DILONGI 28
Baka Ndandu mu Kuvumina Nzambi
“Noso wundiatilanga mu zinzila zi Yave wu kumvuminanga.” —ZINGA. 14:2.
NKUNGA 122 Ba Wukindama!
MAMBU TUANLONGUKAa
1-2. Dedi Loti, mambu mbi maphasi Baklistu bamviokilanga bubu?
BO TUMMONA mavanga ma batu mu nza ayiyi, tumbanga momawu mabanza Loti kaba. Nandi, waba kuazukanga beni mu kumona mavanga mambi ma batu. Kibila tuzebi ti Yave, wunlendanga zikhadulu aziozio. (2 Pete. 2:7, 8) Loti waba vuminanga Yave ayi waba kunzolanga. Mawu mansadisa kubika vukumuka mu mavanga ma batu baba kalanga yandi. Befu mvitu, tunkalanga na batu bakhambu monisanga lukinzu mu zithumu zi Yave. Vayi kheti bobo, befu kuba luzolo mu Yave ayi kuba boma bu kunyongisa, tunkuiza tatamana kuba badiodila mu mayindu.—Zinga. 14:2.
2 Yave wu tusadisanga kuvanga mawu, mu kutuvana khindusulu yidi mu buku yi Zingana. Baklistu boso, kuba kuandi babakala, bakietu, matoko, biboba, balenda baka ndandu mu kufiongunina malongi ma nduenga madi mu Zingana.
KUVUMINA NZAMBI KU TUKIEBANGA
Tufueti ba keba keba muingi tubika vanga bukundi na batu bakhambu zolanga Yave ayi kuvitika thumusunu yikhambulu nguizani na minsua mi Kibibila bo batu bansalanga yitu ba tutumisa (Tala lutangu 3)
3. Dedi bummonisina Zingana 17:3, kibila mbi tufueti kiebila ntim’itu? (Tala mvanda foto.)
3 Tufueti kieba ntim’itu, kibila Yave wumfionguninanga wawu. Mawu mansundula ti nandi wunluta monanga malutidi mu befu ayi zabizi kimutu kitu. (Tanga Zingana 17:3.) Nandi wala tatamana ku tuzola befu kuwesa ntim’itu mu khadulu ayoyo yi nduenga. Mvandi tualasa vukumuka ko mu mavanga mambi ayi mu luvunu Satana kantuadisanga kuidi batu mu nza. (1 Yoa. 5:18, 19) Bo tunluta fikama Yave, luzolo ayi lukinzu luitu mu nandi lumbuelamanga. Kibila befu tuisintomba ko kunhongisa Tat’itu ayi tummonanga khenene bo tunyindula kuvanga disumu. Bo tumviokila mu thotolo yi kuvanga disumu, tulenda kuyikuvusa: ‘Kibila mbi yinkuiza nhongisina ntima wu mutu wu kumbonisanga beni luzolo?’—1 Yoa. 4:9, 10.
4. Buidi boma bu kunhongisa Yave, bukiebila yaya Marta kubika vanga diambu dimbi?
4 Khomba mueka yinkietu bantedilanga Marta, wunkalanga ku Croácia wuviokila mu thotolo yi kuvanga kitsuza, wusonika: “Yaba monanga phasi kuyindula mu phila yifuana ayi kumanisa phuila yiba yi kuvanga disumu. Vayi boma bu kunhongisa Yave butsadisa.”b Buidi boma bu Nzambi bu tusadisilanga? Yaya Marta wutuba ti kuyindula mu ziphasi disumu dintuadisanga, mawu mamvanga kubika kusumuka. Mawu mvitu tulenda vanga. Ayi diambu dinluta tutuadisanga ziphasi didi, kunhongisa Yave ayi kukhambu baka luaku lu kumbuongimina mvu ka mvu.—Ngene. 6:5, 6.
5. Mbi tulenda longuka mu kifuani ki yaya Leo?
5 Befu kuba boma bu Yave, tunkuiza ba keba keba muingi tubika vanga kinkundi na batu bamvanganga mambu mambi. Mawu yaya Leo, wunkalanga ku Congo, kalonguka. Bo vavioka mimvu minna tona kabotama, nandi wuyiza vanga bukundi na batu bambi. Nandi waba yindulanga ti disaba ko diambu dimbi, kibila kabasa vanganga ko mambu bawu baba vanganga. Vayi buviokila thangu, minkangulu beni mimvanga kuba kikolo mbugu ayi kuvanga kitsuza. Bosi nandi wu tona kuyindula mu mambu matata mandi banlonga ayi mu mayangi kaba. Mambu mbi mayiza monika? Nandi wuvutuka kuvanga mambu mamboti. Mu lusalusu lu bakulutu ba kimvuka, nandi wu vutuka kusadila Yave. Ayi bubu, widi nkulutu wu kimvuka, ntuami ntuala wufilu ayi widi beni mayangi.
6. Kifuani mbi ki bakietu buadi tunkuiza longuka mu buku yi Zingana?
6 Tuentubila matedi kapu 9 yi buku yi Zingana yintubila matedi bakietu buadi, wunkaka bamfuanikisa banga wu nduenga ayi wukhambu nduenga. (Dedikisa mawu na Loma 5:14; Ngalatia 4:24.) Ayi bo tunkuiza fiongunina mawu, tebuka moyo ti, mu nza ayiyi yi Satana, batu banyindulanga beni mu kitsuza ayi zifilme zi batu bambundana nhitu. (Efe. 4:19) Diawu didi diambu dinkinza kutatamana kuba boma bufuana bu Nzambi ayi kutatuka mambu mambi. (Zinga. 16:6) Befu kuvanga mawu, tunkuiza baka ndandu mu mambu kapu ayoyo, yitulonga. Kadika mutu mu bakietu abobo wumvana thumusunu. No wukhambu nduenga, wuntumisa—bo “bakhambu nduenga” ayi no widi nduenga, wuntumisa batu badi nduenga. Ayi badi mu kutuba, ‘Yiza dianu ku nzo’ama.’ (Zinga. 9:1, 5, 6, 13, 16, 17) Vayi tsukulu yi batu bankuiza tambula thumusunu beni yidi beni disuasana.
KA WUVITIKA THUMUSUNU YINKIETU WUKHAMBULU NDUENGA
Nkietu bamfuanikisa banga “kukhambu nduenga” wumvana thumusunu, yintuadisanga ziphasi ziwombo (Tala lutangu 7)
7. Dedi bumonisina Zingana 9:13-18, mbi bimmonikanga kuidi batu bankikininanga thumusunu yinkietu wukhambulu nduenga? (Tala mvandi fikula.)
7 Mona thumusunu yinkietu “wukhambulu nduenga” kamvana. (Tanga Zingana 9:13-18.) Nandi wuntelanga baboso bakhambulu nduenga: “Yizanu”, kibila akuku kuidi nkembu. Mambu mbi mankuiza bamonikina? “Bawu basa zaba ko ti kuawu kuidi lufua.” Nkietu awowo bantubila, kasi ko nkietu wukiedika. Tebuka moyo ti buku yi Zingana yinsadila mvandi kifuani ki bakietu mu zikapu zinkaka. Batulubula ti nkietu awowo, widi matingu ayi widi wu kitsuza. Kibibila kintuba: “Nzo’andi yinnatanga ku lufua.” (Zinga. 2:11-19) Zingana 5:3-10 yidi ndubu matedi “nkietu widi matingu” no “bitambi biandi binnatanga ku lufua.”
8. Makani mbi tufueti baka bo wunkuawa thumusunu yinkietu wukhambulu nduengas?
8 Baboso bankuwanga thumusunu yinkietu wukhambulu nduenga, bafueti sola kutumukina voti ndamba. Befu mvitu tufueti baka ntindu makani amomo. Dedi, mambu mbi wunkuiza vanga boti mutu wu kuvukumuna wuvanga mambu ma kitsuza voti mu kinzibukulu, wummona mu internet mambu mammonisa batu bambundana nhitu?
9-10. Bibila mbi binkiza tuidi muingi tutatuka kitsuza?
9 Vadi bibila biwombo tufueti vangila mangolo muingi tubika vanga kitsuza. Bamfuanikisa nkietu wukhambulu nduenga banga mutu wuntuba: Nlangu wuyibu widi lueki. Mbi binsundula nlangu wuyibu”? Mu kibibila, batu bakuela mu ntinu, bawu to badi luaku lu kubundana nhitu. Dedi mu matangu amama ma zingana, bandedikisa kubundana nhitu na nlangu wu phosi. (Zinga. 5:15-18) Vayi mawu madi beni disuasana na nlangu wuyibu, mansundula kubundana nhitu mu khambulu nsua. Batu bamvanganga kitsuza bamvanganga mangolo ma kusueka mawu kuidi bankaka, dedi bo muivi kamvangilanga mambu mu kinsueki. Ayi bawu balenda yindula ti bankaka bansikuiza bakula ko mambu bamvanga. Vayi badi mu kuyivuna, kibila Yave wummonanga mambu moso. Kuzimbisa lunungu lu Yave, kiawu kiuma kilutidi phasi kilenda ku tumonikina. (1 Koli. 6:9, 10) Ayi mawu mantuadisanga ziphasi zinkaka.
10 Kubundana nhitu mu khambulu nsua, kulenda tuadisa ziphasi ziwombo dedi, zitsonha, kuyimona buka ti wisi ko luvalu, kuba mu buemba mu khambu kubama ayi kuvava dikanda. Diawu, yidi mbonosono yi nduenga kumanga thumusunu yinkietu wukhambulu nduenga, muingi kue dia ku nzo’andi. Batu bawombo bakhambu landakananga zithuadusulu zi Yave, dedi bo bamvanganga kitsuza, banzimbisanga kikundi kiawu na Yave ayi bambakananga bimbevu bingolo bi kuba natanga nati ku lufua. (Zinga. 7:23, 26) Kapu 9 lutangu 18, yimmanina mu kutuba: “Zinzenza ziandi bandiatanga ku lufua.” Kibila mbi batu bawombo, bankikininanga thumusunu ayoyo yi banatanga ku lufua?—Zinga. 9:13-18.
11. Kibila mbi wididi ntambu kutala zifilme zi batu bambundana nhitu?
11 Batu bafueti vanga mangolo muingi kubika tala zifilme zimmonisa batu bambundana nhitu. Batu bankaka banyindulanga ti disi ko diambu dimbi kumona zifilme zimmonisa batu bambundana nhitu. Vayi mawu masi ko makiedika, kibila kuvanga mawu kulenda vanga mutu kuyimona ti kasi ko luvalu, kumona mvandi ti bankaka basi ko luvalu ayi dimbanga diambu diphasi kubika kifu akiokio. Dilenda ba diambu diphasi kubotula mu kilunzi mambu tummona mu zifilme aziozio, mvandi kumbuelanga phuila yi kuvanga kitsuza. (Kolo. 3:5; Yako. 1:14, 15) Diawu, batu bawombo bammonanga zifilme aziozio, bamvanganga kitsuza.
12. Buidi tulenda monisina ti tuisintomba ko kutala zifoto zilenda tunata kuba mayindu ma kuvanga kitsuza?
12 Mu kuba Baklistu, mbi tulenda vanga boti vammonika mu telefon’itu voti mu televisor zifilme zimmonisa batu bambundana nhitu? Mu thinu, tufueti bika kutala biuma beni. Kuzaba ti luidi luaku lunneni kuba kinkundi kifikama na Yave, kulenda ku tusadisa kubaka makani amomo. Kheti zifoto zimmonisa batu bakhambu vuata buboti, zilenda ku tuvanga kuba mayindu ma kuvanga kitsuza. Kibila mbi tufueti bikila kutala ziawu? Kibila, tuinsintomba ko kuvanga mambu mankuiza tunata kuvanga kitsuza. (Matai 5:28, 29) Nkulutu mueka wu kimvuka wunkalanga ku Tailândia bantedilanga David wutuba. “Minu yikikuvusanga: Kheti foto yimmona, yisimmonisa ko batu bambundana nhitu, vayi bukiedika ti Yave wunkuiza yangalala mi kutatamana kutala yawu?’ Kuyindula mu phila ayoyo, ku kutsadisanga kubaka makani ma nduenga.”
13. Mbi bilenda ku tusadisa kumonisa nduenga?
13 Kuzaba ti mambu tumvanga malenda bika Yave mu kiunda, mankuiza tusadisa kubaka makani ma nduenga. Kuvumina Nzambi yidi thonono yi nduenga.” (Zinga. 9:10) Tulenda mona bivisa mu mawu, va thonono kapu 9 yi buku yi Zingana, vo bamfuanikisa mvandi nduenga yikiedika na nkietu.”
KIKININA THUMUSUNU YINKIETU WIDI “NDUENGA YIKIEDIKA”
14. Buidi thumusunu yidi mu Zingana 9:1-6 yididi disuasana?
14 Tanga Zingana 9:1-6. Ayoyo yidi thumusunu yi Nzamb’itu Yave widi Tho yi nduenga yoso. (Zinga. 2:6; Loma 16:27) Mawu mantubila mvandi matedi nzo yinneni, yidi tsambuadi di makunzi. Mawu mammonisa ti Yave widi nkua kukaba ayi wumvananga ndizulu yimboti kuidi baboso bammonisanga nduenga mu luzingu luawu.
15. Thumusunu mbi Nzambi ka tuvana mu nzila nkietu bamfuanikisa nduenga yikiedika?
15 Mu kifuani ki nkietu bamfuanikisa nduenga yikiedika, kitulonga ti Yave widi nkua kukaba ayi wu tuvananga biuma biwombo bimboti. Zingana kapu 9, yimmonisa ti, nkietu awowo wuntumisa batu ku nzo’andi muingi badia mbizi bidia naveka kakubika ayi banua vinu. (Zinga. 9:2, nota.) Dedi bummonisina lutangu 4 ayi lu 5 “Ba kumfuanikisa banga nduenga yikiedika. Nandi wuntumisa batu bakhambulu nduenga muingi: ‘badia dipha diandi.’” Kibila mbi tufueti kikinina thumusunu yi kukuenda ku nzo yinkietu bamfuanikisa banga nduenga yikiedika? Kibila Yave wuntomba muingi bana bandi—baba nduenga ayi baba mu nsika. Diawu kantombila “batu basonga bamonisa nduenga yikiedika.” (Zinga. 2:7) Befu kuvumina Nzambi, tunkuiza vanga mamoso muingi kunkuangidika. Tunkuiza yuwa malongi mandi, kumbika mu mayangi ayi kubaka mayangi mu kuvanga mawu.—Yako. 1:25.
16. Buidi boma bufuana busadisila yaya Alain kubaka makani ma nduenga, ayi mambu mbi mayiza monika?
16 Mona mbi bisadisa khomba mueka bantedilanga Alain kubaka makani ma nduenga. Nandi widi nkulutu wu kimvuka ayi nlongisi wu kikola. Nandi wutuba: “Bawombo mu batu bansalanga yama, bammuenanga ti kumonisa zifilme zi batu bambundana nhitu yidi phila yi kulongila bana ba kikola mambu mankinza matedi kubundana nhitu.” Vayi yaya Alain wuzaba ti mawu masa ba ko makiedika. Nandi wubue tuba: “Minu yinzolanga ayi yinkinzikanga Yave,”diawu “yimmanginanga kumona zifilme aziozio. Mvandi yisudikisa kuidi batu babe salanga yami kibila mbi yabe manginanga mawu.” Yaya Alain wabe vanganga mangolo ma kusadila malongi ma “nduenga yikiedika” muingi “kudiatila mu nzila yi nzailu.” (Zinga. 9:6) Batu bankaka babe salanga na yaya Alain bayituka beni mu makani kabaka, diawu bawombo mu bawu, batona kulonguka Kibibila ayi badi mu kulandakana zikhutukunu.
Kukikinina thumusunu yinkietu bamfuanikisa banga “nduenga yikiedika” kulenda vukisa moyo’itu ayi kuntuadisanga mayangi mawombo (Tala matangu 17, 18)
17-18. Lusakumunu mbi baboso bamvitikanga thumusunu yi “nduenga yikiedika,”bala tambula ayi mbi tuidi mu kuvingila? (Tala mvandi fikula.)
17 Yave wufuanikisa bakietu buadi abobo, muingi ku tusadisa kumona buidi tulenda bakila mayangi makiedika. Baboso bankikininanga thumusunu yinkietu bamfuanikisa banga “kukhambulu nduenga bantombanga kubaka mayangi ma kudukisa zitsatu ziawu, dedi kuvanga kitsuza. Vayi bawu basa zaba ko ti mambu bamvanga, mala kuba tuadisa ziphasi mu bilumbu binkuiza. Bawu bandiatila “mu nzila yinnata ku biziami.”—Zinga. 9:13, 17, 18.
18 Baboso bankikininanga thumusunu yinkietu bamfuanikisanga banga “nduenga yikiedika” bala baka tsukulu yimboti. Tona kuandi bubu, bawu badi mu mayangi kibila, badi biabioso bintombulu muingi batatamana bafikama kuidi Yave. (Yesa. 65:13) Mu nzila mbikudi Yesaya Yave wutuba: “Ndiuwil’anu, dianu biuma bioso bimboti ayi munkuiza dia biuma bilutidi.” (Yesa. 55:1, 2) Tuidi mu kulonguka kuzola mambu Yave kanzolanga ayi kulenda mo kanlendanga. (Minku. 97:10) Ayi tuidi mu mayangi mu kutumisa bankaka mvandi muingi babaka “nduenga yikiedika.” Mawu madi buka befu “tuntela mu bibuangu bilutidi zangama bi divula mu kutuba: ‘Yizanu baboso bakhambulu nduenga.’” Baboso bankikininanga thumusunu ayoyo bamtambulanga ko to ndandu bubu. Kibila tunkuiza tambula lusakumu lu “kuzinga” mvu ka mvu, bo tumvanga mangolo ma “kudiatila mu nzila yi nzayilu.”—Zinga. 9:3, 4, 6.
19. Dedi bummonisina Mpovi 12:13, 14, makani mbi tufueti baka? (Tala mvandi quadro “Tumbakanga Ndandu mu Kuvumina Nzambi.”)
19 Tanga Mpovi 12:13, 14. Kuvumina Yave kunkuiza tusadisa kukieba ntim’itu, kuba mayindu madiodila ayi kumfikama bo tuidi mu kuzingila mu bilumbu abibi bitsuka. Mawu mvandi mankuiza tusadisa kutumisa batu boso tunnunga muingi babaka “nduenga yikiedika” ayi babaka ndandu mu yawu.
NKUNGA 127 Phila Mutu Mbi Yifueti Ba
a Baklistu bafueti vumina Nzambi. Kuba ntindu boma abobo, kunkuiza kieba ntim’itu ayi ku tusadisa tubika bua mu kitsuza ayi kumona zifilme zimmonisa batu bambundana nhitu. Mu dilongi adidi, tunkuiza tubila kapu 9 yi buku yi Zingana, yintubila matedi bakietu buadi, bamfuanikisa ti wumueka widi nduenga ayi wunkaka kasi ko nduenga. Mvandi tunkuiza mona ndandu mbi tulenda baka mu kufiongunina kapu ayoyo.
b Bavingisa mazina mankaka.