Ngie Zebi?

Buidi bisono bidi mu dimanya dikhulu, binkindisila mambu madi mu Kibibila?

KU KISUEKULU ki biuma bikhulu ku Yelusalemi, babakula dimanya disona mu khati tsika mimvu 700-600 A.T.K. Babakula dimanya beni va kibuangu kimueka vaba zingilanga batu, kiba kifikama na divula di Hebron ku Isaeli. Bisono beni biaba tuba: “Bika Hagaf, muana wu Hagav kasingu mu Yahweh Sabaot”. Buidi bisono beni bididi nguizani na Kibibila? Biawu bimmonisa ti dizina di Nzambi, Yave disonama mu bisono bikhulu bi Kiebeleo YHWH, diba dizabakana ayi baba sadilanga diawu mu thangu yikhulu. Mambu mankaka maba masonama mu mabulu maba va kibuangu beni, mammonisa ti biba bibuangu batu baba dengininanga voti baba suaminanga. Ayi khumbu zinkaka bawu baba sonikanga mazina ma batu kubunda mvandi dizina di Nzambi mu bibaka.

Mu matedi mambu maba mu dimanya beni babakula, Dotora Rachel Nabulsi wunsadilanga ku kikola kinangama ku Geórgia, wutuba: “Bo dizina YHWH dimmonika khumbu ziwombo va kibuangu beni . . . Mawu mammonisa ti dizina YHWH diba beni nkinza mu luzingu lu basi Isaeli ayi basi Yuda.” Mawu madi nguizani na mambu Kibibila kintuba matedi dizina di Nzambi didi disonama YHWH mu Kiebeleo bivevi di zikhumbu. Ayi zikhumbu zinkaka mu mazina ma batu muba mvandi dizina di Nzambi.

Bikuma “Yahweh Sabaot,” disonama mu dimanya binsundula “Yave Nkua Nkangu wu masodi.” Mawu mansundula ti bakana ko to dizina di Yave baba sadilanga mu thangu yikhulu vayi mvandi bikuma “ Yave Nkua Nkangu wu masodi”. Mawu mvandi madi nguizani na bikuma “Yave Nkua Nkangu wu masodi”, bimmonikanga bubu mu 283 di zikhumbu mu Kibibila. Ayi binluta monikanga mu zibuku zi Yesaya, Yelemia ayi Zakalia.