Capítulo 10
Ti reinu «ni qué ziuu dxi guinitilú»
1. Gunáʼ ndiʼ ca diidxaʼ ni cahuinni dxandíʼ ni nacaʼ lu ca iza ni maʼ gudiʼdiʼ ca.
GUIRÁʼ ni cazaaca lu guidubi naca Guidxilayú riʼ zeʼ dxi cusihuínnicani qué huadxelaʼ diʼ binni modo guibani nayecheʼ dede dxi bicaanácabe derechu ni napa Jiobá de guni mandar ne ra cuyúbicabe gaca mandárcabe stúbicabe. Nin ti clase gobiernu ni nuu lu Guidxilayú riʼ qué huayacané guiráʼ xixé binni. Neca jma nanna binni de ciencia yanna riʼ, qué huayanda diʼ gusiándacabe guiráʼ guendahuará nin guendaguti qué ganda cueecabe, nin luguiáʼ ti binni si qué ganda cueecabe cani. Ca gobiernu ni nuu lu Guidxilayú riʼ qué huacueezadícabe guendaridinde, guendarucheené ley, guendaquéruni jneza o guendapobre, ne ndaaniʼ stale guidxi nabé malu ca gobiernu ca ne binni (Eclesiastés 8:9). Pur rachelú binni gapa bueltu, pur ca aparatu ni huaree ca ne pur qué gánnacabe paraa zuni feu cani la? cayaca biidiʼ ca layú ca, nisa ne bi ca. Pur qué ganna cani runi mandar ca iquiiñecaʼ bueltu jneza la? raca nagana para stale binni gápacaʼ cani jma caquiiñecaʼ. Guiráʼ xixé iza de cayuni mandar binni culuíʼcani dxandíʼ ni na ca diidxaʼ riʼ: «Binni guidxilayú cadi lu náʼ diʼ nuu neza stiʼ. Cadi lu náʼ diʼ binni nuu guni mandar ra guzuhuaa ñee» (Jeremías 10:23).
2. Ximodo chigacachaahuiʼ guiráʼ ca guendanagana napa binni yaʼ.
2 Ximodo zaca chaahuiʼ cani yaʼ. Reinu stiʼ Dios nga chiguni chaahuiʼ cani, ne nga nga ni bisiidiʼ Jesús ca xpinni guinábacaʼ ora guni orarcaʼ: «Biseendaʼ reinu stiluʼ. Gaca ni naluʼ cásica guibáʼ zaqueca lu guidxilayú» (Mateo 6:9, 10, NM). Lu 2 Pedro 3:13 rieeteʼ gobiernu ca casi «ibáʼ cubi», ne laani nga ni chiguni mandar lu «ti guidxilayú cubi», nga nga guiráʼ ca binni ni runi ni jneza. Reinu stiʼ Dios ni nuu guibáʼ ca nabé risácani, ngue runi laani nga ni jma guníʼ Jesús ora bicheeche diidxaʼ (Mateo 4:17, NM). Ne para guluibe laanu ximodo gusisácanu ni jma lu xquendanabáninu la? sicaríʼ nabe gúninu: «Cadi gusaanatu de guyúbitu primeru reinu stiʼ Dios ne guendaruni jneza stibe» (Mateo 6:33, NM).
3. Xiñee nabé caquiiñeʼ gánnanu de Reinu stiʼ Dios ca dxi stinu riʼ.
3 Ca dxi stinu riʼ nabé caquiiñeʼ ganna chaahuinu de Reinu stiʼ Dios, purtiʼ maʼ cadi candaa diʼ chiguchaa Reinu ca modo cayaca mandar lu Guidxilayú riʼ tobi si tiru. Daniel 2:44 caníʼ xi chigaca: «Ca dxi stiʼ ca rey que [ca gobiernu de yanna] la? Dios ni nuu guibáʼ zaguu ti reinu [guibáʼ] ni qué ziuu dxi guinitilú. Ne reinu riʼ qué zadíʼdini lu náʼ nin sti guidxi [maʼ qué ziuu dxi guni mandar binni lu Guidxilayú]. Zunideni ne zunduuxeni guiráʼ ca reinu [ni nuu yanna] riʼ, ne laani ziaanani ne qué ziuu dxi guilúxeni». Casi bidúʼyanu ca, Reinu de guibáʼ ca nga chigunitilú guiráʼ cosa malu ne ca gobiernu ca ra guiluxe ca últimu dxi riʼ, nga runi qué ziuu guirutiʼ tu gucaalú para guni mandar lu Guidxilayú riʼ. Naquiiñeʼ gudiʼnu xquíxepeʼ Dios de guidubi ladxidoʼno purtiʼ maʼ gáxhapeʼ nuu dxi para guiree guiráʼ cosa malu ca.
4. Xi guca ne Reinu que guibáʼ lu iza 1914, ne xiñee risácani para laanu.
4 Lu iza 1914, bicuí Jiobá Cristu Jesús casi Rey ne bidiibe laa derechu para guni «mandar lade ca xhenemigu» (Salmo 110:1, 2). Laaca iza que nga bizulú «[ca]zaa xhi guidxilayú», o bizulú ca últimu dxi stiʼ ca cosa malu ni nuunu lade riʼ (2 Timoteo 3:1-5, 13). Ne cani biiyaʼ Daniel lu ti visión que gúcacani iza queca guibáʼ. Jiobá Dios, «Binnigola de Dxi» que, bidiibe Jesucristu, Xiiñiʼ hombre que, «guendaruni mandar ne guendarisaca ne reinu, para guni guiráʼ ca guidxi ca, ca guidxi roʼ ca ne guiráʼ diidxaʼ ni nabe». Ra caníʼ Daniel de visión que la? bicaabe: «Guendaruni mandar stibe nga ti guendaruni mandar ni qué zaluxe diʼ ne ni qué zadiʼdiʼ, ne reinu stibe tobi ni qué zanitilú» (Daniel 7:13, 14). Pur Reinu de guibáʼ ni nuu lu náʼ Cristu Jesús ca nga chigudii Dios stale ndaayaʼ ca binni ni riuulaʼdxiʼ guni ni jneza. Ca ndaayaʼ ca nga ni maca gudixhe íquebe guicaa binni dxi guluube primé bixhózenu ne primé jñaanu ndaaniʼ Paraísu que.
5. Xii nga ni racaláʼdxinu gánnanu de Reinu ca, ne xiñee.
5 Ñee racaláʼdxinu guni mandar Reinu riʼ laanu ne guzuubanu stiidxaʼ la? Pa racaláʼdxinu la? dxandipeʼ zazaaláʼdxinu gánnanu ximodo nga nexheʼ guni gobiernu de guibáʼ ca dxiiñaʼ. Zacaláʼdxinu gánnanu xi cayúnini yanna, xi chigúnini ne xi canábani laanu. Ra gánnanu guiráʼ ndiʼ de Reinu ca la? zacanécani laanu gusisácanu ni jma. Ne pa gúninu ni nani la? jmaruʼ si zanda gábinu binni xi guiráʼ cosa sicarú nga chiguni Reinu stiʼ Dios para binni ruzuubaʼ diidxaʼ (Salmo 48:12, 13).
Cani chiguni mandar lu Reinu stiʼ Dios
6. 1) Ximodo rusihuinni Reinu stiʼ Cristu ca tupeʼ nga napa derechu guni mandar. 2) Ni cazíʼdinu de Reinu ca, xi naquiiñeʼ gucaani laanu gúninu.
6 Tobi de cani chiguidúʼyanu primé nga Reinu stiʼ Cristu ca rusihuínnini Jiobá nga napa derechu guni mandar, purtiʼ laapebe nga bidiibe Xiiñibe «guendaruni mandar ne guendarisaca ne reinu». Ngue runi, gucuaa si Xiiñiʼ Dios derechu para guzulú guni mandar la? jnézapeʼ nga modo guníʼ caadxi ángel, nacaʼ: «Ma bidxiña dxi guiaana irá xixé ni runi mandar ladxi ná Dios ne Cristu stiʼ, ne [Jiobá] qué ziaana dxí de guni mandar» (Apocalipsis 11:15). Nga runi, guiráʼ ni ridúʼyanu de Reinu riʼ ne cani cayúnini jma ruchíñacani laanu Jiobá. Ni cazíʼdinu riʼ naquiiñeʼ gucaani laanu chuláʼdxinu guni mandar Jiobá laanu.
7. Xiñee nabé risaca para laanu gánnanu Jiobá nga bicuí Jesucristu para guni mandar.
7 Laaca naquiiñeʼ guiníʼ íquenu xiñee bicuí Jiobá Jesús para guni mandar. Cumu Jiobá biquiiñeʼ laabe para bizáʼ Guidxilayú ne binni la? nga runi Jesús nga jma nanna xi caquiiñenu que laca laanu. Ne dede dxi bizulú guyuu binni lu Guidxilayú riʼ bisihuínnibe nadxiibe guiranu (Proverbios 8:30, 31; Colosenses 1:15-17). Cumu nabé nadxii Jesús binni la? beedabe laapebe lu Guidxilayú riʼ ne bidiibe xquendanabánibe para guilanu (Juan 3:16). Zacá nga chindeebe donda ne guendaguti ne laaca pur nga zanda guicaanu ti guendanabani ni qué zaluxe (Mateo 20:28).
8. 1) Xiñee jma xadxí zuni mandar Reinu stiʼ Dios que ca gobiernu nuu lu Guidxilayú riʼ. 2) Xi cayuni «mozo ni nuu xpiaani ne ni runi jneza».
8 Reinu stiʼ Dios ca nga ti gobiernu ni qué zadxaa ne qué ziuu dxi guiluxe. Nánnanu nga purtiʼ Jiobá qué ziuu dxi gati (Habacuc 1:12). Jesucristu, ni bidii Dios guni mandar casi Rey ca maʼ gadxé laabe que binni guidxilayú purtiʼ qué ziuu dxi gátibe (Romanos 6:9; 1 Timoteo 6:15, 16). Nuu 144,000 xpinni Dios ni qué rusaana laabe ni bireecaʼ «de irá ladu, de irá guidxi ne de irá idioma ni riníʼ binni» ni chitinecaʼ Cristu lu trono guibáʼ, ne laaca qué ziuu dxi gáticaʼ (Apocalipsis 5:9, 10; 14:1-4; 1 Corintios 15:42-44, 53). Jma stale de laacabe maʼ nuu guibáʼ, ne cani nabániruʼ lu Guidxilayú riʼ nga nácacaʼ «mozo ni nuu xpiaani ne ni runi jneza», laacabe cayacanécabe gaca xhiiñaʼ Reinu lu Guidxilayú riʼ (Mateo 24:45-47).
9, 10. 1) Tuu nga cani candaasaa ne cuchenda binni ni chigunitilú Reinu ca. 2) Xii ndiʼ cadi naquiiñeʼ gúninu ti cadi gácanu xhenemigu Reinu stiʼ Dios.
9 Qué zandaa diʼ, ora guedandá dxi ni maʼ gudixhe Jiobá la? zábibe ca ángel stibe ca gusiacaʼ lu Guidxilayú. Ca ángel riʼ zunitilucaʼ binni ni qué náʼ gudii cuenta laasibe nga nápabe derechu guni mandarbe ne qué náʼ guicaa ni cusigáʼdebe laanu pur Jesucristu (2 Tesalonicenses 1:6-9). Nga nga dxi stiʼ Jiobá, dxi ni racaláʼdxinu guidxiña para guihuinni laasibe nga nápabe derechu guni mandarbe. «¡Laguuyaʼ! Zeeda dxi stiʼ Jiobá, naná zeedani ne guendaridxiichi zaqueca ne stale xiana, [...] para gunitilube de lu guidxilayú cani cuchee luni.» (Isaías 13:9.) «Dxi ca ti dxi de guendaridxiichi ni, ti dxi naná ne ti dxi para chuʼ binni xizaa, ti dxi guiaba nisaguié ne bi, ne ti dxi para gunidé, ti dxi de gueelacahui ne ti dxi nacahuidóʼ, ti dxi de za ne ti dxi guizáʼ nachuunduʼ.» (Sofonías 1:15.)
10 De racá tobi si tiru zanitilú guiráʼ religión ni cadi dxandíʼ ne guiráʼ gobiernu nuu lu Guidxilayú ne ca soldadu sticaʼ, purtiʼ laacaʼ nga cani caguite Binidxabaʼ, gobiernu malu stiʼ Guidxilayú riʼ. Ne laaca zati guiráʼ cani guihuinni zinanda modo nabani ca binni guidxilayú purtiʼ cuyúbicaʼ puru para laasicaʼ, rusiguiicaʼ ne cadi nabánicaʼ jneza. Últimu la? zadeguyoo Binidxabaʼ ne ca demonio stiʼ ti mil iza para guixelepéʼcabe de ca binni nuu lu Guidxilayú riʼ. Óraca nga maʼ chiguni mandar Reinu stiʼ Dios lu guidubi naca Guidxilayú. ¡Guizáʼ ziuudxí ladxidóʼ guiráʼ cani riuulaʼdxiʼ ni jneza! (Apocalipsis 18:21, 24; 19:11-16, 19-21; 20:1, 2.)
Ximodo zuni Reinu ca cani maca nexheʼ gaca
11. 1) Ximodo chiguni Reinu stiʼ Cristu cani naguixhe ique Jiobá gaca lu Guidxilayú riʼ. 2) Ximodo zacané modo chiguni mandar Reinu ca guiráʼ cani guibani lu Guidxilayú dxi ca.
11 Reinu stiʼ Cristu ca nga chiguni guiráʼ ni maca gudixhe Dios gaca lu Guidxilayú (Génesis 1:28; 2:8, 9, 15). Dede ca dxi stinu riʼ qué náʼ binni guni ni na Dios. Peru «guidxilayú cubi» ni chigueeda ca maʼ lu náʼ Jesucristu Xiiñiʼ hombre que chiguiaanani. Guiráʼ ca binni ni guilá dxi gunduuxeʼ Jiobá ca cosa malu ni nuu yanna riʼ la? zúnicabe dxiiñaʼ tobi si ne Cristu, Rey que, ne ziuláʼdxicabe gúnicabe guiráʼ ni guni mandarbe laacaʼ, ti zacá gaca ti paraísu lu guidubi naca Guidxilayú (Hebreos 2:5-9). Guiráʼ binni ziuláʼdxicaʼ xhiiñacaʼ, ne guiráʼ ca cuananaxhi gudii Guidxilayú ca zácani para laacabe (Salmo 72:1, 7, 8, 16-19; Isaías 65:21, 22).
12. Ximodo chiguiree donda luguiáʼ ca binni ni chiguni mandar Reinu ca, ne ximodo ndiʼ zaníʼ íquecabe puru si ni jneza yaʼ.
12 Dios bizáʼ Adán ne Eva sin donda, ne zaqueca gudixhe íquebe nibani guiráʼ xiiñicaʼ lu Guidxilayú riʼ ne niníʼ íquecaʼ puru si ni jneza. Ne dxandíʼ zaca nga dxi guni mandar Reinu stibe. Para gaca nga la? naquiiñeʼ gacachaahuiʼ guiráʼ ra bininá donda stiʼ Adán laanu, ne pur nga cadi Rey si nga chigaca Cristu, sínuque laaca zácabe Xaíque stiʼ cani ruzaaquiʼ guʼxhuʼ. Pur rini ni bixhiibe ca nga chaahuidugá zabeebe donda luguiáʼ binni ni ruzuubaʼ diidxaʼ.
13. Xi ndaayaʼ chiguicaa ca binni ni chiguni mandar Reinu ca.
13 Dxi guni mandar Reinu ca la? guiráʼ cani guibani lu Guidxilayú riʼ guizáʼ sicarú zaca xcuérpucabe. «Dxi ca cani nacheepaʼ lú zaxaléʼ lucaʼ, ne zaxaleʼ diaga cani qué runadiaga. Dxi ca binni nachiitaʼ ñee zaguiʼbaʼ dani casi runi ti bidxiña, ne ni qué riníʼ zucaacaʼ ridxi ne guendanayecheʼ.» (Isaías 35:5, 6.) Ca binni ni maʼ biʼniʼ feu guendayooxhoʼ o guendahuará ladi la? jma sicarú zaca ládicabe que ti baʼduhuiiniʼ, ne zaree ca guendahuará ni jma bininá binni ti chuʼcaʼ nazaaca ne gápacaʼ stipa. Sicaríʼ na Biblia: «Gaca ládibe jma nazaaca que dxi nahuiinibe; guibiguetaʼ gápabe stipa ni gúpabe dxi nahuiinibe» (Job 33:25). Zadxiña dxi maʼ qué ziuu ni gucaa binni guiníʼ «Huaraʼyaʼ». Xiñee yaʼ. Purtiʼ ca binni ni guidxibi Dios zaree donda luguiacaʼ ne guiráʼ guendananá beedaneni (Isaías 33:24; Lucas 13:11-13). Dxandíʼ, Dios «zuchaa be nisa riete lú caʼ, ne ma qué ziuu ru enda guti nin enda ruuna nin enda racaná ladxidóʼ nin yuubaʼ, purti [za]diʼdi irá ni uyuu chiqué» (Apocalipsis 21:4).
14. Ximodo zaluíʼ dxandíʼ maʼ biree chaahuiʼ donda luguiáʼ binni.
14 Peru para guiluíʼ maʼ biree chaahuiʼ donda luguianu la? qué zácasinu nazaaca ne qué zaníʼ íquesinu puru si ni jneza, sínuque laaca zusihuínninu nápanu ca guenda stiʼ Jiobá cásipeʼ modo nabe, purtiʼ guyaʼnu casi laabe (Génesis 1:26). Para gaca nga la? naquiiñeʼ guizíʼdinu stale. Cumu maʼ qué zaca ni nadxabaʼ lu guidxilayú cubi ca la? zazíʼdinu gúninu ni jneza, casi guníʼ Isaías zácani (2 Pedro 3:13; Isaías 26:9). Ne ora gúninu ni jneza la? zacaneni para chuʼ guendariuudxi lade ca binni de gadxé gadxé raza, ne ziuunu galán ne ca xhamígunu ne ca binnilídxinu, ne jmaruʼ si ne Dios (Salmo 85:10-13; Isaías 32:17). Ca binni ni guiziidiʼ xii nga ni jneza la? zaziidicabe chaahuidugá xii nga ni racalaʼdxiʼ Dios gúnicabe. Ora jma gannaxhiinu Jiobá dede ndaaniʼ ladxidoʼno la? zabáninu modo nabe. Cásica Jesús, zanda guininu: «Qué riaana dxie de gune ni riulaʼdxi [Bixhozeʼ]» (Juan 8:29). ¡Guizáʼ sicarú zabáninu dxi guni guiráʼ binni zacá!
Cani maʼ biʼniʼ Reinu ca
15. Biquiiñeʼ ca guendarinabadiidxaʼ ni zeeda despué de párrafo riʼ para guiniʼluʼ caadxi de cani maʼ biʼniʼ Reinu ca ne guníʼ xii nga ni riquiiñeʼ gúninu.
15 Cani maʼ biʼniʼ Reinu stiʼ Dios ca ne cani maʼ biʼniʼ ca xpinni ni ca la? rihuinni dxíchicani. Ca guendarinabadiidxaʼ ni cá despué de párrafo riʼ ne ca textu zeeda lúcani zacanécani laanu guietenaláʼdxinu caadxi de cani maʼ biʼniʼ Reinu ca, ne laacaʼ zusietenaláʼdxicani laanu caadxi de ni zanda guni ca xpinni Reinu ne ni naquiiñeʼ gúnicabe yanna.
Tuu nga cani gudindené Reinu ca primé, ne xi bizaacacaʼ (Apocalipsis 12:7-10, 12).
Xi primé grupu nga cazaa dede dxi gurí Cristu casi Rey (Apocalipsis 14:1-3).
Xi dxiiñaʼ guníʼ Jesús zuni tiidiʼ si ca dxi ni nabé naná ca, casi na Mateo 25:31-33.
Xi dxiiñaʼ nga cayaca primé yanna riʼ. Tuu ndiʼ cani cayuni ni (Salmo 110:3; Mateo 24:14; Apocalipsis 14:6, 7).
Xiñee qué huayanda gucueeza ca enemigu ni nuu lu política ne lu ca religión ca de guireeche diidxaʼ (Zacarías 4:6; Hechos 5:38, 39).
Ximodo maʼ bichaa ca binni ruzuubaʼ stiidxaʼ Reinu ca xquendanabánicaʼ (Isaías 2:4; 1 Corintios 6:9-11).
Ti mil iza chiguni mandar Jesús
16. 1) Panda iza chiguni mandar Cristu. 2) Xi guiráʼ cosa sicarú nga chigaca dxi ca ne despué.
16 Ora maʼ bideguyoo Binidxabaʼ ne ca demonio stiʼ la? Jesucristu ne 144,000 binni ni chiguni mandarné laabe ca zácacabe rey ne ni ruzaaquiʼ guʼxhuʼ lu ti mil iza (Apocalipsis 20:6). Dxi ca zabeecabe donda ne guendaguti ni bisaanané Adán laanu, ti maʼ cadi liica gapa binni donda. Guiluxe si ti mil iza de guni mandar Cristu ca, ora maʼ biʼniʼ Jesús xhiiñaʼ casi Rey ne ni ruzaaquiʼ guʼxhuʼ la? zudiibe Bixhózebe Reinu ca «ti laa aca xaíque sti irá ni» (1 Corintios 15:24-28). De racá zundaacabe Binidxabaʼ caadxi dxi para gutiidibe ca binni bilá ca lu guendanagana, ne zacá guihuinni pa qué zudxiidéchecabe Jiobá casi tobi lucha ni napa derechu guni mandar lu guidubi naca guibáʼ ne Guidxilayú. Guiluxe si nga la? Dios zunitilú Binidxabaʼ ne cani cucaalú laabe ne nuucaʼ pur Binidxabaʼ (Apocalipsis 20:7-10). Cani chuʼ pur Jiobá purtiʼ laasibe nga nápabe derechu de guni mandarbe la? zuluíʼcabe qué liica zusaanacabe laabe. Óraca nga maʼ zanda chúʼcabe tobi si ne Jiobá casi modo naquiiñeʼ gácani; zácacaʼ xiiñibe ne zudiibe laacaʼ ti guendanabani ni qué zaluxe (Romanos 8:21).
17. 1) Tu lu náʼ ndiʼ chichuu Reinu ca guiluxe si ti mil iza ca. 2) Xiñee zanda guininu «qué zanitilú» Reinu ca.
17 Nga runi, zadxaa dxiiñaʼ ni guni Jesús ne 144,000 binni ca lu Guidxilayú riʼ. Xi gúnicabe despué yaʼ. Cadi cuzeeteʼ diʼ Biblia ni. Peru pa cadi gusaananu de chuʼnu pur Jiobá purtiʼ laa nga napa derechu de guni mandar la? zabáninu dxi guiluxe ti mil iza de cayuni mandar Jesús ne 144,000 ca, ne zánnanu xi naguixhe Jiobá gúnicabe ne xi naguíxhebe gúnibe lu guidubi naca guibáʼ ne Guidxilayú. Yanna, xiñee rieeteʼ «qué zaluxe diʼ» gobiernu de ti mil iza stiʼ Cristu ca ne Reinu stibe «qué zanitilú» ni yaʼ (Daniel 7:14). Primé la? purtiʼ maʼ cadi binni guidxilayú nga chiguni mandar, sínuque Jiobá. Ne «qué ziuu dxi guinitilú» Reinu ca purtiʼ guiráʼ ni gúnini qué ziuu dxi guiluxe (Daniel 2:44). Ne binni qué liica zusaana de gusisaca Jesús, ni naca Rey ne ni ruzaaquiʼ guʼxhuʼ riʼ, ne zaqueca xcaadxi rey ne ni ruzaaquiʼ guʼxhuʼ ni nuunecaʼ laabe tobi si purtiʼ qué nusaanacabe de ñúnicabe xhiiñaʼ Jiobá.
Ni guietenaláʼdxinu
• Xiñee Reinu si stiʼ Dios nga ni chiguni chaahuiʼ guiráʼ ca guendanagana sti binni. Padxí bizulú Rey stiʼ Reinu stiʼ Dios cayuni mandar.
• Yanna, ra maʼ biziidiluʼ xii nga Reinu stiʼ Dios ne xi chigúnini, gunáʼ nga ni jma riuláʼdxiluʼ de laacani.
• Xii nga ni maʼ biʼniʼ Reinu ca, ne xi dxiiñaʼ cayúninu para laani.
[Dibuju/foto ni zeeda lu yaza 93]
Dxi guni mandar Reinu stiʼ Dios, guirácabe zaziidicabe gúnicabe ni jneza