Jéeobaeʼ tu kanáanten tiʼ maʼalob kʼiinoʼob bey xan tiʼ talam kʼiinoʼob

SÍIJEN tu mesil marzo tiʼ 1930, tu chan kaajil Namkumba (Malaui). Tuláakal in familiaeʼ jach chúukpaj u yóol u meyajtoʼob Jéeoba. Tu añoil 1942, tin kʼubaj in kuxtal tiʼ Dios yéetel okjaʼanajen tiʼ junpʼéel jatsʼuts río. Bejlaʼeʼ tsʼoʼok maas tiʼ setenta años káajak in beetik le baʼax tu yaʼalaj apóstol Pablo tiʼ Timoteoaʼ: «Kʼaʼayt u tʼaan Dios, jach tsʼáa a wóol a beet tiʼ maʼalob kʼiinoʼob bey xan tiʼ kʼiinoʼob talamtak» (2 Tim. 4:2).

Tu añoil 1948, sukuʼun Nathan Knorr yéetel sukuʼun Milton Henscheleʼ kʼuchoʼob xíimbal Malaui. Lelaʼ jach tu yáanten utiaʼal in maas meyajtik Jéeoba. Ka máan kʼiineʼ tin kʼaj óoltaj juntúul kiʼichpan kiik ku kʼaabaʼtik Lidasi. Letiʼ xaneʼ u kʼáat kaʼach u maas meyajt Jéeoba jeʼex teneʼ. Tu añoil 1950, tsʼoʼok in beel tu yéetel. Utiaʼal u añoil 1953, tsʼokaʼaniliʼ u yantal juntúul k-chan hija yéetel juntúul k-chan hijoeʼ. Kex yaʼab meyaj k-beetkeʼ, t-chʼaʼtuklaj chéen teen ken in beet in precursor regularil. Ka máan dos añoseʼ invitartaʼaben in beet in precursor especialil.

Maʼ sen úuch tiʼ leloʼ invitartaʼaben xan in xíimbalt le múuchʼuliloʼob utiaʼal in líiʼsik u yóol le sukuʼunoʼoboʼ. Yéetel u yáantaj Lidasieʼ béeychaj in tsʼáaik baʼax kʼaʼabéet tiʼ in familia yéetel seguernaj in xíimbaltik le múuchʼuliloʼoboʼ.a Tu kaʼatúulaloʼon k-kʼáat maas meyajt kaʼach Jéeoba, le oʼolal t-tsikbaltaj baʼax k-kʼáat k-beete. Yéetel u yáantaj k-paalaleʼ, Lidasieʼ béeychaj u beetik u precursorail tu añoil 1960.

Tu añoil 1962, binoʼon tiʼ junpʼéel asamblea tu kʼaabaʼtaj: «Le máaxoʼob meyajtik Diosoʼ maʼ saajkoʼobiʼ». Ka máan junpʼéel añoeʼ, le sukuʼun Henscheloʼ kaʼa kʼuch xíimbal Malaui le ka beetaʼab junpʼéel asamblea especial naatsʼ tiʼ u kaajil Blantyre tuʼux bin maas tiʼ diez mil máakoʼobiʼ. Ken in kʼaʼajs le asambleaʼob beyaʼ, kin tsʼáaik cuenta Jéeobaeʼ táan kaʼach u yáantkoʼon utiaʼal k-aktáantik le problemaʼob táan kaʼach u taal u kʼiinil u yúuchloʼoboʼ.

KU KÁAJAL LE PROBLEMAʼOBOʼ

Tu añoil 1964, le máaxoʼob meyajtik Jéeobaoʼ joʼopʼ u chʼaʼpachtaʼaloʼob tumen maʼatech u táakpajloʼob tiʼ política. Le oʼolaleʼ le autoridadoʼoboʼ tu kʼaskúuntoʼob maas tiʼ cien Najiloʼob Reino yéetel u yotoch maas tiʼ mil sukuʼunoʼob. Teen yéetel Lidasieʼ seguernaj k-xíimbaltik le múuchʼuliloʼob hasta ka kʼuch u kʼiinil u prohibirtaʼal tumen le gobierno tu añoil 1967. Teʼ año xanoʼ chʼaʼab u Najil Betel tumen le gobiernooʼ, tsʼoʼoleʼ jujuntúul misioneroʼobeʼ jóoʼsaʼaboʼob Malaui yéetel uláakʼ sukuʼunoʼobeʼ oksaʼaboʼob cárcel, ichiloʼobeʼ tiaʼanen kaʼach yéetel Lidasiiʼ. Ka jóokʼoʼon carceleʼ, seguernaj k-xíimbaltik le múuchʼuliloʼoboʼ, chéen baʼaleʼ jach t-kanáantaj bix t-beetil.

Tu mesil octubre tiʼ 1972, kʼuch t-otoch juntúul táankelem xiʼipal jach u yoksmuba tiʼ política. Letiʼeʼ chéen taal u yaʼal yaan jujuntúul máakoʼob u yoksmubaʼob tiʼ política táan u taal u kíimsenoʼob. Tu séebaʼanileʼ tin waʼalaj tiʼ in watan yéetel tiʼ k-paalal ka xiʼikoʼob ichil u pakʼlil le jaʼasoʼob utiaʼal maʼ u yilaʼaloʼoboʼ. Teneʼ naʼaken tu kʼab junkúul cheʼ yéetel tin wilaj bix u kʼaskúuntaʼal in wotoch yéetel le uláakʼ baʼaloʼob yaanten kaʼachoʼ.

Le máaxoʼob meyajtik Jéeobaoʼ anchaj u lukʼloʼob Malaui, tumen maaschaj le chʼaʼpachtajiloʼ. Toʼoneʼ binoʼon Mozambique yéetel kʼuchoʼon tiʼ junpʼéel tuʼux ku bin le máaxoʼob ku púutsʼloʼob tiʼ le chʼaʼpachtajiloʼ, teʼeloʼ tiʼ kajlajoʼon tak tu mesil junio tiʼ 1974. Teʼ mes jeʼeloʼ invitartaʼaben yéetel Lidasi utiaʼal ka xiʼikoʼon k-beet precursor especialil tu kaajil Dómue. Chéen baʼaleʼ anchaj k-pʼatik k-beetik precursor especialil tu añoil 1975, tumen le autoridadoʼoboʼ tu obligartoʼon suut Malaui, tuʼux láayliʼ táan kaʼach u chʼaʼpachtaʼal le máaxoʼob meyajtik Jéeobaoʼ.

Le tiaʼanoʼon Malauioʼ, invitartaʼaboʼon utiaʼal ka xiʼikoʼon k-xíimbalt le múuchʼuliloʼob yanoʼob tu noj kaajil Lilongüeoʼ. Kex anchaj chʼaʼpachtajil yéetel uláakʼ problemaʼobeʼ, béeychaj u maas yaʼabtal le múuchʼuliloʼob binoʼon k-xíimbaltoʼ.

JÉEOBAEʼ TU YÁANTOʼON YÉETEL YAABILAJ

Junpʼéel kʼiineʼ kʼuchoʼon tiʼ junpʼéel chan kaaj tuʼux táan u beetaʼal junpʼéel mitin. Jujuntúul tiʼ le máakoʼoboʼ tu yojéeltoʼob k-meyajtik Jéeoba, le oʼolal tu obligartoʼon ka kulakoʼon yéetel le uláakʼ grupo táankelem paalal jach u yoksmubaʼob tiʼ política xanoʼ. Toʼoneʼ orarnajoʼon tiʼ Jéeoba utiaʼal ka u yáantoʼon. Ka tsʼoʼok le mitinoʼ káaj k-jaʼajatsʼaʼal tumen le táankelem paalaloʼoboʼ. Chéen baʼaleʼ teʼ súutukoʼ, juntúul koʼolel yaan u jaʼabileʼ taal u yáalkabeʼ ka tu kʼaʼam aʼalajtiʼob ka u pʼat u jaʼajatsʼkoʼonoʼon. Tu yaʼalajtiʼobeʼ u sobrinoen, toʼoneʼ maʼ k-ojel baʼax oʼolal tu yaʼalaj beyoʼ tumen mix k-kʼaj óoliʼ. Le máax nuʼuktik túun le mitinoʼ tu yaʼalaj ka jáalkʼabtaʼakoʼon. Teʼ súutukoʼ t-ilaj bix núukaʼabik k-oración tumen Jéeoba.

Tu añoil 1981, le máakoʼob u yoksmubaʼob tiʼ politicaoʼ tu chʼaʼajoʼob tuláakal le baʼaxoʼob yaantoʼonoʼ: k-bicicletaʼob, k-libroʼob yéetel u documentosil le múuchʼuliloʼob k-xíimbaltik kaʼachoʼ. Le ka úuch lelaʼ, toʼoneʼ t-ilaj bix k-púutsʼul ka binoʼon tu yotoch juntúul anciano. Jach t-tuklaj le documento tu chʼaʼajoʼoboʼ. Le ka tu yiloʼob le cartaʼob u túuxmaj le ancianoʼob jejeláas tuʼux u taaloʼoboʼ, jach jaʼakʼ u yóoloʼob, tumen tu tukloʼob tsʼaʼanten junpʼéel nojoch meyaj tumen le gobiernooʼ. Le oʼolaleʼ tu séebaʼanil tu sutoʼob le cartaʼob tiʼ le ancianoʼob kajaʼanoʼob teʼ kaajoʼ.

Juntéenjeak le táan k-kʼáatmáansik junpʼéel ríoeʼ, viajarnajoʼon tu barco juntúul tiʼ u nojchil le politicoʼoboʼ. Letiʼeʼ joʼopʼ u máan u yil wa tuláakal le máaxoʼob ku binoʼob teʼ barco yaan u tarjetaʼob tiʼ le partido ku gobernaroʼ. Le taʼaytak u kʼuchul t-iknaloʼ, tu yilaj yaan juntúul j-ookol teʼ barco táan u kaxtaʼal tumen le policíaʼoboʼ. Lelaʼ tu beetaj u jaʼakʼal u yóol le máaxoʼob ku binoʼob teʼ barco ka tuʼub u kʼáataʼal le tarjetaʼoboʼ. Teʼ kʼiin xanaʼ jach t-ilaj bix tu kanáantiloʼon Jéeoba.

OKSAʼABEN CÁRCEL

Tu mesil febrero tiʼ 1984, le táan in bin Lilongüe utiaʼal in túuxtik junpʼéel informe tiʼ u najil Betel yaan Zambiaeʼ, jeʼelsaʼaben tumen juntúul policía ka joʼopʼ u revisartik baʼax kin bisik. Le ka tu yilaj táan in bisik jujunpʼéel publicacionoʼobeʼ, tu bisen tuʼux yaan u maasil le policíaʼoboʼ ka tu jaʼajatsʼen. Ka tsʼoʼokeʼ tu kʼaxen yéetel tu kʼalen tuʼux yaan le j-ookoloʼoboʼ.

Tuláakʼ kʼiineʼ u jefeil le policíaʼoboʼ tu bisen tiʼ junpʼéel naj utiaʼal in firmartik junpʼéel juʼun, teʼeloʼ ku yaʼalikeʼ wa kin firmartik tsʼoʼok u jáawal in meyajtik Jéeobaeʼ yaan in chaʼabal. Teneʼ maʼ tin firmartaj le juʼunoʼ, baʼaxeʼ tin waʼalajtiʼ kex ka u kʼalen wa kex ka u kíimseneʼ, maʼ kun xuʼulul in meyajtik Jéeoba. Le máakoʼ jach tsʼíikilnaji ka tu loxaj le escritoriooʼ, le oʼolal ook uláakʼ juntúul policía utiaʼal u yilik baʼax táan u yúuchul. U jefeil le policíaoʼ tu yaʼalajten ka in firmart junpʼéel juʼun tuʼux ku yaʼalik láayliʼ u j-jaajkunajen Jéeobaeʼ. Ka tsʼoʼokeʼ tu yaʼalaj tiʼ le policía ka u bisen teʼ cárcel yaan tu noj kaajil Lilongüeoʼ. In wataneʼ maʼ u yojel kaʼach tuʼux yaneniʼ. Ka máan kanpʼéel kʼiineʼ, le sukuʼunoʼoboʼ tu yaʼaloʼobtiʼ tuʼux yanen yéetel baʼax úuchten.

Le policíaʼob yanoʼob Lilongüeoʼ maʼalob tu tratartilenoʼob, u jefeil le policíaʼoboʼ tu tsʼáajten tak junpʼéel plato arroz. Letiʼeʼ tu yaʼaleʼ tu tsʼáajten tumen kʼalaʼanen ikil in tʼaan tiʼ le Bibliaoʼ maʼ tumen ookolnajen jeʼex u maasil le kʼalaʼanoʼoboʼ. Ka tsʼoʼokeʼ túuxtaʼaben teʼ cárcel yaan Kachereoʼ, teʼeloʼ pʼáaten cinco mesesiʼ.

U directoril le carceloʼ kiʼimakchaj u yóol úuchik in bisaʼaliʼ, tumen letiʼeʼ u kʼáat kaʼach ka in beet in pastoril teʼ carceloʼ. Kex yaan kaʼach juntúul pastoreʼ, le directoroʼ tu yaʼalaj yaan u luʼsik tumen letiʼeʼ ookolnaj tu iglesia. Teneʼ káaj in beetik reunionoʼob cada semana yéetel le máaxoʼob kʼalaʼanoʼob cárcel utiaʼal in kaʼansiktiʼob baʼax ku yaʼalik le Bibliaoʼ.

Ka máan kʼiineʼ, maas talamchaj in meyajtik Jéeoba. Teʼ carceloʼ le guardiaʼoboʼ tu kʼáatoʼobten jaytúul u j-jaajkunaj Jéeoba yaan Malaui. Chéen baʼaleʼ maʼ tin waʼalajtiʼobiʼ, le oʼolal tu jaʼajatsʼenoʼob ka tak desmayarnajen. Uláakʼ juntéeneʼ tu kʼáatoʼobten tuʼux yaan le máaxoʼob nuʼuktikoʼonoʼ. Tin waʼalajtiʼobeʼ jach fácil le baʼax ku kʼáatkoʼoboʼ tumen u núukileʼ tiaʼan teʼ Bibliaoʼ. Jach jaʼakʼ u yóoloʼob, ka túun tu kʼáatoʼobten tuʼux ku yaʼalik le Bibliaoʼ.

Tin waʼalajtiʼobeʼ tiaʼan tiʼ Isaías 43:12, teʼeloʼ Jéeobaeʼ ku yaʼalik: «Teʼex in j-jaajkunajeʼex». Óoxtéen tu xokoʼob le tekstooʼ, ka tsʼoʼokeʼ tu kʼáatoʼobten baʼaxten le máaxoʼob nuʼuktikoʼonoʼ tiʼ yaan teʼ Bibliaoʼ, maʼ tu luʼumil Americaiʼ. Tin waʼalajtiʼobeʼ le j-Jaajkunajoʼob yanoʼob Americaoʼ láayliʼ bey xan u tuukuloʼob jeʼex u yaʼalik le tekstooʼ. Chéen baʼaleʼ, tumen maʼ tin waʼalajtiʼob le baʼax u kʼáat u yojéeltoʼoboʼ tu bisenoʼob tu carcelil Dzaleka, tu xamanil Lilongüe.

KU YÚUCHUL TʼAAN MAʼALOB TU YOʼOLAL JÉEOBA TEʼ CARCELOʼ

Le ka kʼuchen tu carcelil Dzaleka tu mesil julio tiʼ 1984, tiʼ kʼalaʼan kaʼach xan 81 j-Jaajkunajoʼobiʼ. Tumen jach yaʼab máak kʼalaʼaneʼ, kex óoliʼ 300 ku jaytal wenel teʼ pisooʼ. Ka máan kʼiineʼ káaj k-muchʼikba ich mejen grupos utiaʼal k-xokik kex junpʼéel teksto tiʼ le Biblia sáamsamaloʼ. Lelaʼ jach tu yáantkoʼon.

Tu mesil octubre tiʼ 1984, tuláakal le u j-jaajkunajoʼob Jéeobaoʼ bisaʼaboʼon utiaʼal k-juzgartbil yéetel aʼalaʼabtoʼoneʼ dos años ken k-beet cárcel. Jeʼex suukileʼ tsʼaʼaboʼon yéetel máaxoʼob maʼatech u meyajtikoʼob Jéeoba. U directoril le carceloʼ tu yaʼalaj tiʼ tuláakal le máakoʼoboʼ toʼoneʼ maʼatech k-tsʼuʼutsʼik chamal. Tu yaʼalaj xan tiʼ le guardiaʼoboʼ maʼ u kʼáatkoʼob toʼon chamal mix áantaj utiaʼal k-tʼabik u chamaloʼob. Tu yaʼaleʼ toʼoneʼ táan k-meyajtik Dios yéetel unaj u tsʼáaikoʼob baʼal k-jaant kaʼatéen tiʼ junpʼéel kʼiin, tumen kʼalaʼanoʼon cárcel tu yoʼolal baʼax k-creertik maʼ tu yoʼolal baʼax kʼaas k-beetmiʼ.

Yoʼolal le jatsʼuts modos t-eʼesajoʼ jach maʼalob úuchik k-tratartaʼal tiʼ le u maasil máaxoʼob kʼalaʼanoʼoboʼ. Jeʼex ken éeʼjochʼeʼenchajak wa ken kʼáaxak jaʼeʼ, le guardiaʼoboʼ maʼatech u chaʼik u jóokʼol le máaxoʼob kʼalaʼanoʼob teʼ carceloʼ. Chéen baʼaleʼ toʼoneʼ ku chaʼabal k-jóokʼol tumen le guardiaʼoboʼ u yojloʼob maʼ ken púutsʼul. Juntéenjeakil táan k-meyajeʼ, juntúul tiʼ le guardiaʼoboʼ kʼojaʼanchaji ka t-bisaj utiaʼal k-atendertik. Yoʼolal le bix t-tratartiloʼ u maasil le guardiaʼoboʼ tʼaanajoʼob maʼalob tu yoʼolal Jéeoba (1 Ped. 2:12).b

MAʼALOB KʼIINOʼOB

Tu kʼiinil 11 tiʼ mayo tiʼ 1985, jóokʼen teʼ cárcel yaan Dzalekaoʼ. ¡Jach kiʼimakchaj in wóol úuchik in kaʼa antal yéetel in familia! Gracias tiʼ Jéeobaeʼ béeychaj u chúukpajal k-óol teʼ talam kʼiinoʼob t-aktáantajoʼ. Toʼoneʼ t-uʼuyaj beyoʼon jeʼex le apóstol Pablo le ka tu yaʼalaj: «Jach táaj muʼyajnajoʼon, maas tiʼ le bukaʼaj ku páajtal k-muʼyajtik chéen t-juunaloʼ, jach t-tuklaj kaʼach maʼ ken k-jóokʼol kuxaʼanoʼoniʼ. U jaajileʼ t-uʼuyaj bey jach tsʼoʼok u kʼuchul u yorail k-kíimsaʼaleʼ, lelaʼ úuch utiaʼal maʼ k-kʼubik k-óol chéen tiʼ toʼon, baʼaxeʼ tiʼ le Dios ku líiʼsik le máaxoʼob kimenoʼoboʼ». Jeʼex túun k-ilkoʼ, Pabloeʼ tu yaʼalaj Jéeoba kanáant utiaʼal maʼ u kíimsaʼal yéetel u yojel kaʼach yaan u seguer u kanáantaʼal (2 Cor. 1:8-10).

Yaan kʼiineʼ t-tuklaj yaan k-kíimil. Baʼaleʼ mantatsʼ t-kʼáataj tiʼ Jéeoba ka u yáantoʼon utiaʼal maʼ k-chʼaʼik saajkil, ka u tsʼáatoʼon naʼat yéetel kabal óolal utiaʼal u seguer k-tsʼáaik kʼaj óoltbil u kʼaabaʼ.

Jéeobaeʼ tu kanáantoʼon tiʼ maʼalob kʼiinoʼob bey xan tiʼ talam kʼiinoʼob. Bejlaʼeʼ kiʼimak k-óol tumen yaan u najiloʼob Betel tu noj kaajil Lilongüe yéetel yaan maas tiʼ mil u Najiloʼob Reino tu kaajil Malaui. Le baʼaxoʼob tsʼoʼok u beetik Jéeoba tin woʼolal yéetel in watanoʼ tsʼoʼok u jach taasikten kiʼimak óolal, lelaʼ bey junpʼéel regalo tsʼoʼok u taal tiʼ Jéeobaeʼ.c