BIBLIOTECA ICH INTERNET tiʼ le Watchtoweroʼ
BIBLIOTECA ICH INTERNET
tiʼ le Watchtoweroʼ
Maaya
ʼ
  • ʼ
  • BIBLIA
  • PUBLICACIÓNOʼOB
  • REUNIÓNOʼOB
  • wp17 Núm. 6 Pág. 12-14
  • ¿Baʼaxten yaan jejeláas Bibliaʼob?

Minaʼan u videoil.

Maʼ tu páajtal a jeʼekʼabtik le videoaʼ.

  • ¿Baʼaxten yaan jejeláas Bibliaʼob?
  • U Pʼíich Tulumil Kanan táan u kʼaʼaytik u Reino Jéeoba (Utiaʼal kʼaʼaytaj) 2017
  • Subtítuloʼob
  • Uláakʼ xookoʼob
  • LE YÁAX TSʼÍIBOʼOBOʼ
  • LE SEPTUAGINTA GRIEGAOʼ
  • LE VULGATA LATINAOʼ
  • KU BEETAʼAL ULÁAKʼ BIBLIAʼOB
  • Jéeobaeʼ maʼ xuʼuluk u tʼaan yéetel u kaajaliʼ
    U Pʼíich Tulumil Kanan táan u kʼaʼaytik u Reino Jéeoba 2015
  • ¿Tuʼux u taal le Bibliaoʼ?
    Baʼaloʼob ku núukaʼal teʼ Bibliaoʼ
  • U Tʼaan k-Dioseʼ mix bikʼin bíin xuʼuluk
    U Pʼíich Tulumil Kanan táan u kʼaʼaytik u Reino Jéeoba (Utiaʼal le múuchʼuliloʼ) 2017
U Pʼíich Tulumil Kanan táan u kʼaʼaytik u Reino Jéeoba (Utiaʼal kʼaʼaytaj) 2017
wp17 Núm. 6 Pág. 12-14
Jejeláas Bibliaʼob beetaʼan, yaneʼ tsʼíibtaʼan, imprimirtaʼan, wa tsʼaʼan tiʼ tablet yéetel celular

¿Baʼaxten yaan jejeláas Bibliaʼob?

¿Baʼaxten yaan u jejeláasil Bibliaʼob teʼ kʼiinoʼobaʼ? A tuklikeʼ, ¿ku yáantaj, wa chéen ku talamkúuntik u naʼataʼal baʼax ku yaʼalik? K-ojéeltik bix beetaʼabikoʼobeʼ jeʼel u yáantkoʼon k-naʼat leloʼ.

Yáaxeʼ koʼox ilik máax tsʼíibt le Bibliaoʼ yéetel baʼax kʼiin ka beetaʼabi.

LE YÁAX TSʼÍIBOʼOBOʼ

Le Bibliaoʼ kaʼa jaats yaantiʼ, le yáaxoʼ ku taasik 39 libroʼob tuʼux ku chʼaʼchiʼitaʼal «u kiliʼich tʼaanoʼob Dios» (Romailoʼob 3:2). Le libroʼobaʼ Dios beet u tsʼíibtaʼal tumen máakoʼob chúukaʼan u yóoloʼob. Letiʼobeʼ xáanchaj táan u tsʼíibtikoʼob, tu bisajtiʼob kex 1,100 años, desde 1513 tak 443 táanil tiʼ u taal Jesús. Maases ich hebreo tu tsʼíibtoʼob le oʼolal le jaatsaʼ kʼaj óolaʼan bey Kiliʼich Tsʼíiboʼob ich Hebreo, wa «Antiguo Testamento».

Le uláakʼ jaatsoʼ 27 libroʼob ku taasik yéetel láayliʼ táakaʼanoʼob ichil «u tʼaan Dioseʼ» (1 Tesalonicailoʼob 2:13). Dios beet u tsʼíibtaʼal tumen jujuntúul u disipuloʼob Jesús jach chúukpaj u yóoloʼoboʼ. Letiʼobeʼ maas maʼ xáanchaj táan u tsʼíibtikoʼobiʼ, tu bisajtiʼob kex 60 años, desde 41 tak 98 tsʼoʼokok u taal Jesús. Maases tu tsʼíibtoʼob ich griego, le oʼolal le jaatsaʼ kʼaj óolaʼan bey Kiliʼich Tsʼíiboʼob ich Griego, wa «Nuevo Testamento».

Tuláakal le 66 mejen libroʼobaʼ táakaʼanoʼob ichil le Bibliaoʼ. ¿Baʼaxten anchaj u beetaʼal u jejeláasil Bibliaʼob? Yaan óoxpʼéel baʼax oʼolal:

  • Utiaʼal ka xoʼokok ichil le idioma ku tʼaʼanloʼ.

  • Utiaʼal u luʼsaʼal le baʼaxoʼob maʼ patal tsʼaʼab le ka copiartaʼab le úuchben tsʼíiboʼoboʼ.

  • Utiaʼal u túumbenkuntaʼal u tsʼíibil.

Le baʼaloʼobaʼ chʼaʼab en cuenta le ka traducirtaʼab le yáax kaʼapʼéel Bibliaʼoboʼ. Koʼox ilik bix beetaʼabikoʼob.

LE SEPTUAGINTA GRIEGAOʼ

Óoliʼ 300 años táanil tiʼ u taal Jesuseʼ, jujuntúul judíoʼob kaʼanchajaʼan u xookoʼobeʼ, káaj u traducirtikoʼob ich griego le Kiliʼich Tsʼíiboʼob ich Hebreooʼ. Lelaʼ kʼuch kʼaj óoltbil bey le Septuaginta griegaoʼ. ¿Baʼax oʼolal traducirtaʼabi? Utiaʼal u yáantaʼal u maas yaʼabil le judíoʼob tsʼoʼok u pʼáatal maases chéen griego ku tʼankoʼoboʼ, beyoʼ maʼ kun náachtaloʼob tiʼ le baʼaxoʼob ku yaʼalik «le Kiliʼich Tsʼíiboʼob[oʼ]» (2 Timoteo 3:15).

Le Septuagintaoʼ tu yáantaj xan u millonesil máakoʼob maʼ judíoʼob ku tʼaanoʼob xan ich griego utiaʼal u yojéeltikoʼob baʼax ku yaʼalik le Bibliaoʼ. ¿Bix úuchik u beetik? Le profesor Wilbert Howardoʼ tu yaʼalaj: «Tu chúumukil le yáax siglooʼ, ichil le iglesiaʼob cristianaʼoboʼ maases letiʼe Biblia ku meyajtiʼoboʼ, tsʼoʼoleʼ u misioneroʼobeʼ ku meyajtiʼob utiaʼal u kaʼanskoʼob teʼ sinagogaʼob Jesuseʼ letiʼe Mesíasoʼ» (Baʼaxoʼob [Hechos] 17:3, 4; 20:20). Frederick Bruce, juntúul máax ku xakʼaltik u tʼaaniloʼob le Bibliaoʼ, tu yaʼalaj xaneʼ lelaʼ letiʼe baʼax oʼolal «xuʼul u xoʼokol le Septuaginta» tumen yaʼab tiʼ le judíoʼoboʼ.

Jeʼex úuchik u bin u kʼamik u disipuloʼob Jesús u libroiloʼob le Kiliʼich Tsʼíiboʼob ich Griegooʼ bey úuchik u bin u tsʼáaikoʼob ichil le Septuagintaoʼ. Lelaʼ letiʼe baʼax beetaʼab utiaʼal u yantaltoʼon le Biblia tu chúukaʼaniloʼ.

LE VULGATA LATINAOʼ

Kex 300 años tsʼoʼokok u chúukbesaʼal le Bibliaoʼ, Jerónimo, juntúul máak yaʼab baʼal u yojel tiʼ religioneʼ tu beetaj junpʼéel Biblia ich latín, ka máan kʼiineʼ kʼuch kʼaj óoltbil bey Vulgata latinaeʼ. Teʼ kʼiinoʼoboʼ yaʼab Bibliaʼob yaan ich latín, ¿baʼaxten kʼaʼabéetchaj uláakʼoʼob? Junpʼéel enciclopediaeʼ tu yaʼaleʼ Jerónimoeʼ u kʼáat kaʼach u yutskíint le baʼaxoʼob «maʼ maʼalob traducirtaʼaniloʼ, le maʼ maʼalob tsʼíibtaʼaniloʼ, le baʼaxoʼob oksaʼaboʼ wa le luʼsaʼaboʼ» (The International Standard Bible Encyclopedia).

Jerónimoeʼ yaʼab baʼaloʼob tu yutskíintaj teʼ Bibliaoʼ, chéen baʼaleʼ ka máan kʼiineʼ le iglesiaoʼ tu beetaj junpʼéel baʼax jach maʼ maʼalobiʼ. Tu yaʼaleʼ chéen le Biblia Vulgata latina unaj u xoʼokloʼ, yéetel máan yaʼab años bey u beetaʼaloʼ. Le Vulgata latinaoʼ maʼ tu yáantaj tuláakal máak u naʼat u Tʼaan Diosiʼ, tumen ka máan kʼiineʼ u maas yaʼabil le máakoʼoboʼ xuʼul u tʼankoʼob le idioma latinoʼ.

KU BEETAʼAL ULÁAKʼ BIBLIAʼOB

Láayliʼ teʼ kʼiinoʼoboʼ beetaʼab uláakʼ Bibliaʼob, jeʼex teʼ siglo cincooʼ jóoʼsaʼab le Biblia Peshitta siríacaoʼ. Chéen baʼaleʼ tak teʼ siglo catorce ka joʼopʼ u kaʼa ilaʼal u traducirtaʼal le Biblia ichil le idioma ku tʼanik le máakoʼoboʼ.

Tu tsʼoʼokbal le siglo catorceoʼ, John Wyclefeʼ káaj u traducirtik le Biblia tu luʼumil Inglaterra ichil le idioma inglesoʼ, tumen maases le ku tʼanik le máakoʼoboʼ, tak le maʼ kaʼanchajaʼan u xookoʼoboʼ. Maʼ sen úuch tiʼ leloʼ, Johannes Gutenbergeʼ tu kaxtaj junpʼéel bix maas séeb jeʼel u imprimirtaʼal le libroʼoboʼ. Lelaʼ tu yáantaj le máaxoʼob traducirtik le Bibliaoʼ tumen béeychaj u imprimirtikoʼob ich yaʼab tiʼ le idiomaʼob ku tʼaʼanal Europaoʼ.

Ka káaj u yaʼabtal le Bibliaʼob ku traducirtaʼal ich inglesoʼ, yanchaj máaxoʼob tʼaanajoʼob tu contra ka tu yaʼaloʼobeʼ maʼ tsaaj u yantal u jejeláasil Bibliaʼob ichil junpʼéel idiomaiʼ. Chéen baʼaleʼ teʼ siglo dieciochooʼ, John Lewis, juntúul u nojchil le iglesia tiʼ u luʼumil Inglaterraoʼ, tu yaʼalaj: «Le idiomaʼoboʼ ku xuʼulul u meyajoʼob yéetel ku pʼáatal mix máak naʼatik, le oʼolaleʼ ku kʼaʼabéettal u xakʼaltaʼal le baʼaloʼob úuch traducirtaʼakoʼoboʼ. Beyoʼ ku tsʼaʼabal jeʼel bix táan u meyaj teʼ kʼiinoʼoboʼ yéetel maas ku naʼataʼal».

Teʼ kʼiinoʼobaʼ maas séeb u xakʼaltaʼal le úuchben tsʼíiboʼoboʼ. Le máaxoʼob beetik lelaʼ maas ku naʼatkoʼob le idioma meyajnaj utiaʼal u tsʼíibtaʼal le Bibliaoʼ yéetel jeʼel u páajtal u yilkoʼob le u xéexetʼal le úuchben tsʼíiboʼob maʼ sen úuch kaxtaʼakoʼoboʼ. Yéetel u yáantaj le baʼaloʼobaʼ tsʼoʼok u yilkoʼob jach baʼax ku yaʼalik le úuchben tsʼíiboʼoboʼ.

Bey túunoʼ maʼalob ka yanaktoʼon jejeláas Bibliaʼob maʼ sen úuch beetaʼakoʼobiʼ. Chéen baʼaleʼ kʼaʼabéet k-kanáantik máakalmáak táan k-xakʼalxoktikiʼ.a Wa letiʼe yaabilaj ku yuʼubikoʼob yoʼolal Dios péeksik le máakoʼob u jel xakʼaltoʼob le Bibliaoʼ, jeʼel u taasiktoʼon yaʼab utsiloʼobeʼ.

Utiaʼal a xokik ich Internet, ta celular wa ta tablet le Bibliaoʼ, ooken teʼ www.pr418.com/yua. Tiaʼan teʼ JÓOʼSAʼANILOʼOB > BIBLIA

a Ilawil le xook «Cómo escoger una buena traducción de la Biblia» jóokʼ tiʼ U Pʼíich Tulumil Kanan ich español, 1 tiʼ mayo tiʼ 2008.

U KILIʼICH KʼAABAʼ DIOS ICHIL LE BIBLIAOʼ

[Foto yaan teʼ táan juʼun 13]

U kʼaabaʼ Dios tiʼ junxéetʼ tiʼ le Septuaginta tsʼíibtaʼab tu kʼiiniloʼob Jesusoʼ

Teʼ Biblia Traducción del Nuevo Mundo de las Santas Escriturasoʼ ku chíikpajal le kʼaabaʼ Jéeobaoʼ. Lelaʼ u kʼaabaʼ Dios yéetel teʼ Bibliaaʼ tsʼaʼab teʼ Kiliʼich Tsʼíiboʼob ich Hebreooʼ bey xan teʼ Kiliʼich Tsʼíiboʼob ich Griegooʼ. Chéen baʼaleʼ teʼ Bibliaʼob maʼ sen úuch beetaʼakoʼoboʼ maases maʼatech u chʼaʼchiʼitaʼaliʼ. Tu lugareʼ ku tsʼáaikoʼob le tʼaan Yuumtsiloʼ. Jujuntúul traductoroʼobeʼ ku yaʼalikoʼobeʼ u kʼaabaʼ Dios ku chíikpajal yéetel kanpʼéel letraʼoboʼ (YHWH), maʼ tu tsʼáajoʼob tu traduccionoʼobiʼ tumen mix juntéen bin chíikpaj teʼ Septuagintaoʼ. ¿Jaaj wa le baʼax ku yaʼalikoʼobaʼ?

Tu chúumukil le siglo 20, kaxtaʼab jujunxóotʼ tiʼ le Septuaginta tsʼíibtaʼan tu kʼiiniloʼob Jesusoʼ. Teʼelaʼ ku chíikpajal u kʼaabaʼ Dios yéetel le kanpʼéel letraʼob ich hebreooʼ. Ku tuklaʼaleʼ letiʼe máaxoʼob jel copiart le Septuaginta luʼs u kʼaabaʼ Diosoʼ ka tu tsʼáajoʼob le kʼaabaʼ griego Kýriosoʼ, lelaʼ u kʼáat u yaʼal «Yuumtsil». Chéen baʼaleʼ le Traducción del Nuevo Mundooʼ ku tsʼáaik teʼ tuʼuxoʼob unaj u chíikpajloʼ.

¿KʼEXPAJAʼAN WA BAʼAX KU YAʼALIK LE BIBLIAOʼ?

U rolloil Isaías kaxtaʼab teʼ mar Muertooʼ

U rolloil Isaías kaxtaʼab teʼ mar Muertooʼ, 2,000 años yaantiʼ. Óoliʼ igual baʼax ku yaʼalik yéetel le yanoʼob bejlaʼoʼ

Le máaxoʼob jel tsʼíibt le Bibliaoʼ yaan baʼaxoʼob maʼ maʼalob bix tu tsʼíibtiloʼobiʼ. Chéen baʼaleʼ leloʼ maʼ tu beetaj u kʼexpajal le baʼax ku kaʼansik le Bibliaoʼ. Junpʼéel libro ku tʼaan tiʼ le Bibliaoʼ ku yaʼalik: «Tuláakal le baʼax ku creertik le cristianoʼoboʼ maʼ chéen tuusoʼobiʼ, chʼaʼabaʼan tiʼ baʼaloʼob jaajtak» (Our Bible and the Ancient Manuscripts).

Le judíoʼob copiart u libroiloʼob le Bibliaoʼ jach tu kanáantoʼob maʼ u tsʼáaikoʼob yaanal baʼaliʼ. «Teʼ yáax siglooʼ yanchaj judíoʼob tu copiartoʼob yaʼab u téenel le Kiliʼich Tsʼíiboʼob ich hebreooʼ, letiʼobeʼ tu kanáantoʼob maʼ u tsʼáaikoʼob mix u luʼskoʼob mix baʼaliʼ.» (Second Thoughts on the Dead Sea Scrolls.)

Lelaʼ bey u yilaʼal tiʼ junpʼéel u rolloil Isaías kaxtaʼab teʼ mar Muertooʼ, le rolloaʼ mil años maas úuchben tiʼ le yanoʼob kaʼachoʼ. Wa ka keʼetek yéetel le yanoʼob bejlaʼoʼ, ¿yaanal baʼax wa ku yaʼalik? Junpʼéel libroeʼ ku yaʼalik: «Chéen wa jaypʼéel tuʼuxoʼob tsʼoʼok u tsʼaʼabal wa u luʼsaʼal jujunpʼéel tʼaanoʼobiʼ» (The Book. A History of the Bible).

Yaan tiʼ le máaxoʼob copiart le Kiliʼich Tsʼíiboʼoboʼ maʼ tu jach kanáantaj le bix tu beetiloʼoboʼ, le oʼolal yaan tʼaanoʼob tu kʼexoʼob wa tu tsʼáajoʼob tuʼux maʼ unajiʼ. Bejlaʼeʼ séeb u yilaʼal yéetel u yutskíintaʼaloʼob. Junpʼéel libroeʼ ku yaʼalik: «Tiʼ tuláakal yóokʼol kaabeʼ minaʼan uláakʼ libro jeʼex le Nuevo Testamentooʼ tumen yaʼab baʼaloʼob kaxtaʼan eʼesik jaaj baʼax ku yaʼalik» (The Books and the Parchments).

Uláakʼ libroeʼ ku yaʼalik: «Le máaxoʼob u kʼáat u yojéeltoʼob wa maʼ kʼexpajak baʼax ku yaʼalik le Bibliaoʼ maʼ unaj u seguer u chiʼichnaktaloʼobiʼ tumen tak le baʼax ku yaʼalik le yáax papiroʼob tsʼíibtaʼaboʼob Egiptooʼ óoliʼ igualoʼob yéetel le yaʼabkach copiaʼob (scriptoria) tsʼoʼok u beetaʼaloʼ bey xan yéetel le imprimirtaʼaboʼob Europaoʼ» (The Book. A History of the Bible).

Bey túunoʼ, ¿kʼexpajaʼan wa baʼax ku yaʼalik le Bibliaoʼ? Maʼatech.

    Jóoʼsaʼaniloʼob ich maya (1993-2025)
    Kʼale
    Ooken
    • Maaya
    • Túuxt tiʼ wa máax
    • Bix uts ta tʼaan
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Bix unaj u meyajtech
    • Kanáantaʼan a datos
    • Bix u meyaj a datos
    • JW.ORG
    • Ooken
    Túuxt tiʼ wa máax