1-3. Bo mutu kafwidi byuvu mbi batu bayikuvusanga, ayi mimvutu mbi binganga biwombo bamvananga?

KIBIBILA kitukamba ti ‘lufwa lwala sa bwe ba ko.’ (Nzaikusu 21:4) Mu kapu Yintanu, tumalonguka ti khudulu yilenda vanga befu tubaka luzingu lu mvu ka mvu. Vayi ti bubu batu bakhidi fwa. (Mpovi 9:5) Diawu tala kyuvu kinneni tuyikuvusanga: Kwidi tunkwendanga bo tufwidi?

² Mvutu wu kyuvu akyokyo nkinza beni widi, bo ti tube fwilu mutu tunzolanga beni. Wulenda yindula: ‘Mambu mbi kammonokono? Wulembu tumona? Kalenda kutusadisa? Tulendi ko bwe kummona?’

³ Binganga biwombo bimvananga mimvutu mivyakana mu byuvu abyobyo. Binlonganga ti ngye kuba mavanga mamboti, bo fwidi ku diyilu wunkwenda. Vayi ti mavanga mambi widi, wala kwenda ku bulungi kavya mbazu. Binkaka bintubanga ti mutu bo kafwidi, wunkitukanga phevi ayi wubwe zinganga na batu boso ba dikanda dyandi ba twamina kufwa. Ayi babwe tubanga ti bo mutu kafwidi ba kumfundisanga, bosi wubwe butukanga mu dikanda dinkaka voti mu kibulu.

4. Diyindu mbi di dedakana binganga byoso badi mu matedi bafwa?

⁴ Binganga byoso bidi ndongusulu zivyakana. Vayi diyindu dimweka badi mu matedi bafwa. Bantubanga ti bo mutu kafwidi, vadi na kyuma mu nandi kibwe zinganga. Mawu makyedika?

KWIDI TUNKWENDANGA BO TUFWIDI?

5, 6. Kyedika mbi kitedi mu bafwa?

⁵ Yave zebi kyedika kitedi mu lufwa ayi wutukamba ti mutu bo kafwidi, luzingu lwandi lumeni. Lufwa kukhambu ku moyo. Vayi bo mutu kafwidi, mayindu ayi mabanza mandi moso mafwidi voti kalendi bwe zinga khonzo yinkaka ko.a Bo tufwidi tulendi bwe mona ko, tulendi bwe kuwa ko ayi tulendi bwe yindula dyambu dimvela ko.

⁶ Ntinu Salomo mvandi wusonika ti ‘bafwa balendi bwe zaba ko ni kyuma kimvela.’ Balendi bwe zola ko, balendi bwe ba kithatu mu mutu ko, balendi bwe ‘vanga ko bisalu ni kuyindula ayi kuzaba mamvyoka.’ (Mpovi 9:5, 6, 10.) Buku yi Minkunga 146:4 yi tukamba ti bo mutu kafwidi, ‘mayindu mandi’ moso mvandi mafwidi.

MBI YESU KATUBA MATEDI LUFWA

7. Mbi Yesu kafwanikisa lufwa?

⁷ Bo nkundi’andi Lazalo kafwa, Yesu wukamba minlandikini myandi: ‘Lazalo nkund’itu belala.’ Vayi mambu Yesu katuba masa sundula ko ti Lazalo kuvunda kwandi kaba vunda. Yesu wuba sudikisa tsundu yi mambu beni bo kabakamba ti: ‘Lazalo fwidi.’ (Yoane 11:11-14) Tummona ti Yesu wufwanikisa lufwa banga tolo, voti kufwa banga mutu widi ku kilo kitolo. Nandi kasa tuba ko ti Lazalo ku diyilu kaba, voti wudengana na batu bafwa va dikanda dyandi. Ayi kasa tuba ko ti Lazalo kutovuka kaba tovuka ku bulungi bu mbazu voti wubwe butukila mu mutu wunkaka voti mu kibulu. Vayi Lazalo wuba banga mutu widi mu kilo kitolo kingolo. Vadi matangu mankaka mamfwanikisa lufwa banga tolo tungolo. Kibibila kintuba ti bo bavonda Stefano, ‘nandi wulala mu lufwa.’ (Mavanga 7:60) Mvwala Polo mvandi wusonika ti baklisto bankaka ‘balala mu lufwa.’​—1 1 Kolinto 15:6.

8. Bwidi tuzabidi ti Nzambi kasa vanga ko batu mwingi bafwanga?

⁸ Bukyedika ti Yave kavangila Adami ayi Eva, mwingi kuntwala biza fwa? Ndamba! Yave wubavanga mwingi bazingila mu buvinya thangu zyoso. Bo Yave kavanga batu, wutula mu bawu phwila yi kuzinga mvu ka mvu. (Mpovi 3:11) Dedi matata bakhambu tya bana bawu banuna ayi bafwa, Yave mvandi kazolanga ko tununa ayi tufwa. Bo ti nandi katuvangila mwingi tuzinga mvu ka mvu, mu kibila mbi tumfwilanga?

KIBILA MBI TUMFWILANGA?

9. Nsiku mbi wukhambu phasi Yave kavana Adami ayi Eva?

⁹ Ku lumbu lu Edeni, Yave wukamba Adami ayi Eva: ‘Makundi moso ma minti midi ku lumbu alulu mulendi kwinu kuma dya. Vayi nti wu nzayilu wu mambu mamboti ayi mambi, mubika dya makundi ma nti beni; kibila kilumbu mwala dya mawu bukyedika, mwala fwa.’ (Ngenesi 2:9, 16, 17) Nsiku awowo wisa ba ko phasi mu kuwutumamana. Kibila Yave nswa kaba mu kuzabikisa Adami ayi Eva mboti ayi mbi. Bo ti batumamana Yave, khanu bamonisa lukinzu mu lutumu lwandi ayi yibina ba mbonosono yi kuvutudila matondo mu byabyoso Nzambi kabavana.

10, 11. (a) Bwidi Satana kavukumunina Adami ayi Eva? (b) Kibila mbi ma Adami ayi Eva bavanga makhambulu nlemvu?

¹⁰ Kyadi beni kibila Adami ayi Eva, babayisa matuba Yave. Satana wukamba Eva: ‘Bukyedika ti Nzambi wuyimina kudya makundi ma minti myoso midi ku lumbu?’ Eva wuvutula: ‘Befu tulenda dya makundi ma minti myoso midi kulumbu. Vayi nti widi va khati lumbu Nzambi wutuba: ‘Mubika dya ayi mubika mvandi simba wawu, mwingi mubika fwa.’’​—Ngenesi 3:1-3.

¹¹ Satana wumvutudila: ‘Bukyedika mwisinkwiza fwa ko. Kibila Nzambi zebi ti beno kudya makundi manti beni, meso minu mala zibuka ayi mwala ba banga nandi, mwala zaba mboti ayi mbi.’ (Ngenesi 3:4-6) Satana kaba tomba Eva kayindula ti nandi kalenda baka makani mandi nafeka ayi kusola mboti ayi mbi. Nandi wuvuna Eva ma kala monikina na kulevula nsiku wu Yave. Satana wukamba Eva ti bukyedika wisinkwiza fwa ko, diawu Eva ka dila dikundi banyimina ayi wuvana mvandi nnuni’andi. Adami ayi Eva bazaba ma Yave katuba; mu bika dya makundi ma nti. Bo badya diawu, bawu balevula nsiku wukhambu phasi Nzambi kaba sudikila mboti. Mu kudya dikundi beni, bawu bamonisa ti basa ba ko lukinzu mu Tat’awu yi luzolo. Vasa ba ko nlemvu mu mambu bawu bavanga!

12. Kibila mbi mambu Adami ayi Eva bavanga malwekila ntima wu Yave?

¹² Ntima kulwala kuzaba ti matata mitu matheti basa kinzika ko Mvangi’awu. Bwidi wulenda mwena mu ntim’aku ngye kuvanga mangolo moso, mu kukonzula mwana wu dibakala voti wunkyeto ayi kuntwala makwiza kubalukila mu kuvanga mamoso ma wunyimina kabika vanga? Mawu, masi kulweka ko ntima?

13. Mbi mansundula matuba Yave: ‘Mu ntoto muawu wala vutuka’?

¹³ Mu kulevula matuba Yave, Adami ayi Eva bazimbisa lwaku lu kuzinga mvu ka mvu va ntoto. Yave wubakamba: ‘Mu ntoto mu vangulu ayi muawu mwala vutuka.’ (Tanga Ngenesi 3:19.) Mawu mansundula ti Adami wuvutuka mu mfundu mfundu yi ntoto banga kasa vangu mutu ko. (Ngenesi 2:7) Bo Adami kasumuka, nandi wufwa ayi wulalakana voti wuzimbala.

14. Kibila mbi tumfwilanga?

¹⁴ Boti Adami ayi Eva batumamana Nzambi, khanu bakhidi zinga ti bubu. Vayi bo basola kubayisa Nzambi, basumuka ayi bayiza fwa. Disumu didi banga kimbevo kingolo befu tutambakana kwidi matata mitu matheti. Befu kaboso tumbutukanga ayi disumu, kiawu kibila tumfwilanga. (Loma 5:12) Vayi bakana ko mawu makani Nzambi kaba bo kavanga batu. Nzambi katyanga ko batu bafwa ayi Kibibila kintedila lufwa “mbeni.”​—1 Kolinto 15:26.

KYEDIKA KI TUVUKISANGA

15. Bwidi kuzaba kyedika kitedi mu bafwa kilenda kutuvukisila?

¹⁵ Kuzaba kyedika kitedi mu lufwa, kituvukisanga mu malongi mawombo ma luvunu. Kibibila kitulonga ti bafwa batovukanga ko ayi basi ko kyunda. Tulendi ko kubwe koluka yawu ayi bawu mvawu balendi ko kukoluka yitu. Befu twisi ko bu kubasadisila ayi bafwa mvawu basi ko bu kutusadisila. Bawu basi ko bu kutuvangila mbi diawu, twisi ko kibila ki kubela boma mu bafwa. Vayi binganga biwombo bintubanga ti bafwa ba bwe zinganga. Mu mayindu mawu, tulenda kubasadisa mu kufuta zimbongo kwidi mpelo, zimfumu zinkaka zi binganga ayi bansadilanga binlongo. Vayi befu kuzaba kyedika kitedi mu bafwa, balendi ko kubwe tuvuna.

16. Luvunu mbi binganga biwombo banlonganga mu matedi bafwa?

¹⁶ Satana wunsadilanga binganga bi luvunu mwingi batuvuna ti bafwa ba bwe zinganga. Banga, binganga binkaka binlonganga ti bo tumfwanga, vadi na kyuma kinkaka ki bwe zinganga mu befu. Mawu ba kulonganga mu kinganga kyaku, voti kyedika ki Kibibila kitedi mu bafwa bakulonganga? Dedi bo kavunina Eva, Satana wukhidi sadila binganga bi luvunu mwingi kutatula batu kwidi Yave.

17. Kibila mbi diyindu di kuvika batu ku bulungi bu mbanzu didi banga kifingu kwidi Yave?

¹⁷ Binganga biwombo mambu banlonganga, kyadi beni. Mu matedi batu bamvanganga mambi, bawu banlonganga ti bankwa mambi ba kufwa, ku bulungi bu mbazu bantovukilanga thangu zyoso. Luvunu alolo lwidi banga kifingu kwidi Yave. Mu luzolo kadi mu batu, Yave kalendi bika ko mutu katovukanga thangu zyoso kumbazu. (Tanga 1 Yoane 4:8.) Bwidi wulenda yindudila mutu wunsemba mwan’andi, mu kuvika myoko myandi kumbazu? Ngye, wulenda kinzika ayi zola ntindu mutu awowo? Ngye wulenda tomba kunzaba? Buawu bobo Satana kantombila tumwenanga Yave, banga mutu wuntovulanga bana bandi!

18. Kibila mbi tufweti manga bela boma mu bafwa?

¹⁸ Binganga binkaka bantubanga ti mutu na kufwa, wunkitukanga phevi. Mu phila ayoyi, bawu banlonganga ti tufweti ba beni lukinzu ayi boma mu bafwa kibila balenda ba bakundi voti zimbeni zitu. Bawombo bankikininanga luvunu alolo. Bawu boma bammonanga bafwa diawu baba bwongiminanga kubika kwandi Yave. Tebuka moyo ti bafwa ba bwe zabanga dyambu dimvela ko. Diawu busa fwana ko kubanga boma mu bafwa. Vayi Yave nandi Mvang’itu. Nandi to Nzambi yikyedika tufweti bwongiminanga.​—Nzaikusu 4:11.

19. Bwidi kuzaba kyedika kitedi mu bafwa kilenda kutusadisila?

¹⁹ Befu kuzaba kyedika kitedi mu bafwa, tulenda vuka mu mambu mawombo ma luvunu binganga banlonganga. Kyedika beni kilenda kutusadisa kuvisa lukanu lu mayangi Yave katuvana, lutedi luzingu lwitu ayi bilumbu binkwiza kuntwala.

20. Mbi tunkwiza longuka mu kapu yinlandakana?

²⁰ Mimvu miwombo mi mavyoka kumbusa, Yobi kisadi kimweka ki Nzambi wu yuvula: ‘Mutu wufwa, kalenda bwe zinga?’ (Yobi 14:14) Bukyedika kwandi ti malenda ba? Ma Yave katuba mu Kibibila, nyenzi beni madi. Mu kapu yinlandakana tunkwiza longuka mawu.

1-3. Va kivika mbi twidi, ayi bwidi Yave kala tuvukisila?

WUKIYINDULA kukota buloko bu mvu ka mvu mu mambu wukhambu vanga. Wulenda mana dyana mukhambu zaba kilumbu wumbasika. Voti wulenda mona luzingu lwaku banga lwisi ko tsundu kibila wisi ko ma kuvanga. Mu thangu beni wummana dyana, yawu wumbakula mutu widi zingolo zi kukula ayi wukukanikisi mu kukula! Bwidi wulenda mwena?

² Befu boso twidi mimvika mi lufwa. Twisi ko ma kuvanga mu nandi. Vayi Yave widi zingolo zi kutuvukisa mu lufwa. Ayi nandi wukanikisa ti ‘mbeni yitsuka, lufwa lwala bungu.’​—1 Kolinto 15:26.

³ Yindula mayangi wala ba bo wala mana boma bu lufwa! Lwisi ko to lufwa Yave kala manisa, vayi wala vulubukisa baboso bafwa. Bwidi wummwena diyindu adyodyo? Nandi wukanikisa ti ‘ntoto wala vutula banani bafwa’ mwingi babwe zinga. (Yesaya 26:19) Mawu Kibibila kantangunina luvulubukusu.

BO TI MUTU TUNZOLANGA FWIDI

4. (a) Mbi bilenda kutubomba bo ti mutu va dikanda voti nkundi wutufikamanga beni befwa? (b) Banani baba bakundi ba Yesu ba luzolo?

⁴ Bo ti mutu va dikanda voti nkundi wutufikamanga beni befwa, manyongi ayi kyunda mu ntima, phasi mu kumana. Tumbanga banga mutu be syala nafeka. Twisi ko ma kuvanga mwingi kuvutula moyo wu mutu beni, vayi Kibibila kitubomba mu manyongi ayi mu kyunda ki tulenda ba. (Tanga 2 Kolinto 1:3, 4.) Twanlandakana kifwani kilenda kutumonisa mayindu Yave ayi Yesu badi mu matedi kuvutula luzingu lu batu tunzolanga bafwa. Bo Yesu kaba va ntoto, nandi waba kwendanga khumbu ziwombo katala Lazalo na zikhomba zyandi Malata ayi Malia. Bawu batatu, baba bakundi bamboti ba Yesu. Diawu Kibibila kintubila ti ‘Yesu wuzola beni Lazalo ayi zikhomba zyandi—Malata ayi Malia.’ Vayi kilumbu kinkaka Lazalo wu yiza fwa.​—Yoane 11:3-5.

5, 6. (a) Mbi Yesu kavanga bo kamona dikanda ayi bakundi baba dila Lazalo? (b) Kibila mbi malenda kutubombila kuzaba ti Yesu mvandi wuba mu kyunda ayi wudila Lazalo?

⁵ Yesu wuyenda mwingi kubomba Malata ayi Malia. Bo Malata kayuwa ti Yesu mavitila va divula di Betani, nandi wuyenda kundengana. Wuyangalala beni bo kamona Yesu ayi wunkamba: ‘Bo ti bedi vava, khanu khomb’ama kasa fwa ko.’ Malata kaba mwena ti Yesu kalendi ko kuvulubukisa Lazalo. Vayi bo Yesu kamona Malia kaba dila khomb’andi, nandi mvandi wunyonga mu ntima ayi wudilad. (Yoane 11:21, 33, 35) Nandi wuvisa buboti kyunda kilutidi tumbanga befu kufwilu mutu tunzolanga beni.

⁶ Ma tubombanga beni kuzaba ti Yesu mvandi wumbanga kyunda mu bafwa dedi bo tumbelanga ti tube fwilu. Kyunda Yesu kammonanga, kiawu Tat’andi mvandi kammonanga. (Yoane 14:9) Yave widi zingolo zi kumanisa lufwa ayi mawu kambelama kuvanga.

‘LAZALO, YIZA KUNGANDA’

7, 8. Kibila mbi Malata kabina mangina batu kubotula dimanya va dibumba di khomb’andi Lazalo, vayi mbi Yesu kavanga?

⁷ Bo Yesu katuka va dibumba bazikila Lazalo, va mwelo beni va ba dimanya di dinneni. Yesu wutuba: ‘Botulanu dimanya.’ Vayi Malata kasa kikina ko diawu katubila: ‘Malendi ba ko kibila tona banzika, va mavyoka bilumbu binna.’ (Yoane 11:39) Nandi kasa zaba ko mbi Yesu kaba tomba kuvanga mwingi kavulubusa khomb’andi.

⁸ Yesu wutela Lazalo: ‘Yiza kunganda!’ Malata ayi Malia bamona mangitukulu. ‘Mutu wufwa wubasika na bitendi bi dilensola banzinga mu myoko ayi malu bo kafwa.’ (Yoane 11:43, 44) Lazalo bamvulubukisa mu lufwa! Nandi wuvutuka kubwe zinga na dikandi dyandi ayi bakundi. Batu bansimba, bambumbakana ayi bayoluka yandi. Mawu maba mangitukulu! Yesu wuvulubukisa Lazalo.

‘NGYE MWANA NKYETO, MINU YIKUKAMBA KOTUKA, TELAMA!’

9, 10. (a) Nani wuvana Yesu mangolo ma kuvulubukisa batu? (b) Kibila mbi binongo biluvulubukusu bididi nkinza mu befu?

⁹ Mu mangolo mandi Yesu kavulubukisila batu? Ndamba. Ava kavulubukisa Lazalo, nandi wudinda mu nzila yi lusambulu kwidi Yave ayi Nandi wumvana zingolo mwingi kavulubukisa Lazalo. (Tanga Yoane 11:41, 42.) Kasi ko to Lazalo Yesu kavulubukisa. Kibibila kintubila mvandi mwana wunkyeto wuba kumi ayi mimvu myodi (12) wufwila mu kimbevo kingolo Yesu kavulubukisa. Tat’andi Yailo wumona ti nandi kalendi vuka ko, diawu kadindila Yesu mwingi kambelusa. Nandi to mwana kaba. Mu thangu kaba koluka na Yesu, va yiza dibakala dimweka dinkamba: ‘Bika kwandi kube tatisa nlongisi. Wisa zaba ko ti mwan’aku be fwa?’ Yesu wukamba Yailo: ‘Bika kuba kyunda, vayi tela mana kibila nandi kalenda vuka.’ Yesu wuyenda na Yailo ku nzo’andi. Bo bafikama va nzo, Yesu wuyuwa bidilu bi batu. Yesu wutuba: ‘Bikanu kube dila, kibila nandi kasa fwa ko vayi kulala kanlala.’ Matata ma mwana beni bakiyuvula, mbi Yesu kantya kutuba? Yesu wudinda baboso babasika ku nganda ayi wukota na matata ma mwana beni ku kivinga ku kaba. Yesu wunsimba mu koko ayi wunkamba: ‘Ngye mwana Nkyeto minu yikukamba kotuka, telama.’ Ngye wulenda yindula mayangi matata mandi bamona bo mwan’awu kavulubuka ayi bo katona kudyata! Buawu, Yesu wuvulubusa mwana Yailo. (Malako 5:22-24, 35-42; Luka 8:49-56) Tona kilumbu beni ba kumona mwana wu Yailo, baba tebukanga moyo ma Yave kavanga mu nzila yi Yesu.a

¹⁰ Baboso Yesu kavulubukisa ba bwe fwa. Kutanga binongo bi batu bavulubuka mu bilumbu bi Yesu, bilenda kutusadisa kuba mana mu matedi luvulubukusu mu bilumbu binkwiza. Kibila Yave kalenda vulubukisa batu bafwa ayi nandi wala kumavanga.

MBI TULENDA LONGUKA MU ZIMFULUBUKUSU ZI SALAMA KUMBUSA

11. Mbi buku yi Mpovi 9:5 yi tulonga mu matedi Lazalo?

¹¹ Kibibila kimvisikisa ti ‘bafwa bazabanga ko ni dyambu dimvela.’ Kiawu, kivisa kimonika mu Lazalo. (Mpovi 9:5) Yesu wufwanikisa lufwa lu Lazalo dedi mutu be lala. (Yoane 11:11) Bo Lazalo kaba kudibumba kasa zaba dyambu dimvela ko.

12. Bwidi tuzabidi ti luvulubukusu lu Lazalo lusalama?

¹² Batu bawombo bamona bo Yesu kavulubukisa Lazalo. Zimbeni zi Yesu mvawu bakikina ti mangitukulu beni mamonika. Lazalo, kivisa mu matedi luvulubukusu, kibila batu bammona bo kavutuka ku bwe zinga. (Yoane 11:47) Bawombo bayenda mwingi bamona Lazalo bo kavulubuka ayi batona kukikinina ti Yesu nandi bafila kwidi Nzambi. Zimbeni zi Yesu basa zola ko mambu mamonika diawu batombila kuvonda Yesu ayi Lazalo.​—Yoane 11:53; 12:9-11.

13. Kibila mbi tulenda tela mana ti Yave wala vulubusa bafwa?

¹³ Yesu wutuba: ‘Baboso badi mu mabumba bela kuwa mbembo’andi ayi bala basika’. (Yoane 5: 28) Mansudula ti baboso badi mu kilunzi ki Yave bala vutuka ku bwe zinga. Vayi mwingi Yave kavulubusa mutu, nandi fweti tebuka moyo mamoso matedi mu mutu beni. Bukyedika ti nandi wala mavanga? Ku diyilu kwidi mafunda ayi mafunda ma zimbwetila. Kibibila kintuba ti Yave zebi dizina di kadika mbwetila. (Tanga Yesaya 40:26.) Bo ti nandi zebi dizina di kadika mbwetila, muna nandi kalenda tebuka moyo mamoso matedi mu baboso bafwa badi mu kilunzi kyandi bala vulubuka. Dinkaka dituvanga kukikina ti Yave wala tebuka moyo mu mamoso matedi batu beni bafwa, kibila nandi mvangi wu byuma byoso ayi widi zingolo zi kuvutula luzingu lu batu bafwa mwingi babwe zinga.

14, 15. Mbi tulenda longuka mu mambu matuba Yobi mu matedi luvulubukusu lu bafwa?

¹⁴ Yobi wuba lufyatu mu luvulubukusu lu bafwa. Nandi wuyuvula: ‘Mutu na kufwa, kalenda bwe zinga?’ Bosi wukamba Yave: ‘Ngye kuthela, minu yala kutambudila. Ngyewu wala tomba kubwe vutula bivangu byaku.’ Bukyedika, Yobi wuzaba ti Yave phwila kadi mu kuvulubusa bafwa.​—Yobi 14:13-15.

¹⁵ Bwidi wummwena dyana di luvulubukusu lu bafwa? Ngye wulenda yikuvusa, ‘dikanda dyama ayi bakundi bama bafwa, bawu mvawu bala vulubuka?’ Ma tukindisa beni kuzaba ti Yave widi phwila yi kuvulubusa bafwa. Twantala mbi Kibibila kintuba mu matedi banani bala vulubuka ayi kwidi bala zingila.

BALA ‘KUWA MBEMBO’ANDI AYI BALA BASIKA’

16. Bo bala vulubuka va ntoto lwaku mbi bala baka?

¹⁶ Mu thangu yikhulu baboso bavulubuka babwe zinga ayi makanda mawu ayi bakundi va ntoto. Mawu mala monika kuntwala, vayi mu phila yilutidi buboti. Mu kibila mbi? Kibila bo bala vulubuka bala baka lwaku lu kuzinga mvu ka mvu ayi balasa bwe fwa ko. Bawu bala baka luzingu lumboti lu lutidi na mu thangu ayiyi. Mimvita, bimbevo ayi buphunya, malasa bwe ba ko.

17. Banani bala vulubuka?

¹⁷ Banani bala vulubuka? Yesu wutuba: ‘Baboso badi mu mabumbi bela kuwa mbembo’andi ayi bala basika.’ (Yoane 5:28, 29) Nzaikusu 20:13 yitukamba: ‘Ḿbu wuvutula baboso bafwila momo; bizyami bivutula baboso bafwa baba ku tsi ntoto.’ Diawu bawombo bafwa bala vutuka kubwe zinga. Mvwala Polo wutuba mvandi ti luvulubukusu lwala ba mu ‘baboso balunungu ayi bakhembu lunungu.’ (Tanga Mavanga 24:15.) Mbi mansundula?

18. Banani ‘balunungu,’ bala vulubuka?

¹⁸ Bisadi byoso bi Yave bizinga ava Yesu kiza va ntoto bantedilanga balunungu, mvawu bala vulubuka. Dedi Nowa, Abalahami, Salai, Mose, Luti ayi Esteli. Ngye wulenda tanga matedi babakala ayi bankyeto beni mu Ebeleo kapu 11. Muna mbi tulenda tuba matedi bisadi bi Yave mu thangu’itu? Bawu mvawu badi batu balunungu, ayi bala vulubuka.

19. ‘Bakhembu lunungu’ muna banani? Lwaku mbi Yave kala bavana?

¹⁹ Bo ‘bakhembu lunungu,’ batu bakhambu baka lwaku lu kulonguka matedi Yave. Bawu mvawu, Yave kalendi ko kuba zimbakana. Bala vulubuka, ayi bala baka lwaku lu kulonguka matedi Yave ayi kunsadila.

20. Kibila mbi luvulubukusu lwala khambu bela mu batu boso?

²⁰ Bukyedika ti baboso bafwa bala vulubuka? Ndamba. Yesu wutuba ti batu bankaka balasa vulubuka ko. (Luka 12:5) Banani bala vulubuka ayi bala khambu vulubuka? Yave nandi Mfundisi wutsuka, vayi wuvana Yesu kiyeku ki kufundisa ‘bafwa ayi bamoyo.’ (Mavanga 10:42) Zikhutu matu bakhambu balula mavanga ayi nzingulu, balasa vulubuka ko.​—Muna tanga Tsudukusu yi bikuma 19 ku tsuka buku.

LUVULUBUKUSU LU BATU BANZINGILA KU DIYILU

21, 22. (a) Bwidi bwala bela batu bala vulubuka mwingi kuzingila ku diyilu? (b) Nani wutheti wuvulubuka mwingi kuzingila ku diyilu?

²¹ Kibibila mvandi kitukamba ti batu bankaka bala zingila ku diyilu. Bo bala vulubuka mwingi bazingila ku diyilu, Yave kalasa bavulubukisa ko na nyitu yinsuni kibila ku diyilu kuzingilanga ko batu badi nyitu yinsuni. Luawu, luvulubukusu lu batu ba kiphevi bala zingila ku diyilu.

²² Yesu nandi wutheti wuvulubuka mwingi kuzingila ku diyilu. (Yoane 3:13) Bo Yesu kafwa, bilumbu bitatu bivyoka Yave wumvulubukisa. (Minkunga 16:10; Mavanga 13:34, 35) Yesu kasa vulubuka ko na nyitu yinsuni. Mvwala Petelo wusudikisa ti Yesu ‘wufwa mu kinsuni vayi wunzinga mu kiphevi.’ (1 Petelo 3:18) Yesu wuvulubuka mutu wungolo wu kiphevi! (1 Kolinto 15:3-6) Mu matedi luvulubukulu mu kiphevi, Kibibila kisintubila ko to Yesu vayi vadi mvandi bankaka bala baka luvulubukusu beni.

23, 24. Muna mbi ‘nkangu wulwelo’ Yesu katubila ayi baba kwa badi mu nkangu beni?

²³ Ava kafwa, Yesu wukamba minlongisi myandi mikwikama: ‘Minu yinkwenda mwingi kulukubikila bwangu.’ (Yoane 14:2) Ma katuba mansundula ti minlandikini myandi minkaka bala vulubuka mwingi bazinga yandi ku diyilu. Baba kwa? Yesu wutuba ti ‘nkangu wulwelo wumamemi,’ mansundula ti mwa thalu yilwelo yi batu. (Luka 12:32) Mvwala Yoane wutuba thalu yidedakana yi batu, bo kamona Yesu ‘wu telama va mongo wu Sioni ayi 144.000’ di batu bala zinga yandi ku diyilu.​—Nzaikusu 14:1.

²⁴ Thangu mbi luvulubukusu lu 144.000 di Baklisto lwala ba? Kibibila kintuba ti mawu mala monika va thonono luyalu lu Yesu ku diyilu. (1 Kolinto 15:23) Befu twidi mu kuzinga mu thangu yimvulubuka, balwelu basyedi mu 144.000 di batu bala zingila ku diyilu. Bo bakhidi va ntoto mu bilumbu bitu ba kufwa, bamvulubukanga. Angi bawombo bafwa, bala vulubuka mwingi bazingila ku paladizu va ntoto.

25. Mbi twala longuka mu kapu yinlandakana?

²⁵ Thangu yilwelo yisyedi Yave wala kula batu boso mu lufwa ayi luawu, lwalasa vutuka ko mu batu! (Tanga Yesaya 25:8.) Bo bala kwenda ku diyilu, mbi bala vanga kuna? Kibibila kinsudikisa ti bawu bala yala na Yesu mu Kintinu ki Nzambi. Tunkwiza longuka matedi Kintinu ki Nzambi mu kapu yinlandakana.