Ngie Zebi?

Buidi baba zabilanga zingonda ayi mimvu mu thangu yikhulu?

KUIDI basi Ebeleo baba zingilanga ku ntoto baba kanikisa, mvu waba toninanga mu thangu baba kubikanga mintoto muingi kuvata. Ayi befu kudedikisa mawu na mu thangu’itu yilenda dedakana na Ngonda Yivua ayi Ngonda Yikumi.

Baba zabilanga thalu yi bilumbu mu ngonda, mu kutadila mbasukulu yi ngonda (yiba 29 voti 30 di bilumbu). Vayi babe tadilanga bilumbu bi mvu ḿba mu kutadila thangu. Mvu babe tadilanga mu kusadila mbasukulu yi ngonda, wuba beni wukhufi kena mvu baba tadilanga mu thangu. Diawu vaba tombulu phila yimueka yi kutangila muingi zikalendario zia ziwadi ziba nguizani.

Mu bilumbu bi Mose, Nzambi wukamba dikabu diandi ti mvu wunkuiza toninanga mu ngonda yi Abibe voti Nisa mu thangu mvula. (Esodu 12:2; 13:4) Ayi baba kembanga nkungi mu ngonda ayoyo bo baba velanga cevada.—Esodu 23:15, 16.

Emil Schürer mutu wulonguka beni wutubila mawu mu buku yi Kinongo ki Dikabu di Yuda mu Thangu Yesu Klisto, (175 A.T.K.–T.K. 135). “Bo babe monanga ti Pasika yinkuiza buanakana ava thangu yi mvula, baba buelanga ngonda yimueka ava kuzabikisa thonono yi ngonda yi Nisa. . . Nandi wubue tuba: Nkungi wu Pasika wufueti vangama mu thangu ngonda yimbasika yiduka mu ngonda yi Nisa kilumbu 14 ayi wufueti vangiminanga va thonono yi mvula.”

Zimbangi zi Yave banlandakananga thuadusulu ayoyo, muingi kuzaba thangu bankuiza vangila nkungi wu Mbambukulu Moyo Lufua lu Yesu, wumvangamanga mu thangu yimvula yindedakananga mu ngonda yi Nisa kilumbu 14 mu kalendario yi basi Ebeleo. Bimvuka bioso mu nza yimvimba, bamfika ku bazabikisanga ava kilumbu ki nkungi beni.a

Vayi buidi basi Ebeleo baba zabilanga boti ngonda yimamana ayi ngonda yimona yima tona? Bubu ngie wulenda zabila mawu mu kutala kalendario mu nkanda voti mu telefoni’aku. Vayi mu thangu yikhulu diba diambu diphasi kuvanga mawu.

Mu thangu Nowa, zingonda ziba 30 di bilumbu. (Ngene. 7:11, 24; 8:3, 4) Vayi buviokila thangu, mu bilumbu bi basi Ebeleo basa tsikika ko ngonda mu 30 di bilumbu. Kibila mu kalendario yi basi Ebeleo, ngonda yiba toninanga bo bammona mbasukulu yi ngonda ku diyilu. Diawu ngonda yaba belanga 29 voti 30 di bilumbu.

Khumbu yimueka Davidi ayi Yonatani batubila matedi ngonda bo batuba: “Yono yidi mbasukulu yi ngonda yimona.” (1 Samu. 20:5, 18) Diawu, ḿba nati mu sekulu 11 A.T.K., baba tanganga bilumbu bi ngonda ava yawu yitona. Buidi musi Isaeli kaba zabilanga ti ngonda yimona yima tona? Mishnah buku yi minsiku mi basi Yuda ayi yi bikhulu yinsudikisa mawu. Yawu yintuba ti bo basi Yuda bavutuka ku buvika ku Babiloni, batu baba sadilanga ku nzo yi lufundusu yi basi Yuda, bawu baba sadisanga dikabu kuzaba thonono yi ngonda yimona. Mu ngonda sambuadi bo baba kembanga minkungi, dingumba adiodio baba kutakananga mu kilumbu 30 ki ngonda. Babakala abobo, bawu baba kiyeku ki kuzaba kilumbu mbi ngonda yimona yala tona. Vayi buidi baba zabilanga mawu?

Babakala baba kengidilanga ku Yelusalemi baba vana mvandi kiyeku ki kutala ku diyilu va builu boti kivesu ki ngonda yimona kima basika. Ayi ba kumona kivesu ki ngonda, baba kue zabikisanga mu nzaki kuidi dingumba di batu baba sadilanga ku nzo yi lufundusu. Bo dingumba adiodio baba bivisa biwombo ti ba bemona kivesu ki ngonda yimona, bawu baba zabikisanga kuidi dikabu dioso kilumbu ngonda yimona yinkuiza tona. Buabu, boti matuti maba tulanga nkaku batu baba kengidilanga kumona kivesu ki ngonda yimona? Boti ngonda yo baba yiba 30 di bilumbu buna bilumbu binlanda bankuiza tona ngonda yinkaka.

Buku Mishnah yinsudikisa ti makani dingumba di lufundusu baba bakanga, baba ku mazabikisanga mu kusadila mbazu baba tatikanga ku mongo wu Olive wuba va ndeko divula di Yelusalemi. Mu bibuangu bi lutidi kuzangama ku Isaeli, mvandi baba tatikanga mbazu muingi kuzabikisa zitsangu aziozio. Vayi buviokila thangu, baba sadilanga zimvuala muingi kue zabikisa zitsangu kuidi dikabu. Mu phila ayoyo, basi Yuda ku Yelusalemi, ku Isaeli ayi mu bibuangu binkaka biaba kalanga basi Yuda, baba ku bazabikisanga thonono yi ngonda yimona. Ayi mawu maba kuba sadisanga kukemba minkungi mu thangu yifuana.

Ngie wulenda sadila quadro muingi kuvisa zingonda, minkungi ayi mimvu mu kalendario yi basi Ebeleo.