Jéeobaeʼ letiʼ kanáantikoʼon

«Yuumtsileʼ letiʼeʼ bey juntúul j-kanan tamaneʼ[,] ku kanáantiken; mix baʼal ku binetik ten.» (SALMO 23:1, LSM.)

1-3. ¿Baʼaxten maʼ jelaʼan úuchik u keʼetel Jéeoba yéetel utúul j-kanan taman tumen Davidiʼ?

WA KA aʼalaʼaktech ka a tsol bix u kanáantikoʼon Jéeobaeʼ, ¿baʼax jeʼel a waʼalikeʼ? ¿Baʼax yéetel jeʼel a ketik utiaʼal a weʼesik jach maʼalob le bix u kanáantik le máaxoʼob meyajtikoʼ? Óoliʼ tres mil jaʼabjeakileʼ, rey Davideʼ tu tsʼíibtaj upʼéel jatsʼuts salmo tuʼux tu ketaj Jéeoba yéetel upʼéel meyaj ku beetik kaʼach tu táankelmil.

² Tu táankelmil Davideʼ, kanan taman ku beetik kaʼachi, le oʼolaleʼ jach u yojel baʼax táakaʼan ichil le kanan ku tsʼáaikoʼ. Letiʼeʼ u yojel, wa ku pʼatik tu juunal le tamanoʼoboʼ, séeb jeʼel u saʼatloʼobeʼ, tsʼoʼoleʼ séeb jeʼel xan u yoklaʼaloʼobeʼ wa u jaantaʼaloʼob tumen wa baʼax baʼalcheʼi (1 Samuel 17:34-36). Wa minaʼan máax kanáantikoʼobeʼ, le tamanoʼoboʼ maʼ tu kanik u kaxtoʼob tuʼux kun binoʼob janal. Ka chʼíij Davideʼ, tu kʼaʼajsaj bix u kiʼimaktal u yóol kaʼach le táan u nuʼuktik, u kanáantik yéetel u tséentik u tamanoʼob.

³ Le oʼolaleʼ, maʼ jelaʼan u yilaʼal úuchik u tʼaan tiʼ utúul j-kanan taman utiaʼal u yeʼesik bix u kanáantik Jéeoba le máaxoʼob meyajtikoʼ. Teʼ Salmo 23, LSM, upʼéel tiʼ le salmoʼob tu tsʼíibtoʼ, ku káajal yéetel le tʼaanoʼobaʼ: «Yuumtsileʼ letiʼeʼ bey juntúul j-kanan tamaneʼ[,] ku kanáantiken; mix baʼal ku binetik ten». Yaan k-ilkeʼex baʼaxten jach maʼalob le baʼax ku yaʼalik le Salmoaʼ, ken tsʼoʼokkeʼ, láayliʼ teʼ Salmoaʼ yaan k-ilkeʼex bix u kanáantik u kaajal Jéeoba, jeʼex utúul j-kanan tamaneʼ (1 Pedro 2:25).

Jach maʼalob bix ketaʼabik

4, 5. ¿Baʼax ku yaʼalik le Biblia yoʼolal le tamanoʼoboʼ?

⁴ Ichil le Bibliaoʼ yaʼab kʼaabaʼob tsʼaʼan tiʼ Jéeobaiʼ, upʼéel tiʼ u maas jaʼtsiloʼobeʼ letiʼe u yaʼalaʼal utúul j-Kanan tamanoʼ (Salmo 80:1). Utiaʼal k-naʼatik baʼaxten jach maʼalob le kʼaabaʼ tsʼaʼan tiʼaʼ, kʼaʼabéet k-naʼatik kaʼapʼéel baʼal: yáaxeʼ bix neetsil utúul taman, u kaʼapʼéeleʼ baʼax u meyaj utúul j-kanan taman jach uts yéetel baʼax modosi unaj u yantal tiʼ.

⁵ Ichil le Bibliaoʼ yaʼab tuʼux ku tʼaan bix utúul taman, ku yaʼalikeʼ utúul baʼalcheʼ jach suuk (Isaías 53:7), jach neets (Miqueas 5:8) yéetel jach ku kʼaj óoltik yéetel ku yuʼubik u tʼaan máax kanáantik (2 Samuel 12:3). Utúul máak ku tsʼíibtik libroʼob yéetel yanchaj u yalakʼ tamanoʼob ichil yaʼab jaʼaboʼobeʼ, tu tsʼíibtaj: «Le tamanoʼoboʼ maʼatech u kanáantikubaʼob chéen tu juunaloʼob, jeʼex jeʼel u tuklaʼal tumen wa máaxeʼ. Letiʼobeʼ maas kʼaʼabéet u kanáantaʼaloʼob, maʼ jeʼex u maasil alaʼtbil baʼalcheʼobeʼ». K-ilik túuneʼ le tamanoʼoboʼ jach kʼaʼabéet máax chúukaʼan u yóol kanáantikoʼob utiaʼal maʼ u yúuchul mix baʼal tiʼob (Ezequiel 34:5).

6. Jeʼex u yaʼalik upʼéel diccionario tiʼ le Bibliaoʼ, ¿baʼax táakaʼan ichil u meyaj utúul j-kanan taman sáamsamal?

⁶ ¿Baʼax táakaʼan ichil u meyaj utúul j-kanan taman sáamsamal? Upʼéel diccionario tiʼ le Bibliaoʼ ku yaʼalik: «Sáamsamal jaʼatskabeʼ, utúul j-kanan tamaneʼ ku jóoʼsik le tamanoʼob teʼ corraloʼ, yéetel ku máan táanil utiaʼal u biskoʼob janal. Tiʼ ku máansik kaʼach tuláakal le kʼiin táan u kanáantikoʼoboʼ, letiʼeʼ ku kanáantik maʼ u saʼatal mix utúuliʼ, wa yaan ku jáan náachtal tiʼ u maasil yéetel ku saʼatleʼ, letiʼeʼ ku yilik u kaxtik utiaʼal u sutik ichil u maasiloʼoboʼ. [...] Ken áakʼabchajkeʼ ku bisik u kʼaloʼob tu kaʼatéen yéetel ku xokikoʼob jeʼex u bin u yookloʼobeʼ, utiaʼal u yilik wa chúukaʼanoʼob. [...] Tsʼoʼoleʼ ku kanáantikoʼob bul áakʼab utiaʼal maʼ u jaantaʼal wa u yoklaʼal mix utúuliʼ».a

7. ¿Baʼaxten yaan kʼiineʼ ku kʼaʼabéettal u chúukpajal u yóol yéetel u yeʼesik yaabilaj le j-kanan tamanoʼ?

⁷ Yaan kʼiin, jeʼex le taʼaytak u yantal u mejnil le tamanoʼob yéetel wa mejentakoʼobeʼ, jach kʼaʼabéet chúukaʼan u yóol máak u kanáantoʼob (Génesis 33:13). Upʼéel enciclopedia tiʼ le Bibliaoʼ ku yaʼalik: «U suukaʼanileʼ le mejen tamanoʼoboʼ ku síijsaʼaloʼob tuʼux bisaʼan janal u maasil tu jáal upʼéel wits, náach tiʼ u corraloʼob. Le j-kanan tamanoʼ jach ku kanáantik le x-nuk taman lubaʼan u muukʼoʼ yéetel ku méekʼik le chan taman utiaʼal u bis teʼ corraloʼ. Ichil wa jaypʼéel kʼiinoʼob le maʼ yanak u muukʼ le chan tamanoʼ, ku méekʼik wa ku tsʼáaik tu pleguei u nookʼ utiaʼal u bisik» (Isaías 40:10, 11). Le oʼolaleʼ, utúul j-kanan tamaneʼ kʼaʼabéet jach yaan u muukʼ yéetel jach yaan u yaabilaj.

8. ¿Baʼax oʼolal tu yaʼalaj David jach ku kʼubik u yóol tiʼ Jéeoba?

⁸ «Yuumtsileʼ letiʼeʼ bey juntúul j-kanan tamaneʼ[,] ku kanáantiken.» ¿Máasaʼ le tʼaanoʼobaʼ jach maʼalob u yeʼesik bix Jéeoba, le Taatatsil yaan teʼ kaʼanoʼ? Jeʼex kun bin k-xokik le Salmo 23, bey kun bin k-ilik bix u kanáantikoʼon Dios jeʼex u beetik utúul j-kanan tamaneʼ. Teʼ yáax versiculooʼ, Davideʼ ku yaʼalik jach ku kʼub óoltik Dioseʼ yaan u tsʼáaik tuláakal baʼax kʼaʼabéet tiʼ u taamanoʼob, utiaʼal maʼ u binetik mix baʼal tiʼob, teʼ tuláakʼ versiculoʼoboʼ ku yaʼalik óoxpʼéel baʼax oʼolal jach ku kʼub óoltik, tu yaʼaleʼ Jéeobaeʼ ku nuʼuktik, ku kanáantik yéetel tsʼáaik baʼal u jaant u taamanoʼob. Koʼoneʼex ilik jujumpʼéelil le baʼaxoʼob tu yaʼalaj le salmistaaʼ.

«Ku bisiken» wa ku nuʼuktiken

9. ¿Tiʼ baʼax jach jatsʼuts tʼaanaj David, yéetel bix jeʼel u kʼuchul le tamanoʼob tiʼ upʼéel kúuchil beyoʼ?

⁹ Yáaxeʼ, Jéeobaeʼ ku nuʼuktik u kaajal. Davideʼ tu tsʼíibtaj: «Ku beetik in jeʼelel tu kúuchil yaʼax suʼukoʼob, ku bisiken bey juntúul j-tamaneʼ tiʼ áalkab jaʼob, tiʼ jaʼob jejetsʼkil yaniloʼob. Ku tsʼáaikten túumben muukʼoʼob, ku bisiken tiʼ toj bejoʼob, ku tsʼáaik beyoʼ tsiikil tiʼ u kʼaabaʼ» (Salmo 23:2, 3, LSM). Le versiculoʼobaʼ ku tʼaan tiʼ u múuchʼ taman jach yaan baʼal u jaante: yéetel le tʼaanoʼobaʼ, Davideʼ táan u yaʼalik jach yaan kiʼimak óolal yéetel jeetsʼelil. Le tʼaan ich hebreo ku suʼutul «yaʼax suʼukoʼob» ku tsʼáaik xan naʼatbil «maʼalob kúuchil». Chéen tu juunal le tamanoʼoboʼ maʼ tu kaxtikoʼob upʼéel maʼalob kúuchil utiaʼal u yantaloʼob, le máax kanáantikoʼoboʼ letiʼ biskoʼob tiʼ upʼéel «maʼalob kúuchil».

10. ¿Bix u yeʼesik Dios u yojel jeʼel u páajtal k-eʼesik le modos ku yeʼeskoʼ?

¹⁰ ¿Bix u biskoʼon wa u nuʼuktikoʼon Jéeoba bejlaʼeʼ? Upʼéel bix u nuʼuktikoʼoneʼ letiʼ le baʼaxoʼob ku beetkoʼ. U Tʼaaneʼ ku yaʼaliktoʼon ka k-beet «jeʼel bix letiʼeʼ» (Efesoiloʼob 5:1). Le versiculoʼob naatsʼ tiʼ lelaʼ ku tʼaanoʼob tiʼ chʼaʼa óotsilil, tiʼ saʼasaj siʼipil yéetel tiʼ yaabilaj (Efesoiloʼob 4:32; 5:2). Jéeobaeʼ jach ku yeʼesik le jatsʼuts modosoʼobaʼ. ¿Maʼ wa túun jach nojoch baʼax ku kʼáatiktoʼon ka k-beetiʼ? Maʼatech. Letiʼeʼ ku kʼáatiktoʼon tumen u yojel jeʼel u páajtal k-beetkeʼ. ¿Baʼaxten? Tumen beetaʼanoʼon jeʼex letiʼeʼ, yantoʼon u páajtalil k-eʼesik le jatsʼuts modosoʼobaʼ (Génesis 1:26). Le oʼolaleʼ, Jéeobaeʼ u yojel, kex kʼebanoʼoneʼ, jeʼel u páajtal k-eʼesik le modos ku yeʼesikoʼ. Chéen tukultej, le k-Dios jach yaan u yaabilajoʼ jach u yojel jeʼel u páajtal k-beetik jeʼex letiʼeʼ. Wa k-eʼesik le jatsʼuts modos ku yeʼesik Jéeobaoʼ, jeʼel u páajtal u yaʼalaʼaleʼ, bey ku biskoʼon tuʼux yaan «jaʼob jejetsʼkil yaniloʼob[eʼ]», kex jach ku beetaʼal baʼaloʼob kʼaastak teʼ yóokʼol kaabaʼ yaan u «beetik [k-kuxtal] x-maʼ sajakil» yéetel yaan u kiʼimaktal k-óol, tumen k-ojel u kʼammoʼon (Salmo 4:8; 29:11).

11. ¿Baʼax tiʼ ku tuukul Jéeoba ken joʼopʼok u nuʼuktik u taamanoʼob, yéetel lelaʼ bix u chíikpajal yoʼolal le baʼax ku kʼáatik tiʼ toʼonoʼ?

¹¹ Jéeobaeʼ ku nuʼuktikoʼon yéetel chúukaʼan óolal bey xan yéetel yaabilaj. Utúul j-kanan tamaneʼ ku tuukul tiʼ bix yanil u taamanoʼob, le oʼolaleʼ ken joʼopʼok u nuʼuktikoʼobeʼ ku xíimbal «jeʼel bix [u] bin u xíimbal» u yaalakʼoʼobeʼ (Génesis 33:14). Jéeoba xaneʼ ku nuʼuktik u taamanoʼob wa máaxoʼob meyajtik «jeʼel bix [u] bin u xíimba[loʼobeʼ]». Ku tuukul tiʼ bix yaniloʼon yéetel baʼax jeʼel u páajtal k-beetkeʼ, letiʼ xaneʼ bey ku chaambelkúuntik u xíimbaleʼ, tumen maʼatech u yaʼalik ka k-beet baʼax maʼ tu páajtal k-beetik. Chéen baʼax ku kʼáatiktoʼoneʼ ka k-meyajt yéetel tuláakal k-óol (Colosailoʼob 3:23). ¿Kux túun wa maʼ tu páajtal k-beetik le bukaʼaj k-beetik kaʼach tumen tsʼoʼok k-chʼíijil wa tumen táan k-muʼyajtik upʼéel kʼojaʼanil? Tiʼ túun ku yilaʼal u jaʼtsil u kʼáatik Dios ka k-meyajt yéetel tuláakal k-óol wa yéetel tuláakal k-muukʼiʼ, tumen mix máak jeʼel u páajtal u beetik le bukaʼaj ku beetaʼal tumen uláakʼeʼ. K-meyajtik Dios yéetel tuláakal k-óoleʼ u kʼáat u yaʼaleʼ k-beetik tuláakal le ku páajtal k-beetkeʼ. Kex chéen u pʼíit ka tsʼáa tiʼ Jéeoba yoʼolal le talamiloʼob k-aktáantikoʼ, letiʼeʼ jach nojoch u yilik bix k-adorartik wa k-beetik yéetel tuláakal k-óol (Marcos 12:29, 30).

12. ¿Bix u yeʼesik upʼéel tiʼ u Ley Moisés Jéeobaeʼ bey ku chaambelkúuntik u xíimbal utiaʼal u nuʼuktik máaxoʼob meyajtikeʼ?

¹² Utiaʼal k-naʼatik bix u chaambelkúuntik u xíimbal Jéeoba ken joʼopʼok u nuʼuktik u taamanoʼobeʼ, koʼoneʼex ilik bix u yaʼalik u Ley Moisés unaj u beetaʼal le siibaloʼob tu yoʼolal le kʼebanoʼ. Jéeobaeʼ u kʼáat kaʼach ka tsʼaʼabak maʼalob siibaloʼob tiʼ, baʼaleʼ u puksiʼikʼal máak unaj u péeksik u beete, tsʼoʼoleʼ cada upʼéel siibaleʼ tu yaʼalaj ka tsʼaʼabak jeʼex le ku páajtal u beetik cada utúuleʼ. Le Leyoʼ ku yaʼalik: «Wa maʼ chúukaʼan u taakʼin utiaʼal u manik juntúul chan j-tamaneʼ, unaj u bisik tiʼ Yuumtsil kaʼatúul mukuy wa kaʼatúul u mejnil sak pakal». ¿Kux túun wa mix u tojol kaʼatúul u mejnil sak pakal yantiʼ? Wa beyoʼ jeʼel u páajtal u bisik u «maʼalobil juchʼbil janalbeʼen neekʼ[eʼ]» (Levítico 5:7, 11). K-ilik túuneʼ, Dioseʼ maʼ tu yaʼalaj tiʼ le israelitaʼob ka u beetoʼob siibaloʼob tiʼ wa minaʼan u páajtalil tiʼob u beetkoʼoboʼ. Tumen Jéeoba maʼatech u kʼexpajleʼ, jach ku kiʼimaktal k-óol ojéeltik letiʼeʼ maʼatech u kʼáatik tak baʼax maʼ tu páajtal k-tsʼáaik tiʼ, baʼaxeʼ letiʼeʼ ku kʼamik le bukaʼaj ku páajtal k-tsʼáaiktiʼoʼ (Malaquías 3:6). ¿Máasaʼ jach ku kiʼimaktal k-óol tumen táan k-nuʼuktaʼal tumen Jéeoba, bey jeʼex utúul j-kanan taman jach ku tuukul yoʼolal u taamanoʼobeʼ?

«Maʼ bíin in chʼaʼaj sajakil tiʼ mix jumpʼéel loobiʼ, tumen techeʼ Yuumtsil, tiʼ yanech tin wéeteleʼ»

13. Teʼ Salmo 23:4, ¿bix úuchik u tʼaʼanal Jéeoba tumen David, yéetel baʼaxten maʼ jelaʼan úuchik u tʼanik beyoʼ?

¹³ U kaʼapʼéel baʼax oʼolal tu yaʼalaj David ku kʼubik u yóol tiʼ Dioseʼ tumen Jéeobaeʼ ku kanáantik u taamanoʼob. Letiʼeʼ tu tsʼíibtaj: «Kex ka máanaken ichil [...] éekʼjochʼeʼenil[eʼ] [...], maʼ bíin in chʼaʼaj sajakil tiʼ mix jumpʼéel loobiʼ, tumen techeʼ Yuumtsil, tiʼ yanech tin wéeteleʼ; u yaakʼil a jaatsʼ yéetel a xóolteʼeʼ ku lukʼesik in sajakil» (Salmo 23:4). Teʼ versiculoaʼ k-ilkeʼ Davideʼ tu tʼanaj Jéeoba jeʼel bix u tʼanik utúul u amigoeʼ, tumen maʼ tu yaʼalaj wa «letiʼ» yaan tu yéeteliʼ, baʼaxeʼ tu yaʼalaj «techeʼ [...], tiʼ yanech tin wéeteleʼ». Le bix úuchik u tʼanik Diosoʼ maʼ jelaʼaniʼ, tumen táan u yaʼalik bix úuchik u yáantaʼal u aktáant le talamiloʼoboʼ. Kex tu aktáantaj yaʼab talmiloʼob tuʼux tak óolak kíimsaʼak, bey ka máanak ichil éekʼjochʼeʼenileʼ, Davideʼ maʼ tu chaʼaj u lúuʼsaʼal tumen le saajkiloʼ, tu yuʼubaj bey tiaʼan Dios tu yiknal yéetel «u yaakʼil [u] jaatsʼ» bey xan «yéetel [u] xóolteʼ» utiaʼal u kanáantikeʼ, lelaʼ le líiʼs u yóol David yéetel le beet u maas natsʼikuba tiʼ Jéeoba.b

14. ¿Baʼax ku yaʼalik le Biblia yoʼolal bix u kanáantikoʼon Jéeobaoʼ, baʼaleʼ baʼax maʼ le u kʼáat u yaʼaliʼ?

¹⁴ ¿Bix túun u kanáantik Jéeoba u taamanoʼob teʼ kʼiinoʼobaʼ? Le Bibliaoʼ ku yaʼalikeʼ mix wíinikoʼob, mix le j-kʼasaʼan angeloʼob jeʼel u xuʼulsik tiʼ u taamanoʼob Jéeobaoʼ, tumen letiʼeʼ maʼ ken u chaʼe (Isaías 54:17; 2 Pedro 2:9). Lelaʼ maʼ u kʼáat u yaʼal wa maʼ kun chaʼabil k-aktáantik mix upʼéel talamil tumen Jéeobaiʼ. Toʼoneʼ k-muʼyajtik talamiloʼob jeʼex u maasileʼ, yéetel k-aktáantik le talamiloʼob ku muʼyajtaʼal tumen tuláakal máax meyajtik Diosoʼ (2 Timoteo 3:12; Santiago 1:2). Yaan kʼiineʼ k-muʼyajtik talmiloʼob bey ka máankoʼon «ichil [...] éekʼjochʼeʼenil[eʼ]». Jeʼex ken joʼopʼok k-chʼaʼapachtaʼal wa ken joʼopʼok k-muʼyajtik wa baʼax talmileʼ, maʼ xaaneʼ k-uʼuyik bey jach táan k-kíimleʼ; wa maʼ xaan xaneʼ tsʼoʼok k-ilik utúul tiʼ k-láakʼtsiloʼobeʼ jach óolak kíimik, wa maʼ xaaneʼ tsʼoʼok u kíimil. Teʼ súutukiloʼob jach talamtak beyoʼ, Jéeobaeʼ tiaʼan t-iknaleʼ yéetel ku kanáantkoʼon jeʼex u beetik utúul j-kanan tamaneʼ. ¿Bixi?

15, 16. 1) ¿Bix u yáantkoʼon Jéeoba utiaʼal ka k-aktáant baʼaloʼob talamtak? 2) Tsol upʼéel baʼax uchaʼan ku yeʼesik Jéeobaeʼ ku yáantik máak u aktáant talamiloʼob.

¹⁵ Jéeobaeʼ maʼatech u yaʼalik wa yaan u beetik upʼéel milagro utiaʼal u yáantkoʼonc, baʼaleʼ, jeʼel u páajtal k-oksaj óoltikeʼ, letiʼeʼ yaan u yáantikoʼon k-aktáant jeʼel baʼalak talamileʼ. Dioseʼ jeʼel u tsʼáaiktoʼon u naʼatil utiaʼal k-ilik bix ken k-aktáantil «jejeláas túuntaj óoloʼobeʼ» (Santiago 1:2-5). Utúul j-kanan tamaneʼ maʼ chéen ku meyaj u yaakʼil u jaatsʼ tiʼ utiaʼal u náachkuntik le baʼalcheʼob taak u jaantkoʼob wa u beetkoʼob loob tiʼ le tamanoʼoboʼ, ku meyaj xan tiʼ utiaʼal u chan sáal jatsʼtik le tamanoʼoboʼ utiaʼal maʼ u binoʼob yaanal tuʼuxoʼ. Jéeobaeʼ, jeʼel xan u chan sáal jatsʼtikoʼon utiaʼal maʼ k-xulik beetik baʼax ku yaʼalikeʼ, maʼ xaaneʼ lelaʼ jeʼel u beetik yéetel utúul sukuʼun ku tsoliktoʼon u nuʼukeʼ. Jeʼel xan u tsʼáaiktoʼon u muukʼil utiaʼal ka chúukpajal k-óoleʼ (Filiposiloʼob 4:13). Yéetel u kiliʼich muukʼeʼ jeʼel u tsʼáaiktoʼon «nojoch páajtalil[eʼ]» (2 Corintoiloʼob 4:7). Yéetel le áantaj ku tsʼáaiktoʼon u kiliʼich muukʼ Diosoʼ jeʼel u páajtal k-aktáantik jeʼel baʼalak talmil ka u tsʼáatoʼon Satanaseʼ (1 Corintoiloʼob 10:13). ¿Maʼ wa tu líiʼsik k-óol k-ojéeltik Jéeobaeʼ tiaʼan mantatsʼ t-iknal utiaʼal u yáantkoʼoneʼ?

¹⁶ Beyoʼ, jeʼel baʼalak talmil ka k-aktáant, jeʼex ka máankoʼon ich éekʼjochʼeʼenileʼ, maʼ chéen t-juunal ken máansiʼ. Jéeobaeʼ tiaʼan t-iknal, jeʼex utúul j-kanan taman, utiaʼal u yáantoʼoneʼ, letiʼeʼ ku yáantikoʼob kex tu káajbal maʼ k-jach naʼatik baʼaxoʼob ku meyaj tiʼ utiaʼal u beetik. Koʼoneʼex ilik baʼax tu yaʼalaj utúul nuxib ilaʼab yaan cancer tu pool. Letiʼe tu yaʼalaj: «Unaj in waʼalikeʼ tu káajbaleʼ kin tuklik kaʼach wa kʼuux Jéeoba tin wéetel bey xan wa jach tu jaajil u yaabiltmen. Baʼaleʼ, teneʼ in chʼaʼatukulmaj maʼ in náachkuntikimba tiʼ letiʼ, ka tin waʼalaj tiʼ baʼaxoʼob chiʼichnakkúuntiken, letiʼ túuneʼ tu yáanten, tu líiʼsaj in wóol yéetel baʼaxoʼob ku yaʼalaʼal ten tumen uláakʼ sukuʼunoʼob. Yaʼab tiʼ letiʼobeʼ ku tsikbaltikoʼob ten bix úuchik u aktáantikoʼob kʼojaʼaniloʼob talamtak. Le baʼaxoʼob ku yaʼalikoʼob kaʼach tenoʼ tu yáantenoʼob in wil maʼ chéen teen táan kaʼach in muʼyajiʼ. Le áantaj tin kʼamaj yéetel le bix úuchik u yeʼesik ten u yutsil le sukuʼunoʼoboʼ, tu yáanten in wileʼ Jéeobaeʼ maʼ táan u kʼuuxil tiʼ wéeteliʼ. Kex láayliʼ kʼojaʼanen yéetel maʼ in wojel wa letiʼ kun kíimskeneʼ, baʼaleʼ, in wojel Jéeobaeʼ tiaʼan tiʼ wiknaleʼ yéetel yaan u yáantken in aktáant le talamilaʼ».

«Tsʼoʼok a nuʼukbesik tiʼ teen jumpʼéel noj janal»

17. ¿Yéetel máax ketaʼab Jéeoba tumen David teʼ Salmo 23:5, yéetel baʼaxten leloʼ maʼ jelaʼaniʼ?

¹⁷ Davideʼ ku yaʼalik u yóoxpʼéel baʼax oʼolal jach ku kʼubik u yóol tiʼ Máax kanáantik, tumen Jéeobaeʼ ku tséentik tubeel u taamanoʼob. Letiʼeʼ tu tsʼíibtaj: «Tu táan yich máaxoʼob pʼektmaileneʼ tsʼoʼok a nuʼukbesik tiʼ teen jumpʼéel noj janal; ta jiʼibkʼabtaj in pool yéetel kiʼibok jaʼ tsʼoʼok xan a túulchuptik u nuʼukul in wukʼul» (Salmo 23:5). Teʼ tekstoaʼ, Davideʼ ku ketik Jéeoba yéetel utúul máak jach uts ku tsʼáaik yaʼab baʼax u jaant yéetel u yukʼ u yuʼulaboʼob. Úuchik u kʼexik bix u ketik Jéeobaeʼ maʼ jelaʼaniʼ. Tumen utúul maʼalob j-kanan tamaneʼ unaj u yojéeltik tuʼux yaan yaʼab xíiw yéetel yaʼab jaʼ utiaʼal maʼ u bineltik mix baʼal tiʼ u yalakʼ tamanoʼob (Salmo 23:1, 2).

18. ¿Baʼax eʼesik Jéeobaeʼ jach jeʼex le máak uts ku tsʼáaik yaʼab baʼal u jaant yéetel u yukʼ u yuʼulaboʼoboʼ?

¹⁸ Jéeoba, le Máax kanáantikoʼon jeʼex utúul j-kanan tamanoʼ, ¿bey wa xan jeʼex le máak jach utsoʼ ku kʼamik maʼalob u yuʼulaboʼ? Beyoʼ. Tuukulnakoʼon tiʼ bukaʼaj maʼalobil, bukaʼaj yaʼabil yéetel bix u jejeláasil baʼaxoʼob ku tsʼáaiktoʼon ku keʼetel yéetel janal. Tiʼ Jéeobaeʼ ku meyaj le palitsil chúukaʼan u yóol yéetel yaan u naʼat utiaʼal u tsʼáaiktoʼon libroʼob yéetel revistaʼob bey xan maʼalob kaʼansaj tiʼ muchʼtáambaloʼob bey xan tiʼ noj muchʼtáambaloʼob utiaʼal k-maas kanik bix unaj k-meyajtik (Mateo 24:45-47). Maʼatech u pʼáatal minaʼantoʼon maʼalob kaʼansaj. «Le palitsil chúukpajaʼan u yóol yéetel yaan u naʼat[oʼ]» tsʼoʼok u jóoʼsik u millonesi Bibliaʼob bey xan uláakʼ jóoʼsaʼaniloʼob ich 413 jejeláas tʼaaniloʼob utiaʼal k-maas naʼatik baʼax ku yaʼalik le Bibliaoʼ. Jéeobaeʼ tsʼoʼok u tsʼáaik kaʼansaj ku keʼetel yéetel u jejeláasil janal, ku tsʼáaiktoʼon «leche» ku keʼetel yéetel le kaʼansajoʼob tiʼ le Biblia unaj u yáax kanik máakoʼ, yéetel ku tsʼáaiktoʼon «chichich janal» ku keʼetel yéetel le kaʼansajoʼob maas talam u naʼataʼaloʼoboʼ (Hebreob 5:11-14). Le oʼolaleʼ, ken k-aktáant talamiloʼob wa ken kʼaʼabéetchajak k-chʼaʼatuklik k-beetik wa baʼaxeʼ, u suukileʼ yantoʼon le áantaj kʼaʼabéettoʼonoʼ. ¿Bix jeʼel u bintoʼon wa minaʼan le áantajoʼobaʼ? K-ilik túuneʼ, le Máax kanáantikoʼonoʼ jach uts, tumen ku tsʼáaik tuláakal baʼax kʼaʼabéettoʼon (Isaías 25:6; 65:13).

«Ta wotoch xaneʼ Yuumtsil, bíin kajlaken»

19, 20. 1) ¿Baʼax jach ku oksaj óoltik David, jeʼex u yeʼesik le Salmo 23:6, yéetel bix jeʼel k-eʼesik upʼéel oksaj óolal beyoʼ? b) ¿Baʼax ken k-il teʼ tuláakʼ xookoʼ?

¹⁹ Ka tsʼoʼok u yilik David baʼaxoʼob ku beetik le Máax kanáantik yéetel ku tsʼáaik baʼal u jaantoʼ, tu yaʼalaj: «A wutsil yéetel a yaakunajeʼ ku láakʼintikenoʼob tiʼ tuláakal u kʼiiniloʼob in kuxtal; ta wotoch xaneʼ Yuumtsil, bíin kajlaken utiaʼal jaʼaboʼob minaʼan u xuul» (Salmo 23:6). Le baʼaxoʼob tu yaʼalaʼ, ku jóokʼol tu puksiʼikʼal utiaʼal u tsʼáaik nib óolal yéetel tu yoʼolal u oksaj óolal: Davideʼ jach ku tsʼáaik nib óolal ken u kʼaʼajs bix kanáantaʼabik tumen Dios, yéetel jach ku oksaj óoltik baʼaxoʼob u yaʼalmaj Dios u beetik. Letiʼ, ku kanáantik tamanoʼob kaʼacheʼ, u yojel wa maas naatsʼ yanil tiʼ Jéeoba, jeʼex ka yanak ichil u yotocheʼ, yaan u kanáantaʼal mantatsʼ.

²⁰ ¿Máasaʼ jach k-tsʼáaik nib óolal tiʼ Dios yoʼolal le baʼaxoʼob jatsʼutstak ku yaʼalik le Salmo 23? Maʼ xaaneʼ, yéetel mix máak uláakʼ jeʼel u keʼetel Jéeoba tumen David utiaʼal u yeʼesik bukaʼaj maʼalobil bix u nuʼuktik, bix u kanáantik yéetel bix u tséentik Jéeoba u taamanoʼobeʼ. Le jatsʼuts baʼaxoʼob tu yaʼalaj le salmistaoʼ pʼaatloʼob tak bejlaʼeʼ utiaʼal u yáantkoʼon k-il xaneʼ Jéeobaeʼ letiʼ le Máax kanáantikoʼonoʼ. Wa maʼ k-náachtal tiʼ letiʼeʼ yaan u kanáantikoʼon «utiaʼal jaʼaboʼob minaʼan u xuul», jeʼex u beetik utúul j-kanan taman jach utseʼ. Baʼaleʼ, toʼon bey u taamanoʼobeʼ, unaj k-xíimbal yéetel Jéeoba, le Máax kanáantikoʼonoʼ. Lelaʼ le ken k-il teʼ tuláakʼ xookoʼ.

[Tsolajiloʼob]

¿Kʼajaʼan wa tech?

• ¿Baʼaxten maʼ jelaʼan úuchik u keʼetel Jéeoba tumen David yéetel utúul j-kanan tamaniʼ?

• ¿Bix k-ojéeltik Jéeobaeʼ jach ku tuukul tiʼ bix yaniloʼon ken joʼopʼok u nuʼuktikoʼon?

• ¿Bix u yáantikoʼon Jéeoba utiaʼal ka k-aktáant le talamiloʼoboʼ?

• ¿Baʼax eʼesik Jéeobaeʼ jach jeʼex utúul máak jach uts ku tsʼáaik yaʼab baʼal u jaant yéetel u yukʼ u yuʼulaboʼobeʼ?