U Tʼaan Jéeobaeʼ kuxaʼan
Baʼaloʼob maʼalobtak ku kanaʼal tiʼ u cartai Tesalonicailoʼob yéetel tiʼ Timoteo
LE SUKUʼUNOʼOB yanoʼob teʼ múuchʼulil tu káajsaj apóstol Pablo tu kaajil Tesalonicaoʼ, joʼopʼ u chʼaʼapachtaʼaloʼob le maʼ sen úuch lukʼkoʼ. Baʼaleʼ ka tsʼoʼok u xíimbaltaʼaloʼob tumen Timoteo, le yaan kaʼach maas tiʼ veinte jaʼaboʼob tiʼeʼ, tu yaʼalaj tiʼ Pablo jach maʼalob yaniloʼob, le oʼolal le apostolaʼ tu tsʼíibtaj upʼéel carta utiaʼal u líiʼsik u yóoloʼob. Maʼ xaaneʼ, le cartaaʼ tsʼíibtaʼab tu tsʼoʼokbal u jaʼabil 50 teʼ yáax siglooʼ, tsʼoʼoleʼ letiʼe yáax carta tu tsʼíibtaj Pablooʼ. Maʼ úuch tiʼ leloʼ, le apóstol Pablooʼ tu tsʼíibtaj uláakʼ carta tiʼ le múuchʼulil yaan Tesalónica tuʼux tu yaʼalaj ka xuʼuluk u kaʼansaʼal upʼéel baʼax maʼ jaajiʼ, yéetel tu líiʼsaj u yóol le sukuʼunoʼob utiaʼal maʼ u xuʼulul u kʼubik u yóoloʼob tiʼ Diosoʼ.
Diez jaʼaboʼob úuchuk lelaʼ Pabloeʼ tiaʼan kaʼach Macedoniaeʼ, yéetel Timoteoeʼ tiaʼan tu kaajil Efesoeʼ. Pabloeʼ tu túuxtaj upʼéel carta tiʼ Timoteo, tuʼux tu yaʼalajtiʼ ka pʼáatak Éfeso u yáant le sukuʼunoʼob utiaʼal maʼ u tuʼusloʼob tumen le máaxoʼob joʼopʼ u kaʼanskoʼob yaanal baʼaloʼoboʼ. Le ka tsʼoʼok u tóokaʼal Roma tu jaʼabil 64 teʼ yáax siglo yéetel ka joʼopʼ u chʼaʼapachtaʼal le sukuʼunoʼoboʼ, Pabloeʼ tu túuxtaj uláakʼ carta tiʼ Timoteo, lelaʼ letiʼe tsʼook carta tu tsʼíibtajoʼ. Bejlaʼeʼ jeʼel u líiʼsik k-óol yéetel jeʼel k-kanik yaʼab baʼaloʼob tiʼ le tsolnuʼukoʼob tu tsʼíibtaj le apóstol Pablo ichil le kampʼéel cartaʼobaʼ (Heb. 4:12).
«MAʼ UNAJ K-WENE[LIʼ]»
Yoʼolal le maʼalob meyaj ku beetkoʼob kaʼachoʼ, Pabloeʼ tu yaʼalaj tiʼ le tesalonicailoʼoboʼ: «Bukaʼaj oksaj óolal meyajnajikeʼex, yéetel bukaʼaj yaakunaj [anchajteʼex], yéetel bix pʼaatlil jach jeetsʼel a alab óolaleʼex». Tu yaʼalaj xaneʼ le sukuʼunoʼobaʼ letiʼob u «alab óolal», u «kiʼimak óolal» yéetel u «nojbeʼenil» (1 Tes. 1:3; 2:19).
Tsʼoʼoleʼ tu yaʼalajtiʼob ka u paklan líiʼs u yóoloʼob yéetel u jatsʼuts páajtalil le kaʼapúut kuxtaloʼ. Tu tsʼookeʼ tu yaʼalajtiʼobeʼ «u kʼiinil Yuumtsileʼ yaan u kʼuchul tiʼ le kʼiin maʼ táan [u] páaʼtik[oʼob], jeʼel bix u taal juntúul j-ookol yéetel áakʼabeʼ», yéetel tu líiʼsaj u yóoloʼob utiaʼal ka pʼil ichnakoʼob mantatsʼ (1 Tes. 4:16-18; 5:2, 6).
U núukil kʼáatchiʼob:
4:15-17. ¿Máaxoʼob «bíin bisaʼakoʼob [...] ichil le múuyaloʼob utiaʼal [u] nuptáanti[kubaʼob] yéetel Yuumtsil teʼ iikʼoʼ», yéetel bix u béeychajal leloʼ? Letiʼe máaxoʼob yéeyaʼanoʼob utiaʼal u binoʼob kaʼan maʼ kíimkoʼob ken káajak kaʼach u gobernar Cristooʼ. Letiʼobeʼ yaan u nuptáantikubaʼob yéetel Jesucristo teʼ kaʼanoʼ. Baʼaleʼ, táanileʼ unaj u kíimloʼob yéetel u kaʼa kuxkíintaʼaloʼob beyoʼob espiritueʼ (Rom. 6:3-5; 1 Cor. 15:35, 44). Tumen tsʼoʼok u káajal u gobernar Cristo bejlaʼeʼ, le máaxoʼob yéeyaʼanoʼob kuxaʼanoʼob way Luʼum teʼ kʼiinoʼobaʼ, chéen pʼelak u kíimloʼobeʼ ku jáan bisaʼaloʼob wa ku kaʼa kuxkíintaʼaloʼob utiaʼal u binoʼob teʼ kaʼanoʼ (1 Cor. 15:51, 52).
5:23, NM. ¿Tiʼ baʼax táan kaʼach u tʼaan Pablo le ka tu yaʼalaj tiʼ Dios ka u kanáant u espíritu yéetel u kuxtal bey xan u wíinklil le sukuʼunoʼoboʼ? Le apóstol Pablooʼ táan kaʼach u tʼaan tiʼ u espíritu, u kuxtal yéetel u wíinklil le múuchʼ sukuʼunoʼob yéeyaʼanoʼob utiaʼal u binoʼob kaʼan tuʼux táakaʼan xan le yanoʼob Tesalonicaoʼ. Letiʼeʼ maʼ chéen tu kʼáataj ka kanáantaʼak le sukuʼunoʼob yanoʼob teʼ múuchʼuliloʼ, baʼaxeʼ ka kanáantaʼak xan u espíritu wa le baʼax péeksik u meyajtoʼob Jéeobaoʼ. Tu kʼáataj xan yoʼolal u kuxtal wa utiaʼal maʼ u xuʼulul tiʼ le sukuʼunoʼobaʼ; tu tsʼookeʼ tu kʼáataj yoʼolal u wíinklil le múuchʼ sukuʼunoʼob yéeyaʼanoʼoboʼ (1 Cor. 12:12, 13). Le baʼax tu kʼáataj Pablooʼ tu yeʼesaj jach nojoch le yaabilaj ku yuʼubik yoʼolal le múuchʼulil yaan Tesalonicaoʼ.
Baʼaxoʼob ku kaʼansiktoʼon:
1:3, 7; 2:13; 4:1-12; 5:15. Utiaʼal u tsolik máak u nuʼuk tiʼ wa máaxeʼ, táanil unaj u tʼaan tiʼ le baʼax maʼalob ku beetikoʼ ken tsʼoʼokok túuneʼ ku líiʼsik u yóol utiaʼal ka u yil u maas maʼalobkíintik baʼax ku beetik.
4:1, 9, 10. Le máaxoʼob meyajtik Jéeobaoʼ maʼ unaj u xuʼulul u tsʼáaik u yóoloʼob u maas natsʼubaʼob tiʼiʼ.
5:1-3, 8, 20, 21. Tumen tsʼoʼok u náatsʼal u noj kʼiinil Jéeobaeʼ, «unaj k-pʼáatal mantatsʼ jabaʼan k-óol. Unaj k-kanáantikba yéetel le [fejoʼ] bey xan yéetel le yaakunajoʼ, jeʼel bix jumpʼéel u nookʼil baʼateʼel yóokʼol k-tseemeʼ yéetel unaj u yantaltoʼon u alab óolalil [salvación] jeʼel bix jumpʼéel u chichich pʼóokil [baʼatelileʼ]». Tsʼoʼoleʼ unaj xan k-chʼenxikintik yéetel k-beetik baʼax ku yaʼalik le Bibliaoʼ.
«JEETSʼEL PʼÁATENEʼEX»
Jujuntúul tiʼ le máaxoʼob yanoʼob teʼ múuchʼulil yaan kaʼach Tesalonicaoʼ maʼ xaaneʼ yaanal bix tu naʼatiloʼob le baʼax tu yaʼalaj Pablo teʼ yáax carta tu túuxtajtiʼoboʼ, yéetel joʼopʼ u yaʼalikoʼob «u taalbal k-Yuumtsil Jesucristoeʼ» tsʼoʼok u jach náatsʼal. Utiaʼal ka u naʼatoʼob tubeeleʼ, Pabloeʼ tu tsolajtiʼob baʼax unaj u yúuchul táanil (2 Tes. 2:1-3).
Le apóstol Pablooʼ tu yaʼalaj tiʼ le tesalonicailoʼoboʼ: «Jeetsʼel pʼáateneʼex, yéetel maʼ a tuʼubsikeʼex le kaʼambesajoʼob tsʼoʼok k-tsʼáaikteʼex[oʼ]». Tsʼoʼoleʼ tu yaʼalaj xan tiʼob ka u «[náachkuntubaʼob] tiʼ jeʼel máakalmáak sukuʼunil [...] maʼ tu kuxtal jeʼel bix [u yaʼalik] le kaʼansajoʼ» (2 Tes. 2:15; 3:6).
U núukil kʼáatchiʼob:
2:3, 8. ¿Máax le «u máakil le kʼebanoʼ», yéetel bix kun xuʼulsbil tiʼ? Letiʼe u nuuktakil le religionoʼob ku yaʼalikoʼob ku tsaypachtikoʼob Cristooʼ. Chéen Jesucristo, tiʼ máax ku yaʼalaʼal «le tʼaanoʼ», tsʼaʼan u páajtalil u pʼis óoltik yéetel u xuʼulsik tiʼ le máakoʼobaʼ (Juan 1:1). Le oʼolal ku páajtal u yaʼalaʼal Jesuseʼ «bíin u kíims yéetel u yiikʼal u chiʼ» le u máakil le kʼebanoʼ.
2:13, 14. ¿Baʼaxten ku yaʼalik le tekstoaʼ le máaxoʼob kun binoʼob kaʼanoʼ yéeyaʼaboʼob «tu yáax chuuneʼ utiaʼal ka [salvartaʼakoʼob]»? Jéeobaeʼ tu yéeyaj wa tu yaʼalaj yaan u yantal 144,000 máakoʼob kun binoʼob kaʼan, lelaʼ úuch le ka tu yaʼalaj yaan u xuʼulsaʼal tiʼ Satanás tumen u chʼiʼibal le koʼoleloʼ (Gén. 3:15). Tsʼoʼoleʼ, Jéeobaeʼ tu yaʼalaj xan baʼax unaj u beetkoʼob utiaʼal ka páatchajak u yéeyaʼaloʼob, baʼax meyajil ken u beetoʼob yéetel tu yaʼalaj xan yaan u túuntaʼal u yóoloʼob. Le oʼolal ku yaʼalaʼal tu yéeyajoʼob desde «tu yáax chuun».
Baʼaxoʼob ku kaʼansiktoʼon:
1:6-9. Jéeobaeʼ yaan u xuʼulsik chéen le máaxoʼob kʼasaʼanoʼoboʼ.
3:8-12. Le máaxoʼob meyajtik Diosoʼ unaj u meyajoʼob utiaʼal u manikoʼob baʼax kʼaʼabéettiʼob yéetel utiaʼal maʼ u xuʼulul u tsʼáaik u yóoloʼob teʼ kʼaʼaytajoʼ. Maʼ unaj u tuklikoʼob wa maʼ kʼaʼabéet u meyaj máak tumen naatsʼ yanil u noj kʼiinil Jéeobaiʼ. Wa minaʼan baʼax k-beeteʼ jeʼel u káajal k-oksikba «tiʼ u baʼalubaʼob yaanal máakoʼob[eʼ]» (1 Ped. 4:15).
«KANÁANT LE BAʼAX TSʼOʼOK IN KʼUBENTIK TECHAʼ»
Pabloeʼ tu yaʼalaj tiʼ Timoteo maʼ u xuʼulul u «baʼatel[tik] le maʼalob baʼateloʼ yéetel [fe] bey xan yéetel maʼalob tuukul». Tu yaʼalaj xan baʼaxoʼob kʼaʼabéet u beetik utúul sukuʼun utiaʼal ka tsʼaʼabak u beet wa baʼax meyajil teʼ múuchʼuliloʼ. Tsʼoʼoleʼ tu yaʼalajtiʼ: «Maʼ a beetik u cuentai luʼumkabil yéetel x-maʼ naʼatil tsikbaloʼob» (1 Tim. 1:18, 19; 3:1-10, 12, 13; 4:7).
Pabloeʼ tu yaʼalaj xan tiʼ Timoteo: «Maʼ a kʼeyik le máax tsʼoʼok u chʼíijiloʼ». «Kanáant le baʼax tsʼoʼok in kʼubentik techaʼ. Maʼ a wuʼuyik chéen kunel yéetel luʼumkabil tʼaanoʼob, mix u sakachtʼaaniloʼob le baʼax yéetel tuus ku kʼaabaʼintik kʼaj óolaloʼ» (1 Tim. 5:1; 6:20).
U núukil kʼáatchiʼob:
1:18. ¿Baʼaxten ku yaʼalik le tekstoaʼ, jujuntúul sukuʼunoʼobeʼ «tʼaanajoʼob» «tu kaabaʼ Jajal Dios» tu yoʼolal Timoteo? Maʼ xaaneʼ le baʼax tu yaʼaloʼoboʼ profecíaʼob yaan yil yéetel le jatsʼuts meyajoʼob kun tsʼaabil u beet Timoteo teʼ múuchʼuliloʼ. Le profecíaʼobaʼ aʼalaʼaboʼob le ka kʼuch Pablo tu kaajil Listra tu kaʼapʼéel viajei u kʼaʼaytaj (Hch. 16:1, 2). Yoʼolal le baʼax aʼalaʼabaʼ, le ancianoʼoboʼ tu tsʼáaj u kʼaboʼob yóokʼol Timoteo utiaʼal ka u beet upʼéel nojoch meyaj (1 Tim. 4:14).
2:15, NM. ¿Tiʼ baʼax ku yáantaj le u yantal u paalal utúul koʼoleloʼ? U yantal u paalal, u tsʼáaik baʼax kʼaʼabéettiʼob yéetel u kanáantik u yotocheʼ jeʼel u yáantaj utiaʼal maʼ u máansaj kʼiin chéen beyoʼ, maʼ u suut x-líiʼsaj tʼaanil, maʼ u yoksikuba tiʼ u baʼalubaʼob yaanal máak mix u yaʼalik baʼax maʼ unajiʼ (1 Tim. 5:11-15).
3:16, NM. ¿Baʼax le u taʼakbil baʼal Dios ku taal tiʼ u chʼaʼabal maʼalob saajkilil tiʼoʼ? Le u yilaʼal wa yaan u yantal máax kun chúukpajal u yóol u meyajt Jéeoba yéetel u yeʼesik chéen tiʼ letiʼ yaan u derechoi u gobernareʼ máan yaʼab jaʼaboʼob chéen upʼéel taʼakbil baʼal. Úuchik u chúukpajal u yóol Jesús u meyajt Dios tak ka kíimeʼ, tu yeʼesaj maʼ jaaj le baʼax tu yaʼalaj Satanasoʼ ka pʼáat maʼ upʼéel taʼakbil baʼaliʼ.
Baʼaxoʼob ku kaʼansiktoʼon:
4:15. Kex tumen úuch joʼopʼok k-meyajtik Jéeoba bey xan wa maʼeʼ, maʼ unaj u xuʼulul k-tsʼáaik óol k-maas natsʼikba tu yiknaliʼ.
6:2. Wa le máax k-patron utúul sukuʼunoʼ, maʼ unaj u pʼáatal maʼ k-tsʼáaik k-óol meyajiʼ, baʼaxeʼ unaj k-eʼesik jach meeyjiloʼon.
«[KʼAʼAYT] LE MAʼALOB PÉEKTSILOʼ»
Utiaʼal u yojéeltik Timoteo bix jeʼel u aktáantik le talamiloʼob kun antaltiʼoʼ, apóstol Pabloeʼ tu yaʼalajtiʼ: «Jajal Dioseʼ maʼ tu tsʼáajtoʼon u pixanil sajakil, baʼaleʼ u pixanil páajtalil, yaakunaj yéetel maʼalob tuukul». Tsʼoʼoleʼ tu yaʼalajtiʼ: «U palitsil Yuumtsileʼ maʼ unaj u máan tiʼ [baʼateloʼobiʼ]; baʼaleʼ unaj uts u puksiʼikʼal utiaʼal tuláakal. Unaj maʼalob utiaʼal kaʼansaj» (2 Tim. 1:7; 2:24).
Pabloeʼ tu yaʼalaj xan tiʼ Timoteo: «Jeetsʼel pʼáaten tiʼ le baʼax tsʼoʼok a kanikoʼ, tiʼ le baʼax tsʼoʼok a maʼalob oksik ta tuukuloʼ». Yéetel tumen yaʼab máakoʼob táan u creerkoʼob le baʼaxoʼob maʼ jaajtak ku kaʼansik le máaxoʼob tsʼoʼok u pʼatkoʼob u jaajiloʼ, Pabloeʼ tu yaʼalajtiʼ: «[Kʼaʼayt] le maʼalob péektsiloʼ [...]. Eʼes u siʼipiloʼob, kʼeyoʼob yéetel tsolxikintoʼob» (2 Tim. 3:14; 4:2).
U núukil kʼáatchiʼob:
1:13. ¿Baʼax «le maʼalob kaʼansaj[oʼ]»? «Le maʼalob kaʼansaj[oʼ]» letiʼe «u maʼalob tʼaanoʼob k-Yuumtsil Jesucristo[oʼ]» wa tuláakal le baʼaxoʼob tu kaʼansajoʼ (1 Tim. 6:3). Le baʼax tu beetaj yéetel le baʼax tu kaʼansoʼ teʼ Kiliʼich Tsʼíiboʼob u taaloʼ, le oʼolal ken úuchuk tʼaan tiʼ le «maʼalob kaʼansaj[oʼ]» táan xan u yúuchul tʼaan tiʼ tuláakal le kaʼansajoʼob yaan teʼ Bibliaoʼ. Le maʼalob kaʼansajaʼ letiʼe baʼax ku yaʼalik le Biblia ku yáantkoʼon k-ojéelt baʼax ku páaʼtik Jéeoba ka k-beetoʼ. Ken k-tsʼáa ichil k-kuxtal le baʼax k-kanik teʼ Bibliaoʼ k-tʼilkúunsik t-tuukul le maʼalob kaʼansajoʼ.
4:13, NM. ¿Baʼax le «pergaminoʼob[oʼ]»? Le pergaminooʼ u kʼéewelil baʼalcheʼob ku meyajoʼob kaʼach utiaʼal u yúuchul tsʼíib. Maʼ xaaneʼ Pabloeʼ táan kaʼach u kʼáatik ka bisaʼak tiʼ jun jaats tiʼ le Tsʼíiboʼob ich Hebreob utiaʼal ka u xok le kʼalaʼan kaʼach Romaoʼ. Maʼ xaan xaneʼ jujumpʼéel tiʼ le rolloʼob tu kʼáatoʼ beetaʼan yéetel papiro, baʼaleʼ le uláakʼoʼob tu kʼáatoʼ pergaminoʼob.
Baʼaxoʼob ku kaʼansiktoʼon:
1:5; 3:15. Le kaʼansaj tsʼaʼab tiʼ Timoteo tu chichniloʼ le áant utiaʼal ka yanak u fe tiʼ Jesús, yéetel utiaʼal ka yanak upʼéel toj kuxtal tiʼ. Le taatatsiloʼoboʼ unaj u jach ilkoʼob wa táan u kaʼansik u paalaloʼob jeʼex u kʼáat Diosoʼ.
1:16-18. Ken u aktáant túuntajiloʼob, chʼaʼapachtajil wa le ken kʼaʼalak k-sukuʼunoʼobeʼ, unaj k-payalchiʼ tu yoʼolaloʼob yéetel k-beetik tuláakal le ku páajtal utiaʼal k-áantkoʼob (Pro. 3:27; 1 Tes. 5:25).
2:22. Le máaxoʼob meyajtik Jéeobaoʼ, maases le táankelmoʼoboʼ, maʼ unaj u tsʼáaikoʼob táanil ichil u kuxtaloʼob u yuʼubikoʼob paax, u náaysik u yóoloʼob, u beetik baʼax utstutʼaanoʼob, u sen binoʼob xíimbal, u báaxaloʼob, u sen beetikoʼob ejercicio yéetel u tsikbaloʼob tiʼ baʼaloʼob minaʼan u beelaloʼob, baʼaxeʼ unaj u táanilkúunskoʼob u meyajtkoʼob Dios.
[U tsolajil le oochel teʼ táan juʼun 31]
¿Máakalmáak le tsʼook carta tu tsʼíibtaj le apóstol Pablooʼ?