DISOLO DI NDONGOKOLO 25
NKUNGA 96 Buku ya Nzambe—Eloko ya motuya mingi
Malongi ma luzingu momo tulenda baka mu mbikudulu yi Yakobi tuamina kafua—Tini 2
“Wuvana lusakumunu lufuana kuidi kadika mutu.”—1 MO. 49:28.
MU BUKHUFI
Malongi momo tulenda baka mu ziphova zitsuka zi Yakobi ziozi kakamba kuidi nana di bana bandi.
1. Tini mbi ki mbikudulu yi Yakobi va mbuk’andi yi lufua tueka ntadila mu disolo diadi?
BANA ba Yakobi bazungidila siawu nioni wuyiza yonzuka, mu kun’wa mu ndimbidika yoso, mu thangu kalembo sakumuna wumosi mosi mu bawu. Mu disolo diodi diviokidi, tulongukidi ti Yakobi wukamba kuidi Lubeni, Simeoni, Levi ayi Yuda mambu momo mabayitukisa. Nana di bana beni bobo basiala bakiyuvula keni mambu mbi siawu keka kubakamba. Tubakeno malongi mu ziphova ziozi kakamba Zabuloni, Isakali, Dani, Ngadi, Aseli, Nafatali, Yosefi ayi Benyamini.a
ZABULONI
2. Mambu mbi Yakobi katuba kuidi Zabuloni ayi phila mbi malunginina. (1 Mose 49:13) (Tala phe ankadre.)
2 Tanga 1 Mose 49:13. Yakobi wukamba ti mvila wu Zabuloni wela zingila ku ndambusu m’bu pfika pfika yi nodi yi ntoto wu tsi yi tsila. Ayi 200 ki mimvu mivioka, basi Zabuloni bayiza baka tini ki ntoto kioki kiba va khati tsika m’bu wu Ngalili ayi m’bu wu Mediteraneye. Mose wubikula ti: “Yangalala kuaku Oo Zabuloni mu thangu wuntotuka.” (5 Mo. 33:18) Bulendakana yawu yeba sundula ti mvila wu Zabuloni weba monanga ko phasi mu kuenda mu masimu ma mamuadi ma m’bu ayi bulendakana yawu yitula ti mvila beni wubika mona phasi mu sumba ayi mu tekisa bima mu zitsi zinkaka. Boso kuandi bobo dibela, mvila wu Zabuloni wuba na bibila bibela mu zikhini.
3. Mbi bilenda kutusadisa tuyangalala mu biobi bidi yeto?
3 Dilongi mbi tulenda baka? Tuidi na bibila bibela mu zikhini buba koso kuandi tueta vuanda voti buba mambu mbi tulembo dengana mu luzingu lueto. Muingi tutatamana ba mu zikhini tufueti yangalala mu bima biobi bidi yeto. (Nku. 16:6; 24:5) Thangu zinkaka yilenda luta kondo ba phasi mu tula mayindu meto mu bima biobi tukambulu va buangu kitula mayindu meto mu mamboti momo tueta baka. Diawu, mekanga tadilanga mu mbueno yimboti mambu momo wun’dengana.—Nga. 6:4.
ISAKALI
4. Mambu mbi Yakobi kabikula mu diambu di Isakali ayi bue mambu beni malunginina? (1 Mose 49:14, 15) (Tala phe ankadre.)
4 Tanga 1 Mose 49:14, 15. Yakobi wuniemisa Isakali mu kisalu kiandi kingolo kioki keba salanga mu kondo vonga ayi wutuba ti widi banga phunda yoyi yeta nata mimfuna miomi midi zitu. Yakobi wutuba phe diaka ti Isakali wela baka tsi yi kitoko. Ziphova beni zi Yakobi ziyiza lungana bila mvila wu Isakali wubaka ntoto wowo wuba na mbozi, wowo weba butanga mim’butu miwombo ayi wuba phe pfika pfika yi Nzadi Yolidani. (Yos. 19:22) Mu kondu finda phaka basala buwombo mu diambu di kuna bima mu ntoto beni, vayi basala phe buwombo mu diambu di mamboti ma batu bankaka. (1 Mtn. 4:7, 17) Mu kifuani, mu thangu nsambisi Balaki ayi m’bikudi wunketo Debola balomba lusadusu kuidi bana ba Iseli mu diambu di banuanisa Sisela, mvila wu Isakali wuba wumosi mu mimvila miomi mibuela mioko mu mvita beni. Ayi beba banga bakubama mu kue nuani mu zioso kuandi zithangu—Mko. 5:15
5. Bila mbi tufueti tudilanga ngolo mu sala buwombo?
5 Dilongi mbi tulenda baka? Yehova weta yangalala mu kisalu kingolo kioki tueta dukisa mu kisalu kiandi banga kuandi phila keba yangalalanga kisalu kingolo ki mvila wu Isakali. (Mpo. 2:24) Tutadila mu kifuani ki bakhomba bobo beta sala kisalu kiwombo mu diambu di tanina kimvuka. (1 Tim. 3:1) Bakhomba beni bobo banuananga ko mvita wowo masodi beta nuana vayi beta tula ngolo mu tanina dikanda di Nzambi mu bivonza bi kipheve. (1 Ko. 5:1, 5; Yuda 17-23) Beta tula ngolo mu kubika ayi tula zidiskur zi lukindusu ziozi zieta kindisa kimvuka.—1 Tim. 5:17.
DANI
6. Kiyeko mbi mvila wu Dani wubaka? (1 Mose 49:17, 18) (Tala phe ankadre.)
6 Tanga 1 Mose 49:17, 18. Yakobi wutuba ti, Dani wuba banga nioka yoyi yeta nuanisa bibulu biobi bilutidi tola ayi wun’dedikisa phe banga phunda yoyi beta sadila mu mvita. Dani weba monikanga ti wuba vonza kuidi bambeni ba Iseli. Mu thangu beba tula vuayaje mu kuenda ku tsi yi tsila, mvila wu Dani wawu wube banga ‘kumanima ma mimvila mioso mu diambu di tanina’ dikanda di Iseli. (4 Mo. 10:25) Ka diambu ko dikanda dioso dieba monanga ko mambu moso momo mvila wu Dani weba vanganga kumanima mawu, kiyeko kiawu mfunu wombo kiba.
7. Bue tufueti kukitadila mu kiyeko kioki tuidi mu kisalu ki Yehova?
7 Dilongi mbi tulenda baka? Wume teka baka kiyeko kioki kidi ti mu thangu wulembo kisadi batu bakadi kuawu kitudila thalu? Bulendakana weta buela mioko mu kombula ayi bongisa nzo yi Kipfumu, buela mioko mu luzolo luaku loso mu lukutukunu lu zunga voti lunneni, voti wume teka dukisa kiyeko kinkaka. Enati buawu buididi, fueni baka zifelisitasio! Bambukanga moyo thangu zioso ti Yehova weta mona ayi weta yangalala mambu momo weta vanga mu diambu di niandi. Weta yangalala buwombo enati wulembo nsadila mu kondo tomba ti batu bankaka baniemisa vayi wulembo nsadila bila luzolo lukiedika widi kuidi niandi.—Mat. 6:1-4.
NGADI
8. Bila mbi yisi bela ko phasi kuidi bambeni ba Iseli banuanisa mvila wu Ngadi? (1 Mose 49:19) (Tala phe ankadre.)
8 Tanga 1 Mose 49:19. Yakobi wubikula ti kuela ba na nkangu wu mim’bebisi miomi miela nuanisa Ngadi. Kumanima ma bitandu biodi, tsuka tsuka mvila wu Ngadi wuyiza baka tini ki ntoto ku Esiti yi Nzadi Yolidani, tini beni ki ntoto kiba kinamasana ayi zitsi zi bambeni. Buangu beni kioki babaka kisi ba ko buangu ki lutanunu mu diambu di bambeni. Vayi mvila wu Ngadi wusobula kala kuna bila kiba buangu kifuana kioki balenda yonzudila bibulu biawu. (4 Mo. 32:1, 5) Yimonikini ti batu ba mvila wu Ngadi kibakala baba. Mu buela, baba na sikididi ti Yehova wela kubasadisa banunga minkangu mi mim’bebisi miomi milenda tomba ziona ntoto’awu. Mu mimvu miwombo batindila minkangu miawu mi masodi mu diambu di sadisa mimvila minkaka mibaka bibuangu bi Tsi yi Tsila biobi bisiala ku westi yi Yolidani. (4 Mo. 32:16-19) Baba na vuvu ti Yehova wela tanina baketo bawu, bana bawu mu thangu babakala beba kuendanga kunuana mimvita beni. Yehova wusakumuna kibakala kiawu ayi kukiyimina kuawu.—Yos. 22:1-4.
9. Bue tudila sikididi kieto mu Yehova kulenda vangila diambu mu zitsobolo ziozi tuntula mu luzingu lueto?
9 Dilongi mbi tulenda baka? Muingi tusadila Yehova mu thangu yi ziphasi, tufueti tatamananga kuntudila ntima. (Nku. 37:3) Lumbu kiaki, bawombo beta tudila sikididi kiawu kuidi Yehova mu kukiyimina mu diambu di buela mioko mu thungulu yi zinzo zi Kipfumu, mu buela mioko mu bibuangu biobi bidi phuila yiwombo voti mu diambu di dukisa biyeko binkaka. Beta kubutudila bila sikididi bakala ti Yehova wela tatamana dukisa ziphuila ziawu.—Nku. 23:1.
ASELI
10. Diambu mbi mvila wu Aseli wusi vanga ko? (1 Mose 49:20) (Tala phe ankadre.)
10 Tanga 1 Mose 49:20. Yakobi wubikula ti mvila wu Aseli wela ba na kimvuama kiwombo, ayi bukiedika buawu phe buyiza salimina. Mvila wu Aseli wawu wuluta ntoto wowo wuba na mbozi yiwombo mu Iseli dioso. (5 Mo. 33:24) Tini kiawu ki ntoto mu ndambu m’bu wu Mediteraneye kiba ayi baba phe na dibongo (port) di kimvuama di komelisi koko kuba basi fenisia ku Sidoni. Vayi, basi Aseli basi kuka ko basi Kanana mu tini ki ntoto beni. (Mko. 1:31, 32) Mu bila ki kimvuama ayi mavanga mambimbi ma basi Kanana, bulendakana kipfuzi ki mvila wu Aseli mu tsambudulu yivedila kiyiza dekuka. Mu kifuani, mu thangu nsambisi Balaki kalomba lusadusu kuidi bana ba Iseli mu kue nuanisa minkangu mi masodi ma basi kanana, mvila wu Aseli wumanga kuandi kuenda. Yawu yitula ti mvila beni wubika ba mu ndungunu yingitukulu yi bana ba Iseli mu “nlangu wu Mengido.” (Mko. 5:19-21) Yawu yitula ti mvila wu Aseli wumona tsoni mu wa nkunga wu Balaki ayi Debola wowo wuyimbudulu mu lutuadusu lu pheve santu, wowo wuba na ziphova ziazi ti: “Aseli wuvuanda mu phamba mu ndambu m’bu.”—Mko. 5:17.
11. Bila mbi yididi mfunu tutatamana ba mbueno yifuana mu bima bi kinsuni?
11 Dilongi mbi tulenda baka? Tutidi sadila Yehova mu zingolo zieto zioso. Muingi tubutudila, tufueti manga mbueno yi nza yayi mu phila yoyi yeta tadila bima bi kinsuni ayi mu phila yoyi yeta tadila kimvuama. (Zin. 18:11) Tufueti tula ngolo mu ba mbueno yifuana mu mambu matedi zimbongo. (Mpo. 7:12; Ebe. 13:5) Tulendi ko bikila nzila thombolo yi bima bi nza yayi biobi bikambulu kuandi mfunu bitukakidila mu sadila Nzambi. Va buangu kikubutudila, tuvana Yehova thangu’eto ayi zingolo zieto tona thangu yayi mu zaba ti luzingu lu kitoko ayi lolo luidi lusikama lulembo tuvingila mu bilumbu binkuiza.—Nku. 4:8.
NAFATALI
12. Bue ziphova zi Yakobi mu diambu di Nafatali ziyiza lunginina? (1 Mose 49:21) (Tala phe ankadre.)
12 Tanga 1 Mose 49:21. Yakobi wutuba ti Nafatali wela tuba “ziphova zi kitoko” ayi bulendakana ziphova beni zitadila phila yoyi Yesu keba tubilanga mu kisalu kiandi ki tsamununu. Yesu nioni wuzabakana ti widi nlongi wumboti, wutula ti Kafalinawumi yoyi yiba mu tini ki ntoto ki Nafatali, diba “divula diandi.” (Mat. 4:13; 9:1; Yow. 7:46) Mu bila ki Yesu, Yesaya wubikula ti mvila wu Zabuloni ayi wu Nafatili miela mona “kiezila kinneni.” (Yes. 9:1, 2) Yesu wuba “kiezila kikiedika kioki kieti kienzula batu boso” mu nzila yi malongi mandi.—Yow. 1:9.
13. Bue tulenda bela sikididi ti ziphova zieto zieta yangidika Yehova?
13 Dilongi mbi tulenda baka? Mambu momo tueta tuba ayi phila yoyi tueta kumatubila, meta tula diambu kuidi Yehova. Bue tulenda tubila “ziphova zi kitoko” ziozi zieta yangidika Yehova? Ditheti, tufueti tubilanga mu kiedika kioso. (Nku. 15:1, 2) Dimmuadi, tufueti tubanga ziphova ziozi zinkindisa batu bankaka, mu kifuani, kubavana zifelisitasio mu thangu bavengi diambu dimosi dimboti vayi tufueti tula ngolo mu kondo tubilanga zinzimbala zi batu bankaka voti tufueti manga kifu kikue tatakananga. (Efe. 4:29) Ayi tulenda kukitudila lukanu luba na madiela mawombo matoninanga masolo momo malenda kutunata mu samunina mutu nsamu mboti.
YOSEFI
14. Sudikisa phila yoyi lusakumunu lu Yosefi luyiza lunginina. (1 Mose 49:22, 26) (Tala phe ankadre.)
14 Tanga 1 Mose 49:22, 26. Mu kondo finda phaka, Yakobi wuluta ba fiere mu diambu di Yosefi nioni “wuvambana na bakhomba ziandi.” Yakobi wuntedila “ditafi di nti wowo weta buta makundi va ndambu tho yi nlangu.” Yakobi niandi veka wuba nti, ayi muan’andi wuba banga ditafi di nti beni. Yosefi wuba muana wutheti wu Rasheli, nketo nioni Yakobi keba luta zolanga buwombo. Yakobi wutuba ti Yosefi maka baka mu khumbu wadi bima bi siandi biobi Lubeni kedi kabaka, nioni wuba muan’andi wutheti mu nketo’andi. (1 Mo. 48:5, 6; 1 Lus. 5:1, 2) Mu lungana ku mbikudulu beni, nkuna wu bana ba Yosefi, Efrayime ayi Manase, bawu bayiza tadulu mimvila, ayi kadika mvila mu bawu, wubaka bitini bi ntoto.—1 Mo. 49:25; Yos. 14:4.
15. Yosefi mbi katula mu thangu kadengana mambu ma kambu ku busonga?
15 Yakobi wutuba phe ti mim’budi mi mim’basa “mibula [Yosefi] m’basa ayi batatamana kunlundila nganzi mu ntima.” (1 Mo. 49:23) Mim’budi mi mim’basa beni miba bakhomba ziandi bobo bateka ba kikhenene kuidi niandi, bobo bantukisila mambu mawombo makondo ku busonga momo kadengana. Vayi Yosefi kasi kangila ko bakhomba ziandi nganzi ayi kasi kangila ko phe Yehova nganzi. Banga phila butubila Yakobi: “M’basa wu [Yosefi] wutatamana ba wusikama, ayi mioko miandi mitatamana ba mingolo ayi miyaki yaki.” (1 Mo. 49:24) Yosefi wutudila Yehova ntima mu thangu yi ziphasi, kasi sukila ko kaka mu lemvukila bakhomba ziandi, vayi wubavangila phe mambu mu buphombo. (1 Mo. 47:11, 12) Yosefi wubikila nzila zinzomono ziozi keba dengananga zim’bongisa. (Nku. 105:17-19) Diawu Yehova kansadila mu vanga mambu mawombo mangitukulu ayi mamfunu.
16. Mu thangu tulembo dengana zinzomono, bue tulenda sokudila Yosefi?
16 Dilongi mbi tulenda baka? Tubika bikilanga zinzomono nzila zitutatula ayi Yehova voti na bakhomba zieto ba kimvuka. Kadi zimbakana ti Yehova kalenda bikila zinzomono nzila zitota minu kieto muingi tubaka formasio. (Ebe. 12:7, nkp.) Formasio beni yilenda kutusadisa tuyonzula ayi tuluta ba bikadulu bi Bukristu, banga kadulu kiba ntima kiadi ayi lemvukila. (Ebe. 12:11) Yehova wela kutusakumuna mu bila ki mvibudulu’eto banga phila kabutudila kuidi Yosefi.
BENYAMINI
17. Bue mbikudulu mu diambu di Benyamini yilunginina? (1 Mose 49:27) (Tala phe ankadre.)
17 Tanga 1 Mose 49:27. Yakobi wubikula ti mvila wu Benyamini wela ba na maluaku manneni manuanina banga Memvu (Loup). (Mko. 20:15, 16; 1 Lus. 12:2) Yiba “mu nsuka,” Sawuli nioni wuba mu mvila wu Benyamini wuyiza bieku ntinu wutheti mu Iseli. Wuba nnuani wungolo nioni wunuanisa basi Filistea. (1 Sam. 9:15-17, 21) Kumanima ma mimvu miwombo, Nketo wu ntinu wu Pelesia nioni wuba mu dizina Esteli ayi Molodokayi bobo baba mu mvila wu Benyamini, bavukisa bana ba Iseli mu lufua.—Esteli 2:5-7; 8:3; 10:3.
18. Bue tulenda sokudila kuikama ku mvila wu Benyamini?
18 Dilongi mbi tulenda baka? Mu kondo finda phaka batu boso ba mvila wu Benyamini bayangalala buwombo mu thangu Sawuli nioni wuba mu mvila beni kayiza ba ntinu. Vayi mu thangu Yehova kavana kipfumu beni kuidi Davidi nioni wuba mu mvila wu Yuda, tsuka tsuka bayiza buela Davidi mioko. (2 Sam. 3:17-19) Kumanima ma mimvu miwombo, mu thangu mimvila minkaka miyiza tombuka, mvila wu Benyamini wuyiza tatamana ba wukuima kuidi mvila wu Yuda ayi kuidi ntinu nioni wusobulu kuidi Yehova. (1 Mtn. 11:31, 32; 12:19, 21) Beto phe tufueti buela mioko mu kuikama koso batu bobo Yehova kasobudi badiatisa dikanda diandi lumbu kiaki.—1 Tes. 5:12.
19. Bue tulenda bakila mamboti mu ziphova zitsuka zi mbikudulu yi Yakobi va mbuk’andi yi lufua?
19 Ziphova zitsuka zi mbikudulu yi Yakobi va mbuk’andi yi lufua zilenda kutunatina mamboti. Mambu momo tueta longuka mu ziphova beni zi mbikudulu ayi phila yoyi zilunginina, kulembo luti tuvani sikididi ti zimbikudulu ziknkaka ziozi zidi mu Phova yi Yehova ziela lungana phe mu bukiedika boso. Ayi beto tadila phila yoyi bana ba Yakobi babakila lusakumunu, kulembo luti tusadisa tusudika phila yoyi tulenda yangidikila Yehova.
NKUNGA 128 Tóyika mpiko tii na nsuka
a Wusakumuna Lubeni, Simeoni, Levi ayi Yuda, mu tonina kuidi nkulutu tii kuidi muana nlezi, vayi mu thangu kasakumuna nana di bana bandi bankaka, kasi kubutudila ko.