuka ki Nzambi ayi kukityamuna.’ Nandi wuba lundanga buboti Minsiku beni mu ‘khambu levula kheti wumweka.’ (Ngalatia 1:13, 14; Filipi 3:6) Bukyedika nandi wuba kifuza mu malongi ma basi Yuda, vayi kiba kifuza kikhambu fwana. Vayi nandi wuba ntima wumboti, kiawu kibila Yave, mu nzila Klisto kammonisina nzila yi mbwongimini yikyedika—1 Timoteo 1:12, 13.
Matangu ma Kibibila
(Loma 10:1-15) A zikhomba, lwidi lukanu lu ntim’ami ayi yindindanga beni kwidi Nzambi mu kibila kiawu mwingi bavuka. 2 Kibila yilenda ku batelimina kimbangi ti bawu badi kifuza mu Nzambi, vayi bika boso bwididi nzayilu yikyedika. 3 Bila basa zaba ko busonga bu Nzambi vayi bantombanga kuba basonga mu busonga buawu veka; mu kumanga tumukina busonga bu Nzambi. 4 Bila Klisto nandi tsuka yi Minsiku, mwingi woso mutu wuntula kiminu mu nandi kakituka wusonga. 5 Kibila Mose wusudikisa busonga bumbasikilanga mu Minsiku ti: “Woso mutu wela sadila mambu amama, wela baka luzingu mu kibila ki mambu beni.” 6 Vayi busonga bumbasikilanga mu kiminu buntuba: Ka wutubanga mu ntim’aku ti: Nani wela kwenda ku diyilu?’ Dinsundula, ‘mwingi kakulula Klisto? 7 Voti: ‘nani wela kuluka ku diyenga?’ Dinsundula ti: ‘mwingi kutombula Klisto mu bafwa.’ 8 Vayi mbi nandi kantubanga? “Dyambu di Nzambi didi difikama; didi va munu’aku ayi mu khati ntim’aku”. Dinsundula “Dyambu” di kiminu tunlonganga. 9 Kibila enati wukikinini ayi mu munu’aku tubidi va meso ma batu boso ti Yesu nandi Mfumu, ayi ngye kukikinina mu ntim’aku ti Nzambi wumvulubusa mu bafwa, buna ngye wela vuka. 10 Kibila mu ntima muawu mwidi kiminu ki busonga, vayi va munu vawu wunzabikisila kwidi baboso phulusu’aku. 11 Bila masonoko mantubanga ti: “Woso mutu widi kiminu mu nandi, kalendi fwa tsoni ko.” 12 Bila vasi ko luvyakunu va khati mwisi Yuda ayi mwisi Ngelese, bila baboso Mfumu yimweka badi. Mfumu beni widi nkwa kimvwama kwidi baboso ba kunsambidilanga. 13 Bila woso mutu wela sambila dizina di Yave wela vuka.” 14 Vayi bwidi balenda sambila mutu bakhambu zaba? Bwidi balenda kikinina mutu bakhambu kuwilanga zitsangu? Bwidi balenda kuwila mu khambu mutu wu kuba longa? 15 Ayi bwidi balenda longila enati basa batuma ko? Banga bo busonimina: “Mayangi beni kumona malu ma batu bansamunanga zitsangu zimona zi mambu mamboti!”