Matata—Sadisanu Bana Binu Kukindisa Kiminu Kiawu

1-2. Buidi matata balenda muena bo bana bawu ba kubavana biuvu mu matedi Nzambi ayi Kibibila?

BAWOMBO bankikininanga ti kukonzula bana kidi kisalu kinneni. Boti ngie widi tata voti ngudi widi bana baluelu, tu kukindisa wuba sadisa kukuna kiminu kingolo. (Deute. 6:​6, 7) Bo muana kankonzuka, ḿba nandi kalenda tona ku kuvana biuvu binkinza matedi mambu tunkikininanga ayi mu zithumu zi Kibibila.

² Ḿba ngie wulenda yindula ti muan’aku kamvanina biuvu abiobio, kibila kasi ko kiminu mu Nzambi ayi mu Kibibila. Vayi bo bana bankonzuka bawu banzolanga kuvana biuvu muingi kubuela lufiatu luawu mu mambu bankikininanga. (1 Ko. 13:11) Diawu bika kuba boma. Bo muan’aku ka kuvana biuvu, ngie wulenda sadila luaku alolo muingi kunsadisa kubuela yindula ayi kukindisa kiminu kiandi mu Nzambi ayi mu Kibibila.

3. Mbi tunkuiza longuka mu dilongi adidi?

³ Mu dilongi adidi, tunkuiza longuka buidi matata balenda sadisila bana bawu (1) kukuna lufiatu luawu mu mambu bankikininanga, (2) kuvua nkinza zithumu zi Kibibila ayi (3) kukakidila mambu bankikininanga. Mvandi, tunkuiza mona mambu mankinza madi mu biuvu bana bamvananga ayi mua mambu mulenda vanga va dikanda, mankuiza mu sadisa kubaka luaku muingi kukoluka na bana matedi kiedika ki Kibibila.

SADISA BANA BAKU KUKUNA KIMINU KINGOLO MU MAMBU BANKIKININANGA

4. Biuvu mbi bana balenda kuvula ayi kibila mbi?

⁴ Matata bazebi ti bana bawu babutukanga ko na kiminu mu Yave. Dedi bo bawu mvawu basa butukila ko na kiminu mu Yave. Bumviokila thangu, muan’aku kalenda tona ku kuvana biuvu dedi: ‘Buidi zabidi ti Nzambi widi? Minu yifueti kikinina mu mambu Kibibila kintuba?’ Kibibila ki tukindisa kusadila “buboti mayindu” ayi “kufiongunina boti mambu moso madi makiedika.” (Lom. 12:1; 1 Te. 5:21) Buidi wulenda sadisila muan’aku kukuna kiminu kingolo?

5. Mbi matata balenda vanga muingi kusadisa muan’awu kukuna kiminu mu Kibibila? (Loma 12:2)

⁵ Kindisa mun’aku kabaka bivisa mu mambu Kibibila kintuba. (Tanga Loma 12:2.) Bo muan’aku kamvana biuvu, sadila luaku alolo muingi kunsadisa kubaka mimvutu mu kusadila bisuekulu bitu dedi, Índice das Publicações da Torre de Vigia voti mu Buku yi Zimbangi zi Yave yi Kutombila Bilongulu. Mu buku’itu yi kutombila bilongulu, kota vantuba: “Kibibila,” bosi nandi kalenda tomba vama vantuba “Inspirada por Deus” muingi kabaka bivisa bimmonisa ti Kibibila yisi ko to buku yimboti batu basonika vayi didi “diambu di Nzambi.” (1 Te. 2:13) Dedi, nandi kalenda fiongunina matedi divula dikhulu di Ninive. Mu mimvu mima vioka, batu bankaka baba tubanga ti divula di Ninive, disa ba ko. Vayi mu mvu 1850 babakula bivisa bimmonisa ti mambu Kibibila kintuba matedi Ninive, madi makiedika. (Sefa. 2:​13-15) Muingi kabuela zaba matedi buidi lutululu lu divula di Ninive ludukisila mbikudulu yi Kibibila, nandi kalenda mona dilongi dintuba: “Ngie Zebi?” mu Kibanga ki Nsungi ki Ngonda Kumi Mueka mvu 2021. Bo kandedikisa mambu kanlongukanga mu bilongulu bitu na mo kanlongukanga mu zibuku zinkaka zi zabakana, muan’aku wala baka bibila binkinza muingi kukuna kiminu mu mambu Kibibila kintuba.

6. Buidi matata balenda sadisila bana bawu kumona bivisa mu mambu Kibibila kintuba? Vana kifuani. (Tala mvandi foto.)

⁶ Sadisa muan’aku kubaka bivisa ti mambu Kibibila kilonga madi makiedika. Matata bansadilanga luaku luviakana muingi kuba masolo na bana bawu matedi Kibibila voti kiminu mu Nzambi. Bawu balenda sadila luaku alolo bo bankuenda kuetala nzo banlundilanga biuma bikhulu, bo bankuenda ku parque voti kuetala Beteli. Dedi, bo lunkuenda kuetala nzo banlundilanga biuma bikhulu, kuba kuandi mu kimutu voti mu televisão, ngie wulenda sadila biuma bike kuna bintubila matedi bikhulu muingi kusadisa muan’aku, kuba lufiati ti mambu Kibibila kintuba madi makiedika. Muan’aku zebi ti dizina di Nzambi dimonika mu dimanya dimueka bantedilanga Pedra Moabita mu 3.000 di mimvu kumbusa? Dimanya beni didi ku nzo banlundilanga biuma bikhulu ku Paris, França. Mvandi, ngie wulenda mona foto yi Pedra Moabita mu video yintubila matedi Kibibila ayi Dizina di Yave, ku kikhulutu ki Zimbangi zi Yave ku Warwick, Nova Iorque. A Pedra Moabita yimmonisa ti Ntinu Mesa wu Moabe, wubayisa dikabu di Isaeli. Mawu madi nguizani na mambu Kibibila kintuba. (2 Minti. 3:​4, 5) Bo bana baku bammona bivisa ti Kibibila kintubanga kiedika, kiminu kiawu kiala luta ba kikinda.—Dedikisa mawu na 2 Lusansu 9:6.

7-8. (a) Mbi tulenda longuka mu phila yi kukuitukila Yave kavangila bivangu? Vana kifuani. (Tala mvandi foto.) (b) Kiuvu mbi kilenda sadisa muan’aku kukuna kiminu mu Mvangi?

⁷ Kindisa muan’aku kuyindulanga matedi biuma Yave kavanga. Bo wundiata na muan’aku, nsadisa kumona phila yi kukuitukila Yave kavangila bivangu. Kibila mbi? Kibila biuma abiobio bimmonisa bivisa ti vadi mutu wulutidi nduenga wuvanga biawu. Mu mimvu miwombo, batu ba luzabu banlongukanga matedi bivangu biwombo binzingalalanga. Dedi, mutu wumueka wu luzabu bantedilanga Nicola Fameli wutedila zikhumbu bivangu binkaka binzingalalanga Sequência de Fibonacci. Dedi, galáxia voti kikhuku ki zimbuetila, kiteka bantedilanga girassol, zikhola ayi tutanga tulembu.a

⁸ Bo muan’aku kanlonguka matedi bivangu ku kikola, nandi wunkuiza bakula ti, vadi minsiku mintuadisanga bivangu bioso. Dedi, nduka minti mioso minkozukanga mu phila yimueka. Miawu mimmenanga ayi mimbasisanga matafi. Mambu amomo mammonikanga, mawu bantedilanga fractal. Vayi nani wuvanga minsiku amiomio mi kukuitukila? Bo muan’aku kanluta yindula matedi kiuvu akiokio, mawu mala kunsadisa kubuela kindisa lufiatu luandi ti Nzambi nandi wuvanga biuma bioso. (Ebe. 3:4) Bo muan’aku kankonzuka, ngie wulenda kunsadisa kuvisa kibila mbi dididi diambu dinkinza kutumukina zithumu zi Nzambi. Ngie wulenda kunsudikisa ti Nzambi wu tuvana Kibibila muingi ku tumonisa buidi tulenda bakila mayangi.

NASA, ESA, and the Hubble Heritage (STScl/AURA)-ESA/Hubble Collaboration

SADISA MUAN’AKU KUVUA NKINZA ZITHUMU ZI KIBIBILA

9. Mbi fueti tomba kuvisa bo muan’aku kamvanga biuvu matedi Kibibila?

⁹ Muan’aku na ku kuvana biuvu matedi nkinza wu zithumu zi Kibibila, tomba kuvisa bibila bi kumvanga kuvana biuvu beni. Dedi wu kiyuvusa: Bukiedika ti nandi kakikininanga ko mu zithumu zi Kibibila? Voti kamvangilanga to biuvu abiobio kibila kanunganga ko kusudikisa mambu kankikininanga kuidi bankaka? Boti buawu. Buna ngie wulenda sadisa muan’aku kuvua nkinza zithumu zi Kibibila dedi bo bummonisina buku Baka Mayangi ma Mvu ka Mvu!b

10. Buidi wulenda sadisila muan’aku kuyindula matedi kinkundi kiandi na Yave?

¹⁰ Kindisa muan’aku kukuna kikundi kifika na Yave. Bo wunlonguka Kibibila na muan’aku, vanga biuvu binkuiza nsadisa kutuba mabanza mandi ayi sadila bifuani bidi mu buku Baka Mayangi ma Mvu ka Mvu! (Zinga. 20:5) Dedi, mu dilongi di 8 dindedikisa Yave na nkundi wukiedika wu tulubulanga mu mambu malenda ku tukieba ayi ku tutuadisa ndandu. Bosi, benu kumana kutanga 1 Yoane 5:​3, yuvula muan’aku: “Mu kuzaba ti Yave widi nkundi wukiedika, buidi tufueti tadila mambu ka tudinda tuvanga?” Akiokio kilenda monikina kiuvu kiluelu vayi kilenda sadisa muan’aku kumona ti minsiku mi Nzambi, midi bivisa bi luzolo luandi.—Yesa. 48:​17, 18.

11. Buidi wulenda sadisila muan’aku kuluta vua nkinza minsua mi Kibibila? (Zingana 2:​10, 11)

¹¹ Yoluka matedi buidi minsua mi Kibibila mi tutuadisilanga ndandu. Bo luntanga Kibibila voti lumfiongunina va kimueka matangu ma kilumbu, tubilanu buidi minsua mi Kibibila milenda ku mu sadisila va dikanda. Dedi, muan’aku wummonanga ndandu yi kuzola kusala ayi kutubanga kiedika? (Ebe. 13:18) Mvandi, ngie wulenda tubila buidi kusadila minsua mi Kibibila mi tukiebilanga mu kinsuni ayi mu mayindu. (Zinga. 14:​29, 30) Kutubila minsua amiomio miala sadisa muan’aku kuluta vua nkinza malongi ma Kibibila.—Tanga Zingana 2:​10, 11.

12. Buidi Steve kasadisila muan’andi kuvua nkinza minsua mi Kibibila?

¹² Steve ayi nkazi’andi bankalanga ku França, basadisa muan’awu Ethan kuvisa ti minsiku Yave ka tuvananga, yidi mbonosono yi luzolo kadi mu befu. Steve wutuba, “befu tuvana muan’itu biuvu abibi: ‘Kibila mbi Yave kantombila befu tutumukina zithumu ziandi? Buidi ziawu zimmonisina ti nandi wu tuzolanga? Mambu mbi malenda monika befu kukhambu sadila minsua beni?’” Masolo amomo masadisa Ethan kukuna kiminu kingolo mu mambu Yave kantuba ti madi makiedika. Steve wubue tuba: “Makani mitu maba kusadisa Ethan kumona ti nduenga yi Kibibila yilutidi kena nduenga yi batu.”

13. Buidi matata balenda kubikila muan’awu kusadila minsua mi Kibibila? Vana kifuani.

¹³ Kubika muan’aku muingi kasadila minsua mi Kibibila. Phila yimueka wulenda vangila mawu yidi, bo muan’aku kantambula kiyeku ki kutanga buku mu kisalu kiandi ki kikola. Buku beni yilenda tuba ti disi ko diambu dimbi kulandakana kifuani ki batu bamvanganga kitsuza voti badi buphunya. Ngie wulenda kamba muan’aku kayindula buidi Yave kammuenanga batu bamvanganga mambu amomo. (Zinga. 22:​24, 25; 1 Ko. 15:33; Fil. 4:8) Mawu mala kunsadisa kuba wukubama muingi kutubila matedi mambu kankikininanga bo nlongusi’andi voti batu bankaka bankotanga yandi kikola bankuiza nyuvula matedi buku beni.

KUBIKA MUAN’AKU KUKAKIDILA MAMBU KANKIKININANGA

14. Mambu mbi malenda tula boma matoko ayi kibila mbi?

¹⁴ Khumbu zinkaka, matoko balenda mona phasi kukakidila mambu bankikininanga. Ḿba bawu bambanga mu boma bo banlonguka ku kikola ti, biuma bioso biyizila mu kinzimbukulu. Kibila mbi? Kibila minlongisi miawu banlonganga mu lufiatu ti, biuma bioso biyizila mu kinzimbukulu. Boti ngie widi tata voti ngudi, buidi wulenda sadisila muan’aku kuba lufiatu ti mambu kankikininanga madi makiedika?

15. Mbi bilenda sadisa khomba ditoko kubuela lufiatu luandi mu mambu kankikininanga?

¹⁵ Sadisa muan’aku kaluta ba lufiatu mu mambu kankikininanga. Muan’aku zebi kiedika matedi bivangu. Diawu vasintombulu ko nandi kuba mu boma. (2 Ti. 1:8) Kibila mbi? Kibila batu bawombo ba luzabu, mvawu bavisa ti luzingu lusa monikina ko mu kinzimbukulu. Batu abobo, bammonanga bivisa ti vadi mutu wulutidi nduenga wuvanga biuma bioso bi kukuitukila. Diawu bawu bakhambu kikininanga mu mayindu banlonganga ku kikola ti, biuma bioso biyizila mu kinzimbukulu. Akiokio kidi kimueka mu bibila bilenda sadisa muan’aku kukindisa kiminu kiandi ayi kuba kibakala muingi kukikinina ti luzingu vangu lu vangu.c

16. Buidi matata balenda sadisila muan’awu kukakidila mambu bankikininanga matedi Mvangi? (1 Petelo 3:15) (Tala mvandi foto.)

¹⁶ Kubika muan’aku muingi kakakidila mambu kankikininanga matedi Mvangi. (Tanga 1 Petelo 3:15.) Ngie wulenda fiongunina yandi kikhuku ki malongi kidi mu jw.org kintuba “Os Jovens Perguntam, bosi—Criação ou Evolução?” Bosi yuvula muan’aku mbi bilutidi tsuakulu kuidi nandi muingi kusadisa bankaka kuvisa kiedika kitedi Mvangi. Tebula muan’aku moyo ti vasintombulu ko kukuambila na batu bankotanga yandi kikola. Vayi nkindisa kasudikisa mu phila yikhambulu phasi, boti vadi mutu wuntomba kukoluka matedi mambu amomo. Dedi, mutu wunkotanga yandi kikola kalenda tuba: “Minu yinkikininanga to mu biuma yimmona, kubika kuandi Nzambi yikhambu monanga.” Khomb’itu wu ditoko kalenda tuba: “Yindula boti ngie widi kunsitu ayi wummona kisima kitungulu mu mamanya mu phila yimboti. Ngie wunkuiza kikinina ti kisima beni kiaveka kimonika voti mutu wuvanga kiawu? Bobuawu mvandi, biuma bioso bidi mu nza vadi mutu wulutidi nduenga wu bivanga!”

17. Buidi matata balenda sadisila muan’awu kusadila luaku loso muingi kuzabikisa kiedika kuidi bankaka? Vana kifuani.

¹⁷ Kindisa muan’aku kusadila luaku loso kadi muingi kulonga kiedika kuidi bankaka. (Lom. 10:10) Ngie wulenda dedikisa mangolo wumvanganga muingi kukoluka matedi kiminu kiaku, na mangolo mantombulu muingi kuzaba kusika bisiku bi minkunga. Va thonono, nlonguki kalenda mona nkaku kuvanga mawu. Vayi bumviokila thangu nandi kalenda pisuka. Bobuawu mvandi, khomba ditoko kalenda mona phasi kukoluka mambu kankikininanga na bankaka. Vayi bumviokila thangu nandi kalenda nunga kikaku akiokio. Dedi, nandi kalenda yuvula mutu wunkotanga yandi kikola: “Ngie zebi ti biuma batu ba luzabu bamvanganga, bawu banlandudilananga kifuani ki biuma bidi mu nza? Bika yi kumonisa video yintubila mawu.” Bo wummana kumonisa video yidi mu kikhuku kintuba, Vadi Mutu wu Bivanga? Ngie wulenda tuba: “Boti batu ba luzabu bantambulanga nzitusu mu biuma balandudila mu bivangu, nani ngie wuyindula fueti tambula nzitusu yilutidi?” Mbonosono yikhambulu phasi yilenda vanga mutu wunkoluka yaku kaluta vua nkinza ayi kutomba kubuela zaba mu khumbu yinkaka.

TATAMANANU KUSADISA BANA BINU KUKINDISA KIMINU KIAWU

18. Buidi matata balenda tatiminina kukindisa kiminu ki bana bawu mu Nzambi?

¹⁸ Befu tuidi mu kuzingila mu nza yiwedi batu bakhambulu kiminu mu Yave. (2 Pet. 3:3) Diawu, matata bo munlonguka Kibibila na bana binu, luba kindisa basadila mambu mankuiza buela lufiatu luawu mu Diambu di Nzambi ayi mu zithumu ziandi. Nyikuna mabanza mawu mu kuba sadisa kuyindula mu bivangu bi kukuitukila bi Yave. Basadisa kufiongunina matedi zimbikudulu zi Kibibila zimana salama. Bulutidi wuba natanga mu minsambu. Benu kuvanga mawu, mulenda ba lufiatu ti Yave wala sakumuna mangolo lumvanga muingi kusadisa bana binu kukindisa kiminu kiawu.—2 Lusa. 15:7.