BIBLIOTECA NI NUU LU INTERNET Watchtower
Watchtower
BIBLIOTECA NI NUU LU INTERNET
diidxazá
  • BIBLIA
  • PUBLICACIÓN
  • REUNIÓN
  • nwt Lucas 1:1-24:53
  • Lucas

Gastiʼ nin ti videu de ca ni guliluʼ riʼ.

Bitiidilaʼdxiʼ, guyuu ti error ora cayaca cargar videu riʼ.

  • Lucas
  • Biblia Stiidxaʼ Dios. Traducción del Nuevo Mundo
Biblia Stiidxaʼ Dios. Traducción del Nuevo Mundo
Lucas

CA NOTICIA GALÁN SEGÚN LUCAS

1 Stale binni maʼ biʼniʼ organizar ti relatu de guiráʼ ni bizaaca —ne rihuinni runi crécabe ni ora maʼ cayuiʼnécabe ni laadu— 2 casi peʼ guníʼ ca ni biʼyaʼ dede dxi bizulú guca guiráʼ ni ne guniʼcaʼ de mensaje stiʼ Dios. 3 Nga runi, señor* Teófilo, naa laaca maʼ bineʼ investigar chaahueʼ guiráʼ ni dede dxi bizulú guca ni ne cucaaʼ ni ra nuuluʼ, ni guca primé ne dede ni guca últimu, 4 ti chuʼluʼ seguru dxandíʼ ca cosa ni gúdxicabe lii dxi bisiidicabe lii.

5 Ca dxi stiʼ Herodes,* rey de Judea, guyuu ti sacerdote láʼ Zacarías, ni nuu lu división stiʼ Abías. Elisabet láʼ xheelabe ne zeeda de lade ca xiiñiʼ* Aarón. 6 Nachaʼhuiʼ guirópacabe nezalú Dios, ne runi cumplírcabe guiráʼ mandamientu ne requisitu* stiʼ Jehová.* 7 Peru qué gápacabe nin ti xiiñicabe, purtiʼ qué ñanda ñapa Elisabet xiiñiʼ* ne guirópacabe maʼ nagólacabe.

8 Cayuni Zacarías dxiiñaʼ casi sacerdote nezalú Dios dxi guca caber división stiʼ, 9 ne casi maca nexheʼ guni ca sacerdote, guca caber laa chuʼ ndaaniʼ santuariu stiʼ Jehová* para guzaaquiʼ inciensu.* 10 Ne ora cuzaaquibe inciensu que cayuni orar guiráʼ binni guidxi que fuera. 11 Málasi bihuinni ángel stiʼ Jehová* nezalube. Zuhuaa ladu derechu stiʼ altar ra riaʼquiʼ inciensu. 12 Ora biʼyaʼ Zacarías laabe, guizáʼ bidxibi ne qué nidxela xi ñuni. 13 Peru gudxi ángel que laabe: «Cadi guidxíbiluʼ Zacarías, purtiʼ maʼ bicaadiaga Dios ni gunábaluʼ laa.* Zapa Elisabet, xheelaluʼ, ti xiiñiluʼ, ne naquiiñeʼ cuee laluʼ laabe Juan. 14 Guizáʼ ziécheluʼ ne zadxá tipa ladxidoʼloʼ de guendanayecheʼ ne stale tu ziecheʼ ora gale baʼduhuiiniʼ ca; 15 purtiʼ zácabe ti binni risaca nezalú Jehová.* Peru cadi lica naquiiñeʼ guebe vinu, nin ti clase nisadxuʼniʼ.* Zadxabe de espíritu santu dede ante gálebe. 16 Zudxiguétabe stale de ca xiiñiʼ Israel ra nuu Jehová,* Dios sticaʼ. 17 Ne laaca zazanírube lu Dios né espíritu ne poder* stiʼ Elías. Zúnibe ladxidóʼ bixhoze ne jñaa binni cásica ladxidóʼ ti baʼduhuiiniʼ, ne zacanebe ca ni qué ruzuubaʼ diidxaʼ gácacaʼ binni nuu xpiaaniʼ casi binni nachaʼhuiʼ. Zúnibe ni para cuʼbe listu ti guidxi para Jehová,* ti guidxi ni maʼ guca preparar».

18 Para ná Zacarías rabi ángel que: «¿Ximodo gannaʼ pa dxandíʼ zaca ni yaʼ? Purtiʼ maʼ bioxhuáʼ, ne xheelaʼ laaca maʼ bioʼxhoʼ». 19 Óraque bicabi ángel que laabe: «Naa nga Gabriel, ni zuhuaa nezalú Dios, ne biseendabe naa para guinieniaʼ lii ne para gabeʼ lii ca noticia galán riʼ. 20 Peru, biiyaʼ, qué zanda guiniʼluʼ dede dxi gaca guiráʼ cosa riʼ, purtiʼ qué ñuni creluʼ ni gudxeʼ lii, ne zaca cumplir ni ora maʼ guedandá tiempu gaca ni». 21 Laga cayaca guiráʼ ndiʼ, cabeza ca binni guidxi que Zacarías ne cadxagayaacaʼ purtiʼ nabé candaabe ndaaniʼ santuariu que. 22 Qué ganda guiníʼnebe ca binni que ora bireebe, ne óraque nga bidiicaʼ cuenta biiyabe ti visión ndaaniʼ santuariu que. Rúnibe seña lucaʼ, peru biaanabe mudu. 23 Ne bizaa si ca dxi bíʼnibe xhiiñabe ndaaniʼ templu que, bireebe zebe ra lídxibe.

24 Chupa chonna gubidxa despué guca xiiñiʼ Elisabet, xheelabe, ne gaayuʼ beeu qué niree de ra lidxi. Ne guníʼ: 25 «Ndiʼ nga ni maʼ biʼniʼ Jehová* pur naa ca dxi riʼ. Maʼ biiyadxibe naa, para cueebe naa de vergüenza stinneʼ».

26 Lu xhoopaʼ beeu de nacaxiiñibe, biseendaʼ Dios ángel Gabriel ndaaniʼ ti guidxi stiʼ Galilea ni láʼ Nazaret 27 ra nuu ti binnidxaapaʼ ni nuu comprometida para guichaganáʼ ti hombre láʼ José, de familia stiʼ David. María láʼ binnidxaapaʼ que. 28 Ne ora biuu ángel que bigapadiuxi laabe sicaríʼ: «Buenas, aque riuulaʼdxiʼ Jehová* modo nácaluʼ María ne caguube ndaayaʼ lii». 29 Qué lica nidxélabe xi ñúnibe pur ni gudxi ángel que laabe, ne nuube guiénebe xi raca significar ca diidxaʼ que. 30 Para gudxi ángel que laabe: «Cadi guidxíbiluʼ María, cayuulaʼdxiʼ Dios ni rúniluʼ. 31 Biiyaʼ, zacaxiiñiluʼ ne zápaluʼ ti hombrehuiiniʼ, ne naquiiñeʼ cuee laluʼ laabe Jesús. 32 Zácabe ti binni risaca ne zábicabe laabe Xiiñiʼ Dios ni nuu guibáʼ, ne Jehová* Dios zudii laabe trono stiʼ David, bixhózebe, 33 zuni mandarbe para siempre luguiáʼ ca xiiñiʼ Jacob. Qué zapa Reinu stibe fin».

34 Peru bicabi María ángel que: «¿Ximodo gaca ndiʼ pa qué rapaʼ relación sexual né hombre yaʼ?». 35 Óraque bicabi ángel que laabe: «Ziaba espíritu santu luguialuʼ, ne poder stiʼ Dios ni nuu guibáʼ zuchii lii né bandáʼ stiʼ. Nga runi ni chigale riʼ zareechube para Dios* ne zábicabe laabe Xiiñiʼ Dios. 36 Ne laaca maʼ nacaxiiñiʼ pariente stiluʼ, Elisabet, neca maʼ bioʼxhoʼ; maʼ napa xhoopaʼ beeu de nacaxiiñiʼ, riníʼ ndaʼ binni qué zanda gápabe xiiñibe, 37 purtiʼ para Dios gastiʼ ni nagana».* 38 Óraque bicabi María: «¡Raríʼ nuu esclava stiʼ Jehová!* Gaca ni naluʼ ca». De raqué biree ángel que de ra nuube ne zeʼ.

39 Qué nindaa de ngue biree María ne nagueendaca zeʼ, neza región ra nuu dani, ndaaniʼ ti guidxi stiʼ Judá, 40 ne biuube ra lidxi Zacarías ne bigapadiúxibe Elisabet. 41 Casi peʼ binadiaga Elisabet bigapadiuxi María laa, biniibi baʼduhuiiniʼ ni nuu ndaaniʼ.* Bidxá Elisabet de espíritu santu 42 ne guizáʼ reciu guníʼ: «¡Cuʼ Dios ndaayaʼ lii lade guiráʼ gunaa, ne cuʼ Dios ndaayaʼ baʼduhuiiniʼ nacaxiiñiluʼ ca! 43 ¿Tuu nga naa para guedaganna jñaa Señor stinneʼ naa pue? 44 Purtiʼ ora binadiaʼgaʼ bigapadiúxiluʼ, biniibi baʼduhuiiniʼ ni nuu ndaaneʼ* riʼ de tantu cayecheʼ. 45 Dichosa ni biʼniʼ cré, purtiʼ zaca cumplir guiráʼ xixé ni gúdxicabe laa de parte de Jehová».*

46 Para guníʼ María: «Cusisaca alma* stinneʼ Jehová,* 47 ne ridxátipa espíritu stinneʼ de guendanayecheʼ pur Dios ni rulá naa, 48 purtiʼ maʼ biiyadxibe esclava stibe neca cadi naca ti binni risaca. ¡Ne dede yannadxí para delante zaníʼ guiráʼ generación nacaʼ ti gunaa nayecheʼ! 49 Purtiʼ maʼ biʼniʼ Dios ni napa poder stale cosa naroʼbaʼ pur naa, ne nabé risaca* labe.* 50 Qué ziuu dxi gusaana de guiabe* ca ni runi adorar laabe.* 51 Maʼ bíʼnibe stale cosa ne poder stibe,* maʼ bicheeche ndásebe ca ni racalaʼdxiʼ gaca orgulloso ndaaniʼ ladxidóʼ. 52 Maʼ bisábabe ca hombre napa poder de lu trono sticaʼ, ne maʼ bidxiibabe ca humilde; 53 maʼ bidiibe stale cosa galán ca ni candaanaʼ dede bidxá ndaanicaʼ, ne maʼ guládxibe ca ricu ne qué nudiibe laacaʼ gastiʼ. 54 Maʼ beedabe para gacanebe xpínnibe, Israel, purtiʼ bietenaláʼdxibe naquiiñeʼ guiabe* 55 Abrahán ne ca xiiñiʼ para siempre, casi biʼniʼ prometerbe ca bixhozebiidanu». 56 Biaanané María laabe biaʼ chonna beeu, ne despué bibiguetaʼ ra lidxi.

57 De raqué bedandá dxi gapa Elisabet baʼduʼ, ne gupa ti hombrehuiiniʼ. 58 Ora gunna ca xpecínube ne ca pariente stibe modo biá Jehová* laabe,* biechenecaʼ laabe. 59 Lu xhono gubidxa, guyécabe para guni circuncidárcabe* hombrehuiiniʼ que, ne cuee lácabe laa Zacarías, casi láʼ* bixhoze. 60 Peru bicabi jñaa baʼduhuiiniʼ que: «¡Coʼ! Juan nga chiguiree labe». 61 Para ná ca binni que: «Guirutiʼ láʼ Juan ndaaniʼ familia stiluʼ». 62 De raqué bíʼnicabe seña lú Zacarías tu racalaʼdxiʼ guiree lá hombrehuiiniʼ que. 63 Para gunabaʼ Zacarías ti tablahuiiniʼ ne bicaa: «Juan nga labe».* Nabé bidxagayaa guiráʼ ca binni que. 64 Oraqueca bixeleʼ ruaa Zacarías, biniibi ludxi, bizulú guníʼ ne cusisaca Dios. 65 Ne nabé bidxagayaa guiráʼ ca vecinu stícabe, ne caníʼ guiráʼ binni ni nabeza lu región ra nuu dani stiʼ Judea de guiráʼ cosa riʼ. 66 Ne guiráʼ binni ni gunna ca cosa riʼ la? guluucaʼ ni ndaaniʼ ladxidoʼcaʼ, ne nacaʼ: «¿Tu ndaʼ gueeda gaca hombrehuiiniʼ riʼ yaʼ?». Purtiʼ dxandíʼ peʼ nuuné Jehová* laabe.

67 Óraque bidxá Zacarías, bixhózebe, de espíritu santu, ne biʼniʼ profetizar: 68 «Guisaca Jehová,* Dios stiʼ Israel, purtiʼ maʼ biabe xquídxibe ne maʼ bilabe laa. 69 Ne maʼ gundísabe tobi ni gulá laanu ne ni napa stale poder* de lade familia stiʼ David, xpínnibe, 70 —casi guniʼbe de ruaa ca profeta* stibe ni bibani dxiqué— 71 para gulabe laanu de lu náʼ ca enemigu stinu ne de lu náʼ guiráʼ ca ni nanalaʼdxiʼ laanu; 72 para gusihuínnibe riabe* laanu pur ca bixhozebiidanu ne para guietenaláʼdxibe santo pactu* stibe. 73 Ndiʼ nga juramentu ni bíʼnibe bixhozebiidanu Abrahán: 74 despué de gulabe laanu de lu náʼ ca enemigu stinu, zudiibe laanu privilegiu de gúninu ni nabe* sin guidxíbinu, 75 sin gusaananu laabe* ne gúninu ni jneza nezalube biaʼ dxi guibáninu. 76 Yanna lii, hombrehuiiniʼ, zábicabe lii profeta stiʼ Dios ni nuu guibáʼ, purtiʼ zazaníruluʼ nezalú Jehová* para guni prepararluʼ ca neza stiʼ, 77 para gudiiluʼ xquídxibe ti mensaje ni rulá ra gaca perdonar ca pecadu stiʼ, 78 purtiʼ nabé riá Dios stinu laanu. Cumu riabe laanu la? zadúʼyanu ti biaaniʼ guibáʼ ni ruzaaniʼ casi ora zedará gueelaʼ, 79 para guzaaniʼ ca ni zuba lu guelacahui ne lu bandáʼ stiʼ guendaguti, ne para chiné laanu* lu neza stiʼ paz».

80 Ne zeʼ dxi ziniisi hombrehuiiniʼ que ne ziyaca nadipaʼ lu espíritu,* ne guleza lu desiertu dede ora bedandá dxi biree para guʼyaʼ binni Israel laa.

2 Ca dxi que, biʼniʼ mandar César Augusto gaca ti censu para gaca registrar guiráʼ binni.* 2 (Guca primé censu riʼ dxi naca Quirinio gobernador stiʼ Siria). 3 Ne guyé guiráʼ binni para gaca registrar, cada tobi guyé xquidxi. 4 Zaqueca biʼniʼ José. Biree de ndaaniʼ guidxi Nazaret de Galilea guyé Belén ti guidxi de Judea ra gule David. Ne guyebe* raqué purtiʼ zabe de familia stiʼ David. 5 Yenebe María —ca dxi que maʼ bichaganácabe— para gaca registrárcabe. Ca dxi que mayaca gapa María baʼduʼ. 6 Laga nuucabe raqué, gunda dxi gápabe baʼduʼ. 7 Ne gúpabe ti hombrehuiiniʼ, primé xiiñibe, bichéndabe laa caadxi tira de lari ne gudíxhebe laa ndaaniʼ ti pesebre,* purtiʼ maʼ gastiʼ lugar para laacabe ra riaana ca biuuzaʼ.

8 Laaca nabeza caadxi pastor lu ca layú nuu neza raqué, cayápacaʼ dendxuʼ huaxhinni. 9 Málasi bizuhuaa ángel stiʼ Jehová* nezalúcabe, bizaaniʼ gloria stiʼ Jehová* guidubi vuelta de laacabe, ne guizáʼ bidxíbicabe. 10 Peru gudxi ángel que laacabe: «Cadi guidxíbitu, purtiʼ, laguuyaʼ, niaʼ noticia galán ni zusiecheʼ guiráʼ binni. 11 Purtiʼ yannadxí gule tobi ndaaniʼ xquidxi David, ni gulá laatu, ne laabe nga Cristu, Señor. 12 Ndiʼ nga señal para gánnatu tu laabe: Zadxélatu ti baʼduhuiiniʼ renda tira de lari ne nexheʼ ndaaniʼ ti pesebre».* 13 Ne málasi beeda ti ejércitu de ángel ni nuu guibáʼ ra nuu ángel que, cusisácacaʼ Dios ne caniʼcaʼ: 14 «Gloria Dios ni nuu guibáʼ, ne chuʼ paz lu guidxilayú lade ca binni ni riuuláʼdxibe ni rúnicaʼ».*

15 Ne ora biree ca ángel que ra nuucabe, zecaʼ guibáʼ. Óraque ná ca pastor que: «Caquiiñeʼ chuunu Belén, modo tiisi, para guidúʼyanu ni guca, ni maʼ gudxi Jehová* laanu riʼ». 16 Nagueendaca zécabe ne bidxélacabe María ne José ne baʼduhuiiniʼ que nexheʼ ndaaniʼ ti pesebre.* 17 Ne ora bíʼyacabe ndiʼ, guníʼcabe ni gudxi ángel que laacabe de baʼduhuiiniʼ que. 18 Ne bidxagayaa guiráʼ ca ni binadiaga ni guníʼ ca pastor que. 19 Peru cayapa María guiráʼ ca diidxaʼ riʼ ndaaniʼ ladxidóʼ ne cuyubi significadu stícani. 20 De raqué bibiguetaʼ ca pastor que. Zecaʼ zigudiicaʼ xquixe peʼ Dios ne zigusisácacaʼ laabe pur ni binadiágacaʼ ne ni bíʼyacaʼ, casi peʼ modo gúdxicabe ni laacaʼ.

21 Xhono gubidxa despué, bedandá dxi gaca circuncidar baʼduhuiiniʼ que, gulee lácabe* laa Jesús, lá* ni guníʼ ángel que guiree labe ante gacaxiiñiʼ María.

22 Dxi bizaa dxi gaca purificárcabe, casi modo ná Ley stiʼ Moisés, yenécabe laabe Jerusalén para guchíñacabe laabe delante de Jehová,* 23 casi cá lu Ley stiʼ Jehová:* «Guiráʼ hombrehuiiniʼ gale primé,* zareechú* para Jehová».* 24 Ne bidiicabe ti sacrificiu casi ná Ley stiʼ Jehová:* «Chupa guuguhuiiniʼ o chupa paloma».

25 Ndaaniʼ guidxi Jerusalén nuu ti hombre chaʼhuiʼ láʼ Simeón ne runi adorarbe Dios, nápabe espíritu santu ne cabézabe guedandá tiempu quixhedxí Dios ladxidóʼ Israel. 26 Ne maca gudxi Dios laabe pur espíritu santu qué zátibe ante gúʼyabe Cristu stiʼ Jehová.* 27 Ne bicaa espíritu santu Simeón chuʼ ndaaniʼ templu. Ne ora biuuné bixhoze ne jñaa Jesús laa ndaaniʼ templu que para gúnicaʼ pur laabe según costumbre stiʼ Ley, 28 gucuaabe baʼduhuiiniʼ que, guluube laa ndaaniʼ nabe, bisisácabe Dios ne guniʼbe: 29 «Señor ni runi mandar guiráʼ xixé ni nuu,* maʼ zanda gateʼ,* casi peʼ modo guniʼluʼ, 30 purtiʼ maʼ biiyaʼ ni chiguiquiiñeluʼ para gulaluʼ binni, 31 ni maʼ guluuluʼ listu para guʼyaʼ guiráʼ guidxi. 32 Laabe nga ti biaaniʼ ni cuee velu nutaaguʼ lú ca guidxi* ca, ne ti gloria para xquídxiluʼ Israel». 33 Nabé ridxagayaa bixhózebe ne jñaabe guiráʼ cosa ni riníʼcabe de laabe. 34 Laaca guluu Simeón ndaayaʼ laacabe ne gúdxibe María, jñaa hombrehuiiniʼ que: «Biiyaʼ, maʼ biseendaʼ Dios hombrehuiiniʼ riʼ para gusaba stale ne guindisaʼ stale ndaaniʼ guidxi Israel, ne zácabe ti señal ni guiníʼcabe contra laa 35 —ne lii la? zadidilaagaʼ ti espada ziuulaʼ xhiálmaluʼ— para guihuinni xi riníʼ ique stale binni ne xi nuu ndaaniʼ ladxidoʼcaʼ».

36 Raqué nuu ti profetisa láʼ Ana. Xiiñiʼ Fanuel, de tribu stiʼ Aser. Guizáʼ maʼ nagola gunaa riʼ ne gadxe si iza bibaninebe xheelabe dede dxi bichaganácabe,* 37 ne para tiempu riʼ maʼ ti viuda de 84 iza laabe. Qué riaadxabe ndaaniʼ templu, ra rúnibe xhiiñaʼ Dios* ridxíʼ ne huaxhinni, ne runi ayunarbe ne runi rogarbe Dios. 38 Ne oraqueca bidxíñabe ne bidiibe xquixe peʼ Dios, ne bizulú guniʼbe de hombrehuiiniʼ que nezalú guiráʼ ca ni cabeza guilá Jerusalén.

39 Despué de bíʼnicabe guiráʼ ni ná Ley stiʼ Jehová,* bibiguétacabe Galilea, ndaaniʼ xquídxicabe, Nazaret. 40 Ne zeʼ dxi jma ziniisi hombrehuiiniʼ que, ziyaca nadipaʼ ne ziyaca ti binni nuu xpiaaniʼ. Ne siempre riuulaʼdxiʼ Dios guiráʼ ni runi.*

41 Napa bixhózebe ne jñaabe costumbre de checaʼ cada iza Jerusalén para saa Pascua.* 42 Ne dxi nápabe 12 iza, guyécabe* Jerusalén, casi maca nápacabe costumbre de chécabe saa que. 43 Dxi biluxe saa que, bibiguétacabe, peru biaana Jesús, hombrehuiiniʼ que, Jerusalén ne qué nudii bixhózebe ne jñaabe cuenta. 44 Zacaxácabe zeʼ hombrehuiiniʼ que lu grupu ni zeʼ juntu que, guzácabe guidubi ti dxi. Óraque biyúbicabe laabe lade ca pariente stícabe ne lade ca binni ni runibiáʼcabe. 45 Peru cumu qué nidxélacabe laabe la? bibiguétacabe Jerusalén ne biyúbicabe laabe guiráʼ ladu. 46 Gudiʼdiʼ si chonna gubidxa, bidxélacabe laabe ndaaniʼ templu que zúbabe galahuiʼ de ca maestru que. Cucaadiágabe ne canabadiidxabe laacaʼ. 47 Peru guiráʼ ca ni cucaadiaga laabe que nabé cadxagayaacaʼ pabiáʼ riénebe ne modo ricábibe. 48 Ora biʼyaʼ bixhózebe ne jñaabe laabe nabé bidxagayaacaʼ, ne ná jñaabe rabi laabe: «Xiiñeʼ, ¿xiñee biʼnuʼ ndiʼ laadu pue? Naa ne bixhoʼzoʼ maʼ birá ladu biyúbidu lii». 49 Para bicábibe laacaʼ: «¿Xiñee canayúbitu naa yaʼ? ¿Qué gánnatu naquiiñeʼ chuaaʼ ra lidxi Bixhozeʼ la?». 50 Peru qué ñénecaʼ ni gúdxibe laacaʼ.

51 Óraque bibiguetanebe* laacaʼ Nazaret, ne bizuubarube stiidxacaʼ. Ne cayapa chaahuiʼ jñaabe ca diidxaʼ que ndaaniʼ ladxidóʼ. 52 Ne ra ziniisi Jesús, ziyaca ti binni nuu xpiaaniʼ ne ziyuulaʼdxiʼ Dios ni rúnibe* ne zaqueca binni.

3 Lu iza 15 de cayuni mandar Tiberio César —naca Poncio Pilato gobernador de Judea, Herodes* cayuni gobernar ca guidxi* stiʼ Galilea, ne Filipo, bíʼchibe, cayuni gobernar región stiʼ Iturea ne stiʼ Traconítide, ne cayuni gobernar Lisanias ca guidxi stiʼ Abilene—, 2 ca dxi stiʼ Anás, sacerdote principal, ne ca dxi stiʼ Caifás, gucuaa Juan, xiiñiʼ Zacarías, ti mensaje stiʼ Dios lu desiertu.

3 Para guyé Juan ndaaniʼ ca guidxi nuu gaxha de guiiguʼ Jordán, cayuni predicar naquiiñeʼ chúʼnisa binni para gusihuinni maʼ guca arrepentir ti gaca perdonar ca pecadu stiʼ. 4 Guca ni casi peʼ cá lu libru stiʼ profeta Isaías: «Cucaa tuuxa ridxi lu desiertu: “¡Laguni preparar neza stiʼ Jehová!* Laguni ca neza stibe derechu. 5 Zadxii guiráʼ valle,* zaca guiráʼ dani ne loma planu, ne zaca ca neza napandu derechu, ne planu zaca ca neza ra nuu stale barranca. 6 Zuuyaʼ guiráʼ binni* modo gulá Dios laacaʼ”».

7 Óraque ná Juan rabi guiráʼ ca binni ni cayeeda ra nuu para chúʼnisa: «Laatu, ca xiiñiʼ beendaʼ, ¿tu gudxi laatu zanda guxooñelutu de dxi guedané Dios xiana stiʼ yaʼ? 8 Primeru lagusihuinni pur ni gúnitu* maʼ guca arrepentirtu. Ne cadi guzulú guiniʼtu ndaaniʼ ladxidoʼto: “Abrahán nga bixhózedu”. Purtiʼ gábecaʼ laatu zanda guindisaʼ Dios xiiñiʼ Abrahán de lade ca guié riʼ. 9 Maʼ nuu jacha para ugá yaga dede xcu. Nga runi, guiráʼ yaga ni qué rudii cuananaxhi galán napa xidé igá ne gulaacabe laa lu bele».

10 Óraque canabadiidxaʼ guiráʼ ca binni que laabe: «Yanna, ¿xi naquiiñeʼ gúnidu yaʼ?». 11 Para bicábibe laacaʼ: «Ni napa chupa muda lari la? gudii tobi ni qué gapa gastiʼ, ne ni napa xiixa para gó la? zaqueca guni». 12 Dede ca ni runi cobrar impuestu beedacaʼ para chuʼnísacaʼ, ne gunabadiidxacaʼ laabe: «Maestru, ¿xi naquiiñeʼ gúnidu?». 13 Para bicábibe laacaʼ: «Cadi guni cobrartu jma que biaʼ nexheʼ quixe binni». 14 Óraque laaca gunabadiidxaʼ ca soldadu laabe: «¿Xi naquiiñeʼ gúnidu?». Para bicábibe laacaʼ: «Cadi gáxhatu xpueltu binni, ne cadi guindísatu falsu luguiáʼ guirutiʼ; lachuu conforme né biaʼ riáxasitu».

15 Nuu guidxi que ganna ne guiracaʼ canabadiidxacaʼ* pa Juan nga Cristu. 16 Óraque bisiene Juan ni laacabe: «Naa cayuneʼ bautizar laatu né nisa, peru maʼ zeeda tobi jma nadipaʼ que naa, ne qué runeʼ merecer guxhegueʼ curriá elaguidi stiʼ. Laa zaguunisa laatu né espíritu santu né bele. 17 Naazebe pala ni riguibinebe biidxiʼ para gusiá chaahuibe ra riguíbibe biidxiʼ ne para gutópabe trigu ne guchabe ni ndaaniʼ troja. Peru zucaaguibe guixi stini né bele ni qué ziuu dxi guizuíʼ».

18 Laaca bidii Juan stale conseju ca binni que ne qué nusaana de ñabi laacabe ca noticia galán. 19 Cumu ridindené Juan Herodes —ni naca gobernante lu distrito stiʼ Galilea— pur ni bizaaca né Herodías, xheelaʼ biʼchiʼ, ne pur guiráʼ guendaquéiquiiñeʼ ni huayuni la? 20 bíʼniruʼ sti cosa malu: biseguyoo Juan.

21 Yanna, dxi guyuunisa guiráʼ ca binni que, laaca guyuunisa Jesús. Ne laga cayuni orarbe, bixeleʼ guibáʼ 22 ne bihuinni biete espíritu santu casi ti paloma luguiabe, ne biree ti voz de guibáʼ ni guníʼ: «Lii nga Xiiñeʼ ni nadxieeʼ. Lii nga rusiécheluʼ naa».*

23 Napa Jesús biaʼ 30 iza dxi bizulú cayuni dxiiñaʼ stiʼ. Ne casi ná binni, laabe nga

xiiñiʼ José,

xiiñiʼ Helí,

24 xiiñiʼ Matat,

xiiñiʼ Leví,

xiiñiʼ Melquí,

xiiñiʼ Janaí,

xiiñiʼ José,

25 xiiñiʼ Matatías,

xiiñiʼ Amós,

xiiñiʼ Nahúm,

xiiñiʼ Eslí,

xiiñiʼ Nagái,

26 xiiñiʼ Maat,

xiiñiʼ Matatías,

xiiñiʼ Semeín,

xiiñiʼ Josec,

xiiñiʼ Jodá,

27 xiiñiʼ Joanán,

xiiñiʼ Resá,

xiiñiʼ Zorobabel,

xiiñiʼ Sealtiel,

xiiñiʼ Nerí,

28 xiiñiʼ Melquí,

xiiñiʼ Adí,

xiiñiʼ Cosam,

xiiñiʼ Elmadam,

xiiñiʼ Er,

29 xiiñiʼ Jesús,

xiiñiʼ Eliezer,

xiiñiʼ Jorim,

xiiñiʼ Matat,

xiiñiʼ Leví,

30 xiiñiʼ Simeón,

xiiñiʼ Judas,

xiiñiʼ José,

xiiñiʼ Jonam,

xiiñiʼ Eliaquim,

31 xiiñiʼ Meleá,

xiiñiʼ Mená,

xiiñiʼ Matatá,

xiiñiʼ Natán,

xiiñiʼ David,

32 xiiñiʼ Jesé,

xiiñiʼ Obed,

xiiñiʼ Boaz,

xiiñiʼ Salmón,

xiiñiʼ Nahsón,

33 xiiñiʼ Aminadab,

xiiñiʼ Arní,

xiiñiʼ Hezrón,

xiiñiʼ Pérez,

xiiñiʼ Judá,

34 xiiñiʼ Jacob,

xiiñiʼ Isaac,

xiiñiʼ Abrahán,

xiiñiʼ Taré,

xiiñiʼ Nacor,

35 xiiñiʼ Serug,

xiiñiʼ Reú,

xiiñiʼ Péleg,

xiiñiʼ Éber,

xiiñiʼ Selá,

36 xiiñiʼ Cainán,

xiiñiʼ Arpaksad,

xiiñiʼ Sem,

xiiñiʼ Noé,

xiiñiʼ Lamec,

37 xiiñiʼ Matusalén,

xiiñiʼ Enoc,

xiiñiʼ Jared,

xiiñiʼ Mahalaleel,

xiiñiʼ Cainán,

38 xiiñiʼ Enós,

xiiñiʼ Set,

xiiñiʼ Adán,

xiiñiʼ Dios.

4 Óraque biree Jesús de ra guiiguʼ Jordán, dxaʼ tipa de espíritu santu, ne ziné espíritu laa lu desiertu 2 pur 40 dxi, ne bi’ni’ tentar Binidxabaʼ* laabe raqué. Ne qué ñobe gastiʼ ca dxi que, peru despué bindaanabe. 3 Óraque gudxi Binidxabaʼ* laabe: «Pa xiiñi’ Dios lii la? gudxi guié riʼ gaca pan». 4 Peru bicabi Jesús laabe: «Cá lu Stiidxaʼ Dios: “Cadi de pan si nga guibani binni”».

5 Óraque yené Binidxabaʼ* laabe lu ti dani nasoo ne ti ratuhuiiniʼ si biluíʼ laabe guiráʼ guidxi nuu lu guidxilayú. 6 Para ná Binidxabaʼ* rabi laabe: «Zudieeʼ lii guiráʼ cosa risaca stiʼ ca guidxi riʼ ne zudieeʼ lii autoridad luguiáʼ guiráʼ ni, purtiʼ maʼ bidiicabe naa autoridad riʼ ne rudieeʼ ni tu gapaʼ gana. 7 Nga runi, pa guni adorarluʼ naa ti biaje si la? stiluʼ guiráʼ ni». 8 Óraque bicabi Jesús laabe: «Cá lu Stiidxaʼ Dios: “Biʼniʼ adorar Jehová* Dios stiluʼ ne laasibe nga naquiiñeʼ gúniluʼ ni ná”».*

9 De raqué yené Binidxabaʼ* laabe Jerusalén ne bizuhuaa laabe ra jma nasoo ique templu que ne gudxi laabe: «Pa xiiñiʼ Dios lii la? guyuubí de raríʼ, 10 purtiʼ cá lu Stiidxaʼ Dios: “Zuseendabe ca ángel stibe para gápacaʼ lii” 11 ne “Zuaʼcaʼ lii ti cadi guirenda ñeeluʼ lu guié”». 12 Para bicabi Jesús laabe: «Cá lu Stiidxaʼ Dios: “Cadi gutiidiluʼ prueba Jehová* Dios stiluʼ”». 13 De raqué, biluxe si Binidxabaʼ* de biʼniʼ tentar laabe, bisaana laabe ti tiempu dede ora maʼ zanda guni tentar laabe sti biaje.

14 Despué, bibiguetaʼ Jesús Galilea, dxaʼ de poder stiʼ espíritu santu. Ne gunna guiráʼ binni de laabe ndaaniʼ ca guidxi nuu neza raqué. 15 Ne laaca rusiidibe ndaaniʼ ca sinagoga sticaʼ, ne guiráʼ binni runi respetar laabe.*

16 De raqué guyé Jesús Nazaret, guidxi ra biniisi; ne biuube ndaaniʼ sinagoga ti sábadu,* casi maca biaabe gúnibe, ne bizuhuaabe para gúʼndabe Stiidxaʼ Dios. 17 Para bidiicabe laabe rollo stiʼ profeta Isaías. Bixhélebe rollo que ne bidxélabe ra cá ca diidxaʼ riʼ: 18 «Nuu espíritu stiʼ Jehová* luguiaʼyaʼ, purtiʼ maʼ gulibe naa para güeniáʼ* ca pobre ca noticia galán. Biseendabe naa para guinieeʼ maʼ chigaca liberar ca ni deguyoo ne para guinieeʼ maʼ chiguuya ca ciegu, ne para guneʼ liberar ca ni cayacaná, 19 para guneʼ predicar iza cayuni aceptar* Jehová».* 20 Bilúxesibe, bitópabe rollo que, bidiibe ni ayudante nuu ra sinagoga que ne guribe. Ne guiráʼ ca ni nuu raqué cayuuyadxí laabe. 21 Óraque gúdxibe laacaʼ: «Yannadxí cayaca cumplir parte de Stiidxaʼ Dios ni binadiágatu riʼ».

22 Ne guiráʼ binni que caniʼcaʼ bien de laabe ne cadxagayaacaʼ pabiáʼ sicarú ca diidxaʼ ni caniʼbe. Caniʼcaʼ: «¿Cadi laabe nga xiiñiʼ José que la?». 23 Óraque gúdxibe laacaʼ: «Dxandíʼ peʼ zábitu naa ni ná dichu riʼ: “Doctor, bisianda laca lii”. Ne laaca zaniʼtu: “Biʼniʼ ndaaniʼ xquídxiluʼ ca cosa ni binadiágadu bíʼniluʼ Capernaúm”». 24 Para gúdxirube laacaʼ: «Dxandíʼ peʼ cayabeʼ laatu nin ti profeta qué rulábicabe laa ndaaniʼ xquidxi. 25 Chiguzeeteʼ ti ejemplu, nuu stale viuda ndaaniʼ guidxi Israel tiempu bibani Elías, dxi qué ñaba nisaguié chonna iza ne xhoopaʼ beeu, ne qué ñapa binni ni ñó lu guidubi guidxilayú. 26 Peru qué nuseendaʼ Dios Elías ra nuu tobi de ca gunaa que, sínuque ra nuu si ti viuda de Sarepta de guidxi Sidón. 27 Ne laaca nuu stale hombre napa lepra ndaaniʼ guidxi Israel ca dxi bibani profeta Eliseo; peru nin tobi de laacaʼ qué ñanda, sínuque Naamán si de guidxi Siria». 28 Ngue runi bidxiichi guiráʼ ca ni nuu ndaaniʼ sinagoga que ora binadiágacaʼ ca diidxaʼ riʼ, 29 ne biásacaʼ ne nagueenda guleecaʼ laabe ndaaniʼ guidxi que, ne yenecaʼ laabe dede punta dani ra zuba guidxi sticaʼ para gusábacaʼ laabe de raqué. 30 Peru gudíʼdibe galahuiʼ de laacaʼ ne zebe.

31 De raqué guyebe* Capernaúm, ti guidxi stiʼ Galilea. Ne cusiidibe binni ca sábadu,* 32 ne nabé cadxagayaa binni pur modo rusiidibe, purtiʼ riniʼbe casi ti binni napa autoridad. 33 Yanna, ndaaniʼ sinagoga que nuu ti hombre ni nuu ti espíritu lu cuerpu stiʼ, ti demonio, ne guizáʼ reciu caníʼ: 34 «¡Ah! ¿Xi napanedu lii, Jesús de Nazaret? ¿Beeduʼ para gunitiluluʼ laadu la? Nannaʼ dxiicheʼ tu lii: lii nga Santo stiʼ Dios». 35 Peru gudindené Jesús demonio que, ne rábibe laa: «Bigani,* ne biree lu cuerpu stiʼ hombre ca». Ne despué de bisaba demonio que hombre que nezalúcabe, biree lu cuerpu stibe ne qué ñuniná laabe. 36 Ora biʼyaʼ ca binni que ndiʼ, guiracaʼ cadxagayaacaʼ ne caniʼcaʼ: «¿Ximodo ndiʼ caníʼ hombre riʼ pue? Purtiʼ né autoridad ne poder runi mandarbe ca espíritu malu ¡ne rireecaʼ lu cuerpu stiʼ binni!». 37 Ngue runi guiráʼ binni nabeza dede ca rincón stiʼ región que ranna xi cayúnibe.

38 Bireesibe ndaaniʼ sinagoga que, biuube ra lidxi Simón. Dxiʼbaʼ xindxáʼ suegra Simón, ne gunábacabe laabe gacanebe laa. 39 Óraque bidxíñabe ra nuu gunaa que ne gudindenebe xindxáʼ que, ne zeca ni. Oraqueca biasa gunaa que ne cayuni tender laacabe.

40 Biaʼ ziyaaziʼ gubidxa, yenécabe guiráʼ ca binni ni napa gadxé gadxé clase guendahuará ra nuu Jesús. Ne quixhenásibe luguiáʼ cada tobi de laacaʼ, maca biándacaʼ. 41 Ne laaca biree demonio luguiáʼ stale binni, ne cucaa ca demonio que ridxi ne nacaʼ: «¡Lii nga Xiiñiʼ Dios!». Peru gudindenebe laacaʼ ne qué nudiibe lugar niniʼcaʼ purtiʼ nánnacaʼ laabe nga Cristu.

42 Peru ora birá gueelaʼ, biree Jesús zeʼ ti lugar para chuʼ stubi. Peru biyubi ca binni que laabe ne ora bidxélacaʼ laabe, gucaláʼdxicaʼ nucueezacaʼ laabe para cadi nusaanabe laacaʼ. 43 Peru gúdxibe laacaʼ: «Laaca naquiiñeʼ guneʼ predicar ca noticia galán stiʼ Reinu stiʼ Dios* ndaaniʼ xcaadxi guidxi, purtiʼ para nga bendaʼ». 44 De raqué bireebe ne ziyuni predicarbe ndaaniʼ ca sinagoga nuu Judea.

5 Ti dxi, laga nuu Jesús guriá lago stiʼ Genesaret,* bidxiña stale binni ra nuube dede calaca’ laabe para cucaadiágacaʼ stiidxaʼ Dios. 2 Ne biiyabe chupa canuá guriá lago que, peru maʼ biree ca pescador que ndaaniʼ ni ne caguiibicaʼ chin sticaʼ. 3 Para gudxíʼbabe ndaaniʼ tobi de ca canuá que, stiʼ Simón, ne gúdxibe laa guxhelehuiiniʼ ni de ruaa nisa que. Óraque guribe ne bizulú cusiidibe ca binni que dede ndaaniʼ canuá que. 4 Biluxe guníʼsibe, gúdxibe Simón: «Biʼniʼ remar dede ra ziáʼ, ne lagusaba chin stitu para guinaazetu benda». 5 Para bicabi Simón laabe: «Maestru, guidubi gueelaʼ bínidu dxiiñaʼ nadipaʼ ne qué nináʼzedu gastiʼ; peru cumu lii caniʼluʼ ni la? zusabaʼ ca chin riʼ». 6 Ora bíʼnicaʼ ni gúdxibe laacaʼ, guizáʼ stale benda gunaazecaʼ* dede careza ca chin que. 7 Óraque bíʼnicabe seña ca ni runinécabe dxiiñaʼ ni nuu ndaaniʼ sti canuá para gueeda gacané laacabe. Guyecaʼ ne bidxá tipa guiropaʼ canuá que. De tantu dxaʼ ca canuá que dede maʼ ziyaazicaʼ. 8 Ora biʼyaʼ Simón Pedro ndiʼ, bizuxibi xañee Jesús, ne ná: «Bixeleʼ de naa Señor, purtiʼ nacaʼ ti hombre pecador». 9 Guizáʼ cadxagayaabe ne zaqueca ca ni nuu ra nuube ora bíʼyacaʼ guiráʼ benda ni gunaazecabe, 10 ne ngaca bizaaca Santiago ne Juan, ca xiiñiʼ Zebedeo, ca socio stiʼ Simón. Peru ná Jesús rabi Simón: «Maʼ cadi guidxíbiluʼ. Dede yannadxí zácaluʼ pescador de binni». 11 Para yenécabe ca canuá que ruaa nisa que sti biaje, ne bisaanacabe guiráʼ ni ne zinándacabe laabe.

12 Sti dxi, ra canazabe ndaaniʼ tobi de ca guidxi que, bidxiña ti hombre ni naze lepra* laabe. Ora biʼyaʼ hombre que Jesús, dede gudixhe ique layú ne biʼniʼ rogar laabe: «Señor, nannaʼ zanda gusiándaluʼ naa pa gacaláʼdxiluʼ». 13 Óraque bisigaanabe ne gudáʼnabe laa, ne nabe: «Racalaʼdxeʼ pue. Bianda». Oraqueca zeʼ lepra que. 14 Para biʼniʼ mandarbe hombre que cadi gabi ni guirutiʼ ne gúdxibe laa: «Peru guyé guʼyaʼ sacerdote lii ne bidii ofrenda ni cá lu ley stiʼ Moisés purtiʼ maʼ biá ládiluʼ, zacá zuuyacabe dxandíʼ maʼ biándaluʼ». 15 Nin ne zaqué, zeʼ dxi jma ziyanna binni de Jesús ne reeda stale binni ra nuube para gucaadiágacaʼ laabe ne para guiándacaʼ. 16 Peru gatigá riebe lu desiertu para guni orarbe.

17 Ne tobi de ca dxi que, dxi cusiidibe ndaaniʼ ti yoo, zuba chupa chonna fariseu ne maestru de Ley raqué. Beedacaʼ de ca guidxihuiiniʼ stiʼ Galilea ne stiʼ Judea ne de Jerusalén. Ne nuuné poder stiʼ Jehová* laabe para gusiándabe binni. 18 Ne raqué nuube bedané caadxi hombre ti hombre ni qué rizá* nexheʼ lu ti camilla, ne nuucabe cúʼcabe hombre que ne quíxhecabe laa nezalube. 19 Peru qué guidxélacabe ximodo cúʼcabe hombre que pur guiráʼ binni nuu raqué. Ngue runi, gudxíʼbacabe ique yoo ne gundísacabe caadxi teja* ne gundétecabe camilla stibe biaʼsi peʼ galahuiʼ de ca binni ni zuhuaa nezalú Jesús. 20 Ora bíʼyabe nápacaʼ fe, gúdxibe hombre ni qué rizá* que: «Xhamiguaʼ, maʼ guca perdonar ca pecadu stiluʼ». 21 Óraque bizulú caníʼ ca escriba ne ca fariseu: «¿Tuu ndiʼ cayuni blasfemar* pue? ¿Ñee cadi Dios si nga zanda guni perdonar pecadu la?». 22 Peru, cumu maʼ nanna Jesús xi caníʼ íquecabe la? gudxi laacabe: «¿Xi caníʼ íquetu pue? 23 ¿Xii nga jma fácil? ¿Guinieeʼ “maʼ guca perdonar ca pecadu stiluʼ la?”, o guinieeʼ “biasa ne guzá”? 24 Peru para gánnatu napa Xiiñiʼ Hombre* autoridad para guni perdonar pecadu ndaaniʼ guidxilayú...». Óraque biiyadxibe hombre ni qué rizá* que ne gúdxibe laa: «Cayabeʼ lii: biasa, gucuaa camilla stiluʼ, ne guyé ra lídxiluʼ». 25 Óraque bizuhuaa nezalúcabe, guyuáʼ camilla ra gutaʼ que ne zeʼ ra lidxi, cusisaca Dios. 26 Nabé cadxagayaa guiráʼ ca binni que ne cusisácacaʼ Dios. Nabé cayéchecaʼ ne nacaʼ: «¡Guendaridxagayaa nga ni maʼ bidúʼyanu yannadxí!».

27 Yanna, despué de guca ndiʼ, biree Jesús de raqué ne biiyaʼ ti hombre ni runi cobrar impuestu láʼ Leví,* zuba ndaaniʼ oficina ra riaxa impuestu, ne gúdxibe laa: «Dananda naa». 28 Oraqueca biasa, bisaana guiráʼ ngue ne zinanda laabe. 29 Despué biʼniʼ Leví ti guendaró para laabe ra lidxi. Nuu stale binni ni runi cobrar impuestu raqué ne xcaadxi cayoné laacabe. 30 Peru, ora biʼyaʼ ca fariseu ne ca escriba sticaʼ ni guca riʼ, bizulú cayaca quejarcaʼ* ra nuu ca discípulo stibe ne nacaʼ: «¿Xiñee rónetu ne réʼnetu ca ni runi cobrar impuestu ne ca pecador pue?». 31 Ora biʼyaʼ Jesús ndiʼ, gudxi laacabe: «Cadi caquiiñeʼ cheʼ binni nazaaca ra nuu doctor, peru ni huará la? caquiiñeʼ cheʼ. 32 Cadi zedayubeʼ binni nachaʼhuiʼ,* sínuque binni pecador para gaca arrepentir».

33 Para nacaʼ rábicaʼ laabe: «Gatigá runi ayunar ca discípulo stiʼ Juan, ne rúnicaʼ ruegu, zacaca runi ca discípulo stiʼ ca fariseu. Peru ca discípulo stiluʼ rocaʼ ne reʼcaʼ». 34 Óraque bicabi Jesús laacaʼ: «Qué zanda gucaatu ca xhamigu novio ni nuu ra guendaxheelaʼ guni ayunar laga nuu novio ra nuucaʼ, ¿njaʼ? 35 Peru zedandá dxi ziaaxhácabe novio que, ne dxi que nga guni ayunárcabe».

36 Ne laaca gudíxhebe ti ejemplu* para laacaʼ: «Guirutiʼ qué rugá ti ndaa lari cubi para gucaa ti parche lu ti lari yooxhoʼ. Pa guni tuuxa ni la? ziaaxha parche cubi ni bicaabe que. Ne qué zadxaaga lari cubi que lu lari yooxhoʼ. 37 Laaca qué rigaacabe vinu cubi ndaaniʼ odre* yooxhoʼ. Pa gúnicabe ni la? zacheza vinu cubi que odre que ne zaxii ni ne maʼ qué zaquiiñeʼ odre que. 38 Nga runi, naquiiñeʼ guidaa vinu cubi ndaaniʼ odre cubi. 39 Guirutiʼ riná gueʼ vinu cubi despué de maʼ güeʼ vinu yooxhoʼ, purtiʼ riníʼ: “Jma nanixe vinu yooxhoʼ”».

6 Yanna, ti sábadu,* zididiné Jesús ca discípulo stiʼ lu ca layú ra nuu trigu, ne cayaxha ca discípulo stibe espiga, cayutunacaʼ ni ne cayocaʼ trigu. 2 Óraque guníʼ caadxi de ca fariseu que: «¿Xiñee cayúnitu ni cadi naquiiñeʼ gaca sábadu pue?». 3 Para bicabi Jesús laacabe: «¿Ñee qué huayuu dxi gúʼndatu ra cá xi biʼniʼ David ne ca hombre ni ziné ora bindaanacaʼ la? 4 ¿Ñee cadi biuube ndaaniʼ lidxi Dios ne gucuaabe ca pan para ofrenda,* gudobe ni ne laaca bidiibe ni ca hombre nuu ra nuube la? Cadi ndaʼ naquiiñeʼ gó guirutiʼ ni, sínuque ca sacerdote si». 5 Óraque gúdxibe laacaʼ: «Xiiñiʼ Hombre* nga Señor stiʼ sábadu».

6 Sti sábadu* biuube ndaaniʼ sinagoga ne bizulú cusiidibe. Raqué nuu ti hombre nabidxi* ti chú náʼ, ladu derechu. 7 Cayuuyadxí ca escriba ne ca fariseu Jesús para gúʼyacaʼ pa zusiándabe dxi sábadu, ti guidxélacaʼ ti modo uguucaʼ xquéjabe. 8 Peru maca nánnabe xi caníʼ íquecaʼ, óraque gúdxibe hombre nabidxi náʼ que: «Biasa ne bizuhuaa galahuiʼ riʼ». Ne biasa hombre que ne bizuhuaa raqué. 9 Óraque ná Jesús rabi laacaʼ: «Chinabadiidxaʼ laatu xiixa. ¿Xi zanda guni binni sábadu? ¿Guni binni ni jneza la? o guniná? ¿Gulácabe xquendanabani* tuuxa la? o gunitilúcabe laa?». 10 Despué de biiyadxibe guiracaʼ, gúdxibe hombre que: «Bisigaanáʼ». Para bisigaanáʼ hombre que ne bianda náʼ. 11 Peru nabé bidxiichi ca escriba ne ca fariseu ne caníʼ stiidxacaʼ xi gúnicaʼ Jesús.

12 Tobi de ca dxi que biree Jesús zeʼ lu dani para guni orar, ne guidubi gueelaʼ biʼniʼ orarbe Dios. 13 Ne birá si gueelaʼ, biseendacaabe ca discípulo stibe, ne gulibe 12 lade guiracaʼ, laacaʼ nga ca ni gulee labe apóstol: 14 Simón (ni gulee labe Pedro), ne Andrés biʼchiʼ, Santiago, Juan, Felipe, Bartolomé, 15 Mateo, Tomás, Santiago xiiñiʼ Alfeo, Simón (ni rábicabe Celoso),* 16 Judas* xiiñiʼ Santiago, ne Judas Iscariote (ni guca traidor despué).

17 Ne bietenebe laacaʼ lu dani que, ne bizuhuaabe ti lugar ra napampa. Nuu stale de ca discípulo stibe raqué ne stale binni de Judea ne Jerusalén ne de región stiʼ Tiro ne Sidón. Beedacaʼ para gucaadiágacaʼ laabe ne para guiándacaʼ. 18 Dede bisiándabe ca ni cayuniná espíritu malu laacaʼ. 19 Ne guiráʼ binni que nuu canaʼ laabe, purtiʼ caree ti poder luguiabe ni cusianda guiracaʼ.

20 Óraque gundisalube, biiyadxibe ca discípulo stibe ne rábibe laacaʼ:

«Dichoso laatu, ca pobre, purtiʼ stitu Reinu stiʼ Dios.*

21 »Dichoso laatu, ca ni candaana yanna, purtiʼ zadxá ndaanitu.

»Dichoso laatu, ca ni cayuunaʼ yanna, purtiʼ zuxídxitu.

22 »Dichoso laatu ora gacananalaʼdxiʼ binni laatu, ora cueecabe laatu de ládecabe, ne ora cuʼdícabe laatu ne guiníʼcabe mal de laatu pur Xiiñiʼ Hombre.* 23 Laguiecheʼ dxi gaca ni ne laguichesa de guendanayecheʼ, purtiʼ naroʼbaʼ premiu nuu para laatu guibáʼ, purtiʼ ngaca nga ni biʼniʼ ca bixhozebiidacabe ca profeta.

24 »Peru, ¡pobre si de laatu, ca ricu, purtiʼ ni nápatu yanna la? ngasi nga laani!

25 »¡Pobre si de laatu, ca ni dxaʼ ndaaniʼ yanna, purtiʼ zandaanatu!

»¡Pobre si de laatu, ca ni ruxidxi yanna, purtiʼ zacaná ladxidoʼto ne zuunatu!

26 »¡Pobre si de laatu ora guiníʼ binni bien de laatu, purtiʼ ngaca nga biʼniʼ ca bixhozebiidaʼ ca profeta falsu!

27 »Peru naa cayabeʼ laatu, ca ni cucaadiaga naa, lagannaxhii* ca enemigu stitu, laguni tratar bien ca ni nanalaʼdxiʼ laatu, 28 lauguu ndaayaʼ ca ni riguu dí laatu ne laguni orar pur ca ni runi maltratar laatu. 29 Pa chuʼ tu capa ti ladu xhágaluʼ la? bidiica laa né sti ladu. Ne tu gaxhaʼ lii ti lari stiluʼ la?* bisaanané laa túnica stiluʼ.* 30 Tutiica guinabaʼ lii xiixa, bidii ni laa. Ne tu gaxhaʼ xiixa stiluʼ, cadi gábiluʼ laa gudxiguetaʼ ni lii.

31 »Laguni tratar xcaadxi cásica ñuuláʼdxitu ñuni tratárcabe laatu.

32 »Pa gannaxhiitu ca ni nadxii si laatu, ¿xi runi merecertu yaʼ? Purtiʼ dede ca pecador rannaxhiicaʼ ca ni nadxii laacaʼ. 33 Pa guni tratartu bien ca ni runi tratar laatu bien, ¿xi runi merecertu yaʼ? Dede ca pecador rúnicaʼ zacá. 34 Ne pa gutiiñetu xiixa ca binni ni nánnatu zudxiguetaʼ ni laatu, ¿xi runi merecertu yaʼ? Dede ca pecador rutiiñecaʼ xcaadxi pecador ti ibiguetaʼ ni bitiiñecaʼ. 35 Peru, laatu la? lagannaxhii ca enemigu stitu, ne lagacané ne lagutiiñeʼ ne cadi cuézatu gudxiguétacabe laatu xiixa. Pa gúnitu zacá, naroʼbaʼ premiu nuu para laatu, ne zácatu xiiñiʼ Dios ni nuu guibáʼ, purtiʼ laa nachaʼhuiʼ né ca ingratu ne ca binni malu. 36 Laguiá* binni cásica riá Bixhózetu binni.

37 »Cadi* guni juzgartu, ne zacá qué ziuu dxi guni juzgárcabe laatu. Cadi guni condenartu ne zacá qué ziuu dxi guni condenárcabe laatu. Laguni perdonar ti gaca perdonartu. 38 Lagapa costumbre de gudiitu ne zudiicabe laatu. Zundaatecabe ti medida naroʼbaʼ ndaaniʼ xhábatu.* Zuniibicabe ni ne zuquídxicabe ni, dede zaxii ni. Purtiʼ modo guni juzgartu xcaadxi zacaca guni juzgárcabe laatu».*

39 Óraque gudíxhebe ti ejemplu para laacaʼ: «Qué zanda guni guiar ti ciegu sti ciegu, ¿njaʼ? ¿Cadi dxandíʼ guirópacabe ziábacabe ndaaniʼ ti barranca la? 40 Qué risaca ti estudiante* jma que maestru stiʼ, peru guiráʼ ni guiziidiʼ chaahuiʼ la? zaca casi maestru stiʼ. 41 ¿Xiñee cayuuyaluʼ guixi ni cá lú bíʼchiluʼ* peru cadi cayuuyaluʼ muríu* ni didilaagaʼ ndaaniʼ luluʼ yaʼ? 42 ¿Ximodo ndiʼ gábiluʼ bíʼchiluʼ: “Bicheʼ, bidii lugar naa cueeʼ guixi ni cá luluʼ” pa cadi cayuuyaluʼ muríu didilaagaʼ ndaaniʼ luluʼ yaʼ? ¡Hipócrita! Primeru gulee muríu ni didilaagaʼ ndaaniʼ luluʼ ne oracaruʼ maʼ zanda guʼyaʼ chaahuiluʼ ximodo cueeluʼ guixi ni cá lú bíʼchiluʼ.

43 »Purtiʼ qué zanda gudii ti yaga nazaaca cuananaxhi nayuudxuʼ; ne qué zanda gudii ti yaga nayuudxuʼ cuananaxhi galán. 44 Purtiʼ runibiáʼcabe cada yaga pur cuananaxhi ni rudii. Qué ruchuugucabe duʼgaʼ* lu yaga guichi ne qué ruchuugucabe uva lu yaga guichi.* 45 Ti binni nachaʼhuiʼ la? ribee cosa galán nuu ndaaniʼ ladxidóʼ; peru ti binni malu la? ribee cosa malu nuu ndaaniʼ ladxidóʼ. Purtiʼ riníʼ ni nuu ndaaniʼ ladxidóʼ.

46 »Yanna, ¿xiñee rábitu naa “¡Señor! ¡Señor!”, peru qué rúnitu ni rabeʼ laatu pue? 47 Guiráʼ tu gueeda ra nuaaʼ ne gucaadiaga stiidxaʼ ne guni ni la? zabeʼ laatu tu zeeda gaca. 48 Zeeda gaca casi ti hombre ni chigucuí ti yoo, gundaa gueteʼ ne gudixhe base stini lu guié. Nga runi, ora bilaahua, guizáʼ nadipaʼ bidxelasaa guiiguʼ yoo que, peru qué nuniibini yoo que purtiʼ naguidxi gurí ni. 49 Peru ni gucaadiaga ne qué guni gastiʼ la? zeeda gaca casi ti hombre ni bicuí lidxi sin base. Ora bidxelasaa guiiguʼ yoo que, nagueendaca bixiá ni. Guizáʼ feu modo biaba yoo que».

7 Gudxi si Jesús ca binni que guiráʼ ni naquiiñeʼ gábibe laacaʼ, biuube Capernaúm. 2 Raqué nuu ti oficial stiʼ ejércitu, ne napa ti esclavu ni nabé nadxii. Nabé huará esclavu riʼ ne mayaca gatiʼ. 3 Cumu binadiágabe de Jesús la? biseendabe chupa chonna ancianu stiʼ ca judíu ra nuu para guinábacaʼ laa gueeda ne gusianda esclavu stibe. 4 Guyecaʼ ra nuu Jesús ne cadi cusaana de guni rogarcaʼ laabe: «Runi merecer hombre riʼ gacaneluʼ laa, 5 purtiʼ nadxiibe guidxi* stinu, ne laabe bicuibe sinagoga* stidu». 6 Para biree Jesús ziné laacabe, peru ora mayaca chindabe ra yoo que, biseendaʼ oficial stiʼ ejércitu que chupa chonna xhamigu chitidxi laabe: «Señor, cadi gápaluʼ dxiiñaʼ gueeduʼ, purtiʼ qué runeʼ merecer chuʼluʼ ndaaniʼ lidxeʼ. 7 Laaca qué runeʼ merecer chaaʼ ra nuuluʼ. Peru guníʼ si ti diidxaʼ ne zianda mozo stinneʼ. 8 Purtiʼ naa laaca napaʼ tu runi mandar naa, ne napaʼ soldadu ni runeʼ mandar. Pa gabeʼ tobi “¡Guyé!” zié, ne pa gabeʼ stobi “¡Gudáʼ!” zeeda, ne pa gabeʼ esclavu stinneʼ “¡Biʼniʼ ndiʼ!” zuni ni». 9 Guizáʼ bidxagayaa Jesús ora binadiaga ndiʼ ne biiyadxí ca binni ni nanda laa, ne gudxi laacabe: «Chitidxeʼ laatu nin ndaaniʼ guidxi Israel qué huadxelaʼ tuuxa ni napa fe biaʼ napa hombre riʼ». 10 Ne ora bibiguetaʼ ca hombre que ra yoo la? biiyacaʼ maʼ bianda esclavu que.

11 Qué nindaa de ngue zeʼ Jesús ti guidxi láʼ Naín, ne zinanda ca discípulo laabe ne laaca zeʼ stale binni. 12 Ora bidxíñabe ra puertaʼ stiʼ guidxi que, biiyabe zireenécabe ti gueʼtuʼ, tobi lucha xiiñiʼ ti viuda. Ne laaca zinanda stale binni de guidxi que gunaa que. 13 Ne ora biʼyaʼ Señor gunaa que, guizáʼ biabe laa ne gúdxibe laa: «Maʼ cadi gúʼnaluʼ». 14 Oraqueca bidxíñabe ne gudáʼnabe camilla ra nexheʼ gueʼtuʼ que, ne bizuhuaadxí ca ni nuaʼ ni. Para guniʼbe: «Joven, cayabeʼ lii: ¡biasa!». 15 Gurí gueʼtuʼ que ne bizulú caníʼ, ne bidii Jesús laabe jñaabe. 16 Guizáʼ bidxagayaa* guiráʼ binni que ne bizulú cusisácacaʼ Dios, ne caniʼcaʼ: «Maʼ biasa ti profeta ni napa poder ládenu». Ne laaca caniʼcaʼ: «Maʼ bietenalaʼdxiʼ Dios de xquidxi». 17 Ne gunna guiráʼ binni de Judea de laabe, ne laaca gúnnacabe de laabe lu guidubi naca región que.

18 Óraque gudxi ca discípulo stiʼ Juan laa guiráʼ ni guca que. 19 Óraque biseendacaa Juan chupa de ca discípulo stiʼ ne biseendabe laacaʼ ra nuu Señor para guinabadiidxacaʼ laabe: «¿Ñee lii nga ni chigueeda que la? o zabézadu gueeda stobi?». 20 Ora yendá ca hombre que ra nuu Jesús, gúdxicaʼ laabe: «Biseendaʼ Juan Bautista laadu ra nuuluʼ para guinabadiidxadu lii: “¿Ñee lii nga ni chigueeda que la? o zabézadu gueeda stobi?”». 21 Óraque bisiándabe stale binni ne zaqueca ca ni napa guendahuará malu, ne guleebe demonio lu xcuerpu binni ne bixhélebe lu stale ciegu. 22 Óraque bicábibe laacaʼ: «Laché ne lagabi Juan ni cayunadiágatu ne ni cayuuyatu: maʼ ruuyaʼ ca ciegu, maʼ rizá ca ni nachiitaʼ ñee, maʼ bianda* ca ni napa lepra, maʼ runadiaga ca diagacuaataʼ, maʼ bibani ca ni maʼ guti* ne maʼ cayunadiaga ca pobre ca noticia galán. 23 Dichoso nga ni qué gucueeza gastiʼ laa para gapa fe naa».*

24 Ora zeʼ ca hombre biseendaʼ Juan que, bizulú guníʼ Jesús de Juan nezalú ca binni que. Gúdxibe laacaʼ: «¿Xii ngue yeguuyatu lu desiertu? ¿Ti ubaguí ni cuniibi bi cheríʼ chericaʼ la? 25 Yanna, ¿tuu ngue yeguuyatu yaʼ? ¿Ti hombre ni nacu lari chaʼhuiʼ la?* ¡Ca binni nabé ruzuchaahuiʼ ne napa stale luju la? nuucaʼ ra lidxi ca rey! 26 Yanna, ¿xi yeguuyatu yaʼ? ¿Ti profeta la? Dxandíʼ, ne jma que ti profeta. 27 De laabe nga ni maca gucuá: “Biiyaʼ, chiguseendaʼ mensajeru stinneʼ delante de lii, ne zuni prepararbe ti neza delante de lii”. 28 Cayabeʼ laatu, qué huayuu dxi gale tuuxa jma risaca que Juan. Peru ni nahuiiniʼ lu Reinu stiʼ Dios jma risaca que laabe». 29 Ora binadiaga ca binni que ne ca ni runi cobrar impuestu ndiʼ la? caniʼcaʼ jneza runi Dios, purtiʼ guyuunísacaʼ né bautismo stiʼ Juan. 30 Peru ca fariseu ne ca maestru de Ley que biʼniʼ despreciarcaʼ ni racalaʼdxiʼ Dios para laacaʼ, purtiʼ qué ninacaʼ niguunisa Juan laacaʼ.

31 Ne guniʼruʼ Jesús: «¿Tu laa zanda guchaagaʼ ca binni de generación riʼ? ¿Casi tu laa zeeda gácacabe yaʼ? 32 Zeeda gácacabe casi ca xcuidihuiiniʼ zuba ra plaza* stiʼ luguiaa ne cucaacaʼ ridxi ne nacaʼ: “Bixhídxidu flauta, peru qué nuyaatu; bidúʼndadu canción gueʼtuʼ, peru qué ñuunatu”. 33 Zaqueca runi ca binni riʼ, beeda Juan sin gó* ne sin gueʼ vinu, peru natu: “Nuu ti demonio luguiabe”. 34 Yanna, Xiiñiʼ Hombre la?* ró ne reʼ, peru laatu natu: “¡Laguuyaʼ! ¡Ti hombre nalá ne reʼ xhaataʼ vinu, xhamigu ca ni runi cobrar impuestu ne ca pecador!”. 35 Modo tiica si, rihuinni nuu xpiaaniʼ binni pur ni runi».

36 Yanna, cadi cusaana de guni invitar tobi de ca fariseu que Jesús para chitoné laabe. Óraque guyuube ra lidxi fariseu que ne guribe ruaa mexaʼ. 37 Ne ndaaniʼ guidxi que nuu ti gunaa ni runibiáʼcabe casi pecadora. Ora gúnnabe zuba Jesús ruaa mexaʼ* cayó ra lidxi fariseu que la? beedanebe ti frascu* dxaʼ de aceite rindáʼ naxhi. 38 Óraque guyuu gunaa que atrá de laabe, cayuunaʼ xañeebe ne cugadxe ñeebe né nisa cayete lú, ne cucuiidxiʼ ni né guicha ique. Ne cudii bixiduʼ batañeebe ne cuchá aceite rindáʼ naxhi ni. 39 Ora biʼyaʼ fariseu biʼniʼ invitar laabe ni cayuni gunaa que, guníʼ ndaaniʼ ladxidóʼ: «Pa ñaca dxandíʼ profeta hombre riʼ, ñanna tu clase gunaa riʼ: ti pecadora». 40 Para ná Jesús rabi laabe: «Simón, napaʼ xiixa gabeʼ lii». Para ná: «¡Xi laa, Maestru!».

41 «Guyuu chupa hombre nuzaabicaʼ ti hombre ruquixe bueltu; tobi que nuzaabiʼ 500 denariu* ne stobi que 50. 42 Cumu qué gápacabe ni quixenécabe la? biʼniʼ perdonar hombre que guirópacabe de guidubi ladxidóʼ. Yanna, ¿tu tobi de laacabe zannaxhii laabe jma yaʼ?». 43 Óraque bicabi Simón ne ná: «Naa rabeʼ ni jma stale bizaabiʼ laabe que». Para rábibe laa: «Jneza bicábiluʼ». 44 Óraque biiyadxibe gunaa que ne rábibe Simón: «¿Cayuuyaluʼ gunaa riʼ la? Guyuaaʼ ra lídxiluʼ ne qué nudiiluʼ nisa para ñaʼriʼ ñeeʼ. Peru gunaa riʼ maʼ bigadxe ñeeʼ né nisa cayete lú ne maʼ bicuiidxibe ni né guicha íquebe. 45 Qué nudiiluʼ bixiduʼ naa, peru gunaa riʼ, dede ora guyuaaʼ, cadi cusaana de gudii bixiduʼ ñeeʼ. 46 Qué niguuluʼ aceite iqueʼ, peru gunaa riʼ bichá aceite rindáʼ naxhi ñeeʼ. 47 Nga runi cayabeʼ lii neca stale pecadu stibe, maʼ guca perdonar ni, purtiʼ jma gunnaxhiibe. Peru ora huaxiéʼ pecadu stiʼ tuuxa gaca perdonar la? huaxiéʼ rannaxhii». 48 Óraque gúdxibe gunaa que: «Maʼ guca perdonar ca pecadu stiluʼ». 49 De raqué bizulú caníʼ ca ni zubanebe ruaa mexaʼ que: «¿Tu hombre riʼ pue? dede pecadu runi perdonar». 50 Peru gúdxibe gunaa que: «Fe stiluʼ nga bilá lii. Guyé, ne maʼ cadi chuʼluʼ xizaa».*

8 Qué nindaa de ngue, biree Jesús canazá ndaaniʼ guiráʼ guidxi, ne ndaaniʼ ca guidxihuiiniʼ, canayuni predicar ca noticia galán stiʼ Reinu. Laaca canazanebe ca Doce que, 2 ne chupa chonna gunaa ni biree espíritu malu luguiáʼ ne bianda: María, ni rábicabe Magdalena —ni biree gadxe demonio lu xcuerpu—, 3 Juana xheelaʼ Cuza —ni nuu encargadu de ra lidxi Herodes—, Susana ne xcaadxi gunaa ni rudii de ni napa para guni tender laacabe.

4 Ora bidagulisaa stale binni ra nuube, binni de xcaadxi guidxi ni maca rié ra nuube, biquiiñebe ejemplu* riʼ para guiníʼnebe laacaʼ: 5 «Biree ti hombre ziusaba trigu. Ra cusábabe trigu que, biaba caadxi de laacani guriá neza ne bixhaatañeecabe* ni, ne beeda ca pájaru ne gudocaʼ ni. 6 Nuu de laacani biaba lade guié, ne gundani si ni, bibidxi ni purtiʼ qué gapa ni gudxa. 7 Biaba xcaadxi lade guichi, ne ca guichi ni biroobané ni que biiti ni. 8 Biaba xcaadxi lu layú galán ne gundani si ni, bidiini 100 biaje jma de ni bidxiibacabe». Biluxe guníʼsibe ca cosa riʼ, nabe: «Lagucaadiaga chaahuiʼ».*

9 Peru gunabadiidxaʼ ca discípulo que laabe xi significadu napa ejemplu que. 10 Óraque bicábibe laacaʼ: «Maʼ bidii Dios lugar laatu guiénetu secretu sagradu* stiʼ Reinu ni nuu guibáʼ. Peru para xcaadxi la? riquiiñeʼ ejemplu para guinieniaʼ laacaʼ, purtiʼ neca ruuyacaʼ, peru ni dxandíʼ la? qué ruuyacaʼ, ne neca runadiágacaʼ, qué riénecaʼ. 11 Bueno, ndiʼ nga significadu stiʼ ejemplu ca. Biidxiʼ ca nga stiidxaʼ* Dios. 12 Ca biidxiʼ ni biaba guriá neza que nga ca binni ni runadiaga stiidxaʼ Dios peru despué reeda Binidxabaʼ* ne raxha ni ndaaniʼ ladxidóʼcabe para cadi guni crécabe ne cadi guilácabe. 13 Ca biidxiʼ ni biaba lade guié que nga ca binni ni runadiaga stiidxaʼ Dios, ricaacaʼ ni né guendanayecheʼ, peru cadi gueteʼ nuu xcucaʼ. Runi crecaʼ ti tiempu, peru ora gueeda tiempu de prueba, maca zixélecaʼ. 14 Ne ca ni biaba lade guichi que la? ndiʼ nga ca ni runadiaga stiidxaʼ Dios, peru rixélecaʼ pur guiráʼ preocupación, bidxichi, ne guiráʼ ni riuulaʼdxiʼ binni guni, ruuti guiráʼ ndiʼ diidxaʼ ni maʼ binadiágacaʼ, nga runi qué rala semiá sticaʼ. 15 Peru ca ni biaba lu layú galán que la? ngue nga ca ni ricaa diidxaʼ que de guidubi ladxidóʼ ne qué rundaa ni, ne rudii* neca cayuni huantar guendanagana.

16 »Guirutiʼ rucaaguí ti lámpara ne riguu ni xaʼnaʼ guisu* o xaʼnaʼ cama, sínuque riguucabe ni lu candelabru* para guʼyaʼ ca ni chuʼ ndaaniʼ yoo que biaaniʼ. 17 Purtiʼ guiráʼ ni gaʼchiʼ, zahuinni, ne guiráʼ ni maʼ bigaachiʼ chaahuiʼ zánnacabe laa ne zedandá dxi zuuyaʼ guiráʼ binni ni. 18 Nga runi, laguuyaʼ chaahuiʼ ximodo rucaadiágatu, purtiʼ ti binni ni napa la? zacaa jma, peru ni qué gapa la? dede ni riníʼ ique napa záxhacabe laa».

19 Óraque beeda jñaabe ne ca bíʼchibe ra nuube, peru qué ganda guidxíñacaʼ laabe pur guiráʼ ca binni nuu raqué. 20 Para gúdxicabe laabe: «Zuhuaa jñaaluʼ ne ca bíʼchiluʼ fuera ne nuucaʼ gúʼyacaʼ lii». 21 Bicábibe laacaʼ: «Jñaaʼ ne ca bicheʼ nga ca ni rucaadiaga stiidxaʼ Dios ne rúnicaʼ ni ná ni».

22 Ti dxi, gudxibanebe ca discípulo stibe ndaaniʼ ti canuá ne gúdxibe laacaʼ: «Tídinu chericaʼ nisa riʼ». Ne zécabe. 23 Peru laga zécabe lu nisa que gusi Jesús. Ne biaba ti bi yooxhoʼ lu nisa que, ne zidxá canuá que de nisa ne mayaca guiaaziʼ ni. 24 Para guyécabe ne bicuaanicabe laabe, ne nácabe: «¡Maestru! ¡Maestru! ¡Maʼ chigátidu!». Óraque biásabe ne gudindenebe bi que ne nisa ni cadiñentaa que, ne gutadxí ni, ne biaba ti calma. 25 Óraque gunabadiidxabe laacaʼ: «¿Paraa nuu fe stitu pue?». Peru nabé cadxíbicaʼ ne cadxagayaacaʼ ne caniʼcaʼ: «¿Peru tu hombre riʼ pue? Purtiʼ rudiibe orden bi ne nisa ne ruzuubacaʼ stiidxabe».

26 Ne yendácabe xquidxi ca gadarenu, chericaʼ de Galilea. 27 Ne casi peʼ bizuhuaa ñee Jesús layú, bidxaagalú ti hombre de guidxi que laabe, nuu demonio lu xcuerpu. Maʼ xadxí de qué racu lari ne cadi nabeza ndaaniʼ ti yoo, sínuque lade baʼ. 28 Ora bíʼyabe Jesús, bicaabe ti ridxi ne biábabe nezalú ne guizáʼ reciu guniʼbe: «¿Xi napaniaʼ lii, Jesús, Xiiñiʼ Dios ni nuu guibáʼ? Cayuneʼ rogar lii cadi guninaluʼ naa». 29 (Purtiʼ cayuni mandar Jesús espíritu malu que guiree de lu xcuerpu hombre que. Stale biaje riuu demonio que lu xcuerpu hombre riʼ, ne gatigá rundiibicabe laabe cadena ne grillete ne rápacabe laabe, peru ruchuugube ni ne riné demonio que laabe ca lugar ra guirutiʼ nabeza). 30 Para gunabadiidxaʼ Jesús laabe: «¿Tu laluʼ?». Óraque bicábibe: «Legión». Purtiʼ stale demonio nuu lu xcuerpu hombre que. 31 Ne cayuni rogarcaʼ laabe cadi guseendabe laacaʼ ndaaniʼ abismo.* 32 Ne nuu stale bihui neza raqué canayocaʼ lu ti dani, para biʼniʼ rogar ca demonio que Jesús gudii lugar chuʼcaʼ luguiáʼ guiráʼ ca bihui que. Ne bidiibe lugar laacaʼ gúnicaʼ ni. 33 Óraque biree ca demonio que lu xcuerpu hombre que ne biuucaʼ luguiáʼ guiráʼ ca bihui que, ne biaba guiráʼ ca bihui que ndaaniʼ nisa que dede ti lugar nasoo, ne gúticame. 34 Peru ora biʼyaʼ ca ni cayapa ca bihui que ni bizaaca riʼ, biree guxooñecaʼ ne gúdxicaʼ ni binni de guidxi que ne binni de ca guidxihuiiniʼ.

35 Para biree binni ziguuya xi guca. Ora yendácabe ra nuu Jesús, biiyacabe hombre ni biree ca demonio que lu xcuerpu, maʼ nacu lari ne maʼ beeda xpiaaniʼ, zuba xañee Jesús, ne guizáʼ bidxíbicabe. 36 Ne ca ni biʼyaʼ ni bizaaca que gúdxicaʼ binni ximodo bianda hombre biree demonio lu xcuerpu que. 37 Óraque gunabaʼ ca binni que, ca ni nuu lu región stiʼ ca gadarenu, guiree Jesús de ra nuucaʼ, purtiʼ nabé cadxíbicaʼ. Para gudxíʼbabe ndaaniʼ canuá que para chebe. 38 Peru cayuni rogar hombre biree demonio lu xcuerpu que gudiibe lugar chinanda laabe, peru gúdxibe hombre que ibiguetaʼ, ne nabe: 39 «Bibiguetaʼ ra lídxiluʼ ne guniʼné binni ni maʼ biʼniʼ Dios pur lii». Óraque biree zeʼ ne cayabi binni ndaaniʼ guidubi guidxi que ni biʼniʼ Jesús pur laa.

40 Ora bibiguetaʼ Jesús, bidxaagalú ca binni que laa né stale guendanayecheʼ, purtiʼ guiracaʼ cabézacaʼ laabe. 41 Ngue cayaca beeda ti hombre láʼ Jairo, ni naca presidente stiʼ sinagoga. Biaba xañee Jesús ne cayuni rogar laabe chebe ra lidxi, 42 purtiʼ cayati tobi lucha xiiñidxaapaʼ ni napa biaʼ 12 iza.

Ne laga zeʼ Jesús dede cuquiichiʼ ca binni que laa. 43 Ne raqué nuu ti gunaa ni maʼ napa 12 iza de caxii rini, ne qué guidxela tu gusianda laa. 44 Ne bidxíñabe nezadeche Jesús ne gudáʼnabe ñee xhaba ne oraqueca gulezadxí rini que. 45 Para gunabadiidxaʼ Jesús: «¿Tu gudaʼnaʼ naa?». Guiráʼ tu ná cadi laa, óraque ná Pedro: «Maestru, naguu ca binni riʼ leʼ lii ne cuquiichicaʼ lii». 46 Peru ná Jesús: «Nuu tu gudaʼnaʼ naa, purtiʼ bineʼ sentir biree poder luguiaʼyaʼ». 47 Biiyaʼ si gunaa que maʼ bidii Jesús cuenta xi biʼniʼ la? bidxiña ra nuube dede cayacaditi ne biaba xañeebe ne guníʼ nezalú guiráʼ binni que xiñee gudaʼnaʼ laabe ne ximodo bianda oraqueca. 48 Óraque gúdxibe gunaa que: «Xiiñeʼ, fe stiluʼ nga bisianda lii. Guyé ne maʼ cadi chuʼluʼ xizaa».*

49 Laga caníʼrube beeda ti representante stiʼ presidente stiʼ sinagoga ne ná: «Maʼ guti dxaapahuiiniʼ stiluʼ, maʼ cadi guchiichirouʼ Maestru». 50 Ora binadiaga Jesús ndiʼ, gudxi Jairo: «Cadi guidxíbiluʼ, gupa si fe ne zalabe». 51 Ne ora yendabe ra yoo que, biuunebe Pedro, Juan, Santiago ne bixhoze ne jñaa dxaapahuiiniʼ que, ne maʼ qué ninabe ñuuruʼ guirutiʼ. 52 Peru guiráʼ binni que cayuunacaʼ dede cagápacaʼ ladxidoʼcaʼ tantu nuucaʼ triste pur dxaapahuiiniʼ que. Ngue runi gúdxibe ca binni que: «Maʼ cadi gúʼnatu, purtiʼ caʼruʼ gátibe, sínuque nisiaasibe». 53 Ora binadiágacaʼ ni guniʼbe, bixídxicaʼ laabe né despreciu, purtiʼ nánnacaʼ maʼ guti dxaapahuiiniʼ que. 54 Para gunaazebe náʼ dxaapahuiiniʼ que ne gúdxibe laa: «Dxaapahuiiniʼ, ¡biasa!». 55 Ne bibani* dxaapahuiiniʼ que sti biaje ne nagueendaca biasa. Para biʼniʼ mandar Jesús gudiicabe xiixa ni gobe. 56 Óraque bidxá tipa ladxidóʼ bixhoze ne jñaa dxaapahuiiniʼ que de guendanayecheʼ, peru bisiénebe laacaʼ cadi gábicaʼ guirutiʼ ni guca que.

9 Óraque biseendacaa Jesús ca Doce que ne bidiibe laacaʼ poder ne autoridad luguiáʼ ca demonio, ne para gusiándacaʼ binni huará. 2 Ne biseendabe laacaʼ para chiguni predicarcaʼ Reinu stiʼ Dios* ne para gusiándacaʼ binni. 3 Gúdxibe laacaʼ: «Cadi chinetu gastiʼ ora maʼ zetu de viaje, nin bastón, nin bolsa de guendaró, nin pan, nin bueltu;* cadi chinetu chupa muda lari.* 4 Ora chuʼtu ndaaniʼ ti yoo, laguiaana raqué* ne laguiree dede raqué. 5 Peru pa qué guidxaagalú binni laatu ndaaniʼ ti guidxi, laquibi yu naze ñeetu para iquiiñeʼ ni de testimonio contra laacabe». 6 Bireecabe de raqué ne biuucabe ndaaniʼ ca guidxihuiiniʼ, canayuni predicárcabe ca noticia galán ne guiráʼ ladu cusiándacabe binni.

7 Binadiaga Herodes,* gobernante* stiʼ ca guidxi que guiráʼ ni cayaca, peru qué guidxela xi guni. Nuu tu caníʼ maʼ biasa Juan de lade gueʼtuʼ; 8 xcaadxi ná maʼ bihuinni Elías, ne xcaadxi ná maʼ biasa tobi de ca profeta ni bibani dxiqué. 9 Para ná Herodes: «Pa naa bigayaʼ yanni Juan, ¿tuu ndiʼ cayuni ca cosa ni cayunadiagaʼ riʼ pue?». Ngue runi nuu guʼyaʼ laabe.

10 Ora bibiguetaʼ ca apóstol que, gúdxicaʼ Jesús guiráʼ ni bíʼnicaʼ. Óraque gucuaa Jesús laacabe ne yené laacabe neza guidxi Betsaida para chúʼcabe stúbicabe. 11 Peru gunna guiráʼ binni que ni ne zinándacaʼ laabe. Bidxaagalube laacaʼ né guendanayecheʼ ne guníʼnebe laacaʼ de Reinu stiʼ Dios,* ne bisiándabe ca ni caquiiñeʼ guianda. 12 Cumu maʼ cayaca huadxí la? bidxiña ca Doce que ne gúdxicaʼ laabe: «Gudxi ca binni riʼ checaʼ ndaaniʼ ca guidxihuiiniʼ ne ndaaniʼ ca ranchería nuu gaxha para guyúbicaʼ ra guiaanacaʼ ne para sicaʼ ni gocaʼ, purtiʼ zitu ra nuunu riʼ». 13 Peru gúdxibe laacaʼ: «Lagudii ni gócabe». Para bicábicaʼ laabe: «Gaayuʼ pan ne chupa benda si nga nápadu, peru zanda gudiʼdu ni gó guiráʼ binni riʼ pa chisidu guendaró». 14 Nuu biaʼ 5,000 hombre raqué. Peru gúdxibe ca discípulo stibe: «Lagabi ca binni ca cuicaʼ pur grupu de 50». 15 Ne zaqué bíʼnicaʼ ni, gúdxicaʼ guiráʼ binni que cuicaʼ. 16 Ne óraque gucuaabe gaayuʼ pan ne guiropaʼ benda que, biiyadxibe guibáʼ ne bíʼnibe ti oración.* Despué gundaabe ni ne bizulú bidiibe ni ca discípulo stibe para gudiicaʼ ni binni. 17 Ne gudó guiráʼ binni que ne bidxá ndaanicaʼ. De raqué bitópacabe 12 dxumi de ca pedazu ni biʼniʼ sobra.

18 Despué, laga cayuni orarbe stúbibe, beeda ca discípulo ra nuube ne gunabadiidxabe laacaʼ: «Según ni riníʼ binni, ¿tuu nga naa?». 19 Óraque bicábicaʼ laabe: «Juan Bautista. Peru xcaadxi ná lii nga Elías. Ne xcaadxi ná maʼ biasa tobi de ca profeta bibani dxiqué». 20 Para gúdxibe laacaʼ: «¿Para laatu yaʼ? ¿Tuu nga naa?». Óraque bicabi Pedro laabe: «Cristu stiʼ Dios». 21 De raqué bisiénebe laacaʼ cadi lica gábicaʼ ni guirutiʼ, 22 ne guniʼbe: «Nabé zacaná Xiiñiʼ Hombre* ne zucaanáʼ ca ancianu ne ca sacerdote principal ne ca escriba laa; laaca napa xidé gatiʼ ne guiasa lu guionna gubidxa».

23 Despué gúdxibe guiracaʼ: «Pa nuu tu racalaʼdxiʼ gaca xpinneʼ la? cadi guibani para laa ne guáʼ yaga* stiʼ ne cadi gusaana de guedananda naa. 24 Purtiʼ tu gacalaʼdxiʼ gulá xpida la?* zuniti ni, peru tu guniti xpida pur naa la? ngue nga ni gulá ni. 25 Yanna, ¿paraa iquiiñeʼ ni ti binni pa guni ganar guidubi guidxilayú peru guiniti o laca laa gunitilú laa? 26 Purtiʼ tu guituí lú pur naa ne pur stiidxaʼ, laaca zatuí lú Xiiñiʼ Hombre* de binni ca ora gueeda lu gloria stiʼ ne stiʼ Bixhoze ne stiʼ ca ángel ni gulí.* 27 Peru gábecaʼ laatu: nuu chupa chonna de ca ni nuu raríʼ qué záticaʼ dede qué gúʼyacaʼ Reinu stiʼ Dios».*

28 Zacá nga guca ni. Biaʼ xhono gubidxa despué de guníʼ Jesús ca diidxaʼ riʼ, gucuaabe Pedro, Juan ne Santiago ne gudxibanebe laacaʼ lu dani para guni orarbe. 29 Ne laga cayuni orarbe, bidxaa modo rihuinni lube, ne naquichibé bihuinni xhábabe dede cuzaaniʼ. 30 Ne málasi bihuinni chupa hombre caníʼnecaʼ laabe, Moisés ne Elías. 31 Ne bizaaniʼ ti biaaniʼ ra nuucabe ne caníʼcabe napa xidé cheʼ Jesús, ne zaca cumplir ndiʼ Jerusalén. 32 Maʼ cacá bacaandaʼ Pedro ne ca ni nuu ra nuu; peru ora bibánicaʼ, biiyacaʼ cuzaanibe ne biiyacabe guiropaʼ hombre zuhuaa cueʼbe. 33 Ne ra zixeleʼ ca hombre que de Jesús la? gudxi Pedro laabe: «Maestru, ¡aque galán nuunu raríʼ xa! Zuni armardu chonna carpa: tobi para lii, tobi para Moisés ne tobi para Elías». Peru cadi cudiibe cuenta xi caniʼbe. 34 Ne laga caniʼbe, guca formar ti za ne ziguchiini laacabe. Ne ora guyuucabe lade za que, bidxíbicabe. 35 Ne biree ti voz lade za que ne ná: «Ndiʼ nga Xiiñeʼ, ni maʼ gulieeʼ. Lagucaadiaga laa». 36 Ne ora binadiágacabe voz que, maʼ Jesús si zuhuaa raqué. Maʼ qué niníʼcabe gastiʼ ca dxi que ne qué ñábicabe guirutiʼ ni bíʼyacabe.

37 Sti dxi que, ora biétecabe lu dani, bidxaagalú stale binni laabe. 38 Ne málasi bicaa ti hombre ridxi lade guiráʼ binni que: «¡Maestru, cayuneʼ rogar lii gúʼyaluʼ hombrehuiiniʼ stinneʼ! tobi lucha xiiñeʼ. 39 Biiyaʼ, rinaaze ti espíritu laabe —ni málasi rucaa ridxi—, rusaba laabe ne runi pur gudii ataque laabe dede riree bichiiñaʼ ruaabe. Ne dede ora maʼ biree lu xcuérpube, naná rusaana laabe. 40 Bineʼ rogar ca discípulo stiluʼ nibeecaʼ espíritu riʼ lu cuerpu stibe, peru qué ñanda ñúnicaʼ ni». 41 Para bicabi Jesús: «Qué gapa generación riʼ fe ne ruchee, ¿xpabiáʼ tiempu naquiiñeʼ guiaananiaʼ laatu ne guneʼ huantar laatu pue? Dané xiiñiluʼ raríʼ». 42 Peru ora zidxiña joven que, bisaba demonio que laabe layú ne guizáʼ nadipaʼ ataque bidii demonio que laabe. Peru gudindené Jesús espíritu malu* que ne bisianda hombrehuiiniʼ que ne bidiibe laa bixhoze. 43 Cadxagayaa guiráʼ ca binni que ora bíʼyacaʼ pabiáʼ naroʼbaʼ poder stiʼ Dios.

Ne laga cadxagayaa ca binni que pur guiráʼ ca cosa ni cayúnibe la? gúdxibe ca discípulo stibe: 44 «Lagucaadiaga chaahuiʼ ca diidxaʼ riʼ ne laguietenalaʼdxiʼ ni, purtiʼ zuni entregárcabe Xiiñiʼ Hombre* lu náʼ binni». 45 Peru qué ñénecaʼ ni caniʼbe. Bigaachiʼ ni para laacaʼ ti cadi guiénecaʼ ni. Ne bidxíbicaʼ ninabadiidxacaʼ laabe xii ngue guniʼbe.

46 De raqué gudinde diidxaʼ ca discípulo que tu laa jma risaca ládecaʼ. 47 Cumu nanna Jesús xi nuu ndaaniʼ ladxidóʼcabe la? gucuaa ti xcuidihuiiniʼ ne bizuhuaa laabe cueʼ, 48 ne gudxi laacabe: «Tu guidxaagalú xcuidihuiiniʼ riʼ ne guni ni pur naa la? laaca cadxaagalú naa; ne tu guidxaagalú naa, laaca cadxaagalú ni biseendaʼ naa. Purtiʼ ni gaca casi tobi de ca ni jma nahuiiniʼ ládetu la? nga nga ni jma risaca».

49 Óraque gudxi Juan laabe: «Maestru, bidúʼyadu ti binni caquiiñeʼ laluʼ* para cuee demonio, gucaláʼdxidu nucueezadu laabe, purtiʼ cadi canazanebe laanu». 50 Peru ná Jesús rabi laabe: «Cadi gacaláʼdxitu gucueezatu laabe, purtiʼ tuuxa ni cadi cucaalú laatu la? nuu pur laatu».

51 Cumu maʼ cadxiña dxi cheʼ Jesús guibáʼ la? gudixhe ique cheʼ Jerusalén. 52 Ngue runi, biseendabe mensajeru delante de laabe. Ne guyecaʼ ne biuucaʼ ndaaniʼ ti guidxihuiiniʼ stiʼ ca samaritanu para guni prepararcaʼ caadxi cosa para laabe. 53 Peru qué niná ca binni que ñuube raqué, purtiʼ maʼ gudixhe íquebe chebe Jerusalén. 54 Ora biʼyaʼ discípulo Santiago ne Juan ni guca riʼ, gúdxicaʼ laabe: «Señor, ¿racaláʼdxiluʼ guinidu guiaba guí de guibáʼ ne gunitilú laacabe la?». 55 Óraque biiyadxibe laacaʼ ne gudindenebe laacaʼ. 56 Para guyécabe ndaaniʼ sti guidxihuiiniʼ.

57 Laga zécabe neza, gudxi tuuxa laabe: «Zinandaʼ lii ra tiica cheluʼ». 58 Peru bicabi Jesús laabe: «Napa ca zorro cueva ne napa ca pájaru lídxicaʼ, peru Xiiñiʼ Hombre* qué gapa nin ra quixhe ique».* 59 Despué gúdxibe stobi: «Dananda naa». Para ná hombre que: «Señor, primeru bidii lugar naa chaaʼ chigucaacheʼ bixhozeʼ». 60 Peru bicábibe laa: «Bidii lugar gucaachiʼ ca gueʼtuʼ ca gueʼtuʼ sticaʼ. Peru lii la? guyé, ne guníʼ de Reinu stiʼ Dios* guiráʼ ladu». 61 Ne óraque gudxi stobi laabe: «Zinandaʼ lii, Señor, peru primeru bidii lugar naa chigacaʼ despedir de familia stinneʼ». 62 Peru bicabi Jesús laabe: «Ni quixhenáʼ lu aradu ne guyadxí ca cosa ni bisaana atrá la? qué zaquiiñeʼ para Reinu stiʼ Dios».

10 Guca si guiráʼ ndiʼ, gulí Señor sti 70 ne biseendabe laacaʼ delante de laabe de chupa chupa ndaaniʼ guiráʼ guidxi ne guiráʼ lugar ra chebe. 2 Óraque rábibe laacaʼ: «Dxandíʼ naroʼbaʼ cosecha riʼ, peru huaxiéʼ trabajador. Nga runi, laguinabaʼ Dueñu stiʼ cosecha guseendaʼ trabajador ra cayasa cosecha stiʼ. 3 ¡Laché! Laguuyaʼ cuseendaʼ laatu casi dendxuʼ lade lobo. 4 Cadi chinetu ti bolsahuiiniʼ para bueltu nin ti bolsa de guendaró nin elaguidi, ne cadi ugapadiúxitu guirutiʼ neza zetu.* 5 Intiica yoo guiuutu, primé laguiníʼ: “Chuʼ paz ndaaniʼ yoo riʼ”. 6 Pa nuu tuuxa ni riuulaʼdxiʼ gapa paz la? ziaana paz stitu luguiáʼ. Peru pa coʼ la? zabiguetaʼ paz que luguiatu. 7 Laguiaana ra yoo que ne lagó ne laguéʼ ni gudiicabe laatu, purtiʼ runi merecer ti trabajador guiaxa. Cadi maʼ canazatu yoo pur yoo.

8 »Ne ra tiica chuʼtu ndaaniʼ ti guidxi ne idxagalúcabe laatu la? lagó ni gudiicabe laatu, 9 ne lagusianda ca ni huará nuu raqué ne lagabi laacaʼ: “Maʼ bidxiña Reinu stiʼ Dios* ra nuutu”. 10 Peru, intiica guidxi guiuutu ne qué idxagalúcabe laatu la? laguiree ndaaniʼ ca calle principal stini ne laguiníʼ: 11 “Caguíbidu yu ni guze ñeedu ndaaniʼ xquídxitu para testimonio contra laatu. Peru laganna ndiʼ: maʼ bidxiña Reinu stiʼ Dios”.* 12 Cayabeʼ laatu, dxi que la?* jma naná zaca ni para guidxi riʼ que para Sodoma.

13 »¡Pobre de laatu, binni Corazín! ¡Pobre de laatu, binni Betsaida! Purtiʼ pa ñaca guiráʼ milagru guca xquídxitu ndaaniʼ guidxi Tiro ne Sidón la? dede dxiqué maʼ ñaca arrepentir ca binni que ne ñácucaʼ sacu* ne nibicaʼ lu ceniza.* 14 Nga runi, lu juiciu que la? jma naná zaca ni para laatu que para Tiro ne Sidón. 15 Ne laatu, binni de Capernaúm, ¿ñee rábitu zusisácabe laatu dede guibáʼ la? ¡Dede ndaaniʼ Baʼ* nga guiétetu!

16 »Ni gucaadiaga laatu laaca cucaadiaga naa, tu qué gulabi laatu laaca cadi culabi naa. Ne tu qué gulabi naa laaca cadi culabi ni biseendaʼ naa».

17 Nabé nayecheʼ bibiguetaʼ 70 que ne gúdxicaʼ laabe: «Señor, dede ca demonio ruzuubacaʼ stiidxadu ora riquiiñedu laluʼ».* 18 Óraque gúdxibe laacaʼ: «Cayuuyaʼ maʼ biaba Binidxabaʼ casi riaba rayu de guibáʼ. 19 Laguuyaʼ, maʼ bidieeʼ autoridad laatu para guxhatañeetu beendaʼ ne meuxubi, ne para guni ganartu poder ni napa enemigu. Ne gastiʼ qué lica zuniná laatu. 20 Peru cadi guiéchetu purtiʼ ruzuubaʼ ca espíritu ca stiidxatu, sínuque laguiecheʼ purtiʼ maʼ cá latu* guibáʼ». 21 Oraqueca bidii Dios espíritu santu Jesús ne guizáʼ biecheʼ, ne ná: «Rusisacaʼ lii nezalú binni, Bixhozeʼ, Señor stiʼ guibáʼ ne guidxilayú, purtiʼ bicaachiʼ chaahuiluʼ ca cosa riʼ de ca binni nuu xpiaaniʼ ne maʼ biluiʼluʼ ni ca xcuidihuiiniʼ. Ya, Bixhozeʼ, purtiʼ zacá nga raʼbuʼ jma galán gaca ni». 22 Laaca guniʼbe: «Maʼ bidii Bixhozeʼ naa guiráʼ xixé cosa. Guirutiʼ runibiáʼ naa jma que Bixhozeʼ. Ne guirutiʼ runibiáʼ Bixhozeʼ jma que naa, ne ca ni gacalaʼdxeʼ gusiideʼ de Bixhozeʼ».

23 Óraque biiyadxibe ca discípulo stibe ne guníʼnebe laasicaʼ: «Nayecheʼ nga guielú ca binni ni cayuuyaʼ ca cosa ni cayuuyatu riʼ. 24 Purtiʼ cayabeʼ laatu, ñuulaʼdxiʼ stale profeta ne rey ñuuyacaʼ ni cayuuyatu, peru qué ñuuyacaʼ ni, ne ñuuláʼdxicaʼ ñunadiágacaʼ ni cayunadiágatu, peru qué ñunadiágacaʼ ni».

25 Óraque bizuhuaa ti maestru de Ley para gutiidiʼ laabe ti prueba ne gunabadiidxaʼ laabe: «Maestru, ¿xi naquiiñeʼ guneʼ para gapaʼ guendanabani ni qué zaluxe?». 26 Para rábibe laa: «¿Xi cá lu Ley? ¿Xi ruundaluʼ luni?». 27 Laa bicabi: «“Gunnaxhii Jehová* Dios stiluʼ de guidubi ladxidoʼloʼ, de guidubi xhiálmaluʼ,* ne guiráʼ stipa stiluʼ ne guidubi xquendabiaaniluʼ” ne “gunnaxhii prójimo stiluʼ cásica nadxiiluʼ lii”». 28 Para gudxi Jesús laa: «Jneza bicábiluʼ; cadi gusaana de guʼnuʼ zacá ne zápaluʼ guendanabani».

29 Peru cumu racalaʼdxiʼ hombre que gusihuinni nachaʼhuiʼ la? gunabadiidxabe Jesús: «¿Tu peʼ nga prójimo stinneʼ yaʼ?». 30 Para bicabi Jesús laabe: «Zedayete ti hombre de Jerusalén zeʼ Jericó ne biree caadxi gubaanaʼ lú, dede gúxhacaʼ xhábabe ne gudíñecaʼ laabe, peru biaʼ qué ñuutisicaʼ laabe ne zecaʼ. 31 Málasi zedayete ti sacerdote neza que; peru, ora biʼyaʼ laabe, gudiʼdiʼ sti ladu. 32 Zaqueca biʼniʼ ti levita, ora yendá raqué ne biʼyaʼ laabe, gudiʼdiʼ sti ladu. 33 Peru yendá ti samaritanu ni zidiʼdiʼ lu neza que ra nuube, ne ora biʼyaʼ laabe, biá laabe. 34 Para bidxiña laabe, bichá aceite ne vinu lu ca herida stibe ne bichenda ni venda. De raqué bidxiibaʼ laabe deche burru stiʼ ne yené laabe ti ra yoo ne gupa laabe. 35 Sti dxi que gulee samaritanu que chupa denariu,* bidii ni dueñu stiʼ yoo que ne gúdxibe laa: “Gupa laabe, ne pa gunítiluʼ jma que ni bidieeʼ lii la? zaguixeʼ ni lii ora ibiguetaʼ”. 36 Lade guionnaʼ hombre riʼ, ¿tu laa raʼbuʼ guca prójimo stiʼ hombre ni biree gubaanaʼ lu que yaʼ?». 37 Laa bicabi: «Ni biá* laabe que». Óraque gudxi Jesús laa: «Guyé ne biʼniʼ zacá».

38 Laga zécabe biuu Jesús ndaaniʼ ti guidxihuiiniʼ. Raqué nuu ti gunaa láʼ Marta ne biaanabe ra lidxi. 39 Ne napa gunaa riʼ ti benda láʼ María, laa gurí xañee Señor ne cucaadiaga ni caniʼbe.* 40 Peru nuu xhiiñaʼ Marta, cayuni stale buelta. Para bidxíñabe Jesús ne rábibe laa: «Señor, ¿ñee raʼbuʼ jneza nga bisaana bendaʼ naa guneʼ ca cosa riʼ stubeʼ la? Gudxi laabe gueedabe ne gacanebe naa». 41 Óraque bicabi Señor laabe: «Marta, Marta, aque stale ni naguu xaíqueluʼ ne nuuluʼ xizaa pur laa, 42 peru chupa chonna cosa si nga caquiiñeʼ o tobi si. Peru María maʼ gulí ni jma galán ne guirutiʼ zaxha ni laa».

11 Ti dxi nuu Jesús ti lugar cayuni orar, ne ora bilúxebe, gudxi tobi de ca discípulo stibe laabe: «Señor, bisiidiʼ laadu guni orardu, cásica bisiidiʼ Juan ca discípulo stiʼ».

2 Óraque gúdxibe laacaʼ: «Ora guni orartu, laguiníʼ: “Bixhozeʼ,* gaca santificar laluʼ.* Gueeda Reinu stiluʼ. 3 Dané laadu pan biaʼ iquiiñedu cada dxi. 4 Ne biʼniʼ perdonar ca pecadu stidu, purtiʼ laadu laaca runi perdonardu ca ni rucheené laadu. Cadi gudiiluʼ lugar guiábadu* lu tentación”».

5 De raqué gudxi Jesús laacaʼ: «Pa ñapa tobi de laatu ti xhamigu ne ñé ra nuube galaa gueelaʼ ne ñabi laabe: “Xhamiguaʼ, bitiiñeʼ naa chonna pan, 6 purtiʼ beeda tobi de ca xhamiguaʼ ni zeʼ de viaje ra lidxeʼ ne qué gapaʼ gastiʼ gudieeʼ laa”. 7 Peru nicabi hombre que dede ndaaniʼ yoo ne niníʼ: “Maʼ cadi guchiichiluʼ naa. Maʼ guluaaʼ llave ra puertaʼ ne maʼ nexheniáʼ ca xiiñehuiineʼ lu cama. Qué zanda diʼ guiasaʼ ne gudieeʼ lii xiixa”. 8 Cayabeʼ laatu: neca xhamíguluʼ laabe, qué ziásabe ne gudiibe lii xiixa, peru pur cayuni insistirluʼ la? ziásabe ne zudiibe lii intiica cosa ni caquiiñeluʼ. 9 Nga runi cayabeʼ laatu: laguinabaʼ ne zacaatu, laguyubi ne zadxélatu, laguxhidxináʼ ne zaxeleʼ chuʼtu. 10 Purtiʼ guiráʼ tu guinabaʼ zacaa, guiráʼ tu guyubi zadxela, ne guiráʼ tu guxhidxináʼ zaxeleʼ chuʼ. 11 Dxandíʼ peʼ, tu tobi de laatu, pa guinabaʼ xiiñiʼ laa ti benda, ¿ñee zudii laabe ti beendaʼ lugar de ti benda la? 12 O pa guinabaʼ xiiñiʼ laa ti dxita bere, ¿ñee zudii laabe ti meuxubi la? 13 Nga runi, pa laatu, neca malu laatu, nánnatu gudiitu regalu galán ca xiiñitu, ¡jmaruʼ si nuu razón para gudii Bixhózetu ni nuu guibáʼ espíritu santu ca ni guinabaʼ ni laa!».

14 Despué, gulee Jesús ti demonio* lu xcuerpu ti hombre, ne pur demonio riʼ biaanabe mudu. Biree si demonio que, maʼ guníʼ mudu que ne nabé bidxagayaa guiráʼ ca binni que. 15 Peru ná chupa chonna de laacaʼ: «Ribeebe demonio pur poder stiʼ Belcebú,* gobernante stiʼ ca demonio». 16 Ne xcaadxi de laacaʼ, gunábacaʼ laabe gudiibe ti señal de guibáʼ para gutiidicaʼ laabe ti prueba. 17 Cumu nanna Jesús xi caníʼ íquecabe la? gudxi laacabe: «Guiráʼ reinu ni nuu divididu, zanitilú, ne pa nuu ti familia divididu la? zabiá. 18 Ngaca nga laani, pa nuu Binidxabaʼ divididu, ¿ximodo ndiʼ guzuhuaa dxiichiʼ reinu stibe yaʼ? Purtiʼ caniʼtu ribeeʼ demonio pur poder stiʼ Belcebú. 19 Yanna, pa ribeeʼ demonio pur poder stiʼ Belcebú, ¿tu pur ribee ca xiiñitu* demonio yaʼ? Nga runi, laacabe nga guni juzgárcabe laatu.* 20 Peru pa pur poder stiʼ Dios* ribeeʼ demonio la? qué lica nudiitu cuenta bigaanda Reinu stiʼ Dios* laatu. 21 Ora cayapa chaahuiʼ ti hombre nadipaʼ palaciu stiʼ ne naaze guiibaʼ la? guirutiʼ zaxha laa ca cosa ni napa. 22 Peru pa gucaalú stobi jma nadipaʼ laabe ne guni ganar laabe la? zaxha laabe guiráʼ guiibaʼ ni cá lube gulá laabe ne zaguiiziʼ guiráʼ ni gaxha laabe. 23 Ne tu cadi nuu pur naa la? cucaalú naa, ne tu cadi cutopané naa la? cuxhii.

24 »Ora guiree ti espíritu malu* lu xcuerpu ti binni, ridiʼdiʼ stale lugar ra nabidxi maʼ canayubi ti lugar guiziilaʼdxiʼ, peru cumu qué ridxela ni, riníʼ: “Zabiguetaʼ ra lidxeʼ, ra bireeʼ”. 25 Ne ora chindá raqué ruuyaʼ maʼ biluubaʼ ne maʼ zuchaahuiʼ ni. 26 De raqué rié ne riné xcadxe espíritu jma malu que laa, ne despué de chuʼcaʼ, riaanacaʼ raqué. Ne pur nga jma malu modo guiluxe binni riʼ que dxi bizulú».

27 Laga caníʼ Jesús ca cosa riʼ, lade guiráʼ ca binni que bicaa ti gunaa ridxi laabe ne ná: «¡Dichosa gunaa ni gucaxiiñiʼ lii ne ni bigadxi lii!». 28 Peru gúdxibe gunaa que: «Coʼ, sínuque, ¡dichoso nga ca ni rucaadiaga stiidxaʼ Dios ne rúnicaʼ ni ná ni!».

29 Ora bíʼyabe cadxiña stale binni laabe, guniʼbe: «Generación riʼ nga ti generación malu. Cuyubi ti señal, peru qué zacaa nin ti señal, sínuque señal si stiʼ Jonás. 30 Purtiʼ cásica guca Jonás ti señal para ca binni de Nínive, zacaca zaca Xiiñiʼ Hombre* ti señal para generación riʼ. 31 Dxi gueeda juiciu, ziasa reina de neza gueteʼ né ca hombre de generación riʼ ne zuni condenar laacabe. Purtiʼ beedabe dede últimu rincón stiʼ guidxilayú para gucaadiágabe pabiáʼ nuu xpiaaniʼ Salomón. Peru, laguuyaʼ, nuu tobi raríʼ jma risaca que Salomón. 32 Dxi gueeda juiciu, ziasa ca binni de Nínive né generación riʼ ne zuni condenarcaʼ generación riʼ. Purtiʼ laacaʼ guca arrepentircaʼ ora binadiágacaʼ ni biʼniʼ predicar Jonás. Peru, laguuyaʼ, nuu tobi raríʼ jma risaca que Jonás. 33 Guirutiʼ rucaaguí ti lámpara ne rucaachiʼ ni o riguu ni xaʼnaʼ ti dxumi, sínuque riguu ni lu candelabru* para guʼyaʼ ca ni chuʼ ndaaniʼ yoo que biaaniʼ. 34 Guié luluʼ nga lámpara stiʼ cuerpu stiluʼ. Pa puru si ni jneza ruuyaʼ guié luluʼ la?* zuzaaniʼ guidubi cuerpu stiluʼ. Peru pa napa guié luluʼ envidia la?* nacahui nuu cuerpu stiluʼ. 35 Nga runi, guyuu cuidadu ti cadi gaca biaaniʼ stiluʼ guelacahui. 36 Pa guidubi naca cuerpu stiluʼ ruzaaniʼ ne gastiʼ ra nacahui la? guidubi naca cuerpu stiluʼ zuzaaniʼ, cásica ruzaaniʼ biaaniʼ stiʼ ti lámpara lii».

37 Ora biluxe guníʼ Jesús, biʼniʼ invitar ti fariseu laabe chitobe. Para biuunebe laa ra lidxi ne guribe* ruaa mexaʼ. 38 Peru nabé bidxagayaa fariseu que ora biʼyaʼ qué niguibinabe ante gobe.* 39 Óraque ná Señor rabi laabe: «Laatu, ca fariseu, riguiibitu ladi copa ne bladuʼ, peru ndaaniʼ ladxidoʼto dxaʼ guiráʼ ni ricá ique binni gapa* ne guiráʼ cosa malu. 40 ¡Binni huati caʼ! ¿Cadi dxandíʼ ni bizáʼ ni fuera ngaca bizáʼ ni dentru la? 41 Peru lagudii ca cosa ni riree ndaaniʼ ladxidoʼto para gacanetu ca pobre,* ne guidubi nácatu zaca nayá. 42 Peru, ¡pobre si de laatu, fariseu caʼ, purtiʼ rudiitu décima parte* stiʼ menta, stiʼ ruda ne guiráʼ clase guixihuiiniʼ, peru qué rulábitu justicia stiʼ Dios ne guendarannaxhii stiʼ! Naquiiñeʼ gúnitu ca cosa ni biete primé ca, peru sin gusaana de gúnitu xcaadxi cosa riʼ. 43 ¡Pobre si de laatu, fariseu caʼ, purtiʼ riuuláʼdxitu cuitu lu ca banguʼ nuu delante* ndaaniʼ ca sinagoga ne ugapadiuxi binni laatu ra plaza* stiʼ luguiaa! 44 ¡Pobre si de laatu, purtiʼ zeeda gácatu casi baʼ* ni qué rihuinni:* ridiʼdiʼ binni lúcani sin ganna!».

45 Óraque bicabi tobi de ca maestru de Ley que: «Maestru, ora riniʼluʼ zacá, laaca cucaaluʼ ni laadu». 46 Óraque guniʼbe: «¡Pobre si de laatu, ca maestru de Ley, purtiʼ ruguaʼtu binni carga ni guirutiʼ zanda guáʼ, peru laapetu qué rigáʼnatu ni né ti bicuininatu!

47 »¡Pobre si de laatu, rucuitu baʼ* stiʼ ca profeta, peru ca bixhozebiidatu biiti laacaʼ! 48 Dxandíʼ peʼ nácatu testigu de guiráʼ ni biʼniʼ ca bixhozebiidatu, peru riniʼtu jneza ni bíʼnicabe, purtiʼ laacabe biiticabe ca profeta, peru laatu rucuitu baʼ sticaʼ. 49 Cumu nuu xpiaaniʼ Dios la? laaca guníʼ: “Zuseendaʼ profeta ne apóstol ra nuucabe, ne nuu de laacaʼ zuuticabe ne zazanándacabe, 50 ne zacá ziaana donda luguiáʼ generación riʼ pur rini ni bixii stiʼ guiráʼ ca profeta dede dxi gule binni lu guidxilayú,* 51 dede rini stiʼ Abel hasta rini stiʼ Zacarías, ni biiticabe entre altar ne templu”. Ya, cayabeʼ laatu: zaguixe generación riʼ guiráʼ ni.

52 »¡Pobre si de laatu, ca maestru de Ley, purtiʼ gúxhatu binni llave para guiziidiʼ de Dios! ¡Qué ñuutu ne cucueezatu ca ni nuu guiuu!».

53 Ora bireebe de raqué, guizáʼ biʼniʼ presionar ca escriba ne ca fariseu laabe, ne bizulú canabadiidxacaʼ laabe stale cosa, 54 ne nándacaʼ laabe para gusábacaʼ laabe pur xiixa ni guiniʼbe.

12 Bizulú cadxiña stale mil binni Jesús dede calalisaacaʼ. Óraque primeca guníʼnebe ca discípulo stibe ne gúdxibe laacaʼ: «Lachuu cuidadu laatu né levadura stiʼ ca fariseu, purtiʼ nabé rusiguiicabe. 2 Guiráʼ ni gaʼchiʼ la? zadxélacabe laa, ne guiráʼ secretu la? zedandá dxi zánnacabe laa. 3 Nga runi, intiica ni guiniʼtu lu guelacahui, zunadiágacabe ni lu biaaniʼ, ne intiica ni guiniʼtu ra diaga tuuxa ndaaniʼ ti cuartu ni nuu ra nagaʼchiʼ, zaníʼcabe ni ora maʼ dxíʼbacabe ique yoo. 4 Ne laaca cayabeʼ laatu, xhamiguaʼ caʼ: cadi guidxíbitu ca ni zanda guuti cuerpu ne maʼ qué zándaruʼ gúnicaʼ gastiʼ. 5 Peru naa chigulueeʼ laatu tuu nga guidxíbitu. Laguidxibi ni zanda guuti laatu ne napa autoridad para gulaa laatu ndaaniʼ Gehena.* Ya, cayabeʼ laatu, laguidxibi laabe. 6 ¿Cadi dxandíʼ ridoo gaayuʼ gorrión pur chupa moneda ni huaxiéʼ risaca la?* Peru qué rusiaandaʼ Dios nin tobi de laacame. 7 Peru laatu la? dede guicha íquetu nánnabe panda. Cadi guidxíbitu. Jma risácatu que stale gorrión.

8 »Cayabeʼ laatu: guiráʼ ni guni defender naa nezalú binni, laaca zuni defender Xiiñiʼ Hombre* laa nezalú ca ángel stiʼ Dios. 9 Peru guiráʼ ni guiníʼ qué runibiáʼ naa nezalú binni, laaca zaníʼ Xiiñiʼ Hombre* qué runibiáʼ laa nezalú ca ángel stiʼ Dios. 10 Ne guiráʼ tu guiníʼ xiixa contra Xiiñiʼ Hombre* zaca perdonar, peru binni guiníʼ contra* espíritu santu qué zaca perdonar. 11 Ora chinécabe laatu nezalú stale binni,* nezalú ca ni runi xhiiñaʼ gobiernu ne nezalú ca autoridad, cadi chuʼtu xizaa ora guiníʼ íquetu ximodo o xi guiniʼtu para gaca defendertu, o ximodo guiniʼtu, 12 purtiʼ zusiidiʼ espíritu santu laatu xi guiniʼtu óraque».

13 Óraque ná tobi ni nuu lade guiráʼ ca binni que: «Maestru, gudxi bicheʼ gudii naa parte de herencia ni bisaanané bixhozeʼ laadu». 14 Para bicábibe laa: «Hombre, ¿tu biʼniʼ naa juez o tu biʼniʼ nombrar naa para quiizeʼ herencia lú guirópatu yaʼ?». 15 Óraque gúdxibe ca binni que: «Laguxheleʼ lú ne lagapa laatu ti cadi guicá íquetu gápatu jma,* purtiʼ neca napa binni stale cosa la? cadi ca cosa ni napa nga rudii laa guendanabani». 16 De raqué gudíxhebe ti ejemplu:* «Nabé galán bidii layú stiʼ ti hombre ricu. 17 Óraque bizulú caníʼ ique: “¿Xi guneʼ, purtiʼ maʼ qué gapaʼ ra guchayaʼ guiráʼ cosecha stinneʼ?”. 18 Despué guníʼ: “Ndiʼ nga ni chiguneʼ: zuxhiayaʼ ca troja stinneʼ ne zucueeʼ xcaadxi jma naroʼbaʼ, ne racá nga guchayaʼ trigu stinneʼ ne guiráʼ ni napaʼ. 19 Ne zabeʼ laca naa:* «Naguu chaahuiluʼ* stale cosa galán para stale iza; guyuu tranquilo, gudó, güeʼ, biuu nayecheʼ»”. 20 Peru ná Dios rabi laa: “Binni huati, gueelaʼ riʼ zátiluʼ. Yanna, ¿tu guiaanané ca cosa ni maʼ guluu chaahuiluʼ yaʼ?”. 21 Zacá nga rizaaca binni ni riguu chaahuiʼ stale cosa risaca para laa, peru cadi ricu laa nezalú Dios».

22 Óraque gúdxibe ca discípulo stibe: «Nga runi cayabeʼ laatu cadi* chuʼtu xizaa xi gaca xa de xquendanabánitu,* xi goto; o pur cuerpu stitu, xi gácutu. 23 Purtiʼ jma risaca guendanabani* que guendaró, ne jma risaca cuerpu stiʼ binni que lari. 24 Laguuyadxí ca cuervo:* qué rudxiibacame ne qué rindísacame cosecha, ne qué gápacame troja nin bodega, peru rudii Dios ni gócame. ¿Ñee cadi jma risácatu que ca pájaru la? 25 ¿Ñee nuu tobi de laatu zanda cuʼ ti codo* lu xquendanabani pur chuʼ xizaa la? 26 Yanna, pa nin nga qué zanda gúnitu, neca ti cosahuiiniʼ si ni, ¿xiñee chuʼtu xizaa pur xcaadxi cosa yaʼ? 27 Laguuyadxí modo rigaa ca liriu. Qué rúnicani dxiiñaʼ nadipaʼ ne qué riguíbacani; peru gábecaʼ laatu nin Salomón qué ñacu lari sicarú casi laacani, neca gupa stale cosa risaca. 28 Yanna, pa zacá rudii Dios ni gacu ca yagahuiiniʼ rigaa lu layú, ni nagáʼ yannadxí ne guixíʼ maʼ guilá lu bele, ¡jmaruʼ si nuu razón para gudiibe ni gácutu, guizáʼ huaxiéʼ fe nápatu, binni caʼ! 29 Nga runi, cadi* guyúbitu xi goto o xi guetu, ne maʼ cadi chuʼ xhaatatu xizaa. 30 Nga nga ni jma rucaa ique binni de xcaadxi nación nuu lu guidxilayú guyubi, peru nanna Bixhózetu caquiiñetu guiráʼ ni. 31 Nga runi, cadi gusaana de guyúbitu Reinu ne óraque zacaatu guiráʼ ca cosa riʼ.

32 »Cadi guidxíbitu, grupuhuiiniʼ de dendxuʼ, purtiʼ racalaʼdxiʼ Bixhózetu gudii laatu Reinu. 33 Lagutoo ca cosa stitu ne lagacané ca pobre.* Laguni bolsahuiiniʼ ni qué riuxe para bueltu, ti tesoro ni qué zará guibáʼ, ra qué ziuu gubaanaʼ ne qué zacá bandaa ni. 34 Purtiʼ ra nuu tesoro stitu, racaca nuu ladxidoʼto.

35 »Lachuu listu* ne lagacu xhábatu, ne laucaaguí lámpara stitu; 36 lagaca casi ca hombre ni cabeza guibiguetaʼ xpixuaanacaʼ de ti guendaxheelaʼ para guxhélecaʼ ora guedandabe ne guxhidxinabe ra puertaʼ. 37 ¡Ziecheʼ ca mozo que pa nexhenacaʼ ora guedandá xpixuaanacaʼ! Gábecaʼ laatu zácube lari para guni servirbe, zucuibe* laacaʼ ruaa mexaʼ ne zadxíñabe para guni servirbe laacaʼ. 38 Ne pa gueedabe galaa gueelaʼ,* o nacándaruʼ,* ne gúʼyabe laacaʼ nuucaʼ listu la? ¡ziuucaʼ nayecheʼ! 39 Peru laganna ndiʼ: pa ñanna dueñu stiʼ ti yoo pora ñeeda ti gubaanaʼ ra lidxi la? qué nudii lugar ñuube ra lidxi. 40 Ngaca nga laatu, lachuu listu, purtiʼ ti hora ni cadi lica caníʼ íquetu zeeda Xiiñiʼ Hombre».*

41 Óraque ná Pedro: «Señor, ¿ñee para laasidu nga caguíxheluʼ ejemplu riʼ la? o para guiráʼ ca binni riʼ?». 42 Para ná Señor: «¿Tuu nga ni dxandíʼ naca mayordomo ni runi jneza,* ni nuu xpiaaniʼ, ni chigusaana xpixuaanaʼ laa para guʼyaʼ ca ni runi dxiiñaʼ ndaaniʼ lidxi ne gudii guendaró biaʼ caquiiñecabe ne órapeʼ caquiiñecabe ni yaʼ? 43 ¡Ziecheʼ mozo que ora gueeda xpixuaanaʼ, pa cayuni ni gúdxibe laa guni! 44 Dxandíʼ peʼ cayabeʼ laatu: zusaana xpixuaanaʼ laa para guʼyaʼ guiráʼ ni napa. 45 Peru pa chuʼ dxi guiníʼ mozo que ndaaniʼ ladxidóʼ “Candaaruʼ para gueeda xpixuaanaʼ” ne guzulú cuʼ golpe ca esclavu ne ca criada que, ne gó ne gueʼ ne xhudxi, 46 zeeda xpixuaanaʼ mozo que ti dxi ni cadi cabeza ne ti hora ni qué ganna, ne guizáʼ naná modo guni castigarbe laa ne zaguube laa lade ca binni ni qué ruzuubaʼ stiidxaʼ Dios. 47 Mozo ni biene xi racalaʼdxiʼ xpixuaanaʼ guni, peru qué ñuu listu o qué ñuni ni gunábabe laa la? zaguucabe stale golpe laa. 48 Peru mozo ni qué ñene xi ná xpixuaanaʼ, ne biʼniʼ cosa ni runi merecer cúʼcabe golpe laa la? huaxiéʼ golpe zaguucabe laa. Purtiʼ guiráʼ ni gucuaa stale la? stale zanábacabe laa, ne ni biʼniʼ encargárcabe laa stale la? zanábacabe laa jma de biaʼ rinábacabe laa.

49 »Beeda ucaaguieeʼ ti bele ndaaniʼ guidxilayú, ne pa maʼ cá guí ni, ¿xiruʼ ndiʼ racalaʼdxeʼ yaʼ? 50 Peru nuu ti bautismo ra naquiiñeʼ chuaanisaʼ, ¡ne nuu ti yuubaʼ ladxiduáʼ dede qué gaca cumplir ni! 51 ¿Ñee rábitu bedanduaaʼ paz ndaaniʼ guidxilayú la? Coʼ, sínuque bedaguneʼ dividir. 52 Purtiʼ dede yannadxí para delante, ziuu división ndaaniʼ ti yoo ra nuu gaayuʼ binni: chonna contra chupa ne chupa contra chonna. 53 Ziuucabe divididu: zucaalú hombre bixhoze ne zucaalú bixhoze laa, zucaalú gunaa jñaa ne zucaalú jñaa laa, zucaalú gunaa xuaalidxi ne zucaalú xuaalidxi laa».

54 De raqué laaca gúdxibe ca binni que: «Ora gúʼyatu guiasa ti za neza oeste la? nagueendaca riniʼtu “Zeeda ti tormenta”, ne dxandíʼ raca ni. 55 Ne ora gúʼyatu gundubi ti bi nisa, riniʼtu: “Zaca nandáʼ”, ne dxandíʼ raca ni. 56 Aque hipócrita laatu, nánnatu xi zazaaca pur modo rihuinni guidxilayú ne guibáʼ, peru ¿xiñee qué riénetu xi raca significar ni cayaca yanna riʼ pue? 57 ¿Xiñee qué riénetu xii nga ni naquiiñeʼ gúnitu pue? 58 Ora maʼ zineluʼ tuuxa ni cucaalú lii nezalú autoridad la? biʼniʼ stipa pur guni chaahuiluʼ problema napaneluʼ laabe laga zetu neza, para cadi chinebe lii nezalú juez, pacaa zutiidiʼ juez que lii lu náʼ guardia stiʼ tribunal, ne zuseguyoo guardia stiʼ tribunal que lii. 59 Cayabeʼ lii qué zareeluʼ de raqué pa qué quíxeluʼ dede últimu centavu».*

13 Ca dxi que gudxi chupa chonna binni nuu raqué Jesús biiti Pilato caadxi binni de Galilea ni cudii sacrificiu. 2 Óraque bicábibe laacaʼ: «¿Ñee rábitu bizaaca ca binni de Galilea ndiʼ purtiʼ jma nápacaʼ pecadu que xcaadxi binni xquídxicaʼ la? 3 Coʼ. Nga runi cayabeʼ laatu, pa qué gaca arrepentirtu la? laaca zanitilú guiratu. 4 O ca 18 binni gutiʼ ora biaba torre de Siloam luguiacaʼ, ¿ñee rábitu jma nápacabe pecadu que guiráʼ binni nabeza Jerusalén la? 5 Coʼ. Nga runi cayabeʼ laatu, pa qué gaca arrepentirtu la? laaca zanitilú guiratu, cásica binitilúcabe».

6 Óraque gudíxhebe ti ejemplu:* «Guyuu ti hombre napa ti yaga duʼgaʼ* lu layú uva stiʼ, ne yeyubi cuananaxhi luni, peru gastiʼ qué nidxela. 7 De raqué gúdxibe hombre runi dxiiñaʼ lu layú que: “Maʼ né ndiʼ chonna iza de redayubeʼ cuananaxhi lu yaga duʼgaʼ riʼ, ne gastiʼ qué ridxelaʼ. ¡Bisaba ni! ¿Xi para caroobaʼ ni lu layú riʼ pa cadi cudii ni cuananaxhi?”. 8 Para ná hombre que rabi laabe: “Señor, bisaana ni sti iza si, chindaaʼ ñee ni ne chiuchayaʼ ni abono. 9 Pa gudii ni cuananaxhi despué la? zaa zuhuaa ni; peru pa coʼ la? bisaba ni”».

10 Ti dxi cusiidiʼ Jesús ndaaniʼ tobi de ca sinagoga* dxi sábadu.* 11 Ne raqué nuu ti gunaa ni maʼ ziné 18 iza de huará pur ti demonio,* ne natigu* deche ne qué randa ruzuhuaa derechu. 12 Ora biʼyaʼ Jesús laabe, guyé ra nuube, ne ná: «Gunaa, maʼ bianda guendahuará stiluʼ». 13 Ne gudixhenáʼ luguiabe ne oraqueca bizuhuaabe derechu ne bisisácabe Dios. 14 Peru bidxiichi presidente stiʼ sinagoga que pur bisianda Jesús dxi sábadu, ngue runi gúdxibe ca binni que: «Nuu xhoopaʼ gubidxa para gaca dxiiñaʼ, nga runi latáʼ ca dxi ca para guiándatu, peru cadi gueedatu sábadu». 15 Peru bicabi Señor laabe: «Aque hipócrita laatu, ¿ñee qué ruxhéguetu toro o burru stitu ra cayó para chiugueʼtu nisa laame sábadu la? 16 Yanna, gunaa riʼ, xiiñiʼ Abrahán laa, ne maʼ raca 18 iza de nundiibi Binidxabaʼ laa, ¿ñee cadi jneza guiándabe de guendahuará stibe neca sábadu la?». 17 Ora guniʼbe ca diidxaʼ riʼ, bituí lú guiráʼ ca ni cucaalú laabe, peru biecheʼ guiráʼ ca binni nuu raqué pur guiráʼ ca cosa sicarú ni bíʼnibe.

18 Ne laaca gúdxibe laacaʼ: «¿Casi xii nga zeeda gaca Reinu stiʼ Dios,* ne xi zanda guchaagaʼ ni yaʼ? 19 Zeeda gaca ni casi ti biidxiʼ mostaza ni gucuaa ti hombre ne bidxiibaʼ ndaaniʼ leʼ* stiʼ. Peru ora maʼ gundani ni reeda gaca ni ti yaga naroʼbaʼ, ne biʼniʼ ca pájaru ni ripapa lídxicaʼ lu ca rama stini».

20 Ne guníʼ Jesús sti biaje: «¿Xi zanda guchaagaʼ Reinu stiʼ Dios?* 21 Zeeda gaca ni casi levadura ni gucuaa ti gunaa ne biguuchaʼ chonna medida roʼ* de harina. Guca si ngue la? guca fermentar guidubi naca cuba que».

22 Ne laga zeʼ Jesús Jerusalén, biuu ndaaniʼ guiráʼ ca guidxi ne ndaaniʼ ca guidxihuiiniʼ, canagusiidiʼ binni. 23 Óraque gunabadiidxaʼ ti hombre laabe: «Señor, ¿ñee chupa chonna si nga zalá la?». Para rábibe laacaʼ: 24 «Laguni stale stipa pur guiuutu ra puertaʼ nabéʼ, purtiʼ cayabeʼ laatu stale tu zacalaʼdxiʼ guiuu, peru qué zanda chuʼ. 25 Ora guiasa xpixuaanaʼ yoo ne uguu llave ra puertaʼ, ziaanatu fuera ne zuxhidxinatu ra puertaʼ que ne zaniʼtu: “¡Señor, bixheleʼ guiuʼdu!”. Peru zacábibe laatu: “Qué gannaʼ padé laatu”. 26 Óraque zaniʼtu: “Gudoʼdo ne bideʼdu nezaluluʼ, ne bisiidiluʼ ndaaniʼ ca calle principal stidu”. 27 Peru zábibe laatu: “Qué gannaʼ padé laatu. ¡Laguixeleʼ de naa, guiratu, binni ni qué runi ni jneza!”. 28 Racá nga gúʼnatu ne guquiichiʼ láyatu,* ora gúʼyatu Abrahán, Isaac, Jacob ne guiráʼ ca profeta lu Reinu stiʼ Dios,* peru laatu la? ziaanatu fuera. 29 Ne laaca zeeda binni de neza este ne de oeste, de ladu guiaʼ ne de ladu gueteʼ, ne zabicaʼ* ruaa mexaʼ lu Reinu stiʼ Dios.* 30 Lagucaadiaga ndiʼ: nuu de ca ni naca últimu zácacaʼ primé, ne ca ni nuu primé zácacaʼ últimu».

31 Ne hora queca bidxiña chupa chonna de ca fariseu laabe ne nacaʼ: «Guyé, biree de raríʼ, purtiʼ nuu Herodes guuti lii». 32 Para nabe rábibe laacaʼ: «Laché ne lagabi mañoso* ca: “Biiyaʼ, cabeeʼ demonio ne cusiandaʼ binni yannadxí ne laaca zuneʼ ni guixíʼ, ne zaluxeʼ lu guionna gubidxa”. 33 Peru naquiiñeʼ sayaʼ yannadxí, guixíʼ ne huidxe para chindayaʼ Jerusalén, purtiʼ qué zanda guuticabe ti profeta ndaaniʼ sti guidxi pa cadi ndaaniʼ guidxi Jerusalén. 34 Jerusalén, Jerusalén, ni ruuti ca profeta ne ruchá guié ca ni ruseendaʼ Dios ra nuu..., ¡panda biaje gucalaʼdxeʼ ñuneʼ reunir ca xiiñiluʼ cásica riguu bere ca xiiñiʼ xaʼnaʼ xhiaa! Peru qué ninatu. 35 ¡Laguuyaʼ! Ziaana lídxitu stubi ne zusaanacabe laatu. Gábecaʼ laatu maʼ qué zuuyarutu naa dede dxi guiniʼtu: “¡Lagusisaca ni zeeda lu lá* Jehová!”».*

14 Sti dxi biuu Jesús ra lidxi ti líder stiʼ ca fariseu dxi sábadu* para chitó. Peru cayuuyadxí guiráʼ ca ni nuu raqué laabe. 2 Ne nuu tobi hombre nezalube napa ti guendahuará ni nuchá guí náʼ ne ñee.* 3 Ngue runi gunabadiidxaʼ Jesús ca maestru de Ley ne ca fariseu: «¿Ñee zanda gusiándacabe tuuxa sábadu la? o coʼ?». 4 Peru nin ti diidxaʼ qué niniʼcaʼ. Para gunaazebe náʼ hombre que, bisiándabe laa, ne rábibe laa maʼ zanda chibíʼ. 5 Óraque gúdxibe laacaʼ: «Pa ñaba ti xiiñitu o ti toro stitu ndaaniʼ bizé dxi sábadu, ¿ñee cadi nagueendaca nibeetu laa la?». 6 Nin qué nidxélacaʼ xi nicábicaʼ.

7 Ne ora bidiibe cuenta cuyubi ca invitadu que ca lugar jma galán* para cuicaʼ la? bisiidibe ndiʼ laacaʼ:* 8 «Ora guni invitárcabe lii ti guendaró ra cayaca ti guendaxheelaʼ, cadi cuiluʼ* lugar jma galán.* Purtiʼ zándaca laaca guca invitar tuuxa jma risaca que lii. 9 Pacaa zeeda ni biʼniʼ invitar guirópatu que ne zabi lii: “Biasa para cuiʼ hombre riʼ”. Óraque zatuí luluʼ chitiluʼ lugar ra huaxiéʼ galán.* 10 Peru ora guni invitárcabe lii la? guyé ne gurí ra huaxiéʼ galán,* ti ora gueeda hombre ni biʼniʼ invitar lii que, gabi lii: “Xhamiguaʼ, gudáʼ ra jma galán riʼ”. Óraque zusisácabe lii nezalú xcaadxi invitadu. 11 Qué zusisaca Dios binni orgulloso, peru zusisácabe ca binni humilde».

12 Oraqueca gúdxibe hombre biʼniʼ invitar laabe que: «Ora gúniluʼ ti guendaró o ti guendaroxhí, cadi gusendacaaluʼ ca xhamíguluʼ, nin ca bíʼchiluʼ, nin ca pariente stiluʼ, nin ca vecinu stiluʼ ni napa bueltu. Pa guʼnuʼ ni, laaca zuni invitárcabe lii, ne racá nga quíxecabe lii. 13 Peru ora gúniluʼ ti guendaró, biʼniʼ invitar ca pobre, ca ni qué randa runiibi náʼ, ca ciegu ne ca ni nachiitaʼ ñee, 14 ne ziuuluʼ nayecheʼ, purtiʼ qué gápacabe ni quixenécabe lii. Peru zaguixe Dios lii dxi guiasa ca ni runi ni jneza».

15 Ora binadiaga tobi de ca invitadu que ni guniʼbe, rabi laabe: «Dichoso binni ni gó* lu Reinu stiʼ Dios».*

16 Para gudxi Jesús laabe: «Biʼniʼ tobi hombre ti guendaroxhí ne biʼniʼ invitar stale binni. 17 Ora gunda hora goxhícabe, biseendabe esclavu stibe chitidxi ca invitadu que: “Latáʼ, purtiʼ maʼ nuu guiráʼ ca cosa riʼ listu”. 18 Peru guiracaʼ, tobi pur tobi bireené pretextu. Primé que guníʼ: “Guzieeʼ ti layú ne naquiiñeʼ chiguuyaʼ ni; canabaʼ lii guni perdonarluʼ naa”. 19 Stobi ná: “Guzieeʼ gaayuʼ yunta* buey ne chiguuyaʼ laacame; canabaʼ lii guni perdonarluʼ naa”. 20 Ne stobi ná: “Deruʼ bichaganaʼyaʼ ne qué zanda chaaʼ”. 21 Para gudxi esclavu que guiráʼ ni xpixuaanaʼ. Guizáʼ bidxiichi xpixuaanabe, ne gudxi laabe: “Guyé nagueendaca ndaaniʼ ca calle principal ne ndaaniʼ ca callejón stiʼ guidxi riʼ, ne dané ca pobre ne ca ni qué randa runiibi náʼ ne ca ciegu ne ca ni nachiitaʼ ñee”. 22 Gupa si ratu, ná esclavu que rabi laabe: “Señor, maʼ bineʼ ni biʼniʼ mandarluʼ naa, peru nuuruʼ lugar”. 23 Para ná hombre que rabi esclavu stiʼ: “Guyé ndaaniʼ ca neza ca ne lade leʼ ne biʼniʼ obligar binni gueeda ti guidxá binni ra lidxeʼ. 24 Purtiʼ cayabeʼ laatu: nin tobi de ca hombre ni bineʼ invitar qué zuni prueba guendaroxhí ni bineʼ”».

25 Nanda stale binni Jesús, óraque bidxiguetalú ne gudxi laacabe: 26 «Pa gueeda tuuxa ra nuaaʼ peru qué gaca nanalaʼdxiʼ bixhoze, jñaa, xheelaʼ, ca xiiñiʼ, ca biʼchiʼ ne ca bizaʼnaʼ, dede né xpida la?* qué zanda gaca discípulo stinneʼ. 27 Ne tu qué guáʼ yaga* stiʼ ne gueeda nanda naa, qué zanda gaca discípulo stinneʼ. 28 Chitixheʼ ti ejemplu: pa gacalaʼdxiʼ tobi de laatu gucuí ti torre, ¿cadi zabibe primeru ne zuni calcularbe ca gastu stini ne gúʼyabe pa zugaanda xpuéltube para guilúxebe ni la? 29 Cadi málasi quíxhebe base stini peru qué guilúxebe ni, ne guiráʼ ca ni guʼyaʼ ni guni búrlacaʼ laabe 30 ne zaniʼcaʼ: “Bizulú si hombre riʼ torre riʼ, peru qué ñanda nunduuxeʼ ni”. 31 O ti rey ni chitindené sti rey, ¿ñee cadi zabibe primeru ne zanabadiidxabe pa zanda gudxiilube rey ni napa 20,000 soldadu pa laabe nápabe 10,000 soldadu si la? 32 Peru pa qué zanda tindenebe laa, zuseendabe ti grupu de embajador* stibe chinabaʼ paz laga zeeda rey que zitu. 33 Zaqueca nga laani, pa nuu tu qué naʼ gusaana guiráʼ ca cosa risaca stiʼ la? laganna dxichi qué zanda diʼ gaca discípulo stinneʼ.

34 »Aque galán nga zidi. Peru pa guniti zidi stipa stiʼ, ¿ximodo guibiguetaʼ sabor stini yaʼ? 35 Maʼ qué zaquiiñeʼ ni para guireeche ni layú nin para gaca ni abono, sínuque rusaʼbiʼ binni ni. Lagucaadiaga chaahuiʼ».*

15 Cadxiña ca ni runi cobrar impuestu ne ca pecador ra nuu Jesús para gucaadiágacaʼ laabe. 2 Ne cayuni criticar ca fariseu ne ca escriba laabe ne caniʼcaʼ: «Riuulaʼdxiʼ hombre riʼ guidxaaga ca pecador ne goné laacabe». 3 Óraque gudíxhebe ti ejemplu:* 4 «Pa ñapa tobi de laatu 100 dendxuʼ ne niniti tobi de laacame, ¿ñee cadi dxandíʼ nusaana 99 que lu desiertu ne niyubi ni biniti que dede ra nidxela laame la? 5 Ne ora nidxela laame, nudxiibaʼ laame xayanni ne ñuu nayecheʼ. 6 Ne ora nindá ra lidxi, nuseendacaa ca xhamigu ne ca vecinu stiʼ ne ñabi laacabe: “¡Laguiechené naa, purtiʼ maʼ bidxelaʼ dendxuhuiiniʼ stinneʼ ni biniti que!”. 7 Zacaca nga laani, jma ziuu guendanayecheʼ guibáʼ ora gaca arrepentir ti pecador que pur 99 binni runi ni jneza ni cadi caquiiñeʼ gaca arrepentir.

8 »O pa ñapa ti gunaa chii moneda de dracma,* ne nuniti tobi de laani, ¿ñee cadi nucaaguí ti lámpara ne nunduubaʼ ndaaniʼ lidxi ne nuyubi chaahuiʼ ni dede ra nidxela ni la? 9 Ne ora nidxela ni, nuseendacaa ca xhamiga ne ca vecina stiʼ ne ñabi laacabe: “¡Laguiechené naa, purtiʼ maʼ bidxelaʼ moneda de dracma ni biniteʼ que!”. 10 Zacaca nga laani, riecheʼ ca ángel stiʼ Dios ora gaca arrepentir ti pecador».

11 Óraque ná Jesús: «Biuu ti hombre napa chupa xiiñiʼ. 12 Para ná ni jma nahuiiniʼ que rabi bixhoze: “Apá, dané naa herencia ni raca caber naa”. Óraque gudiiziʼ hombre que ca cosa stiʼ lu guiropaʼ xiiñiʼ. 13 Gudiʼdiʼ si chupa chonna gubidxa, bitopa xiiñibe ni jma nahuiiniʼ que ca cosa stiʼ ne zeʼ ti guidxi zitu, raqué gudxite herencia stiʼ purtiʼ bibani modo ná ique.* 14 Ne dxi maʼ gudxítebe guiráʼ ni, biuu ti hambre ndaaniʼ guidubi naca guidxi que, ne bizulú biaadxaʼ ni iquiiñebe. 15 Dede gunábabe dxiiñaʼ ti binni de guidxi que, ne laa biseendaʼ laabe lu ca layú stiʼ para chigápabe bihui. 16 Ne racaláʼdxibe gobe ni cayó ca bihui que ora maʼ candaanabe, peru guirutiʼ qué rudii laabe gastiʼ.

17 »Ora beeda xpiaanibe, guniʼbe: “¡Panda trabajador napa bixhozeʼ de runi sobra ni rocaʼ,* ne naa cayateʼ de hambre raríʼ! 18 Zabiguetaʼ ne ziaaʼ ra nuu bixhozeʼ. Zabeʼ laa: «Apá, maʼ bicheeniaʼ Dios* ne maʼ bicheeniaʼ lii. 19 Maʼ qué runeʼ merecer gápaluʼ naa casi xiiñiluʼ. Biʼniʼ tratar naa casi tobi de ca trabajador stiluʼ»”. 20 Para biásabe, ne zebe ra lidxi bixhózebe. De zíturuʼ zeedabe, biiyaʼ bixhózebe laabe, biá laabe, bixooñeʼ ne gudiidxi laabe ne bidii bixiduʼ laabe. 21 Óraque gúdxibe bixhózebe: “Apá, maʼ bicheeniaʼ Dios* ne maʼ bicheeniaʼ lii. Maʼ qué runeʼ merecer gápaluʼ naa casi xiiñiluʼ”. 22 Peru gudxi bixhózebe ca esclavu stiʼ: “¡Lagaca purá! Latané ti lari ziuulaʼ, tobi ni jma galán ne laugacu ni laabe. Lacuu ti aníu nabe ne lagucaa elaguidi ñeebe. 23 Ne latané torohuiiniʼ ni jma naróʼ que, laguuti laame, guidoʼno ne guni celebrarnu purtiʼ maʼ bibiguétabe, 24 purtiʼ guti xiiñeʼ riʼ peru maʼ bibánibe sti biaje, binítibe peru maʼ bidxélabe”. Ne guyuucabe nayecheʼ.

25 »Peru xiiñibe huaniisi que nuu lu layú. Laga zedadxiña ra lidxi, binadiaga caxidxi saa ne biiyaʼ cuyaacabe. 26 Ngue runi bicaarídxibe tobi de ca mozo que ne gunabadiidxabe laa xi cayaca raqué. 27 Para ná rabi laabe: “Maʼ biguetaʼ bíʼchiluʼ ne nazaaca nuu, nga runi cayuni celebrar bixhózeluʼ ne maʼ biiti torohuiiniʼ ni jma naróʼ que”. 28 Peru bidxiichi xiiñibe ni huaniisi ne qué niná ñuu. Para biree bixhoze ne biʼniʼ rogar laa chuʼ. 29 Óraque ná rabi bixhoze: “Biiyaʼ, maʼ panda iza de cayuneʼ xhiiñaluʼ casi ti esclavu, qué huayuu dxi gucheeniaʼ lii, ne qué huayuu dxi gudiiluʼ naa nin ti chivuhuiiniʼ para gahuaniaʼ ca xhamiguaʼ. 30 Peru casi peʼ bedandá xiiñiluʼ riʼ, ni gudxite guiráʼ ni bidiiluʼ laa luguiáʼ ca prostituta, biitiluʼ torohuiini ni jma naróʼ que para laa”. 31 Para ná bixhózebe rabi laabe: “Xiiñeʼ, qué huayuu dxi gusaanaluʼ naa, ne laaca stiluʼ guiráʼ ni napaʼ riʼ. 32 Peru naquiiñeʼ guni celebrarnu purtiʼ maʼ bibiguétabe ne chuʼnu nayecheʼ, purtiʼ guti bíʼchiluʼ peru yanna maʼ nabánibe. Binítibe ne yanna maʼ bidxélabe”».

16 Ne laaca gudxi Jesús ca discípulo stiʼ: «Biuu ti hombre ricu napa ti mayordomo.* Guluucabe xqueja mayordomo que purtiʼ gudxite guiráʼ ni napa xpixuaanaʼ. 2 Para biseendacaa hombre ricu que laabe, ne gudxi laabe: “¿Xii ndiʼ nácabe cayúniluʼ pue? Biʼniʼ entregar cuenta de ximodo caquiiñeluʼ bueltu stinneʼ, purtiʼ maʼ qué zudieeʼ lugar gápaluʼ ra lidxeʼ”. 3 Óraque ná mayordomo que ndaaniʼ ladxidóʼ: “¿Xi guneʼ yanna? Maʼ qué naʼ xpixuaanaʼ gacaʼ mayordomo stiʼ. Maʼ qué gapaʼ stipa para guneʼ dxiiñaʼ layú ne rituí luaʼ guinabaʼ guna. 4 ¡Ah!, maʼ nannaʼ xi guneʼ, ti ora gusaana de gacaʼ mayordomo, chuʼ tu guidxaagalú naa ra lidxi”. 5 Óraque biseendacaabe cada tobi de ca ni nuzaabiʼ xpixuaanabe. Gunabadiidxabe primé que: “¿Pabiáʼ nuzaabiluʼ xpixuaanaʼ?”. 6 Para ná rabi laabe: “Nuzaabeʼ 100 medida* aceite de oliva”. Para gudxi mayordomo que laabe: “Raríʼ nuu guiʼchiʼ ra cá pabiáʼ nuzaabiluʼ. Gurí ne nagueendaca bicaa 50”. 7 De raqué gunabadiidxabe stobi ni nuzaabiʼ: “¿Lii yaʼ? ¿Pabiáʼ nuzaabiluʼ?”. Para ná rabi laabe: “Nuzaabeʼ 100 medida roʼ* de trigu”. Para gudxi mayordomo que laabe: “Raríʼ nuu guiʼchiʼ ra cá pabiáʼ nuzaabiluʼ. Bicaa 80”. 8 Bisisaca xpixuaanaʼ mayordomo que laa, neca qué ñuni ni jneza, purtiʼ bisihuinni nuu xpiaaniʼ. Ca binni nuu lu guidxilayú riʼ* rusihuínnicaʼ jma nuu xpiaanicaʼ que ca xpinni Dios* pur modo runi tratarcaʼ ca binni de generación sticaʼ.

9 »Ne laaca cayabeʼ laatu: laiquiiñeʼ ca cosa risaca ni nápatu lu guidxilayú malu riʼ para gápatu xhamígutu, ti ora maʼ birá ni la? idxagalúcabe laatu ra chindeza stale binni para siempre. 10 Binni ni gaca fiel lu caadxi cosa la? laaca zaca fiel lu stale cosa, ne ni qué gaca fiel lu caadxi cosa la? laaca qué zaca fiel lu stale cosa. 11 Nga runi, pa qué huayácatu fiel né ca cosa risaca nuu lu guidxilayú malu riʼ, ¿tu gapa confianza laatu para gápatu ca cosa ni dxandíʼ risaca ya’? 12 Ne pa qué huayácatu fiel ora riquiiñetu stiʼ binni, ¿tuu ndiʼ gudii laatu xiixa yaʼ? 13 Nin ti binni qué zanda gaca esclavu stiʼ chupa xpixuaanaʼ; purtiʼ zaca nanaláʼdxibe tobi ne zannaxhiibe stobi, o zacánube tobi ne zuni despreciarbe stobi. Qué zanda gácatu esclavu stiʼ Dios ne laaca gácatu esclavu stiʼ Bidxichi».*

14 Ora binadiaga ca fariseu —ca ni nadxii bueltu— guiráʼ ca cosa riʼ, bíʼnicaʼ despreciu laabe pur modo biʼniʼ lucaʼ. 15 Para ná Jesús rabi laacaʼ: «Laatu nga ca ni ná runi ni jneza nezalú binni, peru runibiáʼ Dios ladxidoʼto. Purtiʼ ni risaca para binni la? qué iquiiñeʼ ni para Dios.

16 »Ley ne ca Profeta nga yenanda binni ante gueeda Juan. Ne dede dxi que, cayuíʼcabe ca noticia galán de Reinu stiʼ Dios,* ne guiráʼ clase binni cayaca nagana para laa ugaanda ni. 17 Dxandíʼ peʼ, jma fácil tidiʼ guibáʼ ne guidxilayú que guiaana ti letra ni jma nabiuxe de Ley sin gaca cumplir.

18 »Guiráʼ hombre gaca divorciar de xheelaʼ ne guichaganáʼ sti gunaa la? maʼ guendarapa jnadxii* ngue, ne tutiica guichaganáʼ ti gunaa ni maʼ guca divorciar de xheelaʼ la? maʼ guendarapa jnadxii ngue.

19 »Biuu ti hombre ricu, puru si lari sicarú de color moradu* racu ne lari de lino, ne guiráʼ dxi riuube nayecheʼ pur guiráʼ luju nápabe. 20 Peru nabé rié ti hombre láʼ Lázaro, ni rinabaʼ guna, ra puertaʼ lídxibe ne dxaʼ guiʼdxuʼ* ladi 21 ne racaláʼdxibe gobe xiixa ni riaba xaʼnaʼ mexaʼ stiʼ hombre ricu que. Ya, dede reeda biʼcuʼ ne rixupi lu ca guiʼdxuʼ que. 22 Ra gudiʼdiʼ tiempu, guti hombre ni rinabaʼ guna que ne yené ca ángel laa cueʼ Abrahán.*

»Ne laaca guti hombre ricu que ne bicaachicabe laa. 23 Ne dede ndaaniʼ Baʼ,* ra cayacaná, gundisaʼ lú ne de zitu biiyaʼ nuu Lázaro cueʼ Abrahán. 24 Ngue runi bicaabe ridxi laa: “Abrahán bixhozeʼ, biá naa* ne biseendaʼ Lázaro para ugadxe punta bicuinináʼ ne usigaandaʼ ludxeʼ, purtiʼ cayacanaʼyaʼ lu bele riʼ”. 25 Peru gudxi Abrahán laabe: “Xiiñeʼ, bietenalaʼdxiʼ gúpaluʼ stale cosa galán dxi bibániluʼ, peru Lázaro nabé biʼniʼ sufrir. Yanna maʼ gutadxí ladxidóʼ raríʼ peru lii cayacanaluʼ. 26 Ne nuu xiixa ni nuxheleʼ laanu, ca ni gacalaʼdxiʼ guiree de raríʼ ne cheʼ ra nuutu la? qué zanda diʼ guni ni, ne ca binni ni nuu ra nuutu la? qué zanda gueeda ra nuudu”. 27 Óraque ná ricu que: “Pa zacá ni la? bixhozeʼ, rinabaʼ lii, guseendaluʼ laabe ra lidxi bixhozeʼ, 28 purtiʼ napaʼ xcaayuʼ bicheʼ. Para quixhenabe laacaʼ ti cadi guiuucaʼ lugar ra racanácabe riʼ”. 29 Peru Abrahán guníʼ: “Nápacabe Moisés ne ca Profeta; gucaadiágacabe laacaʼ”. 30 Óraque guníʼ ricu que: “¡Coʼ, Abrahán bixhozeʼ! Peru pa guiree tobi de lade ca gueʼtuʼ ne cheʼ ra nuucabe la? zaca arrepentírcabe”. 31 Peru ná Abrahán rabi laa: “Pa nin Moisés ne ca Profeta qué gucaadiágacabe la? laaca qué zucaadiágacabe binni guiasa de lade gueʼtuʼ”».

17 Para ná Jesús rabi ca discípulo stiʼ: «Siempre ziuu ni gucaa stobi guchee.* Peru ¡pobre si de binni ni gucaa stobi guchee! 2 Jma galán para laa nugaandacabe ti guié molinu yanni ne nusábacabe laa ndaaniʼ nisadóʼ, que gucaa tobi de ca nahuiiniʼ riʼ guchee.* 3 Lachuu cuidadu laatu. Pa guni cometer bíʼchiluʼ* ti pecadu, gudxi laa paraa cuchee. Pa gaca arrepentir biʼniʼ perdonar laa. 4 Ne pa gadxe biaje gúnibe lii xiixa ti dxi ne gadxe biaje gueedabe ra nuuluʼ ne gábibe lii “Nuaaʼ arrepentidu”, napa xidé guni perdonarluʼ laabe».

5 Óraque gunabaʼ ca apóstol que Señor: «Dané laadu jma fe». 6 Para ná Señor: «Pa ñápatu fe biaʼ ti biidxiʼ mostaza, ñanda ñábitu yaga* riʼ “¡Biaaxha dede xcu ne bizuhuaa ndaaniʼ nisadóʼ!”, ne nuzuubaʼ ni stiidxatu.

7 »Pa ñapa tobi de laatu ti esclavu ni cucaa surcu o cayapa dendxuʼ, ¿ñee ñábibe laa ora nibiguetaʼ de lu layú: “Gudáʼ ruaa mexaʼ nagueenda ne gudó” la? 8 ¿Cadi dxandíʼ ñábibe laa: “Biʼniʼ xiixa gahuaxhieeʼ, gucuaa mandil stiluʼ ne biʼniʼ tender naa dede ora guiluxe gahuaʼ ne gueeʼ, oracaruʼ maʼ zanda goloʼ ne gueluʼ” la? 9 Qué zudiibe xquixe peʼ esclavu que pur biʼniʼ ni gúdxibe laa guni, ¿njaʼ? 10 Zacaca nga laatu, ora maʼ bíʼnitu guiráʼ ni gúdxicabe laatu gúnitu la? laguiníʼ: “Nácadu esclavu ni qué runi merecer gastiʼ.* Ni maʼ bínidu ca nga ni naquiiñeʼ gúnidu”».

11 Ne ra zeʼ Jesús Jerusalén, gudiʼdiʼ entre Samaria ne Galilea. 12 Ne ora ziyuube ndaaniʼ ti guidxihuiiniʼ, bidxaagalú chii hombre napa lepra laabe, peru bizuhuaacaʼ de zitu. 13 Ne bicaacaʼ ridxi laabe: «¡Jesús, Maestru, biá* laadu!». 14 Ora bíʼyabe ca hombre que, guniʼbe: «Laché, guʼyaʼ ca sacerdote laatu». Ne laga zecaʼ neza, biándacaʼ. 15 Ne ora biʼyaʼ tobi de laacabe maʼ bianda, bibiguetaʼ ne cucaa ridxi, cusisaca Dios. 16 Ne bizuxibi xañee Jesús, dede gundeteʼ ique layú ne bidii xquixe peʼ laabe. Ne samaritanu hombre que. 17 Óraque ná Jesús: «¿Ñee cadi chii nga bianda la? Yanna, ¿gunáʼ xcaʼ que yaʼ? 18 ¿Ñee ninruʼ stobi qué nibiguetaʼ para nusisaca Dios, sínuque hombre si de sti guidxi* riʼ la?». 19 Para ná Jesús rabi laa: «Biasa ne guyé; fe stiluʼ nga bisianda lii».

20 Ora gunabadiidxaʼ ca fariseu Jesús padxí gueeda Reinu stiʼ Dios,* bicábibe laacaʼ: «Ora gueeda Reinu stiʼ Dios, qué zeeda ni ti modo para guʼyaʼ binni ni. 21 Laaca qué zaníʼ binni “¡Laguuyaʼ, raríʼ nuu ni!” o “¡Raricaʼ nuu ni!”. Purtiʼ, laguuyaʼ, nuu Reinu stiʼ Dios* ládetu».

22 Óraque gudxi Jesús ca discípulo que: «Zedandá dxi zuni deseartu gúʼyatu tobi de ca dxi stiʼ Xiiñiʼ Hombre,* peru qué zuuyatu ni. 23 Ne zábicabe laatu: “¡Laguuyaʼ, raricaʼ nuube!” o “¡Laguuyaʼ, raríʼ nuube!”. Cadi guiree guxooñetu ne chinándatu laacaʼ.* 24 Purtiʼ cásica ruzaaniʼ xpiaaniʼ rayu dede ti ladu guibáʼ hasta sti ladu, zacaca nga zaca né Xiiñiʼ Hombre* dxi stiʼ. 25 Peru primeru naquiiñeʼ guni sufrirbe stale ne zucaanáʼ generación riʼ laabe. 26 Ne cásica guca ca dxi stiʼ Noé, zacaca zaca ni ca dxi stiʼ Xiiñiʼ Hombre:* 27 cayó ca binni que, cayeʼcaʼ, cachaganáʼ ca hombre ne ca gunaa... dede dxi biuu Noé ndaaniʼ arca, beeda Diluvio que ne binduuxeʼ guiracaʼ. 28 Laaca zaca ni cásica guca ca dxi stiʼ Lot. Cayó ca binni que, cayeʼcaʼ, caziʼcaʼ, cutoocaʼ, cayúnicaʼ dxiiñaʼ layú, cucuicaʼ yoo... 29 Peru dxi biree Lot de Sodoma, biaba guí ne azufre de guibáʼ ne binduuxeʼ guiracaʼ. 30 Zacaca nga zaca ni dxi guihuinni Xiiñiʼ Hombre.*

31 »Ne dxi que, ni dxiʼbaʼ ique yoo peru nuu ca cosa stiʼ ndaaniʼ lidxi la? cadi guiete chitopa ni; ne zaqueca ni nuu lu layú, cadi ibiguetaʼ chicaa ni bisaana ra lidxi. 32 Laguietenalaʼdxiʼ de xheelaʼ Lot. 33 Tu gacalaʼdxiʼ gulá xpida zuniti ni, peru tu guniti ni zulá ni. 34 Cayabeʼ laatu, gueelaʼ que ziuu chupa binni lu ti cama: zié tobi, peru ziaana tobi. 35 Ziuu chupa gunaa cayuutuʼ lu ti molinu si: zié tobi, peru ziaana tobi». 36 * 37 Binadiagasicaʼ ni guniʼbe, gunabadiidxacaʼ laabe: «¿Paraa, Señor?». Laabe bicábibe laacaʼ: «Ra nexheʼ ti cuerpu la? raqué nga chuʼ ca bisiá».*

18 Óraque gudixhe Jesús ti ejemplu* para gusiene pabiáʼ risaca guni orárcabe siempre ne cadi guireecabe gana. 2 Gudxi laacabe: «Biuu ti juez ndaaniʼ ti guidxi, qué ridxibi Dios ne qué runi respetar binni. 3 Ne laaca nuu ti viuda ndaaniʼ guidxi que ni nabé rié ra nuube ne rabi laabe: “Biiyaʼ gaca justicia pur naa lu juiciu napaniaʼ binni ni cucaalú naa”. 4 Gudiʼdiʼ tiempu ne qué niná juez que ñacané laabe, peru despué guníʼ ndaaniʼ ladxidóʼ: “Neca qué ridxibeʼ Dios ne qué runeʼ respetar binni, 5 peru cumu caziñe viuda riʼ naa la? chiguuyaʼ gaca justicia pur laa, ti maʼ cadi gueeda guchiichi naa”». 6 Óraque ná Señor: «¡Laguuyaʼ si xi guníʼ juez ni qué runi ni jneza que! 7 Yanna, ¿ñee qué zuuyaʼ Dios gaca justicia pur ca binni ni maʼ gulí, ca ni rucaa ridxi laabe ridxíʼ ne huaxhinni ne rápabe paciencia laacaʼ la? 8 Gábecaʼ laatu zuuyabe gaca justicia pur laacaʼ nagueendaca. Peru, ora gueeda Xiiñiʼ Hombre,* ¿ñee zadxélabe fe riʼ lu guidxilayú la?».

9 Laaca gudíxhebe ejemplu riʼ para chupa chonna de ca ni runi laa jma nachaʼhuiʼ que xcaadxi ne ruuyacaʼ binni casi tuuxa ni qué risaca. 10 «Guyé* chupa hombre ndaaniʼ templu ziguni orar, tobi que fariseu ne stobi que runi cobrar impuestu. 11 Para bizuhuaa fariseu que ne cayuni orar ndaaniʼ ladxidóʼ. Caníʼ: “Cudieeʼ xquixe peʼ lii Dios, purtiʼ cadi nacaʼ casi xcaadxi binni: casi ni ribaʼnaʼ,* ni qué runi ni jneza, ni napa jnadxii...,* ne cadi nacaʼ casi ni runi cobrar impuestu riʼ. 12 Chupa biaje lu ti semana runeʼ ayunar ne rudieeʼ décima parte de guiráʼ ni runeʼ ganar”. 13 Peru de zitu zuhuaa hombre runi cobrar impuestu que, ne qué lica naʼ guindisaʼ lú guibáʼ, sínuque cagapa xpechu ne caníʼ: “Biá* naa, Dios, purtiʼ nacaʼ pecador”. 14 Cayabeʼ laatu ora bibiguetaʼ* hombre que ra lidxi, bihuinni jma nachaʼhuiʼ que fariseu que. Purtiʼ qué zusisaca Dios binni orgulloso, peru zusisácabe ca binni humilde».

15 Laaca bedané binni xiiñiʼ ra nuu Jesús para quixhenabe luguiacaʼ.* Peru ora biʼyaʼ ca discípulo que ni, gudindenecaʼ ca binni que. 16 Peru Jesús gunabaʼ guedanécabe ca baʼduhuiiniʼ que ra nuu ne guníʼ: «Lagudii lugar gueeda ca xcuidihuiiniʼ ca ra nuaaʼ. Cadi gucueezatu laacabe, purtiʼ stiʼ ca ni naca casi laacabe nga Reinu stiʼ Dios.* 17 Gábecaʼ laatu, ni qué guicaa Reinu stiʼ Dios* casi ti xcuidihuiiniʼ la? qué ziuu luni».

18 Óraque gunabadiidxaʼ ti gobernante laabe: «Maestru chaʼhuiʼ, ¿xi naquiiñeʼ guneʼ para guicaaʼ guendanabani ni qué zaluxe?». 19 Para ná Jesús rabi laabe: «¿Xiñee cayaʼbuʼ naa Maestru chaʼhuiʼ? Guirutiʼ nga nachaʼhuiʼ, sínuque Dios si. 20 Maca runibiaʼluʼ ca mandamientu riʼ: cadi gápaluʼ jnadxiiluʼ,* cadi guutiluʼ, cadi cuánaluʼ, cadi gudiiluʼ falsu testimonio, biʼniʼ respetar* bixhózeluʼ ne jñaaluʼ». 21 Óraque guniʼbe: «Huayuneʼ guiráʼ ndiʼ dede dxi nahuiineʼ». 22 Ora binadiaga Jesús ni guniʼbe, gudxi laabe: «Sti cosa si cayaadxaʼ lii: bitoo guiráʼ ni nápaluʼ ne gudiiziʼ bueltu stini lú ca pobre, ne zápaluʼ tesoro guibáʼ. Despué gudáʼ ne dananda naa». 23 Ora binadiaga hombre que ndiʼ, guizáʼ guyuu triste purtiʼ nabé ricu laa.

24 Biiyadxí Jesús laabe ne guníʼ: «¡Guizáʼ nagana nga chuʼ ca ni napa bueltu lu Reinu stiʼ Dios!* 25 Jma fácil tidiʼ ti camellu xaʼnaʼ ti aguxaʼ ni ridibané que chuʼ ti ricu lu Reinu stiʼ Dios».* 26 Ca ni binadiaga ndiʼ la? guniʼcaʼ: «Yanna, ¿tuu nga zanda guilá yaʼ?». 27 Para nabe: «Ca cosa ni nagana para binni la? cadi nagana ni para Dios». 28 Óraque gudxi Pedro laabe: «Peru, biiyaʼ, maʼ bisaanadu guiráʼ cosa stidu para guedanándadu lii». 29 Para ná Jesús rabi laacabe: «Gábecaʼ laatu, guiráʼ tu gusaana lidxi, xheelaʼ, biʼchiʼ, bizaʼnaʼ, bixhoze o xiiñiʼ pur Reinu stiʼ Dios la?* 30 zacaa jma stale tiempu riʼ, ne lu ca dxi* ni zeeda ca, zacaa guendanabani ni qué zaluxe».

31 Óraque guleechú Jesús ca Doce que ne gudxi laacabe: «Laguuyaʼ, ziuunu* Jerusalén ne zaca cumplir guiráʼ ni bicaa ca profeta de Xiiñiʼ Hombre.* 32 Zuni entregárcabe laabe lu náʼ ca hombre de xcaadxi guidxi,* zuni búrlacabe laabe, zuninácabe laabe ne zuchá xhínnicabe lube. 33 Ne despué de cuʼcaʼ chicote laabe, zuuticaʼ laabe, peru ziásabe lu guionna gubidxa». 34 Peru qué ñene ca apóstol que xi significadu napa guiráʼ ndiʼ, purtiʼ bigaachiʼ ca diidxaʼ riʼ para laacaʼ, ne cadi cayénecaʼ ni guniʼbe.

35 Yanna, ra ziyuu Jesús Jericó, zuba ti ciegu uriá neza, canabaʼ guna. 36 Cumu binadiágabe zidiʼdiʼ stale binni raqué la? gunabadiidxabe xi cayaca. 37 Para gúdxicabe laabe: «¡Zidiʼdiʼ Jesús de Nazaret racá!». 38 Ora gúnnabe ni, bicaabe ridxi: «¡Jesús, Xiiñiʼ David, biá* naa!». 39 Ca ni zeʼ delante gudindenecaʼ laabe ne gúdxicaʼ laabe maʼ cadi guiniʼbe. Peru jmaruʼ si cucaabe ridxi: «¡Xiiñiʼ David, biá* naa!». 40 Para bizuhuaadxí Jesús ne biʼniʼ mandar chinécabe hombre que ra nuu. Ora bidxiña hombre que, gunabadiidxaʼ Jesús laa: 41 «¿Xi racalaʼdxuʼ guneʼ pur lii?». Para ná: «Señor, racalaʼdxeʼ guuyaʼ sti biaje». 42 Ngue runi gudxi Jesús laabe: «Maʼ zanda gúʼyaluʼ sti biaje; fe stiluʼ nga bisianda lii». 43 Ne oraqueca biiyabe sti biaje, zinándabe Jesús ne cusisácabe Dios. Ne ora biʼyaʼ guidubi guidxi que ni guca, laaca cusisácacaʼ Dios.

19 De raqué biuu Jesús Jericó ne zidiʼdiʼ ndaaniʼ guidxi que. 2 Raqué nuu ti hombre láʼ Zaqueo. Ti jefe stiʼ ca ni runi cobrar impuestu. Ne nabé ricu laa. 3 Racalaʼdxiʼ hombre que guʼyaʼ tuu nga Jesús. Peru qué ganda guʼyaʼ laabe, purtiʼ stale binni nuu raqué ne purtiʼ chaparru laa. 4 Para bixooñeʼ ne gudiʼdiʼ delante, gudxiʼbaʼ lu ti yaga duʼgaʼ* para guʼyaʼ Jesús, purtiʼ mayaca tidiʼ neza raqué. 5 Ora yendá Jesús raqué, biiyadxí luguiáʼ, ne gudxi laabe: «Zaqueo, biete nagueenda, purtiʼ napaʼ xidé guiaanaʼ ra lídxiluʼ yannadxí». 6 Nagueendaca biete ne biecheʼ guluu laabe ra lidxi. 7 Ne ora biʼyaʼ ca binni que ndiʼ, cayuni criticarcaʼ laabe ne caniʼcaʼ: «Biuube de biuuzaʼ ra lidxi ti pecador». 8 Óraque bizuhuaa Zaqueo ne rabi Señor: «Señor, zudieeʼ galaa de ni napaʼ ca pobre, ne ni gulanaʼ stiʼ la?* zudxiguetaʼ stiʼ tapa biaje». 9 Para ná Jesús: «Yannadxí maʼ bilá Dios hombre riʼ, ne zaqueca familia stiʼ, purtiʼ laaca xiiñiʼ Abrahán laa. 10 Purtiʼ beeda Xiiñiʼ Hombre* para guyubi ne gulá ni maʼ biniti».

11 Laga cucaadiaga ca binni que ca diidxaʼ riʼ, gudíxhebe sti ejemplu,* purtiʼ nuube gaxha de Jerusalén ne caníʼ íquecaʼ mápeca chiguuya binni Reinu stiʼ Dios.* 12 Óraque guniʼbe: «Biree ti hombre, xiiñiʼ ti rey, zeʼ ti guidxi zitu para guni nombrárcabe laa rey ne ibiguetaʼ. 13 Ne biseendacaabe chii de ca esclavu stibe, bidiibe laacaʼ chii mina* ne gúdxibe laacaʼ: “Laguni negocio né ca mina riʼ dede ora guendaʼ”. 14 Peru nanalaʼdxiʼ ca binni xquídxibe laabe, ngue runi biseendacaʼ ti grupu de embajador* ra zebe que para guiniʼcaʼ: “Qué racaláʼdxidu gaca hombre riʼ rey ne guni mandar laadu”.

15 »Gudiʼdiʼ si tiempu, ora bibiguétabe despué de maʼ guca nombrarbe rey, biseendacaabe ca esclavu ni bidiibe bueltu* stibe para gúʼyabe pagala biʼniʼ ganarcaʼ ra bíʼnicaʼ negocio. 16 Óraque bidxiña primé que ne ná rabi laabe: “Señor, biʼniʼ ganar mina stiluʼ chii mina”. 17 Para rábibe laa: “¡Jneza bíʼniluʼ, esclavu chaʼhuiʼ! Cumu gúcaluʼ fiel lu ti cosa nabé nahuiiniʼ la? zacaaluʼ autoridad luguiáʼ chii guidxi”. 18 De raqué beeda guiropa que ne ná: “Señor, biʼniʼ ganar mina stiluʼ gaayuʼ mina”. 19 Ne laaca gúdxibe esclavu que: “Zacaaluʼ gaayuʼ guidxi”. 20 Peru beeda stobi ne ná: “Señor, raríʼ nuu mina stiluʼ, bicaacheʼ ni ndaaniʼ ti bayuʼ. 21 Bidxibeʼ lii, purtiʼ nácaluʼ ti hombre naduxhuʼ, ribeeluʼ bueltu ni qué ñuni depositarluʼ ne rindísaluʼ cosecha ra qué ñúniluʼ dxiiñaʼ”. 22 Para bicabi rey que laabe: “Pur ni caniʼluʼ cayuneʼ juzgar lii, esclavu malu. ¿Entonce nannuʼ nacaʼ ti hombre naduxhuʼ, ribeeʼ bueltu ni qué ñuneʼ depositar ne rindisaʼ cosecha ra qué ñuneʼ dxiiñaʼ la? 23 Yanna, ¿xiñee qué niguuluʼ bueltu stinneʼ* ra bancu yaʼ? Ti ora nibiguetaʼ, nibeeʼ ni né interés stini”.

24 »Óraque gúdxibe ca ni zuhuaa raqué: “Lagaxha laabe mina ca ne lagudii ni esclavu ni napa chii mina”. 25 Para gúdxicaʼ laabe: “¡Señor, maʼ nápabe chii mina!”. 26 Para bicábibe laacaʼ: Cayabeʼ laatu guiráʼ ni napa zacaa jma; peru ni qué gapa dede ni napa záxhacabe laa. 27 Ne latané ca enemigu stinneʼ raríʼ, ca ni qué naʼ gacaʼ rey para guneʼ mandar laacaʼ ne laguuti laacaʼ nezaluáʼ”».

28 Biluxe guníʼ si Jesús ca diidxaʼ riʼ, zeʼ* Jerusalén. 29 Yanna, ora bidxíñabe gaxha de Betfagué ne Betania, lu dani ni láʼ dani Olivo, biseendabe chupa de ca discípulo stibe 30 ne gúdxibe laacaʼ: «Laché ndaaniʼ guidxihuiiniʼ ni cayuuyatu ca. Despué de guiuutu, zadxélatu ti burruhuiiniʼ cá yaga ni qué huaguiʼbaʼ nin ti binni. Laguxhegueʼ laame ne latané laame. 31 Ne pa chuʼ tu guinabadiidxaʼ laatu “¿Xiñee cuxhéguetu laame pue?”, lagabi laa “Caquiiñeʼ Señor laame”». 32 Óraque zeʼ ca discípulo que ne bidxélacaʼ laame casi peʼ modo gúdxibe laacaʼ. 33 Peru ora cuxhéguecabe burruhuiiniʼ que, gunabadiidxaʼ ca dueñu stime: «¿Xiñee cuxhéguetu burruhuiiniʼ ca pue?». 34 Para nacaʼ: «Caquiiñeʼ Señor laame». 35 Ne yenecaʼ burruhuiiniʼ que ra nuu Jesús, ne gudíxhecaʼ xhábacaʼ décheme, ne bidxiibacaʼ Jesús laame.

36 Ne ra zidiʼdiʼ Jesús, ziuchiaa ca binni que xhábacaʼ lu neza. 37 Ne casi peʼ yendabe lu neza ni zedayete de lu dani Olivo, cayecheʼ guiráʼ ca discípulo que ne cucaacaʼ ridxi, cusisácacaʼ Dios pur guiráʼ milagru ni maʼ biiyacaʼ. 38 Caniʼcaʼ: «¡Lagusisaca ni zeeda casi Rey lu lá* Jehová!* ¡Chuʼ paz guibáʼ ne gloria Dios ni nuu guibáʼ!». 39 Peru lade ca binni que biree caadxi fariseu ni gudxi laabe: «Maestru, gudindené ca discípulo stiluʼ». 40 Óraque bicabi Jesús laacabe: «Cayabeʼ laatu, pa qué guiníʼcabe la? ca guié ca zucaacaʼ ridxi».

41 Ne ora bidxiña Jesús gaxha de guidxi* que ne bíʼyabe ni, biinabe pur laani 42 ne guniʼbe: «Pa lii, lii, ñéneluʼ yannadxí gunáʼ nga ca cosa ni ñacané lii ñatadxí ladxidoʼloʼ...* Peru yanna maʼ bigaachiʼ ni ne maʼ qué zuuyaluʼ ni. 43 Purtiʼ zedandá dxi zuzuhuaa ca enemigu stiluʼ staca naduxhuʼ punta guidubi vuelta de lii; zaguucabe leʼ lii ne zuninácabe lii guiráʼ ladu. 44 Zusábacabe lii layú ne ca ni nabeza racá, ne qué zusaanacabe ti guié luguiáʼ sti guié ra nuuluʼ, purtiʼ qué nudiiluʼ cuenta dxi beeda guni juzgar Dios lii».

45 De raqué biuu Jesús ndaaniʼ templu ne guladxi ca ni cutoo. 46 Gúdxibe laacaʼ: «Maca cá lu Stiidxaʼ Dios “Zábicabe lidxeʼ yoo ra raca oración”, peru laatu maʼ bíʼnitu ni lidxi gubaanaʼ».

47 Ne guiráʼ dxi rusiidiʼ Jesús ndaaniʼ templu. Peru cuyubi ca sacerdote principal, ca escriba ne ca hombre jma risaca de guidxi que modo guuticaʼ laabe. 48 Peru cadi cadxélacaʼ modo gúnicaʼ ni, purtiʼ cadi caladiʼ guiráʼ binni que de laabe para gucaadiágacaʼ laabe.

20 Ti dxi, laga cusiidiʼ Jesús guiráʼ ca binni nuu ndaaniʼ templu que ne caniʼbe de ca noticia galán, bedandá ca sacerdote principal, ca escriba ne ca ancianu, 2 ne gunabadiidxacaʼ laabe: «Gudxi laadu, ¿xi autoridad nápaluʼ para gúniluʼ ca cosa riʼ? ¿Tu bidii autoridad lii para gúniluʼ ca cosa riʼ?». 3 Para bicábibe laacaʼ: «Naa laaca chinabadiidxaʼ laatu ti cosa ne laguicabi naa. 4 ¿Tu biseendaʼ Juan guedanduunisa? ¿Dios ni nuu guibáʼ la? o binni?». 5 Para bizulú candaa iquenecaʼ ni. Caniʼcaʼ: «Pa guininu Dios ni nuu guibáʼ la? zábibe laanu: “¿Xiñee qué ñuni cretu laabe yaʼ?”. 6 Peru pa guininu binni la? guiráʼ binni riʼ zuchá guié laanu dede guuticaʼ laanu, purtiʼ nánnacaʼ dxandíʼ profeta Juan». 7 Óraque bicábicaʼ qué gánnacaʼ tu biseendaʼ Juan. 8 Para gudxi Jesús laacabe: «Naa laaca qué zabeʼ laatu xi autoridad napaʼ para guneʼ ca cosa riʼ».

9 Óraque gudixhe Jesús ejemplu* riʼ para guiráʼ ca binni que: «Guyuu ti hombre ni bizuhuaa lubáʼ uva lu layú stiʼ, ne biquixe* ni binni para guni dxiiñaʼ luni, ne zeʼ sti guidxi ne bindaa neza zeʼ que. 10 Ora bedandá tiempu riasa cosecha, biseendabe ti esclavu ra nuu ca ni cayuni dxiiñaʼ lu layú que para gudiicaʼ esclavu que parte de cosecha uva ni raca caber laabe. Peru despué de guluucaʼ palu esclavu que, bidxiguétacaʼ laabe xiee nabe. 11 Para biseendaʼ dueñu que sti esclavu. Laaca gudíñecaʼ esclavu que, bisituicaʼ lube ne qué nudiicaʼ laabe gastiʼ. 12 De raqué biseendaʼ dueñu que stobi, maʼ né ndiʼ guionna. Laaca bininácabe esclavu que ne guládxicabe laa. 13 Para ná dueñu stiʼ layú uva que: “¿Xi guneʼ pue? Chiguseendaʼ xiiñeʼ ni nadxieeʼ. Zándaca zuni respetárcabe laa”. 14 Ora biʼyaʼ ca hombre runi dxiiñaʼ lu layú que xiiñiʼ dueñu que, guníʼ stiidxacaʼ: “Ndiʼ nga herederu ca. Guutinu laa ne guicaanu herencia ca”. 15 Ngue runi, guleecaʼ laabe fuera de layú que ne biiticaʼ laabe. Yanna, ¿xi guni dueñu stiʼ layú que laacabe yaʼ? 16 Zeeda ne zuuti ca ni runi dxiiñaʼ lu layú que ne zudii ni xcaadxi binni».

Ora binadiaga ca binni que ni guníʼ Jesús, nacaʼ: «¡Qué chuʼ dxi gaca ndiʼ!». 17 Peru biiyadxibe laacaʼ, ne nabe: «¿Xi raca significar ni cá lu Stiidxaʼ Dios: “Guié ni bisaʼbiʼ ca ni cucuí yoo que nga beeda gaca guié ni jma risaca”?* 18 Guiráʼ ni guiaba lu guié riʼ, zacadé. Ne tutiica guiaba guié riʼ luguiáʼ, zanitilú».

19 Oraqueca gucalaʼdxiʼ ca escriba ne ca sacerdote principal ninaazecaʼ Jesús, purtiʼ bidiicaʼ cuenta de laacaʼ ngue caniʼbe lu ejemplu que. Peru bidxíbicaʼ guiráʼ ca binni que. 20 Ne cumu cuyúbicabe modo gusábacabe Jesús la? nagaʼchiʼ biʼniʼ contratárcabe caadxi hombre ne biseendacabe laacaʼ para gúnicaʼ casi ora nácacaʼ binni nachaʼhuiʼ, peru para si gusábacaʼ Jesús pur ni guiníʼ. Purtiʼ cá íquecaʼ guni entregarcaʼ laabe lu náʼ gobiernu ne lu náʼ gobernador.* 21 Ne gunabadiidxacaʼ laabe: «Maestru, nánnadu jneza rusiidiluʼ ne jneza riniʼluʼ ne biaʼca risaca guiráʼ binni para lii, ne rusiidiluʼ de neza stiʼ Dios según ni dxandíʼ. 22 ¿Ñee jneza nga quíxedu impuestu César la? o coʼ?». 23 Peru bidiibe cuenta xii ngue cá íquecaʼ, ngue runi gúdxibe laacaʼ: 24 «Laguluíʼ naa ti denariu.* ¿Tu stiʼ figura riʼ ne tu lá* cá luni?». Para nacaʼ: «Stiʼ César». 25 Óraque gúdxibe laacaʼ: «Nga runi, laquixe César stiʼ César, ne lagudii Dios stiʼ Dios». 26 Qué ñanda nusábacaʼ laabe pur ni guniʼbe nezalú guiráʼ ca binni que. Ne cumu bidxagayaacaʼ modo bicábibe laacaʼ la? maʼ qué niniʼcaʼ gastiʼ.

27 De raqué bedandá caadxi saduceu* ra nuu Jesús, ca ni qué runi cré pa zabani ca ni maʼ guti, ne gunabadiidxacaʼ laabe: 28 «Maestru, Moisés bicaa: “Pa gatiʼ biʼchiʼ ti hombre, ne guiaana xheelabe sin xiiñiʼ la? naquiiñeʼ guichaganáʼ hombre riʼ viuda que ne gapa xiiñiʼ para biʼchiʼ ni gutiʼ”. 29 Pue guyuu gadxe hombre, guiracaʼ bíʼchicaʼ. Bichaganáʼ primé que, peru guti ne qué ñapa xiiñiʼ. 30 Ne guiropa 31 ne guionna que laaca bichaganacaʼ gunaa que. Guiráʼ gadxe que guti ne qué ñapa xiiñiʼ. 32 Ne últimu laaca guti gunaa que. 33 Yanna, ora guibani ca ni maʼ guti, ¿tu tobi de laacabe gaca xheelaʼ gunaa que yaʼ? Purtiʼ guiráʼ gadxe que bichaganáʼ laabe».

34 Para rabi Jesús laacabe: «Ca binni de guidxilayú riʼ* richaganacaʼ, 35 peru ca ni runi merecer guibani lu guidxilayú* ni zeeda ca ne guiásacaʼ de lade gueʼtuʼ, qué zachaganacaʼ. 36 Ne laaca qué zanda gáticabe, purtiʼ casi ca ángel laacabe, ne cumu ziásacabe de lade gueʼtuʼ la? zácacabe xiiñiʼ Dios. 37 Purtiʼ dede Moisés bizeeteʼ ziasa binni de lade gueʼtuʼ lu relatu ra rieeteʼ de xa yagahuiiniʼ* que, ora guníʼ Jehová* nga “Dios stiʼ Abrahán, ne Dios stiʼ Isaac ne Dios stiʼ Jacob”. 38 Cadi Dios stiʼ ca ni maʼ guti laabe, sínuque Dios stiʼ ca ni nabani, purtiʼ para laabe guiracaʼ nabánicaʼ». 39 Óraque bicabi chupa chonna de ca escriba, ne nacaʼ: «Jneza guniʼluʼ, Maestru». 40 Ne maʼ qué ninárucaʼ ninabadiidxacaʼ laabe xiixa.

41 Óraque maʼ Jesús gunabadiidxaʼ laacaʼ: «¿Ximodo nga natu xiiñiʼ David Cristu pue? 42 Purtiʼ David peʼ guníʼ lu libru stiʼ ca Salmo: “Gudxi Jehová* Señor stinneʼ: «Gurí ladu derechu stinneʼ 43 dede ora maʼ gudixheʼ ca enemigu stiluʼ casi banguhuiiniʼ para quixhe ñeeluʼ»”. 44 Gudxi David laabe “Señor”. Yanna, ¿ximodo nga xiiñiʼ David laabe yaʼ?».

45 De raqué, laga cucaadiaga guiráʼ binni que Jesús, gudxi ca discípulo stiʼ: 46 «Lachuu cuidadu né ca escriba, ni riuulaʼdxiʼ saʼ guiráʼ ladu ne maʼ nácucaʼ lari de yanniñeecaʼ, ne ugapadiuxi binni laacaʼ ra plaza* stiʼ luguiaa ne cuicaʼ lu ca banguʼ nuu delante ndaaniʼ ca sinagoga* ne cuicaʼ ra nuu ca lugar jma galán ora maʼ chitóxhicaʼ. 47 Ráxhacaʼ lidxi* ca viuda, ne nabé xadxí runi orarcaʼ para si guʼyaʼ binni laacaʼ. Nabé naná juiciu gueeda luguiacaʼ».

21 Ora gundisaʼ lú Jesús, biiyaʼ cusaba ca ricu donación sticaʼ ndaaniʼ ca caja ra riaba bueltu.* 2 De raqué biiyabe cusaba ti viuda pobre chupa monedahuiiniʼ huaxiéʼ risaca,* 3 ne guniʼbe: «Gábecaʼ laatu, jma stale bisaba viuda pobre riʼ que guirácabe. 4 Purtiʼ guirácabe bisábacabe donación ni runi sobra stícabe, peru laabe né endapobre stibe, bisábabe guiráʼ ni nápabe para guibaninebe».

5 Despué, ora caníʼ chupa chonna binni pabiáʼ galán templu que, ne pabiáʼ galán rihuinni ni né ca guié sicarú ni napa ni, ne ca cosa ni biʼniʼ donar binni para Dios, 6 guníʼ Jesús: «Zedandá dxi maʼ qué ziaana ti guié luguiáʼ sti guié de guiráʼ ni cayuuyatu nagasi. Guiráʼ ni zaxiá». 7 Óraque gunabadiidxacaʼ laabe: «Maestru, ¿padxí gaca guiráʼ cosa ca, ne xi señal guihuinni ora mayaca gaca ni pue?». 8 Para ná Jesús: «Lachuu cuidadu. Cadi quítecabe laatu, purtiʼ zeeda stale ne zaquiiñecaʼ laʼyaʼ* ne zaniʼcaʼ: “Naa nga Cristu”, o “Maʼ gaxha nuu dxi que”. Cadi chinándatu laacaʼ. 9 Ne ora gunadiágatu cayaca guerra ne cadinde binni guiráʼ ladu la? cadi guidxíbitu. Purtiʼ primeru naquiiñeʼ gaca guiráʼ cosa riʼ, peru cadi oraqueca nga gueeda fin».

10 Óraque gudxi Jesús laacabe: «Zadinde ti guidxi* ne sti guidxi ne zadinde ti reinu ne sti reinu. 11 Zaca xu roʼ, ne ziuu hambre ne guiráʼ clase guendahuará* ti lugar ne sti lugar. Ne zuuyaʼ binni cosa ni guchibi laa, ne zahuinni señal naroʼbaʼ guibáʼ.

12 »Peru ante gaca guiráʼ ca cosa riʼ, zanaazecabe laatu ne zazanándacabe laatu. Zuni entregárcabe laatu ndaaniʼ ca sinagoga* ne zuseguyoocabe laatu. Ne pur naa zinécabe laatu nezalú rey ne gobernador. 13 Zaquiiñeʼ ndiʼ para gudiitu testimonio. 14 Nga runi, cadi gaca preparartu dede ante para gaca defendertu, 15 purtiʼ naa zudieeʼ laatu ni guiniʼtu ne zudieeʼ laatu guendabiaaniʼ, ne guiráʼ ca enemigu stitu qué zadxélacaʼ xi guiniʼcaʼ. 16 Ne dede bixhózetu ne jñaatu zuni entregar laatu, ne zaqueca ca bíʼchitu ne ca bizáʼnatu, ne ca pariente stitu ne ca xhamígutu. Zuuticaʼ chupa chonna de laatu. 17 Ne zaca nanalaʼdxiʼ guiráʼ binni laatu purtiʼ xpinneʼ laatu. 18 Peru qué zanitilú nin ti guicha íquetu. 19 Pa guni huantartu zulatu xpídatu.*

20 »Peru ora gúʼyatu maʼ nuu campamentu stiʼ ca ejércitu guidubi vuelta Jerusalén, laganna maʼ zedadxiña dxi guinitilú ni. 21 Óraque guxooñeʼ ca ni nuu Judea lu ca dani; ca ni nuu ndaaniʼ guidxi Jerusalén la? guireecaʼ, ne ca ni nuu lu layú, cadi guibiguétacaʼ ndaaniʼ ni. 22 Purtiʼ ca dxi ca nga gaca justicia, para gaca cumplir guiráʼ ni maʼ gucuá lu Stiidxaʼ Dios. 23 ¡Pobre ca gunaa ni nacaxiiñiʼ o cugadxi ca dxi que! Purtiʼ nabé zacaná binni raríʼ ne ziaba xiana luguiáʼ guidxi riʼ. 24 Ne záticabe né espada, zagaacabe ne ziécabe de esclavu ndaaniʼ guiráʼ guidxi; ne zuxhaatañee guiráʼ guidxi* Jerusalén dede ora maʼ bizaa tiempu stiʼ ca guidxi.*

25 »Ne laaca zahuinni señal lu gubidxa, lu beeu ne lu ca beleguí,* ne zadxibi guiráʼ guidxi* nuu lu guidxilayú, purtiʼ qué zadxélacaʼ xi gúnicaʼ pur modo caxidxi nisadóʼ ne pur modo cadiñentaa ni. 26 Zieeguʼ binni de tantu cadxibi ne pur nuu xizaa pur ca cosa ni guizaaca lu guidxilayú, purtiʼ zaniibi dxacha ca poder nuu guibáʼ. 27 Ne óraque zuuyaʼ binni Xiiñiʼ Hombre* zeeda lu ti za né stale poder ne gloria. 28 Peru ora maʼ guzulú gaca ca cosa riʼ, laguzuhuaa derechu ne laguindisaʼ ique, purtiʼ maʼ zedadxiña dxi gácatu libre».

29 De raqué gudixhe Jesús ti ejemplu:* «Laguuyaʼ yaga duʼgaʼ* ne xcaadxi yaga. 30 Ora maʼ guleeni biitu, nánnatu maʼ zedadxiña tiempu nandáʼ.* 31 Zaqueca laatu, ora gúʼyatu maʼ cayaca ca cosa riʼ, laganna maʼ gaxha nuu Reinu stiʼ Dios.* 32 Dxandíʼ peʼ cayabeʼ laatu qué zadiʼdiʼ generación riʼ dede qué guizaaca guiráʼ cosa riʼ. 33 Zanitilú guibáʼ ne guidxilayú, peru qué ziuu dxi guinitilú ca diidxaʼ stinneʼ.

34 »Laguuyaʼ chaahuiʼ ximodo nuutu ti cadi guidxá tipa ladxidoʼto* tantu gó xhaatatu ne gueʼ xhaatatu ne pur nuutu xizaa pur ca cosa ni caquiiñetu, ne málasi guiaba dxi que luguiatu casi ti trampa. 35 Purtiʼ zeeda ni luguiáʼ guiráʼ ca ni nabani lu guidxilayú. 36 Lagataná ne laguni rogar guiráʼ ora para ganda guilatu de guiráʼ ca cosa ni maʼ nexheʼ gaca ne guzuhuaatu nezalú Xiiñiʼ Hombre».*

37 Ne rusiidiʼ Jesús ndaaniʼ templu ridxíʼ, peru huaxhinni riree ne riguiaana lu dani ni láʼ dani Olivo. 38 Ne siadóʼ guieʼruʼ, rié guiráʼ binni guidxi que ndaaniʼ templu para gucaadiaga laabe.

22 Mayaca ganda dxi gaca Saa stiʼ Pan Sin Levadura,* ni runibiáʼ binni casi Pascua.* 2 Peru qué guidxela ca sacerdote principal ne ca escriba modo guuticaʼ Jesús, purtiʼ cadxíbicaʼ ca binni guidxi que. 3 Óraque guyuu Binidxabaʼ ndaaniʼ ladxidóʼ Judas —ni láʼ Iscariote, ni nuu lade ca Doce que—, 4 ne guyé ra nuu ca sacerdote principal ne ca capitán stiʼ templu para gabi laacabe ximodo guni entregar* Jesús lu nácabe. 5 Guizáʼ biéchecabe ne guníʼcabe gudiicabe laabe bueltu.* 6 Guyuu Judas de acuerdu, ne dede óraque nisi cuyubi pora jma galán guni entregar* laabe lu náʼ ca hombre que, peru cadi guni ni nezalú binni.

7 Gunda primé dxi raca Saa stiʼ Pan Sin Levadura,* dxi rudiicabe sacrificiu stiʼ Pascua. 8 Óraque biseendaʼ Jesús Pedro ne Juan, ne rábibe laacaʼ: «Laché, ne laguni preparar Pascua para guidoʼno». 9 Para nacaʼ: «¿Paraa racaláʼdxiluʼ guni preparardu ni yaʼ?». 10 Óraque gúdxibe laacaʼ: «Laguuyaʼ, ora guiuutu ndaaniʼ guidxi, zadxaagalutu ti hombre nuaʼ ti jarru de yu daʼ nisa. Lachinanda laabe ne laguiuu ndaaniʼ yoo ra guiuube. 11 Ne lagabi dueñu stiʼ yoo ca: “Cayabi Maestru lii: «¿Paraa nuu cuartu para ca invitadu ra zanda gahuaniaʼ ca discípulo stinneʼ Pascua riʼ?»”. 12 Ne zuluíʼ hombre que laatu ti cuartu naroʼbaʼ ni nuu luguiáʼ, ra nuu guiráʼ mueble. Laguni preparar pascua ca raqué». 13 Para bireecaʼ zecaʼ ne bidxélacaʼ ni casi peʼ modo gudxi Jesús laacaʼ, ne biʼniʼ prepararcaʼ guiráʼ ni zaquiiñeʼ para Pascua que.

14 Ne ora gunda hora, gurinebe* ca apóstol que ruaa mexaʼ. 15 Ne rábibe laacaʼ: «Qué gánnatu pabiáʼ napaʼ gana gahuaniaʼ laatu Pascua riʼ ante guzulú guneʼ sufrir; 16 purtiʼ cayabeʼ laatu maʼ qué zahuaruaʼ ni sti biaje dede ora gaca cumplir ni lu Reinu stiʼ Dios».* 17 Ne gucuaabe ti copa, bidiibe xquixe peʼ Dios ne guniʼbe: «Cada tobi gueʼ de copa riʼ ne gutiidiʼ ni lu náʼ stobi, 18 purtiʼ cayabeʼ laatu, de yannadxí para delante maʼ qué zeeruaʼ vinu dede ora gueeda Reinu stiʼ Dios».*

19 Ne laaca gucuaabe ti pan, bidiibe xquixe peʼ Dios, gundaabe ni, bidiibe ni laacaʼ ne guniʼbe: «Ndiʼ nga runi representar cuerpu stinneʼ, ni chigudieeʼ para gacané laatu. Cadi gusaana de gúnitu ndiʼ para guietenaláʼdxitu naa». 20 Ne ngaca bíʼnibe né copa que, despué de gudoxhícabe. Gúdxibe laacaʼ: «Copa riʼ nga runi representar pactu* nacubi, ni chiguzulú ora guxhieeʼ rini stinneʼ, para gacané laatu.

21 »Peru, laguuyaʼ, lu mexaʼ ra zubaʼ riʼ naguixhenáʼ ni cayuni traicionar naa. 22 Purtiʼ dxandíʼ peʼ maʼ cheʼ Xiiñiʼ Hombre* casi maca nexheʼ gaca ni. Peru, ¡pobre si de hombre ni guni traicionar laabe!». 23 Para bizulú caníʼ ca apóstol que tu tobi de laacaʼ chiguni traicionar laabe.

24 Ne laaca bizulú cayuni discutir ca discípulo que tuu nga ruuyacabe laa casi tobi ni huaniisi ládecabe. 25 Para rábibe laacaʼ: «Ca rey stiʼ ca nación runi mandarcaʼ binni modo racaláʼdxicaʼ, ne ca ni napa autoridad runibiáʼcabe laacaʼ casi binni ni runi cosa galán pur xcaadxi. 26 Peru laatu cadi gácatu zacá. Ni gaca casi tobi ni huaniisi ládetu, naquiiñeʼ gaca casi tobi ni jma nahuiiniʼ, ne tobi ni guni dirigir la? naquiiñeʼ guni tender xcaadxi. 27 ¿Tuu nga ni jma risaca?* ¿Ni cayó la?* o ni cayuni tender? ¿Cadi dxandíʼ ni cayó la? Peru naa nuaaʼ ládetu casi tobi ni cayuni tender.

28 »Laatu nga ca ni qué huasaana naa lu ca prueba ni huadideʼ. 29 Naa cayuneniaʼ laatu ti pactu* para ti reinu, cásica maʼ biʼniné Bixhozeʼ naa ti pactu, 30 para goto ne guetu ruaa mexaʼ stinneʼ lu Reinu stinneʼ ne cuitu lu trono para guni juzgartu ca 12 tribu stiʼ Israel.

31 »Simón, Simón, biiyaʼ, maʼ gunabaʼ Binidxabaʼ guicaa guiratu para guniibi dxacha laatu casi riguíbicabe trigu. 32 Peru maʼ bineʼ rogar Dios pur lii ti cadi gaca fe stiluʼ débil. Ne lii, ora ibiguétaluʼ la? biquidxi fe stiʼ ca bíʼchiluʼ». 33 Óraque ná Pedro rabi laabe: «Señor, maʼ nuaaʼ listu para guseguyoocabe naa ra guieguyooloʼ ne gateniaʼ lii». 34 Peru rábibe laa: «Pedro, cayabeʼ lii qué zuundaʼ ti gallu yannadxí ante guiniʼluʼ chonna biaje qué runibiaʼluʼ naa».

35 Ne laaca gudxi Jesús laacaʼ: «Dxi biseendaʼ laatu sin bolsahuiiniʼ para bueltu nin bolsa de guendaró ne nin elaguidi, qué ñaadxaʼ laatu gastiʼ, ¿njaʼ?». Para bicábicaʼ: «¡Coʼ!». 36 Óraque gúdxibe laacaʼ: «Peru yanna, ni napa bolsahuiiniʼ para bueltu, chiné ni, ne laaca chiné ti bolsa de guendaró; ne tu qué gapa espada, gutoo xhaba ne siʼ tobi. 37 Purtiʼ cayabeʼ laatu napa xidé gaca cumplir ni maca cá lu Stiidxaʼ Dios luguiaʼyaʼ: “Biʼniʼ tratárcabe laabe casi ti binni qué iquiiñeʼ”. Ne cayaca cumplir ni luguiaʼyaʼ». 38 Óraque gúdxicaʼ laabe: «Señor, biiyaʼ, raríʼ nuu chupa espada». Para rábibe laacaʼ: «Né ngasi».

39 Bireesícabe, zeʼ Jesús lu dani Olivo, casi maca biaa guni; ne laaca zinanda ca discípulo laabe. 40 Ne ora yendácabe raqué, gúdxibe laacaʼ: «Laguni orar para cadi guiábatu lu tentación». 41 Bixélebe de laacaʼ chupa chonna pasu.* Bizuxíbibe ne bizulú cayuni orarbe 42 ne caniʼbe: «Bixhozeʼ, pa naluʼ la? gulee copa riʼ de naa. Peru cadi gaca ni racalaʼdxeʼ, sínuque ni racaláʼdxiluʼ». 43 Óraque beeda ti ángel de guibáʼ ra nuube ne bidii stipa laabe. 44 Peru de tantu cayuubaʼ ladxidoʼbe, guníʼnebe Dios biaʼ gúndatiʼ, ne guca nisaluna stibe casi gota rini ni cayaba layú. 45 Ne ora biluxe biʼniʼ orarbe, biásabe ne guyebe ra nuu ca discípulo stibe ne yendabe laacaʼ nisiaasicaʼ, purtiʼ maʼ bidxágacaʼ de tantu nuucaʼ triste. 46 Para gúdxibe laacaʼ: «¿Xiñee nisiaasitu pue? Laguiasa ne cadi gusaana de guni orartu para cadi guiábatu lu tentación».

47 Laga caniʼruʼ Jesús, málasi zeeda stale binni. Zániru tobi de ca Doce que, ni láʼ Judas, bidxíñabe Jesús para gudiibe bixiduʼ laa. 48 Peru gudxi Jesús laabe: «Judas, ¿ñee né ti bixiduʼ nga cayuni traicionarluʼ Xiiñiʼ Hombre la?».* 49 Ne ora biʼyaʼ ca ni nuu gaxha de Jesús xi chigaca, gunabadiidxacaʼ: «Señor, ¿zaa gucáʼludu né espada la?». 50 Tobi de laacaʼ bicaalú esclavu stiʼ sumo sacerdote* ne bigabe diaga ladu derechu. 51 Peru ná Jesús: «Maʼ ngasi». Ne gudaʼnaʼ diaga esclavu que ne bianda. 52 Óraque gudxi Jesús ca sacerdote principal, ca capitán stiʼ templu ne ca ancianu ni ziyubi laabe: «¿Zeedanetu espada ne palu para guinaazetu naa casi rinaazecabe ti gubaanaʼ la? 53 Guiráʼ dxi guyuaaʼ ládetu ndaaniʼ templu ne qué ninaazetu naa. Peru ndiʼ nga hora stitu ne hora runi mandar guelacahui».

54 Despué de gunaazecaʼ Jesús, yenecaʼ laabe ne guluucaʼ laabe ndaaniʼ lidxi sumo sacerdote.* Peru de zitu zinanda Pedro laabe. 55 Ne ora bíʼnicabe ti bele galaa patiu que ne gurícabe juntu, laaca gurí Pedro ládecabe. 56 Peru ora biʼyaʼ ti criada laabe zúbabe ra cuzaaniʼ bele que, biiyadxí laabe ne guníʼ: «Laaca guzané hombre riʼ laabe». 57 Peru biʼniʼ negar Pedro ni. Gúdxibe laa: «Gunaa, qué runebiaʼyaʼ diaʼ laabe». 58 Qué nindaa de ngue, biiyaʼ sti binni laabe ne guníʼ: «Laaca tobi de laacabe lii». Peru bicabi Pedro: «Coʼ, hombre, cadi de laadícabe naa». 59 Gudiʼdiʼ si biaʼ ti hora, bizulú caníʼ stobi: «¡Dxandíʼ peʼ laaca guzané hombre riʼ laabe! Rihuinni dxíchica de Galilea laa». 60 Para bicabi Pedro: «Qué gannaʼ xi caniʼluʼ, hombre». Oraqueca, laga caníʼrube, biindaʼ ti gallu. 61 Óraque bidxiguetalú Señor ne biiyadxí Pedro, ne raqué nga bietenalaʼdxiʼ Pedro ni gudxi Señor laa: «Ante guʼndaʼ ti gallu yannadxí, zaniʼluʼ chonna biaje qué runibiaʼluʼ naa». 62 Para bireebe fuera ne biinabe dede guyuu yuubaʼ ladxidoʼbe.

63 Yanna, ca hombre ni cayapa Jesús que, bizulú cayuni búrlacaʼ laabe ne caguíñecaʼ laabe. 64 Despué de bichiicaʼ lube, gúdxicaʼ laabe: «Pa profeta lii, gudxi laadu, ¿tu gudapa lii?». 65 Ne caníʼcabe stale cosa* contra laabe.

66 Ne ora birá gueelaʼ, guca reunir ca ancianu stiʼ guidxi que, ca sacerdote principal ne ca escriba. Yenécabe Jesús ndaaniʼ sala stiʼ Sanedrín* ne gúdxicabe laa: 67 «Gudxi laadu pa lii nga Cristu». Para rábibe laacaʼ: «Neca gabeʼ ni laatu, qué lica zuni cretu. 68 Ne pa ninabadiidxaʼ laatu xiixa, qué nicábitu naa. 69 Peru, dede yannadxí para delante, zabí Xiiñiʼ Hombre* ladu derechu stiʼ Dios ni napa poder». 70 Óraque gunabadiidxaʼ guiracaʼ laabe: «Yanna, ¿ñee lii nga Xiiñiʼ Dios la?». Para bicábibe laacaʼ: «Naa, laapetu caniʼtu ni». 71 Para nacaʼ: «¿Ñee caquiiñerunu jma testimonio la? Laapenu binadiáganu ni de ruaabe».

23 Para biasa guiráʼ ca binni que ne yenecaʼ Jesús ra nuu Pilato. 2 Óraque bizulú caguucaʼ xquéjabe.* Caniʼcaʼ: «Gunáʼzedu hombre riʼ cusiguii ca binni xquídxidu,* cayábibe laacaʼ cadi quíxecaʼ impuestu César ne caniʼbe laabe nga Cristu, ti rey». 3 Óraque gunabadiidxaʼ Pilato laabe: «¿Lii nga rey stiʼ ca judíu la?». Para bicábibe laa: «Naa, laca lii guniʼluʼ ni». 4 De raqué ná Pilato rabi ca sacerdote principal ne guiráʼ ca binni que: «Maʼ biiyaʼ gastiʼ donda luguiáʼ hombre riʼ». 5 Peru jmaruʼ si caniʼcaʼ: «Cusiguiibe binni pur ni canagusiidibe guidubi Judea; bizulube Galilea ne maʼ beedandabe raríʼ». 6 Ora binadiaga Pilato ndiʼ, gunabadiidxaʼ pa de Galilea laabe. 7 Ora gunna Pilato zeeda hombre que de ra runi mandar Herodes, biseendabe laa ra nuu Herodes, ne biaʼsi peʼ nuu Jerusalén ca dxi que.

8 Guizáʼ biecheʼ Herodes ora biʼyaʼ Jesús, purtiʼ maʼ xadxí runadiaga de laabe ne napa gana guʼyaʼ laabe ne guʼyaʼ gúnibe milagru.* 9 Para bizulú gunabadiidxaʼ laabe stale cosa, peru qué lica nicábibe laa. 10 Peru zuhuaa ca sacerdote principal ne ca escriba, ne nabé cadxiichicaʼ ora caguucaʼ xquéjabe. 11 Ne óraque bizulú biʼniʼ despreciar Herodes ne ca soldadu stiʼ laabe, ne bigácucaʼ laabe ti lari sicarú para guni búrlacaʼ laabe. De raqué bidxiguetaʼ Herodes laabe ra nuu Pilato. 12 Dxi que nga guca xhamigu Herodes Pilato, purtiʼ ante gaca ndiʼ la? enemigu laacaʼ.

13 Óraque biʼniʼ reunir Pilato ca sacerdote principal, ca gobernante ne guiráʼ binni guidxi que, 14 ne gúdxibe laacaʼ: «Beedanetu hombre riʼ ra nuaaʼ purtiʼ natu cucaabe binni guidxi riʼ gaca rebelde. Peru, laguuyaʼ, maʼ gunabadiidxaʼ laabe nezalutu ne qué nidxelaʼ xiixa ni gusihuinni napa hombre riʼ donda. 15 Nin Herodes qué nidxela donda luguiabe, nga runi bidxiguetaʼ laabe ra nuunu. Laguuyaʼ, qué runi merecer hombre riʼ gatiʼ purtiʼ qué huayuni gastiʼ. 16 Nga runi, zuneʼ castigar laabe ne zundaaʼ laabe». 17 * 18 Peru cucaa guiráʼ ca binni que ridxi: «¡Binduuxeʼ* hombre ca ne bindaa Barrabás!». 19 (Deguyoo Barrabás purtiʼ bicaa binni guidxi que gucaalú gobiernu ne purtiʼ biiti binni). 20 Para guniʼné Pilato laacabe sti biaje purtiʼ racalaʼdxiʼ gundaa Jesús. 21 Óraque bizulú cucaacaʼ ridxi: «¡Bicaa laabe lu yaga!* ¡Bicaa laabe lu yaga!». 22 Ne bibiguetaʼ guniʼbe ra guionna biaje: «Peru ¿xiñee yaʼ? ¿Xi cosa malu biʼniʼ hombre riʼ? Qué runi merecerbe gátibe purtiʼ qué nidxelaʼ donda luguiabe. Nga runi, zuneʼ castigar laabe ne zundaaʼ laabe». 23 Pur ngue, jmaruʼ si caniʼcaʼ ne cucaacaʼ ridxi gátibe,* ne de tantu cucaarúcabe ridxi la? 24 biʼniʼ decidir Pilato gaca ni nácabe. 25 Bindaabe hombre ni ná ca binni que guilaa, ni deguyoo purtiʼ bicaa binni guidxi gucaalú gobiernu ne purtiʼ biiti binni. Peru biʼniʼ entregarbe Jesús ca binni que para gúnicabe laa ni racaláʼdxicabe.

26 Ne ora zinécabe laabe, gunaazecabe ti hombre de Cirene láʼ Simón, zeeda de ra ñaa,* biguáʼcabe laa yaga ra chigacaná* Jesús que ne bicaacabe laa chinanda laabe. 27 Zinanda stale binni guidxi que laabe, ne laaca zeʼ caadxi gunaa, zigápacaʼ xpéchucaʼ de tantu nuu yuubaʼ ladxidoʼcaʼ ne ziyuunacaʼ pur laabe. 28 Óraque bidxiguetalú Jesús, biiyadxí ca gunaa que ne rabi laacabe: «Ca xiiñidxaapaʼ Jerusalén, cadi gúʼnatu pur naa. Mejor laguunaʼ pur laatu ne pur ca xiiñitu; 29 purtiʼ zedandá dxi zaníʼ binni: “¡Dichosa ca gunaa ni qué ñanda ñaca xiiñiʼ,* ca gunaa ni qué ñapa xiiñiʼ ne ca gunaa ni qué nugadxi!”. 30 Óraque zabi binni ca dani “¡Laguiaba luguiadu!” ne zábicaʼ ca danihuiiniʼ “¡Laguchii laadu!”. 31 Pa runi binni ca cosa riʼ ora nagáʼ nuu yaga, ¿xi gaca ora maʼ bibidxi ni yaʼ?».

32 Ne laaca zinécabe chupa hombre, chupa gubaanaʼ, para gatiné laabe. 33 Ne ora yendácabe lugar ni láʼ Calavera, bicaacabe laabe lu yaga* cueʼ ca gubaanaʼ que: tobi ladu derechu ne stobi ladu bigaʼ.* 34 Óraque guníʼ Jesús: «Bixhozeʼ, biʼniʼ perdonar laacabe purtiʼ qué gánnacabe xi cayúnicabe». Ne laaca guleecabe suerte para quíʼzicabe xhábabe. 35 Ne guidubi guidxi que zuhuaa ne cayuuyadxí laabe. Peru ca gobernante que cayúnicaʼ despreciu laabe pur modo cayunilucaʼ ne caniʼcaʼ: «Bilabe xcaadxi, yanna gulabe laca laabe pa laabe nga Cristu stiʼ Dios, ni Bibí». 36 Dede ca soldadu que cayuni búrlacaʼ laabe, ridxíñacaʼ ne rudiicaʼ laabe vinu naíʼ* 37 ne cayábicaʼ laabe: «Pa lii nga rey stiʼ ca judíu, bilá laca lii». 38 Ne cá ti letreru xaíquebe ni ná: «Laabe* nga rey stiʼ ca judíu».

39 Óraque bizulú biʼniʼ despreciar tobi de ca gubaanaʼ ni cá lu yaga que laabe. Ne cayabi laabe: «Lii nga Cristu, ¿njaʼ? ¡Pue bilá laca lii ne bilá laadu!». 40 Ora binadiaga stobi que ni guniʼbe la? gudindené laabe: «¿Ñee qué ridxíbiluʼ Dios nin ne cayaca castigarluʼ casi cayaca castigar hombre riʼ la? 41 Para laanu la? biaʼsi castigu riʼ, purtiʼ runi merecernu ni pur ca cosa ni maʼ bíninu; peru hombre riʼ qué huayuni nin ti cosa malu». 42 Óraque ná: «Jesús, bietenalaʼdxiʼ de naa ora guiuuluʼ lu Reinu stiluʼ». 43 Para gúdxibe laa: «Dxandíʼ ni chitidxeʼ lii yannadxí: ziuuneluʼ naa ndaaniʼ Paraísu».

44 Yanna, ora gunda biaʼ galaa dxi,* bicahui guidubi región que hasta biaʼ las tres de la tarde* 45 purtiʼ maʼ qué nihuinni xpiaaniʼ gubidxa. Óraque gureza galaa cortina stiʼ santuariu. 46 Ne óraque bicaa Jesús ti ridxi reciu: «Bixhozeʼ, lu naluʼ rusaanaʼ espíritu stinneʼ». Guníʼsibe ndiʼ, gútibe.* 47 Cumu biiyaʼ oficial stiʼ ejércitu que ni bizaaca la? bisisaca Dios ne ná: «Dxandíʼ peʼ nachaʼhuiʼ* hombre riʼ». 48 Ne ora biʼyaʼ guiráʼ ca binni nuu raqué ni bizaaca la? bibiguétacaʼ ra lídxicaʼ ne zigápacaʼ xpéchucaʼ. 49 Peru zuhuaa guiráʼ ca ni runibiáʼ laabe de zitu. Ne laaca zuhuaa caadxi gunaa ni bedananda laabe dede Galilea, nuucaʼ raqué ne cayuuyacaʼ ca cosa que.

50 Nuu ti hombre nachaʼhuiʼ ne runi ni jneza láʼ José, ni nuu lu Tribunal religioso stiʼ ca judíu.* 51 (Qué ñuube de acuerdu né plan biʼniʼ Tribunal que contra Jesús). De Arimatea hombre riʼ, ti guidxi stiʼ Judea,* ne cabézabe Reinu stiʼ Dios.* 52 Guyé hombre riʼ ra nuu Pilato ne gunabaʼ laabe cuerpu stiʼ Jesús. 53 Gundeteʼ José cuerpu que ne bichenda ni ti lari de lino chaʼhuiʼ. Gudixhe ni ndaaniʼ ti baʼ* ni gundaacabe* cueʼ ti guié, ra qué huaguucabe nin sti gueʼtuʼ. 54 Yanna, guca ni dxi raca preparación,* ne maʼ chiguzulú sábadu.* 55 Peru ca gunaa ni bedananda Jesús dede Galilea que laaca guyecaʼ raqué. Guluu lúcabe ndaaniʼ baʼ* que ne biiyacabe modo nexheʼ cuerpu que. 56 Despué bibiguétacabe para guni preparárcabe guixi rindáʼ naxhi ne aceite rindáʼ naxhi. Peru biziiláʼdxicabe sábadu, según ni ná mandamientu que.

24 Primé dxi stiʼ semana que, siadóʼ guieʼruʼ guyé ca gunaa que ra baʼ.* Zinecaʼ guixi rindáʼ naxhi ni maʼ biʼniʼ prepararcaʼ. 2 Peru ora yendacaʼ, biiyacaʼ maʼ biduubaʼ guié ni nuseeguʼ ruaa baʼ* que, 3 ne ora biuucaʼ qué nidxélacaʼ cuerpu stiʼ Señor Jesús. 4 Laga cadxagayaa ca gunaa que pur ni guca que, málasi bizuhuaa chupa hombre cuéʼcabe dede ruzaaniʼ xhábacaʼ. 5 Guizáʼ bidxibi ca gunaa que ne gundeteʼ íquecaʼ, óraque ná ca hombre que rabi laacaʼ: «¿Xiñee cuyúbitu ni nabani lade ca ni maʼ guti pue? 6 Qué guínnibe raríʼ, maʼ biásabe. Laguietenalaʼdxiʼ ni gúdxibe laatu dxi nuurube Galilea. 7 Guniʼbe zuni entregárcabe Xiiñiʼ Hombre* lu náʼ binni pecador ne zuuticabe laa lu ti yaga,* peru ziasa lu guionna gubidxa». 8 Oraqueruʼ bietenalaʼdxiʼ ca gunaa que ni guníʼ Jesús. 9 Bireecaʼ de ra baʼ* que ne yetídxicaʼ guiráʼ ni guca que ca Once que ne guiráʼ ca discípulo nuu ra nuucaʼ. 10 Ca gunaa que nga María Magdalena, Juana ne María jñaa Santiago. Laaca cayabi xcaadxi gunaa nuuné laacabe que guiráʼ ca cosa riʼ ca apóstol que. 11 Peru para laacaʼ ruluíʼ guendahuati si ngue ni caníʼ ca gunaa que ne qué ñuni crecaʼ.

12 Para biasa guxooñeʼ Pedro ne zeʼ ra baʼ* que, ne ora guluu lú ndaaniʼ ni la? maʼ ca lari si de lino que biʼyaʼ. Para biree zeʼ ne ziníʼ ique ni guca que.

13 Dxi queca zeʼ chupa de ca discípulo que ti guidxihuiiniʼ láʼ Emaús, ni riaana biaʼ 11 kilómetru* de Jerusalén. 14 Ziyuiʼcaʼ diidxaʼ de guiráʼ ni maʼ bizaaca.

15 Ne ra ziyuiʼcaʼ diidxaʼ ne ziyuni discutircaʼ, bidxiña Jesús ne ziné laacaʼ, 16 peru qué ñanda ñunibiaʼcaʼ laabe. 17 Ne gunabadiidxabe laacaʼ: «¿Xii nga cayuni discutirtu neza zeedatu pue?». Para bizuhuaadxicaʼ ne rihuinni nuucaʼ triste. 18 Óraque bicabi ni láʼ Cleopas que: «¿Ñee lii si nga binni de sti guidxi ni nabeza Jerusalén ni qué ganna xi guiráʼ maʼ bizaaca ca dxi riʼ la?». 19 Óraque gunabadiidxabe laacaʼ: «¿Xi laa yaʼ?». Para nacaʼ: «Ni bizaaca Jesús de Nazaret, ni beeda gaca ti profeta napa poder nezalú Dios ne nezalú binni, pur ni biʼniʼ ne pur ni guníʼ. 20 Biʼniʼ entregar ca sacerdote principal ne ca gobernante stidu laabe para gátibe ne bicaacaʼ laabe lu yaga.* 21 Laandadu cabézadu laabe para gúnibe binni Israel libre. Maʼ ndiʼ nga guionna gubidxa de bizaaca guiráʼ ndiʼ. 22 Peru cadi ngasi, nuu caadxi gunaa ládedu ne nabé cadxagayaadu ni gúdxicaʼ laadu. Guyécabe siadóʼ guieʼruʼ ra baʼ,* 23 peru qué nidxélacabe cuerpu stibe, óraque beedacabe ra nuudu ne caníʼcabe biiyacabe caadxi ángel, ni gudxi laacabe maʼ nabánibe. 24 De raqué biree chupa chonna de laadu guyé ra baʼ* que ne biiyacaʼ nuu ni casi peʼ modo guníʼ ca gunaa que. Peru qué ñuuyacaʼ Jesús».

25 Óraque ná Jesús rabi laacaʼ: «¡Aque huaxiéʼ riénetu ne rindaa para guni cretu guiráʼ ni maʼ guníʼ ca profeta! 26 ¿Cadi dxandíʼ naquiiñeʼ guizaaca Cristu guiráʼ ca cosa riʼ ne guiuu lu gloria stiʼ la?». 27 Ne bisiénebe laacaʼ guiráʼ ni cá lu Stiidxaʼ Dios ra cayeeteʼ de laabe, peru bizulube dede Moisés ne guiráʼ ca Profeta.

28 De raqué bidxiña ca discípulo que guidxihuiiniʼ ra zecaʼ, peru biʼniʼ Jesús casi ora zeʼ jma zitu. 29 Peru gunábacaʼ laabe guiaanabe. Gúdxicaʼ laabe: «Biaanané laadu, purtiʼ mayaca guixhinni ne mayaca guiluxe dxi riʼ». Para biuube ndaaniʼ yoo ne biaananebe laacaʼ. 30 Ora cayoxhinebe* laacaʼ, gucuaabe pan, biʼniʼ orarbe,* gundaabe ni ne bidiibe ni laacaʼ. 31 Ora bíʼnibe ndiʼ, sica ni bixeleʼ lucaʼ ne binibiaʼcaʼ laabe; peru málasi maʼ qué ñuuyacaʼ laabe. 32 Para nacaʼ: «¿Ñee cadi dxandíʼ yendá ca stiidxabe ndaaniʼ ladxidoʼno* ora zedaníʼnebe laanu neza, ne ora bisiene chaahuibe laanu Stiidxaʼ Dios la?». 33 Ne oraqueca biásacaʼ ne bibiguétacaʼ Jerusalén, raqué bíʼyacaʼ nuu ca Once que ne xcaadxi ni nuu reunidu, 34 ne caniʼcaʼ: «¡Dxandíʼ maʼ biasa Señor ne maʼ biiyaʼ Simón laabe!». 35 Óraque guníʼ guiropaʼ discípulo que ni gúcacaʼ ora zecaʼ ne guniʼcaʼ ximodo binibiaʼcaʼ laabe ora gundaabe pan.

36 Laga caniʼcaʼ guiráʼ ni bizaaca riʼ, málasi bizuhuaa Jesús galahuiʼ de laacaʼ ne guníʼ: «Gatadxí ladxidoʼto».* 37 Peru, cumu nabé cadxíbicaʼ ne cadxagayaacaʼ la? guníʼ íquecaʼ cayuuyacaʼ ti espíritu. 38 Ngue runi gúdxibe laacaʼ: «¿Xiñee cadxíbitu pue? ¿Xiñee nuu duda ndaaniʼ ladxidoʼto? 39 Laguuyaʼ nayaʼ ne ñeeʼ: laca naa ndiʼ. Lacaʼnaʼ naa ne laguuyaʼ, ti espíritu la? qué gapa dxita ladi ne beela ladi casi cayuuyatu napaʼ riʼ». 40 Ne ora guniʼbe nga la? biluiʼbe laacaʼ nabe ne ñeebe. 41 Peru, laga qué ganda guni crecaʼ de tantu cayéchecaʼ ne cadxagayaacaʼ la? gúdxibe laacaʼ: «¿Ñee nápatu xiixa gahuaʼ la?». 42 Para bidiicaʼ laabe ti ndaa benda gutaʼ lu buu. 43 Gucuaabe ni ne gudobe ni nezalucaʼ.

44 Óraque gudxi Jesús laacaʼ: «Ndiʼ nga ca diidxaʼ ni gudxeʼ laatu dxi guyuaaʼ ládetu, napa xidé gaca cumplir guiráʼ ni gucuá de naa lu Ley stiʼ Moisés ne ni bicaa ca Profeta ne ni gucuá lu ca Salmo». 45 Óraque bixhélebe xquendabiaanicaʼ para guiénecaʼ significadu napa Stiidxaʼ Dios 46 ne gúdxibe laacaʼ: «Ndiʼ nga ni maca gucuá: zuni sufrir Cristu, ne lu guionna gubidxa ziasa de lade gueʼtuʼ 47 ne zaquiiñeʼ labe* para gaca predicar ndaaniʼ guiráʼ guidxi* —ne zuzulú ni Jerusalén— ti ganna binni naquiiñeʼ gaca arrepentir para gaca perdonar pecadu stiʼ. 48 Ne zácatu testigu de ca cosa riʼ. 49 Ne, laguuyaʼ, zuseendaʼ luguiatu ni maʼ biʼniʼ prometer Bixhozeʼ. Peru laguiaana ndaaniʼ guidxi Jerusalén dede ora maʼ gucuaatu poder ni zeeda de luguiáʼ».

50 Para bireenebe laacaʼ fuera de guidxi que dede yendácabe Betania ne gundisanabe ne guluube ndaayaʼ laacaʼ. 51 Laga caguube ndaayaʼ laacaʼ, bixélebe ne zebe guibáʼ. 52 Cusisácacaʼ laabe* ne nabé nayecheʼ bibiguétacaʼ Jerusalén. 53 Ne siempre nuucaʼ ndaaniʼ templu cusisácacaʼ Dios.

O «excelentísimo».

Biiyaʼ Glosario.

Lit. «ca xiiñidxaapaʼ».

Lit. «requisitu legal».

Biiyaʼ Glosario.

O «estéril Elisabet».

Biiyaʼ Glosario.

Biiyaʼ Glosario.

Biiyaʼ Glosario.

O «ruegu stiluʼ».

Biiyaʼ Glosario.

O «bebida alcohólica».

Biiyaʼ Glosario.

O «gana ne stipa».

Biiyaʼ Glosario.

Biiyaʼ Glosario.

Biiyaʼ Glosario.

Biiyaʼ Glosario.

Lit. «zábicabe laabe santo».

O «purtiʼ zanda guni cumplir Dios guiráʼ ni riníʼ».

Biiyaʼ Glosario.

O «ndaaniʼ matriz stiʼ».

O «ndaaniʼ matriz stinneʼ».

Biiyaʼ Glosario.

Biiyaʼ Glosario.

Biiyaʼ Glosario.

Lit. «santo».

O «xlabe».

O «gápabe misericordia».

Lit. «ca ni ridxibi laabe».

O «Maʼ bisihuínnibe poder stibe né nabe».

O «gápabe misericordia».

Biiyaʼ Glosario.

O «gupa Jehová misericordia laabe».

Biiyaʼ Glosario, circuncisión.

O «nombre stiʼ».

O «xlabe».

Biiyaʼ Glosario.

Biiyaʼ Glosario.

Lit. «ti cachu ni rulá». Biiyaʼ Glosario, cachu.

Lit. «ca santo profeta».

O «misericordia».

Biiyaʼ Glosario.

O «gudiʼnu serviciu sagradu laabe».

O «gácanu leal».

Biiyaʼ Glosario.

Lit. «para guni guiar ñeenu».

O «ziyaca ti joven maduro».

Lit. «guidubi naca guidxilayú».

Lit. «gudxíʼbabe».

O «ti cajón ra ró maniʼ guixi».

Biiyaʼ Glosario.

Biiyaʼ Glosario.

O «ti cajón ra ró maniʼ guixi».

O «lade ca binni ni napa aprobación stibe».

Biiyaʼ Glosario.

O «ti cajón ra ró maniʼ guixi».

O «xlácabe».

O «xlá».

Biiyaʼ Glosario.

Biiyaʼ Glosario.

Lit. «cada machu guxheleʼ matriz».

Lit. «zaree lá santo».

Biiyaʼ Glosario.

Biiyaʼ Glosario.

Biiyaʼ Glosario.

O «Señor Soberano».

O «maʼ zanda chaaʼ en paz».

O «nación».

Lit. «dede dxi bisaana de gácabe binnidxaapaʼ».

O «rudiibe serviciu sagradu».

Biiyaʼ Glosario.

O «Ne siempre napa aprobación stiʼ Dios».

Biiyaʼ Glosario.

Lit. «gudxíʼbacabe».

Lit. «bietenebe».

O «ziyuni ganarbe aprobación stiʼ Dios».

Hombre riʼ nga Herodes Antipas. Biiyaʼ Glosario.

Lit. «tetrarca». Ti príncipe stiʼ ti territorio ne laabe nga runi representarbe emperador romano.

Biiyaʼ Glosario.

Laani nga ti terrenu ni nuu lade dani.

Lit. «guiráʼ beela».

Lit. «pur ca fruto stitu».

Lit. «caníʼ íquecaʼ ndaaniʼ ladxidoʼcaʼ».

O «Lii nápaluʼ aprobación stinneʼ».

Lit. «Diablu». Biiyaʼ Glosario.

Lit. «Diablu». Biiyaʼ Glosario.

Lit. «Diablu». Biiyaʼ Glosario.

Lit. «Diablu». Biiyaʼ Glosario.

Biiyaʼ Glosario.

O «gudiiluʼ serviciu sagradu».

Lit. «Diablu». Biiyaʼ Glosario.

Biiyaʼ Glosario.

Lit. «Diablu». Biiyaʼ Glosario.

O «runi honrar laabe».

Biiyaʼ Glosario.

Biiyaʼ Glosario.

O «guinieniaʼ».

O «tiempu para guicaa binni aprobación stiʼ».

Biiyaʼ Glosario.

Lit. «biétebe».

Biiyaʼ Glosario.

O «dxisiruaaloʼ».

Biiyaʼ Glosario.

Laani nga nisadóʼ stiʼ Galilea.

Lit. «biseguyoocabe».

Lit. «dxaʼ de lepra».

Biiyaʼ Glosario.

O «paralíticu».

O «dexa».

O «paralíticu».

Biiyaʼ Glosario, blasfemia.

Biiyaʼ Glosario.

O «paralíticu».

Sti nombre stibe nga Mateo.

O «biʼniʼ murmurarcaʼ».

O «justo».

O «parábola», «ilustración»

Laani nga ti bolsa o ti botella ni raca de guidiladi maniʼ. Biiyaʼ Glosario, odre.

Biiyaʼ Glosario.

O «pan de presentación». Biiyaʼ Glosario.

Biiyaʼ Glosario.

Biiyaʼ Glosario.

O «qué riniibi».

O «alma stiʼ». Biiyaʼ Glosario, alma.

O «ni runi dxiiñaʼ né gana».

Sti nombre stibe nga Tadeo.

Biiyaʼ Glosario.

Biiyaʼ Glosario.

Lit. «cadi gusaana de gannaxhiitu».

O «lari ni ráculuʼ luguiáʼ».

O «lari ni ráculuʼ xagueteʼ».

O «Lagapa misericordia».

Lit. «Lagusaana de».

O «regazo stitu».

O «laaca medida cuʼbiáʼnetu stobi, ngaca cuʼbiaʼnécabe laatu».

O «discípulo».

Raríʼ caniʼbe de ti binni ni runi adorar Dios.

O «viga».

O «higo».

Lit. «zarza».

O «nación».

Biiyaʼ Glosario.

O «bidxibi».

O «maʼ guca purificar».

Lit. «cayasa ca gueʼtuʼ».

Lit. «gaca tropezar pur naa».

Lit. «naguudxi».

Laani nga ti lugar ra raca junta stiʼ guidxi.

Lit. «sin gó pan».

Biiyaʼ Glosario.

O «gúnnabe nuu Jesús reclinadu ruaa mexaʼ».

Lit. «frascu de alabastro». Laani nga ti guisuhuiiniʼ ni bíʼnicabe de guié ni ridxélacabe gaxha de Alabastrón, Egipto.

Biiyaʼ Glosario.

Lit. «Guyé en paz».

O «parábola», «ilustración».

O «bizuñeecabe».

Lit. «Ni napa diaga la? gucaadiaga chaahuiʼ».

Biiyaʼ Glosario.

O «mensaje stiʼ».

Lit. «Diablu». Biiyaʼ Glosario.

Lit. «rudii fruto».

O «vasija».

Ti candelabru nga ti soporte ra riguucabe ti lámpara o stale lámpara de aceite.

Biiyaʼ Glosario.

Lit. «Guyé en paz».

O «bibiguetaʼ espíritu stiʼ».

Biiyaʼ Glosario.

Lit. «plata».

O «sti muda lari».

O «laguiaana ra lidxi binni que».

Hombre riʼ nga Herodes Antipas. Biiyaʼ Glosario.

Lit. «tetrarca». Ti príncipe stiʼ ti territorio ne laabe nga runi representarbe emperador romano.

Biiyaʼ Glosario.

O «guniʼbe ti ndaayaʼ».

Biiyaʼ Glosario.

O «madero de tormento». Raríʼ caniʼbe de ca prueba ne guendanagana ni gudiʼdiʼ Jesús. Biiyaʼ Glosario.

O «alma stiʼ». Biiyaʼ Glosario, alma.

Biiyaʼ Glosario.

Lit. «ca ángel santo».

Biiyaʼ Glosario.

Lit. «espíritu impuro».

Biiyaʼ Glosario.

O «xlaloʼ».

Biiyaʼ Glosario.

O «qué gapa lidxi».

Biiyaʼ Glosario.

O «cadi quiidxitu tuuxa neza para ugapadiúxitu laa».

Biiyaʼ Glosario.

Biiyaʼ Glosario.

Raríʼ caniʼbe de Dxi gueeda Juiciu. Biiyaʼ Glosario, Dxi gueeda Juiciu.

Biiyaʼ Glosario.

O «dé ludé».

O «Hades». Laani nga ti lugar simbólicu ra caziilaʼdxiʼ ca binni ni maʼ guti. Biiyaʼ Glosario.

O «xlaloʼ».

O «xlato».

Biiyaʼ Glosario.

Biiyaʼ Glosario, alma.

Biiyaʼ Glosario.

O «gupa misericordia».

Lit. «stiidxabe».

O «Padre».

O «gápacabe laluʼ casi sagradu», «guni tratárcabe laluʼ casi santo».

Lit. «Cadi cuʼluʼ laadu».

O «demonio mudu».

O «Beelzebub». Ndiʼ nga sti nombre stiʼ Binidxabaʼ.

O «discípulo stitu».

O «zusihuínnicabe cadi jneza nuutu».

Lit. «bicuinináʼ Dios».

Biiyaʼ Glosario.

Lit. «espíritu impuro».

Biiyaʼ Glosario.

Ti candelabru nga ti soporte ra riguucabe ti lámpara o stale lámpara de aceite.

O «Pa nayaʼniʼ vista stiluʼ». Lit. «Pa sencillu guié luluʼ».

Raríʼ caniʼbe ora ruyubi guié lú binni stale cosa. Lit. «Ora malu guié luluʼ».

O «guca reclinarbe».

Laani nga ceremonia gudixhe ca fariseu ne xcaadxi judíu para quiʼbiʼ náʼ binni.

O «dxaʼ codicia».

O «dádiva de misericordia». Biiyaʼ Glosario.

O «diezmu».

O «jma galán».

Laani nga ti lugar ra raca junta stiʼ guidxi.

O «tumba conmemorativa». Biiyaʼ Glosario.

O «baʼ ni cadi nuu seña».

O «tumba conmemorativa». Biiyaʼ Glosario.

Raríʼ caniʼbe de ca xiiñiʼ Adán ne Eva. O «dede dxi guca fundar guidxilayú».

Biiyaʼ Glosario.

Lit. «chupa asarión».

Biiyaʼ Glosario.

Biiyaʼ Glosario.

Biiyaʼ Glosario.

Lit. «guni blasfemar contra». Biiyaʼ Glosario, blasfemia.

O zándaca «ndaaniʼ ca sinagoga».

O «cadi gápatu codicia».

O «parábola», «ilustración».

Lit. «zabeʼ alma stinneʼ». Biiyaʼ Glosario, alma.

O «Alma, nápaluʼ».

Lit. «Lagusaana de».

O «alma stitu». Biiyaʼ Glosario, alma.

O «alma». Biiyaʼ Glosario.

O «biaʼquiʼ».

Biiyaʼ Glosario.

Lit. «lagusaana de».

O «lagudii dádiva de misericordia». Biiyaʼ Glosario.

Lit. «Laguxhii ndaanitu».

O «zuni reclinarbe».

Lit. «segunda vigilia». Biaʼ las 9:00 p.m. hasta galaa gueelaʼ.

Lit. «tercera vigilia». De galaa gueelaʼ hasta biaʼ las 3:00 a.m.

Biiyaʼ Glosario.

O «fiel».

Lit. «leptón». Biiyaʼ Glosario.

O «parábola», «ilustración».

O «higo».

Biiyaʼ Glosario.

Biiyaʼ Glosario.

O «biʼniʼ huará ti espíritu malu laa».

O «nabigo».

Biiyaʼ Glosario.

O «huerto».

Biiyaʼ Glosario.

Lit. «medida de sea». Biaʼsiʼ 7.33 litru nga ti sea.

Runi binni zacá ora cadxiichi ne ora qué guidxela xi guni.

Biiyaʼ Glosario.

O «zaca reclinarcaʼ».

Biiyaʼ Glosario.

Lit. «zorro».

O «xlá».

Biiyaʼ Glosario.

Biiyaʼ Glosario.

O «napa hidropesía». Riaana ziáʼ nisa lu xcuerpu binni.

O «prominente».

O «guniʼbe ti ilustración». Lit. «guniʼbe ti parábola».

O «cadi gaca reclinarluʼ».

O «prominente».

O «últimu lugar».

O «guca reclinar lu últimu lugar».

Lit. «ni gó pan».

Biiyaʼ Glosario.

O «mancuerna».

O «alma». Biiyaʼ Glosario.

O «madero de tormento». Raríʼ caniʼbe de ca prueba ne guendanagana ni gudiʼdiʼ Jesús. Biiyaʼ Glosario.

Ti embajador nga ti binni ni riníʼ pur ti gobiernu o pur ti guidxi.

Lit. «Ni napa diaga la? gucaadiaga chaahuiʼ».

O «parábola», «ilustración».

Biiyaʼ Glosario.

O «gupa ti vida desenfrenadu».

Lit. «dede runi sobra pan sticaʼ».

Lit. «guibáʼ».

Lit. «guibáʼ».

O «ni runi administrar ra yoo».

O «bato». Biaʼsi 22 litru nga ti bato.

O «coro». Biaʼsi 220 litru nga ti coro. Biiyaʼ Glosario, coro.

O «era riʼ», «sistema riʼ». Biiyaʼ Glosario, sistema.

Lit. «xiiñiʼ biaaniʼ».

O «Riqueza».

Biiyaʼ Glosario.

O «cayuni cometer adulterio». Biiyaʼ Glosario, adulterio.

Lit. «púrpura».

Lit. «úlcera».

Lit. «xpechu Abrahán».

O «Hades». Laani nga ti lugar simbólicu ra caziilaʼdxiʼ ca binni ni maʼ guti. Biiyaʼ Glosario.

O «gupa misericordia naa».

Lit. «xiixa ni guni tropezar».

Lit. «guni tropezar».

Raríʼ caniʼbe de ti binni ni runi adorar Dios.

Lit. «yaga mora».

O «esclavu ni qué iquiiñeʼ».

O «gupa misericordia».

O «nación».

Biiyaʼ Glosario.

Biiyaʼ Glosario.

Biiyaʼ Glosario.

Zándaca caniʼbe de ca falsu mesías.

Biiyaʼ Glosario.

Biiyaʼ Glosario.

Biiyaʼ Glosario.

Nuu Biblia napa versículo riʼ, peru cadi zeeda ni lu stale manuscritu yooxhoʼ ni gucuá lu griegu.

O «águila».

O «parábola», «ilustración».

Biiyaʼ Glosario.

Lit. «Gudxiʼbaʼ».

O «ni runi extorsionar».

O «adúltero».

O «Gupa misericordia».

Lit. «biete».

Ni nabe raríʼ nga cuʼbe ndaayaʼ laacaʼ.

Biiyaʼ Glosario.

Biiyaʼ Glosario.

O «cadi guni cometerluʼ adulterio». Biiyaʼ Glosario, adulterio.

O «biʼniʼ honrar».

Biiyaʼ Glosario.

Biiyaʼ Glosario.

Biiyaʼ Glosario.

O «era», sistema». Biiyaʼ Glosario, sistema.

Lit. «ziguíbanu».

Biiyaʼ Glosario.

O «nación».

O «gupa misericordia».

O «gupa misericordia».

O «higo».

O «ne ni gundisaʼ falsu luguiáʼ para guneʼ extorcionar laa».

Biiyaʼ Glosario.

O «parábola», «ilustración».

Biiyaʼ Glosario.

Ti mina stiʼ ca griegu nanaa ni 340 g ne risaca ni 100 dracma. Biiyaʼ Glosario.

Ti embajador nga ti binni ni riníʼ pur ti gobiernu o pur ti guidxi.

Lit. «plata».

Lit. «plata stinneʼ».

Lit. «ziguiʼbaʼ».

O «xlá».

Biiyaʼ Glosario.

Raríʼ caniʼbe de Jerusalén.

Lit. «ñápaluʼ paz».

O «parábola», «ilustración».

Zándaca biaanané dueñu que ca hombre ni chiguni dxiiñaʼ lu layú stiʼ gudiicaʼ parte de cosecha que para quíxecaʼ saca cayúnicaʼ dxiiñaʼ luni.

O «principal piedra angular». Lit. «cabeza del ángulo». Biiyaʼ Glosario, piedra angular.

Lit. «autoridad stiʼ gobernador».

Biiyaʼ Glosario.

O «xlá».

Biiyaʼ Glosario.

O «era riʼ». Lit. «ca xiiñiʼ sistema riʼ». Biiyaʼ Glosario, sistema.

O «sistema». Biiyaʼ Glosario.

Lit. «zarza».

Biiyaʼ Glosario.

Biiyaʼ Glosario.

Laani nga ti lugar ra raca junta stiʼ guidxi.

Biiyaʼ Glosario.

O «ca propiedad stiʼ».

O «arca de tesorería».

Lit. «chupa leptón». Biiyaʼ Glosario, leptón.

O «xlayaʼ».

O «nación».

O «peste». Biiyaʼ Glosario.

Biiyaʼ Glosario.

O «alma stitu». Biiyaʼ Glosario, alma.

O «ca gentil», raríʼ caniʼbe de ca binni ni cadi judíu.

O «ca gentil», raríʼ caniʼbe de ca binni ni cadi judíu.

O «estrella».

O «nación».

Biiyaʼ Glosario.

O «parábola», «ilustración».

O «higo».

O «verano».

Biiyaʼ Glosario.

Lit. «gaca ladxidoʼto nanaa».

Biiyaʼ Glosario.

Biiyaʼ Glosario.

Biiyaʼ Glosario.

O «traicionar».

Lit. «plata».

O «traicionar».

Biiyaʼ Glosario.

O «guca reclinarbe né».

Biiyaʼ Glosario.

Biiyaʼ Glosario.

Biiyaʼ Glosario.

Biiyaʼ Glosario.

Lit. «huaniisi».

O «¿Ni nuu reclinadu la?».

Biiyaʼ Glosario.

Laani nga distancia ra rindá ti guié ni rundaa ti hombre.

Biiyaʼ Glosario.

Biiyaʼ Glosario.

Biiyaʼ Glosario.

Lit. «stale cosa para guni blasfemárcabe». Biiyaʼ Glosario, blasfemia.

Biiyaʼ Glosario.

Biiyaʼ Glosario.

O «cayuni acusarcaʼ laabe».

O «nación stidu».

O «gudiibe xiixa señal».

Nuu Biblia napa versículo riʼ, peru cadi zeeda ni lu stale manuscritu yooxhoʼ ni gucuá lu griegu.

Lit. «Gulee».

O «madero». Biiyaʼ Glosario.

O «gátibe lu yaga».

O «laʼchiʼ».

O «madero de tormento ra chiguicá». Biiyaʼ Glosario, madero de tormento.

O «estéril».

O «madero». Biiyaʼ Glosario.

O «izquierdo».

O «naguíʼ».

Lit. «Ndiʼ».

O «biaʼ las 12 del día». Lit. «hora sexta».

Lit. «hora novena».

O «gucuaabe bi últimu biaje».

O «justo».

O «Sanedrin».

Lit. «stiʼ ca judíu».

Biiyaʼ Glosario.

O «tumba conmemorativa». Biiyaʼ Glosario.

Lit. «bichuugucabe».

Biiyaʼ Glosario.

Biiyaʼ Glosario.

O «tumba conmemorativa». Biiyaʼ Glosario.

O «tumba conmemorativa». Biiyaʼ Glosario.

O «tumba conmemorativa». Biiyaʼ Glosario.

Biiyaʼ Glosario.

O «madero». Biiyaʼ Glosario.

O «tumba conmemorativa». Biiyaʼ Glosario.

O «tumba conmemorativa». Biiyaʼ Glosario.

Lit. «60 estadio». Biaʼsi 185 metru nga ti estadio.

O «madero». Biiyaʼ Glosario.

O «tumba conmemorativa». Biiyaʼ Glosario.

O «tumba conmemorativa». Biiyaʼ Glosario.

O «Ora nuube reclinadu ruaa mexa né».

O «guniʼbe ti ndaayaʼ».

Lit. «cacaguí ndaaniʼ ladxidoʼno».

Lit. «Lagapa paz». Sicaríʼ nga bigapadiuxi ca judíu dxiqué.

O «xlabe».

O «nación».

O «Gundeteʼ íquecaʼ nezalube».

    Libru ne revista zapoteco del Istmo (1993-2025)
    Biteeguʼ sesión
    Bizulú sesión
    • diidxazá
    • Compartir
    • Configuración
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Modo iquiiñeʼ ni
    • Política de privacidad
    • Configuración de privacidad
    • JW.ORG
    • Bizulú sesión
    Compartir