Mubongulu Malongi Madi mu Nzingulu ayi Kisalu Thwadusulu yi Lukutukunu
NGONDA YINTATU 4-10
KYUKA KIDI MU DYAMBU DI NZAMBI | LOMA 12-14
“Mbi Binsundula Kumonisa Luzolo lu Buklisto”
(Loma 12:10) Mu luzolo lu kikhomba, bika luba luzolo lu ntima benu na benu. Bika kadika mutu katwama ntwala mu kumonisa lukinzu kwidi wunkaka.
it-1 59
Luzolo lu Ntima
Luzolo lu kikhomba, (Gr., fi·la·del·fi a, dinsundula, “kumonisa luzolo lu ntima mu khomba”) lufweti ba mu batu boso mu kimvuka ki Baklisto. (Loma 12:10; Ebeleo 13:1; tala mvandi 1 Petelo 3:8.) Mawu malenda vanga kikundi batu boso badi mu kimvuka kiba kifikama, kikinda ayi kingolo beni dedi bo bwididi mu batu babutukila va dikanda dimweka. Kheti baboso mu kimvuka bammonisanga luzolo lu kikhomba, vayi ba kuba kindisa baluta monisa luawu mu phila yilutidi.—1 Tesalonika 4:9, 10.
Fi·ló stor·gos, kidi kikuma ki Kingeleko kinsudula ‘kuba luzolo lu ntima,’ ayi bakisadilanga mwingi kutubila mutu widi wufikama kwidi wunkaka mu kikundi kingolo. Kikuma stér go, mvandi bakisadilanga mwingi kutubila luzolo lubutukila ayi mutu, dedi bwidi mu batu babutukila dikanda dimweka. Mvwala Polo wukindisa Baklisto bakuna khadulu ayoyi. (Loma 12:10) Mvwala Polo mvandi wutuba ti mu bilumbu bi tsuka kwala ba batu ‘bakhambulu luzolo,’ (Gr., á stor·goi) ayi batu beni, bala bungwa.—2 Timoteo 3:3; Loma 1:31, 32.
(Loma 12:17-19) Lubika vutulanga mambi mu mambi. Lutomba vanganga mambu mamboti kwidi batu boso. 18 Enati kuba, ayi enati lwidi lukanu lwinu, bika luzingilanga mu ndembama ayi batu boso. 19 “Bakundi bama, lubika vutulanga mambi benu veka, vayi luvananga bwangu kwidi nganzi yi Nzambi, bila disonama: ‘Minu yivwidi nganzi, minu yela vutula yawu.’
w09 15/10 8 ¶3
“Luzingilanga mu Ndembama ayi Batu Boso”
3 Tanga Loma 12:17. Polo wusudikisa ti mu thangu ba kutuvangila mambu mambi, tulendi vutula ko mambi mu mambi. Ayi kulandakana dilongi adidi, nkinza beni mu makanda batu boso bakhambu sadilanga Yave. Dedi, mutu wukwela wunsadilanga Yave, wumvibidilanga mwingi kubika vutudila dyambu dimbi kwidi nnuni voti nkazi. ‘Kuvutulanga mambi mu mambi,’ kutwadisanga ko mambu mamboti. Vayi, kuvanga mawu kulenda luta twadisa ziphasi.
w07 1/7 24-25 ¶12-13
‘Lubika Vutulanga Mambi mu Mambi’
12 Dilongi dinkaka mvwala Polo kavana, ditedi phila yi kukiebila batu mu kimvuka ayi bo bakhambu sadilanga Yave. Nandi wutuba: ‘Lubika vutulanga mambi mu mambi.’ Dilongi adyodi, dinlandudila buboti mambu katuba theti: “Lulenda mambu mambi.” Diawu, bwidi mutu kalenda tubila ti wunlendanga mambu mambi, boti nandi wumvutulanga batu mambi? Kuvanga mawu kulendi monisa ko ti mutu beni kasi ko luzolo “lukhambu lu mayuya.” Bosi Polo wubwe tuba: “Lutomba vanganga mambu mamboti kwidi batu boso.” (Loma 12:9, 17) Bwidi tulenda sadila mambu amomo?
13 Mu nkanda kasonikina basi Kolinto, Polo wutubila ziphasi bapostolo baba vyokila. Nandi wutuba: ‘tukituka buka kisavu kithalu baboso bantalanga va ntoto wumvimba, zimbasi ayi batu’. . . . Mu thangu ba kutufinga, befu tunsakumunanga; mu thangu ba kutuyamikisa, befu tumvibidilanga; mu thangu ba kutuvunina mambu, befu tuku bavutudilanga mu mambu ma lembami mamboti.’ (1 Kolinto 4:9-13) Bobuawu mvandi bubu, batu boso va nza bammonanga Baklisto bakyedika. Mu thangu batu bammona mambu mamboti tumvanga kheti mu thangu ba kutuvangila mambu mambi, bawu balenda luta kikinina zitsangu tunsamunanga.—1 Petelo 2:12.
(Loma 12:20, 21) Vayi ‘enati mbeni’aku nzala kammona, buna bika wumvana bidia; enati phuila kammona, bika wumvana kanua. Bila bo wulembo vanga mawu buna banga ti ngyewu wulembo tula makala ma mbazu va mbata ntu’andi.’ 21 Kawubika mambi ma kununga, vayi tatamana kununga mambi mu mamboti.
w12 15/11 29 ¶13
Luba Bakubama mu Kukilemvukilanga Benu na Benu
13 Khumbu zinkaka, ḿba ngye wulenda yindula ti wulenda sadisa mutu wube kuvangila dyambu dimbi kazola minswa mi Kibibila. Mvwala Polo wusonika: “‘enati mbeni’aku nzala kammona, buna bika wumvana bidia; enati phuila kammona, bika wumvana kanua. Bila bo wulembo vanga mawu buna banga ti ngyewu wulembo tula makala ma mbazu va mbata ntu’andi.’ Kawubika mambi ma kununga, vayi tatamana kununga mambi mu mamboti.’ (Loma 12:20, 21) Mu kumonisa zikhadulu zimboti mu thangu yi ziphasi, ngye wulenda sadisa kheti mutu widi beni mavanga mambi ayi kunsadisa kaba mutu wumboti. Mu kumonisa ti wumvisa bankaka, ayi kumona kyadi kwidi mutu wube kuvangila dyambu dimbi, ngye wulenda nunga kusadisa mutu beni kulonguka kyedika ki Kibibila. Kheti mambu ma phasi wumvyokila, ngye vana mvutu wumboti, wulenda vana mutu beni lwaku lu kuyindula zikhadulu zyaku zimboti.—1 Petelo 2:12; 3:16.
Bakula Kyuka Kiswama mu Dyambu di Nzambi
(Loma 12:1) A zikhomba zyama, diawu ndikululomba mu dyambu di mamboti ma Nzambi, mwingi lukitambika kwidi Nzambi banga makaba ma moyo, manlongo, mankwangidikanga Nzambi, mu kuvanga kisalu kinlongo mu mayindu maduka voti mu kilunzi ki nsika.
lvs 76-77 ¶5-6
Bwidi bu Kusodila Bisavu bi Kuvuvisila?
5 Kubwongimina Yave kiawu kyuma kilutidi nkinza mu luzingu lwitu. Polo wusudikisa mawu bo katuba: ‘Lukitambika kwidi Nzambi banga makaba ma moyo, manlongo, mankwangidikanga Nzambi.’ (Loma 12:1) Yesu wutuba: ‘Zola Yave Nzambi’aku mu ntim’aku woso, mu mwel’aku woso, mu mayindu maku moso ayi mu zingolo zyaku zyoso.’ (Malako 12:30) Tufweti vananga mangolo mitu moso kwidi Yave. Mu thangu yikhulu, bo basi Isaeli baba tambikanga kibulu buka nkhayilu kwidi Yave, Yave waba tombanga bawu batambika kibulu kidi buvinya. Boti kibulu kisi ko buvunya buduka, Nzambi kabasa kikininanga ko. (Levitiku 22:18-20) Bobuawu mvandi, Yave kalenda manga mbwongimin’itu. Bwidi?
6 Yave wukutukamba: ‘Bika luba banlongo, bila Minu veka yidi wunlongo.’ (1 Petelo 1:14-16; 2 Petelo 3:11) Mwingi Yave kakikinina mbwongimin’itu, yawu yifweti ba yidyodila voti yinlongo. (Deutelonomi 15:21) Befu vanganga mambu Yave kanlendanga buka kitsuza, buphunya, voti mambu matedi ziphevi zimbi, mbwongimin’itu kwidi Yave yilendi ba ko yidyodila. (Loma 6:12-14; 8:13) Tulendi kwangidika ko Yave befu vyokisanga thangu na phila byuma abyobi. Mawu malenda vanga mbwongimin’itu yibika ba yidyodila ayi kuvanga Yave kabika kikinina yawu, ayi mawu malenda tula kikundi kitu ayi nandi va kingela.
(Loma 13:1) Bika kadika mutu katumimina zimfumu, bila kimfumu kyoso kidi, mu Nzambi kieta ba ayi zimfumu zyoso Nzambi wuzibieka.
w08 15/6 31 ¶4
Mambu Mankinza Madi mu Nkanda wu Loma
13:1—Mu phila mbi Nzambi ‘kabyekila zimfumu zyoso’? Zimfumu zyoso zi nza “Nzambi wuzibieka,” mansundula ti bawu badi mu kuyala mu nswa wu Nzambi ayi khumbu zinkaka, Nzambi wubikula luyalu luawu. Tulenda mona bivisa mu mambu Kibibila kintuba matedi luyalu lu minyadi miwombo.
Matangu ma Kibibila
(Loma 13:1-14) Bika kadika mutu katumimina zimfumu, bila kimfumu kyoso kidi, mu Nzambi kieta ba ayi zimfumu zyoso Nzambi wuzibieka. 2 Diawu woso kwa mutu wummanga tumimina zimfumu, buna kasi kinzika ko lutumu lu Nzambi. Batu bakhambu tumamananga, bela tambula thumbudulu. 3 Bila batu bamvanganga mamboti bamonanga zimfumu boma ko; Vayi batu bobo bamvanganga mambu mambi, bawu beti kuzimona boma. Ngye wutidi bika mona zimfumu boma? Vanganga mamboti ayi bawu bela kunyemisa; 4 Bila zimfumu zidi bisadi bi Nzambi mu kibila ki mamboti maku. Vayi enati mambu mambi wumvanganga, buna bika wumona boma, bila bika ti mu phamba zimfumu zimvondilanga. Bila nandi widi kisadi ki Nzambi mwingi kumonisa nganzi yi Nzambi kwidi woso mutu wumvanganga mambi. 5 Diawu, bulutidi mboti kutumamana, bika to mwingi kutina thumbudulu, vayi mu kibila ki kilunzi kyaku. 6 Kiawu kibila lumfutilanga ziphaku, bila zimfumu zidi bisadi bi Nzambi ayi bamvanganga kisalu beni thangu zyoso. 7 Luvana kwidi kadika mutu kyoki ki kafweti tambula: ziphaku, kwidi mutu wufweti tambula ziawu; ziphaku zi byuma kwidi mutu wufweti tambula ziawu; nzitusu kwidi mutu wufweti zitusu; nkembo kwidi mutu wufweti kembusu. 8 Lubika ba pholo kwidi mutu, vayi luzolasananga benu na benu, bila mutu wowo wunzolanga bankaka wuntumamananga minsiku. 9 Bila masonama ti: “wulendi vanga ko kitsuza, wulendi vonda ko, wulendi kwiba ko, wulendi zinina ko,” minsiku myoso minkaka mikangama mu nsiku wummonisa ti: “Wufweti zola wadi yaku banga ngye veka.” 10 Mutu wowo wunzolanga, kavangilanga ko mambi wadi yandi; diawu, ngye zola, widi mu kukinzika minsiku myoso. 11 Luvanga mawu bila benu luzebi thangu mbi tweka, thangu tufweti kotukila yifweni, bila phulusu’itu yima luta fikama kuvyoka mu thangu tuwilukila. 12 Bwilu bweka mana ayi bwisi bweka kya. Diawu, tulozan’anu mavanga ma kitombi ayi bika tuvwata binwanunu bi kyezila. 13 Bika tudyatila mu bufwana, boso bufweni dyatulu mu mwinya, bika ti mu zikhini zivyokidi kitezo, mubika phulu yinwa, mubika kitsuza ayi mambu moso ma tsoni, mubika kukwambila ayi kiphala. 14 Vayi luvwata mfumu Yesu Klisto, ayi lubika kwe yindulanga bwidi bu kuyukutisila zinzinunu zi kinsuni.
NGONDA YINTATU 11-17
KYUKA KIDI MU DYAMBU DI NZAMBI | LOMA 15-16
“Tomba Yave Mwingi Kakuvana Mvibudulu ayi Mbombolo”
(Loma 15:4) Bila mambu moso amama masonama thama, masonimina mwingi kutulonga, mwingi tubaka diana mu mvibudulu ayi mu mbombolo yidi mu masonoko.
w17.07 14 ¶11
“Ludila na Badi mu Kudila”
11 Kinongo kimmonisa kyunda Yesu kamona mu thangu Lazalu kafwa, kidi kimweka mu matangu mawombo ma Kibibila ma tuvananga mbombolo. Kibibila kintuba, ‘Bila mambu moso amama masonama thama, masonimina mwingi kutulonga, mwingi tubaka diana mu mvibudulu ayi mu mbombolo yidi mu masonoko.’ (Loma 15:4) Boti ngyewu widi kyunda mu kibila ki lufwa lu mutu wunzolanga, wulenda baka mbombolo mu matangu madi va wanda:
▪ “Yave widi wufikama kwidi batu bobo badi mintima mikofakana; ayi wumvukisanga phevi yidi mu kyadi kingolo.”—Minkunga 34:18, 19.
▪ “Mu thangu mayindu maba mawombo mu minu, Ngyewu [Yave] wumbomba ayi wuvumbika mwel’ami.”—Minkunga 94:19.
▪ “Mvandi, bika naveka Mfumu’itu Yesu Klisto ayi Nzambi Tat’itu, wutuzola beni ayi wutuvana mbombolo yikayisukanga ko ayi wutuvana dyana dimboti mu nzila mamboti mandi tukhambu fwana kutambula; babomba mintima minu ayi balukindisa mu mavanga moso mamboti ayi mu thubulu yoso yimboti.”—2 Tesalonika 2:16, 17.
(Loma 15:5) Bika Nzambi tho yi mvibudulu ayi yimbombolo kaluvana benu na benu mayindu mamweka maba mu Yesu Klisto,
w16.04 14 ¶5
‘Bika Mvibudulu Yimanisa Kisalu Kyandi’
5 Tomba Yave mwingi ka kukindisa. Yave widi ‘Nzambi tho yi mvibudulu ayi yimbombolo.’ (Loma 15:5) Nandi kavisanga ko to mambu tumvyokila mu luzingu, vayi wumvisanga mvandi bwidi mambu ma tuzungidila, mabanza mitu ayi mambu tutambakana va dikanda tubutukila ma tutwadisilanga ziphasi. Kiawu kibila, nandi to wufweti kutusadisa kukindama. Kibibila kintuba ti ‘Nandi wundedikisanga zitsatu zi batu bobo ba kunkinzikanga; Wunkuwanga bidilu biawu bo bandinda lusalusu ayi wuku bavukisanga.’ (Minkunga 145:19) Bwidi Nzambi katuvaninanga mangolo mwingi tukindama?
(Loma 15:13) Bika Nzambi tho yi dyana, kaluwesa mu mayangi moso ayi mu ndembama mu kibila ki lufyatu lwidi mu nandi, mwingi dyana diba diwombo mu benu mu lulendu lu phevi yinlongo.
w14 15/6 14 ¶11
“Wufweti Zola Yave Nzambi’aku”
11 Yave wutuvana ‘dyana di kutu wesa mu mayangi ayi ndembama.’ (Loma 15:13) Kivuvu Yave katuvana, kitusadisanga tukindama mu mambu malenda tota kiminu kitu. Baklisto basolo bala monisa ti badi ‘bakwikama nate mu lufwa, bala tambula kolowa yi luzingu ku diyilu.’ (Nzaikusu 2:10) Baboso badi kivuvu ki kuzinga va ntoto bala tatamana bakwikama, bala tambula lusakumunu mvu ka mvu ku Paladizu Nzambi kakanikisa. (Luka 23:43) Bwidi tuntadilanga kivuvu beni? Tumonanga ko mayangi, ndembama ayi mvandi luzolo kwidi Yave wutuvana “kadika dikaba dimboti ayi kadika dikaba difwana”?—Yakobi 1:17.
Bakula Kyuka Kiswama mu Dyambu di Nzambi
(Loma 15:27) Ngete, bawu bavangila mawu mu luzolo luawu, ayi bukyedika, pholo yinneni baba kwidi bawu; bila enati bapakanu batambula byuma bi kiphevi bi basi Yuda, buna bawu mvawu bafweti kuba sadisa mu byuma biawu bi kinsuni.
w89 1/12 24 ¶3
“Kivisa ki Luzolo Lwinu Lukyedika”
Bukyedika, zikhomba ziawu bakhambu ba basi Yuda, bamonisa luzolo mu kuba sadisa. Mvandi, “pholo yinneni” baba kwidi Baklisto ku Yelusalemi. Bila, kwisi ko ku Yelusalemi kutyamukina zitsangu zimboti nate kwidi batu bakhambu ba basi Yuda? Diawu Polo katubila: ‘enati bapakanu batambula byuma bi kiphevi bi basi Yuda, buna bawu mvawu bafweti kuba sadisa mu byuma biawu bi kinsuni.’—Loma 15:27, A Bíblia na Linguagem de Hoje.
(Loma 16:25) Mutu wowo wulenda kulu kindisa, dedi bo bwididi zitangu zimboti yinlonganga zitedi Yesu Klisto, boso bwididi nzaikusu yi mambu maswama, bakhambu yolukila tona thama
Perspicaz vol-3¶ 320 ¶2
Kubikula Mankwiza Kuntwala, Kusikika Mambu Mankwiza Monika
Mesiya voti Klisto, wuyiza ba mutu wowo bakanikisa ayi mu nzil’andi batu boso basonga ba makanda ma zitsi zyoso va ntoto, bala tambula lusakumunu. (Ngalatia 3:8, 14) Khumbu yitheti batubila matedi “nkunu” beni, yiba mu thangu Adami ayi Eva basumuka ku lumbu lu Edeni, vayi mawu mamonika ava Abeli kabutuka. (Ngenesi 3:15) Mambu beni mamonika 4.000 di mimvu kumbusa ava nzaikusu yi “mambu maswama” mayiza zabikisa nani wunkwiza ba ‘nkunu’ voti Mesiya. Ayi mawu maba mambu ba ‘bakhambu yolukila tona thama.’—Loma 16:25-27; Efeso 1:8-10; 3:4-11.
Matangu ma Kibibila
(Loma 15:1-16) Vayi befu twidi bakinda mu kiminu, tufweti vibidila mu lebakana ku batu bobo badi balebakana, ayi tubika kwangidikanga to befu veka. 2 Bika kadika mutu katomba yangidika wadi yandi mu kuvanga mamboti mandi, mwingi kunkindisa. 3 Bila Klisto mvandi kasa tomba ko kukikwangidika naveka, vayi, dedi busonimima: ‘Bifingu bi batu bobo ba kufinga, bimbwa mu minu.’ 4 Bila mambu moso amama masonama thama, masonimina mwingi kutulonga, mwingi tubaka diana mu mvibudulu ayi mu mbombolo yidi mu masonoko. 5 Bika Nzambi tho yi mvibudulu ayi yimbombolo kaluvana benu na benu mayindu mamweka maba mu Yesu Klisto, 6 mwingi mu ntima wumweka ayi mu mbembu yimweka, lukembisa Nzambi ayi Tata yi mfumu’itu Yesu Klisto. 7 Diawu, lukiyakulanga benu na benu, banga phila Klisto kaluyakudila, mu kibila ki nkembo wu Nzambi. 8 Bila minu yikulukamba ti Klisto wukituka kisadi ki batu bazengu kibakala mwingi kumonisa ti Nzambi widi wukwikama mwingi kudukisa zikhanu Nandi kavangila kwidi bakulu bawu, 9 ayi mwingi bapakanu bakembisa Nzambi mu kibila ki kyadi Kyandi. Dedi bo disonimina ti: ‘Diawu, yala kukembisa va khati bapakanu ayi mu dizina dyaku yala yimbidila.’ 10 Ayi nandi wubwela tuba dyaka: ‘Luyangalala, benu bapakanu, va kimweka ayi dikabu dyandi.’ 11 Ayi wubwe tuba dyaka: ‘Lukembisa Yave, benu bapakanu boso, bika baboso bankembisa.’ 12 Yesaya wubwela tuba: ‘Mu nkunu wu Yese, mwala basikila mutu wumweka wela telama mwingi kuyadila mimvila myoso; bapakanu bela tula dyana diawu mu nandi.’ 13 Bika Nzambi tho yi dyana, kaluwesa mu mayangi moso ayi mu ndembama mu kibila ki lufyatu lwidi mu nandi, mwingi dyana diba diwombo mu benu mu lulendu lu phevi yinlongo. 14 Zikhomba zyama, minu veka yinkikinina ti benu mvinu lwidi bawala mu mamboti, mu nzayilu ayi lwidi bafwana mu kukilubulanga benu na benu. 15 Vayi, mu mambu mankaka, minu yikulusonikina mu bukyedika mwingi kubwe lutebula mawu moyo. Yimvanga mawu mu kibila ki nlemvo wowo tukhambu fwana kutambula Nzambi kaphana 16 mwingi yiba kisadi ki Yesu Klisto kwidi bapakanu. Yikivana mu kusala kisalu ki nganga Nzambi, mu samuna nsamu wumboti wunlongo wu Nzambi, mwingi bapakanu bakituka dikabu dinkwangidika Nzambi, dyodi phevi yinlongo kabieka dinlongo.
NGONDA YINTATU 18-24
KYUKA KIDI MU DYAMBU DI NZAMBI | 1 KOLINTO 1-3
“Ngye Widi Mutu wu Kinsuni voti Mutu wu Kiphevi?”
(1 Kolinto 2:14) Vayi mutu wu kinsuni katambulanga ko mambu ma Pheve yi Nzambi bila va meso mandi, madi mambu ma buvungisi ayi kalendi ku mazaba ko, bila mu phevi bamfyonguninanga mawu.
Mbi Binsundula Kuba Mutu wu Kipheve?
4 Mayindu mbi mutu wu kinsuni kadi? Mutu wu kinsuni widi mayindu ma nza, wuntsikikanga mayindu mandi mu mambu mambi. Polo wusonika ti kifu beni kidi buka ‘pheve yinsalanga bubu mu batu bakhambu tumamananga.’ (Efeso 2:2) Kifu akyokyo, kimvukumunanga bawombo kulandakana batu badi zikhadulu beni. Bawu bamvanganga mambu bammonanga ti madi mambote mu bawu, bavwanga ko nkinza zithumu zi Nzambi. Mutu wu kinsuni, wunyindulanga to mambu ma kinsuni, buka wuntombanga kimfumu, zimbongo ayi zitsatu zyandi ziba va ntwala mu mamoso.
5 Mutu wu kinsuni, wumvanganga mambu Kibibila kantedila “mavanga ma nsuni”. (Ngalatia 5:19-21) Mu nkanda wutheti Polo kasonikina Baklisto ku Kolinto, nandi wutubila mambu mankaka batu ba kinsuni bamvanganga. Badi beni kinthatu, bamvasanga bankaka, bamvukumunanga bankaka kuba mambayisa, bakinzikanga ko zimfumu, bantulanga bidya ayi malavu va theti mu luzingu luawu. Mutu wu kinsuni kakindamanga ko mu thangu ba kuntota kuvanga mambu mambi. (Zingana 7:21, 22) Yuda wusonika ti batu badi mayindu ma kinsuni bala zimbisa phevi yi Yave.—Yuda 18, 19.
(1 Kolinto 2:15, 16) Vayi mutu wu kiphevi wunsudikanga mambu moso ayi kwisi ko mutu wulenda kunsudika. 16 Bila didi disonama: ‘Nani wuzaba mayindu ma Yave mwingi kanlonga’? Vayi befu, mayindu ma Klisto madi yitu.
Mbi Binsundula Kuba Mutu wu Kipheve?
6 Vayi mutu wu kipheve, wumvwanga nkinza kikundi kyandi na Nzambi. Wumbikanga phevi yinlongo yi Nzambi yindyatisa ayi wumvanganga mangolo mwingi kulandakana kifwani ki Yave. (Efeso 5:1) Nandi wumvanganga mangolo mwingi kulonguka bwidi Yave kanyindudilanga ayi kutadila mambu mu phila Yave kamatadilanga. Nzambi mutu wukyedika mu nandi. Mutu widi mayindu ma Nzambi, mvandi wunkinzinkanga zithumu zi Yave mu mambu moso ma luzingu. (Minkunga 119:33; 143:10) Nandi kavanganga ko “mavanga ma nsuni” vayi wunkunanga “mbutu wu pheve.” (Ngalatia 5:22, 23) Mwingi kusudikisa bubote mbi binsundula mutu widi mayindu ma Nzambi, tala kifwani akiki: Mutu widi mayindu ma kusumba ayi kusumbisa byuma, bakuntedilanga mutu widi mayindu ma lungosu, bo buawu mvandi mutu widi mayindu ma kusadila Nzambi mu bukyedika, ba kuntedilanga mutu wu kipheve.
Mbi Binsundula Kuba Mutu wu Kipheve?
15 Bwidi tulenda landikinina kifwani ki Yesu? 1 Kolinto 2:16 yintuba ti tufweti ba “mayindu ma Klisto”. Ayi nkanda Loma 15:5 wutu tebula moyo ti tufweti konzuka mu ‘mayindu ayi kuba zikhadulu buka zi Yesu Klisto kamonisa.’ Mwingi tuba buka Yesu, tufweti longuka kuyindula, kutadila ayi kuvanga mambu mu phila nandi kaba vangilanga. Kibila Yesu wuvyoka beni kutatubukila kuvanga luzolo lu Tat’andi, kubika kwandi mambu mankaka. Ayi befu kuvanga mangolo mwingi kuba buka Yesu, buawu twala bwela kufikimina Yave. Diawu didi dyambu di nkinza beni kulandakana kifwani ki Yesu.
Bakula Kyuka Kiswama mu Dyambu di Nzambi
(1 Kolinto 1:20) Kwidi mutu widi ndwenga kadi? Kwidi nsoniki kadi? Kwidi mutu wumfindanga ziphaka mu thangu ayiyi kadi? Nzambi kasa kitula ko ndwenga yi nza ayiyi buvungisi?
it-3 480 ¶1
Ndwenga
Vayi nza mu ndweng’andi, yimonisa buvungisi mu kumanga Yesu Klisto Nzambi kafila; minyadi mi nza, kheti baba batu bandwenga, vayi ‘babanda Mfumu yi nkembo va dikunzi.’ (1 Kolinto 1:18; 2:7, 8) Vayi Nzambi waba monisanga ti ndwenga yi batu ba nza, yiba yi buvungisi, ayi wufwisa zitsoni kwidi batu bawu ba ndwenga mu kusadila byuma bawu baba tubanga ti biba ‘byuma bi buvungisi bu Nzambi,” ayi mvandi mu kusadila batu baba tedilanga ‘bivungisi, balebakana ayi bakhambulu tsalulu,’ mwingi kuvanga lukanu Lwandi lusalama. (1 Kolinto 1:19-28) Polo wutebula moyo Baklisto ku Kolinto ti ‘ndwenga yi ntoto awuwu [ayi] ndwenga yi zimfumu zi thangu ayiyi’ byala bungwa; vayi ndwenga beni yisa ba ko mu zitsangu zi kiphevi mvwala Polo kaba samunanga. (1 Kolinto 2:6, 13) Nandi wulubula Baklisto ku Kolosai bakikeba mwingi babika vukumuka mu “malongi [fi·lo·so·fí as, dinsundula: luzolo mu ndwenga] ma luvunu ayi maphamba ma batu.”—Kolosai 2:8; tala lutangu 20-23.
(1 Kolinto 2:3-5) Ayi bo minu yiba yinu, yiba wulebakana, mu tsisi ayi mu lukhuku luwombo; 4 Thubulu’ami ayi malongi mami, masi singimina ko mu mambu ma ndwenga vayi masingimina mu mavanga ma pheve ayi lulendu, 5 mwingi kiminu kinu kibika singimina mu ndwenga yi batu vayi mu lulendu lu Nzambi.
w08 15/7 27 ¶6
Mambu Mankinza Madi mu Nkanda wu Kolinto
2:3-5. Mu thangu kaba vana kimbangi ku Kolinto mu kibwangu kimweka basi Ngeleko baba longukilanga, ḿba Polo wukiyuvusa ti nandi kalenda nunga kuvanga batu baba kunkuwa bankikinina. Vayi kheti bobo, Polo kasa bika ko boma voti tsisi kaba bimvanga kalebakana mu kisalu kyandi ki kusamuna Nzambi kamfyatila. Bobuawu mvandi befu bubu, tulendi bika ko moso kwa mambu ma tutula kikaka mu kusamuna zitsangu zimboti zi Kintinu ki Nzambi. Tulenda tomba lusalusu lu Yave mu lufyatu dedi bo Polo kavangila.
Matangu ma Kibibila
(1 Kolinto 1:1-17) Polo, mu luzolo lu Nzambi wutelu mwingi kuba mvwala wu Yesu Klisto va kimweka ayi khomb’itu Sositeni, 2 bafidisi mboti kwidi kimvuka ki Nzambi kidi ku Kolinto, kwidi benu lubyeku banlongo mu kithwadi mu Yesu Klisto ayi kwidi bawu batelu mwingi kuba banlongo, va kimweka ayi baboso badi mu bibwangu byoso bandindanga lusalusu mu dizina di Mfumu’itu Yesu Klisto, Mfumu’awu ayi Mfumu’itu: 3 Bika mboti tukhambu fwana mu kutambula ayi ndembama yi Nzambi Tat’itu, ayi yi Mfumu’itu Yesu Klisto yibanga yinu. 4 Minu yimvutudilanga matondo thangu zyoso kwidi Nzambi’ama mu kibila kinu, mu kibila ki mboti’andi tukhambu fwana kutambula kaluvana mu Yesu Klisto; 5 bila benu lutambula kimvwama mu mambu moso, mu thubulu ayi mu dyela, 6 boso bumonikina kimbangi ki Klisto mu benu, 7 diawu, buabu vasi ko ni dikaba dimweka di nlemvo wu Nzambi dikabulu mu benu lwidi mu kuvingila mu tsatu yingolo thangu Mfumu’itu Yesu Klisto kela monika. 8 Mvandi, nandi wela kulukindisa nate kuna tsukulu, mwingi lubika ba tsembolo mu lumbu ki Mfumu’itu Yesu Klisto. 9 Nzambi wulutela mwingi luba kithwadi ayi Mwan’andi Yesu Klisto, Mfumu’itu, widi wukwikama. 10 Zikhomba zyama, minu ndikululeba mu dizina di Mfumu’itu Yesu Klisto, luzingila mu kithwadi kimboti benu na benu ayi kithatu kibika ba va khat’inu. Vayi luba kithwadi mu mabanza mamweka ayi mu mayindu mamweka. 11 Bila, zikhomba zinkaka zinkalanga ku nzo Kloe bakhembi ti ziphaka ziwombo zidi va khat’inu. 12 Vayi tala mambu yintomba kutuba: kadika mutu mu benu wuntubanga: ‘Minu mu dikabu di Polo yidi,’ voti ‘minu mu dikabu di Apolo yidi’; mvandi ‘Minu mu dikabu di Petelo yidi,’ voti ‘Minu mu dikabu di Klisto yidi.’ 13 Vayi bukyedika kwandi ti Klisto widi wuvasuka? Polo nandi wubandu va dikunzi mu kibila kinu? Voti, mu dizina di Polo lubotimina? 14 Minu yimvutulanga matondo bo yikhambu botika ni mutu mu benu, kubotula kwandi Klisipo ayi Ngayo, 15 mwingi ni mutu kabika tuba ti mu dizina dyama kabotimina. 16 Ngete, yilendi zimbakana ko mvandi ti yibwe botika batu bankalanga va nzo yi Stefana. Kubotula kwandi batu abobo, yisa zaba ko kani yibotika dyaka mutu wunkaka 17 Bila Klisto kasa kuthuma ko mwingi kubotika, vayi mwingi kulonga nsamu wumboti, ayi bika ti mu dyela di kimutu, mwingi dikunzi di Klisto dibika ba diphamba.
NGONDA YINTATU 25-31
KYUKA KIDI MU DYAMBU DI NZAMBI | 1 KOLINTO 4-6
“Ndambu Luvi Lumfunisanga Falina Yoso Bama Soba”
(1 Kolinto 5:1, 2) Mu bibwangu byoso mulembo kuwakana zitsangu zi kitsuza kidi va khat’inu, kitsuza kikhambulu ni monikanga kwidi bapakanu:—dibakala dimweka wulembo lekanga ayi nkyeto wu tat’andi. 2 Ayi benu lwidi mu kukinyemisa? Bukyedika, khanu lwisi ko mu kyunda mwingi lubotula dibakala divengi mambu amomo va khati’inu?
(1 Kolinto 5:5-8) benu lufweti yekula mutu wu phila ayoyi kwidi Satana mwingi nyitu’andi yibungwa, ayi phevi’andi yivuka mu kilumbu ki Mfumu. 6 Lunyemu mwidi, lwisi ko lumboti. Musa zaba ko ti ndambu luvi lumfunisanga falina yoso bama soba? 7 Lubotula luvi lukhulu, mwingi lukituka falina yimona, yikhambulu luvi, dedi bo mwididi. Bila Klisto, dimemi ditu di Pasika ditambuku. 8 Diawu, bika tukembil’anu nyengo wu Pasika, bika ti ayi luvi lukhulu, luvi lu mambu ma luvunu ayi mambu mambi, vayi bika tukembil’anu nyengo beni ayi mapha makhambulu luvi, mu buvedila ayi mu bukyedika.
(1 Kolinto 5:13) vayi Nzambi nandi wumfundisa badi ku nganda? ‘Lubotula mutu wumbi va khat’inu.’
it-2 116
Luvi
Kyokiawu kifwani mvwala Polo kasadila mu thangu kakamba kimvuka ki Kolinto mwingi bakukisa mu kimvuka dibakala diba vanganga kitsuza bo katuba: ‘Musa zaba ko ti ndambu luvi lumfunisanga falina yoso bama soba? Lubotula luvi lukhulu, mwingi lukituka falina yimona, yikhambulu luvi, dedi bo mwididi. Bila Klisto, dimemi ditu di Pasika ditambuku.’ Bosi, nandi wumonisa mbi kaba tomba kutuba bo kasadila kikuma “luvi”: ‘Diawu, bika tukembil’anu nyengo wu Pasika, bika ti ayi luvi lukhulu, luvi lu mambu ma luvunu ayi mambu mambi, vayi bika tukembil’anu nyengo beni ayi mapha makhambulu luvi, mu buvedila ayi mu bukyedika.’ (1 Kolinto 5:6-8) Polo wusadila kifwani ki mambu maba monikanga mu nkungi wu basi Yuda wu Mapha Makhambu Luvi waba landudilanga nkungi wu Pasika. Dedi bo nkadu falina yidi luvi bama soba yilenda vangila falina yoso yi mapha yifuna, bobuawu mvandi, boti basa botula ko dibakala beni di kitsuza, khanu kimvuka kyoso kiyiza ba kibiva va mesu ma Yave, ayi khanu nandi wuvukumuna mvandi bankaka. Bawu baba tombila kubotula “luvi” va khati’awu, dedi bo basi Isaeli bakhambu bela nswa wu kulunda luvi mu zinzo ziawu mu thangu yi nkungi.
it-3 545
Satana
Mbi binsundula ‘kuyekula mutu kwidi Satana mwingi nyitu’andi yibungwa’?
Bo kavana thwadusulu mu kimvuka ki Kolinto mu matedi mbi balenda vangila khomba mweka mu kimvuka wuba bundananga nyitu na nkyeto wu tat’andi, mvwala Polo wuba sonikina: ‘[luvana] mutu beni kwidi Satana mwingi nyitu’andi yibungwa.’ (1 Kolinto 5:5) Alulu, luba lutumu lu kubotula dibakala beni mu kimvuka, mu kubika bwe ba yandi kikundi. (1 Kolinto 5:13) Kunkwekula kwidi Satana, kuvanga mutu beni kabotuka mu kimvuka ayi kunkwekula mu nza Satana kanyadila. Dibakala adyodi bandedikisa buka ‘nkadu falina yidi luvi’ mu khati ‘falina yoso.’ Nandi wuba ‘mutu wu kinsuni,’ va khati kimvuka. Ayi mu kubotula dibakala beni di kitsuza, kusadisa kimvuka kiba kikinda mu kiphevi, ayi kubunga ‘nsuni’ wuba va khati’awu. (1 Kolinto 5:6, 7) Bobuawu mvandi, Polo wuyekula Ilimenai ayi Alesandelo kwidi Satana, bila babika kiminu kiawu ayi kilunzi kimboti baba, ayi mu kibila beni bayiza zimbisa kiminu baba.—1 Timoteo 1:20.
(1 Kolinto 5:9-11) Mu nkanda awowo yilusonikina, yi lulomba lubika dyatanga na batu bamvanganga kitsuza. 10 Vayi yisa tuba ko ti lubika kolukanga na batu ba nza ayiyi, bamvanganga kitsuza, badi lukokotu; bankwibanga byuma bingana voti bo bansambilamba bitumba; bila enati lufweti tina batu boso, buna lufweti botuka mu nza ayiyi. 11 Vayi minu yikulusonikina ti: enati vadi mutu bantedilanga khomba vayi wunzingilanga mu kitsuza, widi lukokotu, wunsambilanga bitumba, wumfinganga, voti widi kikolo ki malavu, voti wunkwibanga byuma bingana, buna lubika ba yandi nkangulu, ni kudya va kimweka na mutu beni.
lvs 241, tsudukusu yi bikuma
Kuvayikusu mu Kimvuka
Bo khomba kavengi disumu dingolo mu khambu nyongina diawu ayi mengi landakana zithwadusulu zi Yave, nandi kalendi bwe tangukila ko khomba yi kimvuka. Kafweti vayikusu mu kimvuka. Mu thangu bamvayikisa mutu mu kimvuka, tulendi ko kubwe kangala yandi ni kukoluka yandi. (1 Kolinto 5:11; 2 Yoane 9-11) Kuvayikisa mutu mu kimvuka yidi phila yi kuvedisila dizina di Yave ayi kukyebila kimvuka. (1 Kolinto 5:6) Mvandi yidi phila yi kusadisila mutu beni kanyongina masumu mandi ayi kuvutuka kwidi Yave.—Luka 15:17. Kapu 3, lutangu 19
Bakula Kyuka Kiswama mu Dyambu di Nzambi
(1 Kolinto 4:9) Bila yimwena ti Nzambi wutu kitula zimvwala, mu ntanda wu batu basuka va nza ayiyi. Twidi buka batu bazengolo nkanu wu lufwa; bila tukituka buka kisavu kithalu baboso bantalanga va ntoto wumvimba, zimbasi ayi batu.
w09 15/5 24 ¶16
Zimbasi—‘Zinsadilanga Nzambi’
16 Baklisto bamvyokila mu zithotolo badi ‘kisavu kithalu kwidi zimbasi.’ (1 Kolinto 4:9) Zimbasi zimmonanga mayangi mu kumona mangolo tumvanga mwingi tutatamana bakwikama, mvandi bankwangalalanga mu thangu mutu be vola disumu kambalula mavanga. (Luka 15:10) Zimbasi zimmonanga zikhadulu zimboti bakyeto bansadilanga Yave badi. Kibibila kimmonisa ti ‘nkyeto mu kibila ki zimbasi, kafweti ba ayi kidimbu ki lulendo va ntu’andi.’ (1 Kolinto 11:3, 10) Bukyedika, zimbasi zinkwangalalanga beni kumona bakyeto bansadilanga Yave, va kimweka ayi batu bankaka va ntoto kumonisa ti bankinzika zithwadusulu zi kimvuka. Kutumamana mu phila ayoyi, kunsadisanga beni bivangu abyobi bi kiphevi.
(1 Kolinto 6:3) Musa zaba ko ti twela fundisa zimbasi? Diawu, kibila mbi tulendi ko kufundisila mambu ma luzingu alulu?
it-2 674
Nsiku
Nsiku Zimbasi Batambula. Kheti zimbasi zilutidi zangama na batu va ntoto, vayi bawu bantumukinanga minsiku ayi zithumu zi Nzambi. (Ebeleo 1:7, 14; Minkunga 104:4) Yave mvandi wuvana zithwadusulu kwidi mbeni’andi Satana ayi wuntula nkaku mu mambu kalenda nunga kuvanga. (Yobi 1:12; 2:6) Misiela nkulutu wu zimbasi, wumonisa ti wukikinina ayi wukinzika kimfumu Yave kadi buka Mfundisi Wulutidi mu thangu kafindana ziphaka ayi Satana bo katuba: ‘Bika Yave kavana thumbudulu.’ (Yuda 9; dedikisa ayi Zakalia 3:2.) Yave wutula zimbasi zyoso mu minswa mi Yesu Klisto. (Ebeleo 1:6; 1 Petelo 3:22; Matai 13:41; 25:31; Filipi 2:9-11) Diawu, mu lutumu lu Yesu, mbasi yimweka yifilu buka mvwala kwidi Yoane. (Nzaikusu 1:1) Vayi mu 1 Kolinto 6:3 mvwala Polo wutubila zikhomba zi Yesu zi kiphevi buka bafilu mwingi kufundisa zimbasi, ḿba katubila mawu bila bawu mvawu bala ba va kimweka na Yesu mu thangu nandi kala fundisa ziphevi zimbi.
Matangu ma Kibibila
(1 Kolinto 6:1-14) Mu thangu wumweka mu benu widi mambu ayi wadi yandi, bwidi kalenda kumfundila kwidi mimfundisi mikhambulu misonga, bika kwandi kwidi banlongo? 2 Voti musa zaba ko ti banlongo bala fundisa nza? Vayi, boti benu mwala fundisa nza, bukyedika ti mulendi nunga ko kufundisa mambu makhambulu beni nkinza? 3 Musa zaba ko ti twela fundisa zimbasi? Diawu, kibila mbi tulendi ko kufundisila mambu ma luzingu alulu? 4 Boti benu mwidi mambu ma luzingu alulu mafweti fundusu, kibila mbi munsodila batu kimvuka kikhambu tadila buboti? 5 Ndintubila mambu amama mwingi kulufwisa tsoni. Bukyedika ti vasi ko dibakala di ndwenga va khat’inu wulenda fundisa zikhomba zyandi? 6 Angi, khomba wumfundisanga khomb’andi kwidi batu bakhambu wilukilanga! 7 Bukyedika, yidi nzimbala yinneni kwidi benu veka bo lunfundasana benu na benu. Kibila mbi lukhambu kangila mintima mu thangu ba kuluvangila mambu makhambulu masonga? Bila mbi lulendi tala ko baziona byuma binu? 8 Vayi, benu mumvangilanga makhambulu masonga ayi lunzionanga bingana, ayi mumvangilanga mawu kwidi zikhomba zinu! 9 Voti, musa zaba ko ti batu bakhambulu basonga balasa baka ko kibwangu mu Kintinu ki Nzambi? Mubika vunuka. Batu bamvanganga kindumba, bansambilanga bitumba, bamvanganga kitsuza, babakala bambundananga na babakala yawu voti bakyeto na bakyeto yawu, 10 mivi, batu badi lukokotu, bikolo malavu, batu bamfinganga badi yawu, ayi batu banzionanga bingana, balasa baka ko kibwangu mu Kintinu ki Nzambi. 11 Buawu bobo bubela batu bankaka mu benu. Vayi benu lumana sukulu; lumana vedoso; Benu mukitulu basonga mu dizina di Mfumu Yesu Klisto ayi mu phevi yi Nzamb’itu. 12 Benu muntubanga: ‘Minu yidi nswa mu mambu moso.’ Vayi mambu moso, masi mfunu ko. Minu yidi nswa mu mambu moso, vayi yimengi kituku mvika kwidi ni dyambu di mweka. 13 Bidya bidi mu kibila ki kivumu ayi kivumu mu kibila ki bidya, vayi Nzambi wela bunga kivumu ayi bidya. Nyitu yisa vangu ko mu kibila ki kitsuza, vayi mu kibila ki Mfumu, ayi Mfumu widi mu kibila ki nyitu. 14 Vayi Nzambi wuvulubusa Mfumu mu bafwa ayi wela kutuvulubusa befu mvitu mu lulendo lwandi.