DILONGI 50
Kiminu ayi Mavanga Mamboti Malenda Tuadisa Busonga
“Balandakana kifuani ki kiminu ki tat’itu Abalahami.” —LOMA 4:12.
NKUNGA 119 Tufueti ba Kiminu
MAMBU TUANLONGUKAa
1. Bo tuntubila matedi kiminu ki Abalahami, kiuvu mbi tulenda kuyikuvusa?
KHETI batu bawombu bamana kuwa matedi Abalahami, vayi nduka bawombu mu bawu basa zaba ko mawombu matedi nandi. Vayi ngie zebi mawombu matedi Abalahami. Dedi, ngie zebi ti nandi bantedila “tata yi batu boso bammonisanga kiminu.” (Loma 4:11) Ḿba ngie wulenda kukikuvusa, bukiedika ti ‘yilenda landakana kifuani ki Abalahami ayi kuba nitndu kiminu nandi kaba?’ Ngete, wulenda ba.
2. Kibila mbi didi diambu dinkinza kulonguka matedi kifuani ki Abalahami? (Tiagu 2:22, 23)
2 Phila yimueka tulenda monisina kiminu dedi Abalahami, yidi mu kulonguka matedi kifuani kiandi. Mu lutumu lu Nzambi, Abalahami wuyenda kue zingila ku ntoto wu kinanu. Nandi wuzingila mimvu miwombu mu kukalanga mu mavuala. Ayi wuba wukubama muingi kuvana muan’andi Isaki banga nkhailu. Mambu amomo kavanga, mamonisa kiminu kingolo kaba. Ayi mawu mamvanga muingi kaba kikundi na Nzambi. (Tanga Tiagu 2:22, 23.) Yave wuntomba—kadika mutu mu befu—tuba bakundi bandi. Diawu nandi kutuadisila mvuala Polo ayi Tiagu mu phevi yinlongu muingi batubila kifuani ki Abalahami. Mu kapu 4 yi Loma ayi mu kapu 2 yi Tiagu, tunkuiza tubila beni matedi kifuani ki Abalahami.
3. Matangu mbi mvuala Polo ayi Tiagu batubila?
3 Mvuala Polo ayi Tiagu batubila mambu madi mu Ngenesi 15:6: “[Abalahami] wuba kiminu mu Yave ayi kiawu kimvanga kaba mutu wusonga.” Mu bukhufi tulenda tuba ti Yave wuntadilanga mutu wusonga, mu kutadila mavanga mandi. Buidi mutu wumasumu kalenda bela wusonga va mesu ma Nzambi? Bukiedika, ngie wuntomba Nzambi kakutadila mutu wusonga ayi mawu malenda ba. Buabu tuemmona kibila mbi Yave katedila Abalahami mutu wusonga ayi mbi tulenda vanga muingi tuba batu basonga.
TUFUETI BA KIMINU MUINGI TUBA BATU BASONGA
4. Mbi bintulanga nkaku batu kubika ba basonga?
4 Mu nkanda mvuala Polo kasonikina basi Loma, nandi wutuba ti batu boso badi minsumiki. (Loma 3:23) Buabu buidi mutu nkua masumu kalenda bela wusonga ayi kubaka lunungu va mesu ma Nzambi? Muingi kusadisa Baklistu boso kuvisa kiuvu akiokio, mvuala Polo wutubila matedi Abalahami.
5. Kibila mbi Yave katedila Abalahami mutu wusonga? (Loma 4:2-4)
5 Yave wutuba ti Abalahami widi mutu wusonga bo kaba zingila ku Kanani. Kibila mbi Yave katubila mawu? Bukiedika ti Abalahami wuvangila mawu bo katumukina nsiku wu Mose? Ndamba. (Loma 4:13) Nsiku wu Mose bayiza wuvana bo va vioka 400 di mimvu; nati thangu ayoyo, buna Nzambi mana tedila Abalahami mutu wusonga. Buabu kibila mbi Yave katedila Abalahami mutu wusonga? Kibila Abalahami wuba mutu wu kiminu.—Tanga Loma 4:2-4.
6. Kibila mbi Yave kantadilanga batu ba masumu, batu basonga?
6 Mvuala Polo wutuba ti bo mutu kammonisa kiminu mu Nzambi, “kiminu kiandi kimbanga kisonga.” (Loma 4:5) Mvuala Polo wubue tuba: “Davidi mvandi wutubila mayangi mutu kambakanga bo Nzambi ka kuntadila mutu wusonga, kheti mambu kavanga masa ba ko beni nguizani na minsiku. ‘Mayangi kuidi batu bo Nzambi kalemvukila zinzimbala ayi masumu mawu. Mayangi kuidi mutu no Yave kanlemvukilanga masumu.’” (Loma 4:6-8; Minku. 32:1, 2) Nzambi wunlemvukilanga masumu ma batu badi kiminu mu nandi. Bo kanlemvukila, nandi wunzimbakananga mawu. Nandi wuntadilanga batu beni buka ti basi ko bibila ayi badi basonga mu kibila ki kimuni kiawu.
7. Mu phila mbi bisadi bikuikama mu thangu yikhulu babela batu basonga?
7 Kheti Yave wutedila Abalahami, Davidi ayi bisadi biandi binkaka bikuikama batu basonga, kheti bobo bawu batatamana kuba batu bamasumu. Vayi mu kibila ki kiminu kiawu, Nzambi wuba tadila banga batu basonga mu kutadila batu bakhambu ba kiminu mu nandi. (Efe. 2:12) Dedi bo mvuala Polo katubila mu nkanda kasonika, kiminu mfunu wuwombu kidi muingi kuba kinkundi kifikama na Nzambi. Mawu Abalahami ayi Davidi bavanga, muingi baba bakundi ba Nzambi. Befu mvitu tulenda ba bakundi ba Nzambi, mu kibila ki kiminu kitu.
BUIDI KIMINU KIDIDI NGUIZANI NA MAVANGA?
8-9. Mbi batu bankaka bantubanga matedi mambu mvuala Polo ayi Tiagu basonika ayi kibila mbi?
8 Mu mimvu miwombu, zimfumu zi binganga bantubilanga nkinza wu kiminu ayi wu mavanga. Bawombu mu bawu, banlonganga ti muingi mutu kavuka kafueti kikinina mu mfumu Yesu Klistu. Ḿba ngie mana kuwa bawu kutuba ti “kikinina mu Yesu muingi wuvuka.” Bawu ḿba balenda sadila mambu mvuala Polo katuba ti: “Nzambi kakuntadila mutu wusonga kheti mambu kavanga masa ba ko beni nguizani na minsiku.” (Loma 4:6) Vai bankaka bantubamnga ti ngie “wulenda vuka” mu kuetala bibuangu binganga bantadilanga binlongo ayi kuvanga mambu mamboti. Muingi kukindisa mambu bantubamga, ḿba bansadilanga Tiagu 2:24 yintuba ti: “Mutu wala tedulu wusonga mu mambu kamvanga.”
9 Mu kibila ki mambu maviakana zimfumu zi binganga bankikininanga, batu bawombu banlongukanga Kibibila banyindulanga ti mambu mvuala Polo ayi Tiagu basonika matedi mbi mutu kafueti vanga muingi kabaka lunungu va mesu ma Nzambi, masi ko nguizani. Bawombu mu zimfumu aziozio batuba ti Polo waba kikininanga ti vantombulu mutu kuba kiminu muingi kaba lunungu va meso ma Nzambi. Vayi Tiagu waba kikininanga ti vantombulu mutu kuvanga mamboti. Nlongisi wumueka wu Kibibila wutuba ti: “Tiagu kasa visa ko kibila mbi mvuala Polo katubila ti vantombulu kukuna kiminu muingi mutu kaba wusonga ayi Tiagu kasa kikinina ko mu mambu mvuala Polo katuba.” Vayi Yave wutuadisa mvuala Polo ayi Tiagu muingi basonika mambu batuba. (2 Timo. 3:16) Diawu muingi tuvisa buboti mambu batuba, tufueti—visa buboti mambu basonika mu minkanda amiomio.
Mu buku yi Loma mvuala Polo wukindisa Baklistu ti vantombuluanga kumonisa kiminu mu mavanga kubika kuandi mu nsiku wu Mosi (Tala lutangu 10)b
10. “Mambu” mbi mvuala Polo kaba tubila? (Loma 3:21, 28) (Tala mvandi fikula.)
10 Mambu mbi mvuala Polo “kaluta tubila” mu Loma kapu 3 ayi 4? Nandi waba tubila theti mambu nsiku wu Mosi bamvana ku Mongo Sinai. (Tanga Loma 3:21, 28.) Ḿba mu bilumbu bi mvuala Polo, Baklistu bankaka ku Yuda baba mona phasi kubika landakana nsiku wu Mosi. Diawu mvuala Polo kasadila kifuani ki Abalahami ti vasintobulu ko mutu kulandakana nsiku muingi kubaka lunungu va mesu ma nzambi, vayi vantombulu kiminu. Mayangi beni kuzaba ti mambu amomo matuva lufiatu ti tulenda nunga kuba kikundi kifikama na Nzambi. Bukiedika, kukuna kiminu mu Nzambi ayi mu Yesu Klistu kulenda kutu vanga kuba lunungu va meso ma Nzambi.
Tiagu wukamba Baklistu bamonisa kiminu mu “mavanga” dedi kuvanga mambu mamboti mu khambu luvasanu (Tala matangu 11-12)c
11. Mambu mbi Tiagu kaba tubila?
11 Vayi “mambu” Tiagu katubila mu kapu yimmuadi masi ko mambu ma nsiku mvuala Polo katubila. Tiagu wutubila mambu Baklistu bamvanganga kadika kilumbu. Mambu beni mammonisa ti Bakilstu badi kiminu ki kiedika voti ndamba. Ndoko tulandakana bifuani biodi Tiagu kasadila.
12. Buidi Tiagu kasudikisila nguizani yidi kiminu ayi mavanga? (Tala mvandi fikula.)
12 Tiagu wusudikisa theti ti Baklistu balendi ba ko luvasanu na bankaka. Nandi wusadila kifuani kintubila matedi dibakala dimueka wumonisa mamboti kuidi kisina vayi kasamonisa ko mamboti kuidi kiphumbulu. Bukiedika ti mambu amomo mamonisa ti nandi widi kiminu? (Tiagu. 2:1-5, 9) Dimmuadi Tiagu wutubila matedi mutu wummona khomba wukambulu kikuvuata voti kikudia vayi kasi kumvana ko lusalusu. Diawu kheti mutu awowo wuntuba ti widi kiminu vayi mavanga mandi mammonisa ti kasi ko kiminu. Dedi bo Tiagu kasonika ti “kiminu ki khambu monusuanga mu mavanga kidi kifua.”—Tiagu 2:14-17.
13. Buidi Tiagu kafuanikisila kumonisa kiminu mu mavanga? (Tiagu 2:25, 26)
13 Tiagu wutubila kifuani ki Lahabi nkieto wu kindumba wumonisa kiminu mu mavanga. (Tanga Tiagu 2:25, 26.) Nandi wuyuwa matedi Yave ayi phila kaba sadisila basi Isaeli. (Yosua 2:9-11) Nandi wumonisa kiminu mu mavanga, mu kusueka minlenga mambu miodi mibasi Isaeli muingi babika kuba vonda. Diawu kheti nkieto awowo wuba mutu wu masumu ayi kasa ba ko musi Isaeli, bayiza ntedila mutu wusonga dedi bo Abalahami bantedila. Kifuani kiandi kimmonisa nkinza wu kumonisa kiminu mu mavanga.
14. Kibila mbi tulenda tubila ti mambu mvuala Polo ayi Tiagu basonika madi nguizani?
14 Mvuala Polo ayi Tiagu basudikisa kiminu ayi mavanga mu ziphila wadi ziviakana. Mvuala Polo wusudikisa Baklistu ku Yuda ti, bawu balendi baka ko lunungu va mesu ma Nzambi ba kulandakana to mambu madi nsiku Mosi. Vayi Tiagu wusudikisa ti nkinza beni Baklistu boso kumonisa kiminu mu kuvangila bankaka mamboti.
Kiminu kiaku kikunatanga kuvanga mambu Yave kanzolanga? (Tala lutangu 15)
15. Mu ziphila mbi tulenda monisina kiminu kitu mu mavanga? (Tala mvandi foto.)
15 Yave kasintomba ko kutuba ti muingi tuba batu basonga tufueti vanga mambu dedi bo Abalahami kavangila. Vayi vadi ziphila ziwombu tulenda monisina kiminu mu mavanga mitu. Dedi tulenda sola kuyamba buboti batu bamona mu kimvuka, kusadisa zikhomba bamviokila mu zitsatu ayi kuvangila mamboti kuidi basi dikanda ditu. Mambo amomo Nzambi wala makikinina ayi wala tusakumuna. (Loma 15:7; 1 Timo. 5:4, 8; 1 Yoa. 3:18) Mvandi phila yilutidi tulenda monisina kiminu, yidi mu kuzabikisa bankaka zitsangu zimboti mu kifuza. (1 Timo. 4:16) Befu kuvanga mawu, tuala monisa mu mavanga mitu ti tuidi kiminu ayi zikhanu zi Yave ziala salama. Mvandi tuala ba lufiatu ti Nzambi wala kututedila batu basonga ayi bakundi bandi.
VANTOMBULU KIMINU MUINGI KUBA KIVUVU
16. Buidi kivuvu kibela nguizani na kiminu ki Abalahami?
16 Loma kapu 4 yimmonisa diambu dinkaka dinkinza tulenda longuka mu kifuani ki Abalahami matedi nkinza wu kivuvu. Yave wukanikisa ti mu nzila Abalahami “mimvila mioso” miala sakumunu. Yindula mayangi Abalahami kaba mu kivuvu akiokio! (Ngene. 12:3; 15:5; 17:4; Loma 4:17) Vayi kheti bo Abalahami kaba 100 di mimvu ayi Sala 90 di mimvu, buna babutidiabu ko muana ba bakanikisa. Ḿba mu mbuenu’itu befu batu, tulenda tuba ti balendi bue buta ko muana. Bukiedika, disa ba ko diambu diluelu mu bawu. “Vayi mu kivuvu, nandi wuba lufiatu ti wunguiza ba tata yi mimvila miyombo.” (Loma 4:18, 19) Bukiedika mambu amomo mayiza salama. Nandi wuyiza ba tata yi Isaki muana no baba vingila beni.—Loma 4:20-22.
17. Buidi tuzabidi ti tulenda ba batu basonga ayi bakundi ba Nzambi?
17 Befu tulenda ba lunungu va mesu ma Nzambi ayi tulenda ba batu basonga dedi bo Abalahami kabela. Bo mvuala Polo kasonika: “Bikuma, ‘nandi wuyiza tedulu’ bisa sonimina ko to mu kibila kiandi, biawu bisonimina mvandi mu kibila kitu kibila mvitu tuala tedulu batu basonga befu kukikinina mu mutu no wuvulubusa mfumu’itu Yesu.” (Loma 4:23, 24) Dedi Abalahami, vantombulu tumonisa kiminu mu mavanga ayi kuba kivuvu ti mambu Yave kakanikisa, mala salama. Mvuala Polo wutatamana kutubila matedi kivuvu kitu mu Loma capu 5, tuala tubila mu dilongi dilanda.
NKUNGA 28 Nani Wulenda ba Nkundi Yave
a Tuntomba kubaka lunungu va mesu ma Nzambi ayi kumonikina batu basonga kuidi nandi. Dilongi adidi dinkuiza tubila mambu mvuala Polo ayi Tiagu batuba matedi buidi tulenda bela kiminu bo tummonisa mamboti muingi tubaka lunungu va mesu ma Yave.
b FIKULA YIDI VA: Mvuala Polo wukamba Baklistu ku Yuda batsikika thalu mu kiminu kubika kuandi mu “mambu ma nsiku” dedi kutula nsinga azulu mu wanda zivestidu, kukemba nkungi wu pasika ayi kulandakana kikhulu ki kusukula mioku.
c FIKULA YIDI VA: Tiagu wukindisa Baklistu kumonisa kiminu mu kuvangila bankaka mamboti dedi kusadisa biphumbulu.