DISOLO DILUZINGU
Kisalu ki Yehova kitunatina mamboti mawombo
MU 1951, ndiyiza ku Rouyn, mbanza mosi yifioti mu province yi Québec ku Canada. Ndikokuta va muelo wu nzo mosi yi adresi yoyi baphana. Marcel Filteau,a nio wuba misionere wubaka formasio ku Gileade, wuyiza kunzibudila. Wuba 23 ki mimvu ayi wuba wunila; minu ndiba na 16 ki mimvu ayi ndiba wukhufi. Ndimmonisa nkanda wowo bathindila mu kisalu ki n’zibudi nzila. Wutanga, wuthala, ayi wundiuvula, “Nguaku zebi ti kuaku widi?”
NDIYONZUKILA MU DIKANDA DIODI DIBA NA KHABUANI MU MAMBU MA LUSAMBULU
Ndibutuka mu 1934 mu dikanda diodi ditina tsi’awu ku Suisse ayi dio diyiza tona zingila ku Timmins, mbanza yoyi beta kaba matadi mathalu ku Ontario, ku Canada. Pfika pfika yi mvu 1939, nguama wutona tanga Nzo yi Nkengidi ayi kutakananga mu zikhutukunu zi Bambangi zi Yehova. Weba kundatanga minu ayi 6 ki bakhomba ziama ba babakala ayi babaketo. Nguama wuyiza fika ba Mbangi Yehova.
Siama, kasi yangalala ko nzengolo’andi, vayi mama wutatamana zola kiedika ayi wubaka nzengolo mu tatamana ba mu kiedika. Kasi bika ko kiedika mu thonono yi mvu 1940 mu thangu yoyi kisalu ki Bambangi zi Yehova kibela mu khandukulu ku Canada. Ayi weba vangilanga thangu zioso Siama mambu mu zanti ayi mu luzitu, kadiambu ko niandi weba kunkambilanga mambu mu kikhesi. Kifuani kiandi kimboti kitusadisa, minu ayi bakhomba ziama ba babakala ayi babaketo tukikinina phe kiedika. Diambu dikhini, mu phiokosolo yi bilumbu, nganzi yi Siama yiyiza tona kita, ayi wuyiza luta tona vangila dikanda diama mambu mu zanti.
THONONO YI KISALU KI THANGU KA THANGU
Mu tsungi yi mvula mu 1950, Ndikutakana mu lukutukunu lunneni lukhulama lu teokrasi lo lusalama ku New York. Ndibaka lukindusu luluta sala buwombo mu kisalu ki Yehova mu thangu ndidengana bakhomba ba babakala ayi babaketo ba nza yimvimba ayi ndiwa masolo mamboti ma bakhomba bo babaka maplomi ma nzo nkanda yi Gileade, ndibaka nzengolo yikota kaka mu kisalu ki thangu ka thangu. Mu thangu ndivutuka ku nzo, ndiwesa formilere yi kisalu kin’zibudi nzila ki thangu ka thangu. Filiali yi Canada yiphana mvutu, ayi bakhindisa nditeka baka mbotama. Ndibaka mbotama mu lumbu ki 01 Octobre 1950. Ngondi kuandi mosi yivioka, ndiyiza ba n’zibudi nzila wu thangu ka thangu ayi bathinda ku Kapuskasing. Mbanza beni kielo kiwombo yiba ayi ko ndibe vuandanga mu thama.
Ndilembo sadila ku Québec
Mu tsungi yi zimvula yi zindolo (printemps) yi 1951, filiali yilomba Bambangi zi Yehova bobo beta tuba Kifalisi babaka diyindu dikue vuandi ku Québec Province yoyi yeta tuba Kifalisi. Phuila yiba yiwombo kuma beni. Ndiyonzukila mu tuba zimbembo ziwadi, kifalisi ayi kingelusu. Diawu ndikikinina lutumu beni ayi bathinda ku Rouyn. Ndisi zaba ko kadi mutu kuna. Banga kuandi phila thekidi butubilanga, adresi yi kuma koko ndiyenda yawu kaka yiba yama mu mioko. Mambu mavioka bumboti. Marcel ayi minu tuba bakundi bamboti, ayi ndiyangalala samuna ku Québec mu mimvu miya miomi milandakana tii ndiyiza ba n’zibudi nzila wunneni.
NZO NKANDA YI GILEADE AYI MAMBU MO NDIBE VINGILANGA
Mu thangu ndiba ku Québec, ndimona khini tambula invitasio yi nzo nkanda yi 26 yi Gileade ku South Lansing, ku New York. Maplomi mavanu mu lumbu ki 12 Fevrier 1956, ayi bathinda ku Ghana,b ku West yi Afrika. Vayi tuamina ndienda, ndivutuka ku Canada mu “mua ndambu zisabala” tii minkanda mi vuayaje yama miyiza duka.
Ndivingila tsambuadi yi zingondi ku Toronto muingi ndibaka minkanda beni. Mu thangu beni yina, bandiamba mu buphombo boso mu dikanda di khomba Cripps, ayi ndiyiza zabana ayi muan’awu wunketo Sheila. Tuyiza zolasana ayi niandi. Ndiyiza tomba ndombolo yi dikuela vayi minkanda miama mu diambu di kuenda ku Ghana miyiza totuka. Sheila ayi minu tubaka nzengolo mu nzila yi lusambulu ti nditeka kuenda mu kisalu kioki bathumini. Vayi tuyiza baka nzengolo yitatamana solulanga mu nzila yi minkanda muingi tutala keni tulenda kuelana ayi mu zaba keni thangu mbi tulenda kubutudila. Nzengolo beni phasi yiba mu kuyibaka, vayi yimonika ti yidi nzengolo yimboti.
Kumanima matula vuayaje yi ngondi yimvimba, mu train, mu bateau yoyi yinnatanga mimfuna ayi mu vio, nditula ku Accra bo buidi buala bu kipfumu bu Ghana. Kuna bathindila mu kisalu ki nkengi wu district. Kisalu beni kitula ti ndiluta diata buwombo ku Ghana, ayi kuenda ku Côte d’Ivoire ayi ku Togo. Khumbu ziwombo ndieba tulanga vuayaje minu veka mu ditoma di Beteli. Ndieba yangalalanga kadika thangu yoyi ndieba viokisanga mu kisalu beni!
Mu bilumbu bitsuka bi sabala, ndieba tuadisanga zikhutukunu zizunga. Kuisi ba ko zinzo zi lukutukunu zinneni. Bakhomba ba babakala beba tunganga mianzu mi masoso mi mua ndambu thangu ayi beba mifukanga mu zindalala muingi tubika baka muini. Babe lundanga bibulu bimoyo, bila kuisi ba ko frigo mu nzo yoyi tube dilanga, ayi babe bivondanga mu thangu yoyi batu bobo beba kutakananga mu lukutukunu luzunga beba kubidilanga.
Tuba na mambu momo mabe kutusevisanga mu zikhutukunu beni zizunga. Lumbu kimosi Herb Jennings,c nio wuba phe misionere, mu thangu kabe tula diskur, ngombi mosi yitina mu nzo yoyi tube dilanga, ayi yikota vabuangu kioki kiba batu bawombo ayi ku estrade. Herb wuyiza teka zenga tula diskur yandi ayi bulu beni kiyiza ba kikadi bue zaba kue kienda. Vayi bakhomba baya ba babakala bobo baba na ngolo bayiza nunga buila bulu beni ayi bakivutula mu nzo yoyi tube dilanga ayi batu babula mioko.
Mu bilumbu biobi tueba vingidilanga zikhutukunu beni zinneni, ndibe kue monisanga filime yi la Sociéte du monde nouveau en action mu mala mafikama. Muingi ndibutudila, ndibe tambanga projectere mu nledi wuphembi wowo ndibe telimisinanga mu minti miodi. Basi buala beba monanga khini ziwombo! Bawombo mu bawu yiba khumbu yitheti batonina tadila filime. Babula zitsiaki ziwombo thangu bamona batu balembo baki mbotama. Bukiedika filime beni yina yibasadisa basudika ti tuidi khubukulu yi nza yimvimba yo yidi mu bumosi.
Lumbu kioki tukuelana ku Ghana mu mvu 1959
Kumanima maviokisa mimvu miodi ku Afrika, ndiyangalala kue kutakana mu lukutukunu lunneni lolo lueta sangisa zitsi ziwombo, mu mvu wu 1958 ku New York. Ndimona khini ziwombo mona Sheila, nioni wuyiza ba n’zibudi nzila wunneni ku Québec. Tueba solulanga yandi mu minkanda, buabu tuyiza dengana ayi niandi vakimosi, ndinlomba kanzola muingi tukuelana, ayi niandi wukikinina. Kumanima, ndiyiza sonikina khomba Knorrd mu kunlomba ti bulendakana Sheila kakota nzo nkanda yi Gileade ayi keba kuiza mbati ku Afrika. Wuyiza kikinina. Tsuka tsuka Sheila wuyiza kumbata ku Ghana. Tukuelana ku Accra, mu lumbu ki 03 Octobre 1959. Tumona ti Yehova wutusakumuna buwombo bila tuntula vabuangu kitheti mu luzingu lueto.
SALA KITHUADI KU CAMEROUN
Ndilembo sadila ku filiali yi Cameroun
Mu mvu wu 1961, batutinda ku Cameroun. Ndiyiza ba na mambu mawombo mavanga mu thangu bayiza kundomba ndibuela mioko mu vanga filiali yimona. Kumanima ma mvu wu 1965, tuyiza bakula ti Sheila buemba kadi. Thubidi kiedika ti, yithombana thangu yiwombo muingi ndiba na diyindu diba disa. Mu thangu nditona kuiza yangalala kiyeko kiama kimona, ayi baka zikhubukulu muingi tuvutuka ku Canada, diambu dimosi diphasi diyiza kutubuilukila.
Buemba bu Sheila busuluka. Munganga wutukamba ti muana beni wedika ba wubakala. Vame vioka 50 ki mimvu, tona diambu beni disalama, vayi tudizimbakananga ko. Kadiambu ko tueta mona kiadi kiwombo mu ntima mu diambu diodi disalama, tutatamana ba kaka mu kisalu kieto ki thangu ka thangu kubuala bu kinzenza, kioki tuzola buwombo.
Minu ayi Sheila ku Cameroun mu mvu 1965
Ku Cameroun, bakhomba zieto khumbu ziwombo badenganina zinzomono mu bila kimanga kota mu mambu ma politiki. Mambu mayiza luta ba phasi mu thangu yi zivoti zitsobudulu yi presida nioni wun’yadila. Tsisi yeto yiyiza luta buelama buwombo mu thangu bayiza kandika kisalu ki Bambangi zi Yehova ku Cameroun mu lumbu ki 13 Mai 1970. Kumanima matunga Beteli yimboti, zingondi zitanu kuandi zivioka, bayiza kuyiziona kuidi guvernema. Mu sabala kuandi yimosi, bayiza kuka bamisionere boso, ayi minu phe buba Sheila, batukuka mu tsi beni. Diba diambu dimosi diphasi mu bika bakhomba ba babakala ayi babaketo, tukitatikisa buwombo mu diambu di bawu ayi tueba kukitatikisanga phe mu tomba zaba bue bakuiza sundukila mu bilumbu binkuiza.
Ngondi zisambanu zio zilandakana, tuziviokisila ku filiali yi France. Kuna nditatiminina vanga mamoso momo nditomba vanga mu diambu di sadisa bakhomba zieto ku Cameroun. Mu ngondi yi Decembre yi mvu beni, batutinda ku bilu ki filiali yi Nigeria, kio kitona tuadisa kisalu ki Yehova ku Cameroun. Bakhomba ba babakala ayi babaketo ku Nigeria batuyamba mu zikhini zioso, ayi tuyangalala mu kusadila mu zikhini zioso.
NZENGOLO YIPHASI
Mu 1973 tubaka nzengolo yiphasi. Sheila wuyiza bela buwombo. Thangu tuba mu lukutukunu lunneni ku New York, wukhamba, “Ndiedi bue koka ko! Ndilembo moni phasi ziwombo ayi ndilembo bedi buwombo.” Wusala ayi minu ku Afrika viokila 14 ki mimvu. Ndieba yangalalanga mu phila yoyi keba kivaninanga mu bukuikama boso mu kisalu ki Yehova. Vayi yiyiza tombana ti tubalula mambu. Mu thangu tuyiza soludila diambu beni ayi kudisambidila buwombo, tuyiza baka nzengolo yivutuka ku Canada, koko tulenda landikinina bumboti mboti buvini buandi bunitu. Bika kisalu kieto ki misionere ayi kisalu kieto ki thangu ka thangu yiba nzengolo yiphasi ayi yitutula phe phasi mu ntima bila tuisi buyindudila ko.
Tuyiza bue vutuka ku Canada, ndiyiza baka kisalu kuidi nkundi’ama mosi wuthama nioni wuba pfumu yi kompani yi matoma ku mbanza yi nordi yi Toronto. Tuyiza luwa nzo, ayi tusumba bima bio bateka sadila, ayi tuyiza tona luzingu lumona mu kambu kota zipholo. Tutatamana ba mu luzingu luyaki yaki, tuba na vuvu ti lumbu kinkaka bulendakana tuela bue sadila Yehova mu kisalu ki thangu ka thangu. Diambu dingitukulu, vuvu kieto kiyiza lungana mu phila yoyi katuisi keta bu yindudila ko.
Ndiyiza ba volontere kadika kisabala va buangu kithungulu yi nzo yi Kipfumu ku Norval ku Ontario. Kuntuala bayiza kundomba ndiba nkengi wu nzo yi lukutukunu lunneni. Buvini bunitu bu Sheila buyiza ba bumboti, ayi tumona ti kalenda kuandi nunga dukisa kiyeko beni kimona. Diawu, tuyenda ku nzo beni yi lukutukunu lunneni mu ngondi yi Juin 1974. Tumona khini ziwombo mu bue vutuka mu kisalu ki thangu ka thangu!
Tumona zikhini mu thangu buvini bunitu bu Sheila buyiza tatamana ba bumboti. Mimvu miodi mivioka, bayiza bue tutinda mu kisalu ki zunga. Zunga beni kioki tusadila kiba ku Manitoba, yo yidi province yi Canada yo yikala kiozi kingolo. Diawu, tuyangalala buwombo mu bukundi bu kitoko bu bakhomba ba babakala ayi babaketo. Tuyiza sudika ti buangu kioki tunsadila kiawu ko kilutidi mfunu vayi dilutidi mfunu tatamana sadila Yehova buba koso kuandi ko tuidi.
BAKA DILONGI DIMFUNU
Kumanima maviokisa mimvu miwombo mu kisalu ki zunga, bayiza tutedisa muingi tue sadila ku Beteli yi Canada mu mvu 1978. Kumanima ma mua bilumbu, ndiyiza baka dilongi diphasi vayi dimfunu. Bandomba nditula diskur yo yifueti salimina mu wola mosi ayi ndambu mu Kifalisi mu lukutukunu lu sipesiale ku Montreal. Diambu dikiadi, diskur yama yisi thumbu simba ko mintima mi batu bobo bakutakana mu lukutukunu beni, ayi khomba mosi wu departema yi kisalu wuphana ndongi mu diambu beni. Diambu dikiedika, nginu ndisudika tona mu thangu beni yina ti bobuawu bo ndikadila, ndikala ko mutu nioni zebi tula bumboti mboti zi diskur. Vayi ndisi bongila ko ndongi beni mu mfunu wombo. Ndimona ti tuisi wizana ko bumboti. Ndimona ti khomba beni kifu kivueza batu kakala ayi ndisi mona ko khini bu kasi teka ku pfelisite ko. Nditula nzimbala mu tadila phila yoyi keba kuphanina ndongi beni ayi mu tadila phila yoyi mutu beni kadidi.
Ndibaka dilongi dimfunu kumanima matula diskur mu Kifalisi
Mua ndambu bilumbu kuntuala, khomba mosi yi Komite yi Filiali wuyiza bue kukhamba diambu beni. Ndiyiza sudika ti ndisi bongila ko ndongi beni mu phila mosi yimboti ayi dithula phasi mu ntima. Kuntuala, ndisolula ayi khomba beni nio wuphana ndongi, ayi mu buphombo boso wundemvukila. Mambu momo masalama, mandonga ndiba kadulu ki kukikulula ayi ndilendi ku mazimbakana ko. (Zin. 16:18) Ndisambila Yehova mu khumbu ziwombo mu diambu beni ayi ndibaka nzengolo yikambu bongila zindongi zio baku phana mu phila yimbimbi.
Vame vioka 40 ki mimvu tona ndiyika ku Beteli yi Canada ayi tona mu 1985, ndidi mu zikhini zisala ku Komite yi filiali. Mu Fevrier 2021, kiluzolo kiama Sheila wuyiza fua. Wukhondo buwombo, ayi mu buela buvini buama bunitu bukadi bue kumbikila nzila ndisala buwombo. Vayi kisalu ki Yehova kilembo tudi ti ndiba na mambu mawombo mavanga ayi kilembo tudi ndiba mu zikhini mu “mona ti bilumbu bi luzingu luama bilembo diati nsualu nsualu.” (Mpo. 5:20) Kadiambu ko ndidengana mambu mawombo maphasi mu luzingu luama, zikhini ziawu zilutidi. Nditula kisalu ki Yehova va buangu kitheti mu luzingu luama ayi sadila Yehova mu kisalu ki thangu ka thangu mu 70 ki mimvu. Bukiedika kisalu beni kindatina mamboti mawombo mu luzingu luama. Ndieta sambila mu diambu di mintueni mieto mi babakala ayi mi baketo batatamana tula kisalu ki Yehova va buangu kitheti, bila minu ndime kikinina ti bawu phe bela ba mu luzingu lu zikhini ayi lolo lulutidi lumboti, lolo lukala kaka mu thangu tulembo sadila Yehova.
a Tala disolo di Marcel Filteau, “Yehova azali ekimelo mpe nguya na ngai,” mu Nzo yi Nkengidi wu 01 Fevrier 2000 mu dingala.
b Tii mu mvu wu 1957, buangu beni ki Afrika kiba buangu kioki kibe yadulungu kuidi basi Angletere kio beba tedilanga Côte-de-l’Or.
c Tala disolo di luzingu di Herbert Jennings, “Oyebi te ndenge bomoi na yo ekozala lobi,” Mu Nzo yi Nkengidi wu 01 Décembre 2000 mu dingala.
d Nathan H. Knorr niandi weba tuadisanga kisalu kieto mu thangu beni yina.