Gupa fe Reinu stiʼ Dios
«Pa dxandí runi cre nu Dios [o pa nápanu fe] qué zagúʼ xa ique nu de ni cabeza nu udii be laanu.» (HEB. 11:1)
1, 2. 1) Xiñee naquiiñeʼ chuʼnu seguru zuni Reinu ca guiráʼ ni maʼ gudixhe ique Dios para binni. 2) Casi rieeteʼ lu Efesios 2:12, xiñee racané ca pactu ca laanu para chuʼnu seguru zuni Reinu ca ni na Dios. (Biiyaʼ dibuju ni zeeda ra ruzulú tema riʼ.)
LAANU, ca testigu stiʼ Jiobá, nabé rininu de Reinu stiʼ Dios ne rusiénenu binni laasi ni nga zanda cueeni guiráʼ guendanagana nápanu. Nabé riguixhedxí ni ladxidoʼno. Yanna, ñee runi crenu dxandíʼ nuu Reinu ca ne zaquiiñeʼ Jiobá ni para guni ni na la? Xi razón nápanu para gápanu fe Reinu stiʼ Dios yaʼ (Heb. 11:1).
2 Zaquiiñeʼ Jiobá Reinu riʼ para gaca ni maʼ gudixhe ique para binni guidxilayú. Xiñee yaʼ. Purtiʼ nápabe derechu de guni mandarbe ne guirutiʼ zanda guiníʼ qué gápabe derechu ca. Biʼniʼ Jiobá o Jesús caadxi pactu para gudixhe ca cosa risaca stiʼ Reinu ca, casi tuu nga Rey lu Reinu stiʼ Dios, tuu nga cani chiguni mandarné laabe ne tuu nga cani chiguni mandárcabe. Nga runi, ora riníʼ íquenu de ca pactu riʼ, riuʼnu jma seguru zaca ni maʼ gudixhe ique Dios ne runi crenu naca Reinu ca ti gobiernu ni guirutiʼ zanda gunitilú (biindaʼ Efesios 2:12).
3. Xi zazíʼdinu lu tema riʼ ne lu sti tema ca.
3 Lu Biblia rieeteʼ de xhoopaʼ pactu nabé risaca ni rusihuinni ziuu Reinu stiʼ Dios lu náʼ Jesucristu. Ne laacani nga 1) pactu biʼniné Dios Abrahán, 2) pactu stiʼ Ley, 3) pactu biʼniné Dios David, 4) pactu para chuʼ ti sacerdote casi Melquisedec, 5) pactu cubi ne 6) pactu para ti Reinu. Guidúʼyanu ximodo cada tobi de ca pactu riʼ tobi si nuucani né Reinu riʼ ne laaca cayabi cani laanu ximodo ziyaca ni maca gudixhe ique Dios gaca para Guidxilayú ne para binni (biiyaʼ cuadru ni láʼ «Ximodo zuni Dios ni maʼ gudixhe ique»).
TI PACTU NI RUSIHUINNI ZUNI DIOS NI MAʼ GUDIXHE IQUE
4. Casi rieeteʼ lu relatu stiʼ Génesis, xi chonna cosa gudixhe ique Dios para binni.
4 Despué de bizáʼ Jiobá Guidxilayú sicarú riʼ para guibani binni lu, guyuu chonna cosa ni gudixhe íquebe para binni. Primé, nuzaʼbe laacaʼ casi laabe. Guiropa, nusiroobacabe Paraísu que lu guidubi Guidxilayú ne nuchácabe ni de xiiñicabe ni nachaʼhuiʼ. Ne guionna, cadi naquiiñeʼ gócabe de cuananaxhi stiʼ yaga stiʼ guendananna ni jneza ne ni cadi jneza (Gén. 1:26, 28; 2:16, 17). Qué ñaadxaʼ diʼ gastiʼ para ñaca ni gudixhe ique Dios. Yanna, xiñee naquiiñeʼ gúnibe ca pactu riʼ yaʼ.
5, 6. 1) Ximodo gucalaʼdxiʼ Binidxabaʼ nucueeza ni maʼ gudixhe ique Dios gaca. 2) Xi biʼniʼ Jiobá pur cani guníʼ Binidxabaʼ ndaaniʼ jardín ni guyuu Edén.
5 Cumu qué racalaʼdxiʼ Binidxabaʼ gaca ni maʼ gudixhe ique Dios la? bicaabe binni gudxiideche Dios. Gúdxibe Eva gó de cuananaxhi stiʼ yaga stiʼ guendananna ni jneza ne ni cadi jneza, ne ora biʼniʼ gunaa que ni bisihuinni qué ruzuubaʼ diidxaʼ (Gén. 3:1-5; Apoc. 12:9). Ne ora biʼniʼ Binidxabaʼ nga casi ora niníʼ qué gapa Dios derechu de guni mandar guiráʼ cani bizáʼ. Ne despué, guniʼbe runi binni ni na Dios purtiʼ rudiibe laacaʼ guiráʼ ni caquiiñecaʼ (Job 1:9-11; 2:4, 5).
6 Xi biʼniʼ Jiobá pur cani guníʼ Binidxabaʼ ndaaniʼ jardín ni guyuu Edén que. Ñanda nunitilube cani cucaalú laabe, peru pa ñúnibe nga qué ñaca ni gudixhe íquebe para nidale ca xiiñiʼ Adán ne Eva lu Guidxilayú. Nga runi, lugar de ñuuti Jiobá ca binni ni bidxiideche laabe que, guniʼbe ti diidxaʼ riguixhená ni nabé risaca: pactu ni guca Edén. Né ca diidxaʼ riʼ, bisihuínnibe zaca guiráʼ ni maʼ guniʼbe. Biblia na: «Ne zucaaʼ gacananaláʼdxisaatu, lii ne gunaa ca, ne zaqueca ni za de lii ne ni za de laabe. Ni za de gunaa ca zucaache íqueluʼ ne lii zuninaluʼ xatini ñeebe» (Génesis 3:15).
7. Xi zazaaca beendaʼ que ne cani za de laa pur pactu ni biʼniʼ Jiobá Edén.
7 Pur ni bidii stiidxaʼ Jiobá ndaaniʼ jardín de Edén que, guniʼbe xi zazaaca beendaʼ que ne cani za de laa, o xi zazaaca Binidxabaʼ ne cani chuʼ pur laa ra gucaalucaʼ derechu ni napa Dios de guni mandar. Ne laaca bidiibe derechu ni za de gunaa riʼ para gunitilú Binidxabaʼ. Ora biʼniʼ Dios pactu riʼ, bisihuínnibe zunitilube cani bicaalú laabe ne zabeebe ca guendanagana biaananenu pur bidxiidéchecabe Dios. Peru cadi nga si, sínuque laaca guniʼbe tu chiguiquiiñebe para gúnibe ni.
8. Xi zanda guininu de gunaa riʼ ne ni za de laa.
8 Yanna, tuu nga ni za de gunaa ca yaʼ. Cumu naquiiñeʼ guxhatañeebe ique beendaʼ ca, o gunitilube Binidxabaʼ, ti binni de espíritu la? ni za de gunaa riʼ laaca naquiiñeʼ gaca ti binni de espíritu (Heb. 2:14). Nga runi, gunaa ni chigapa baʼduhuiiniʼ riʼ laaca naquiiñeʼ gaca de espíritu. Guizáʼ bidale cani za de beendaʼ riʼ, peru, xi zanda guininu de ni za de gunaa riʼ yaʼ. Biaʼ tapa mil iza qué lica ñanna binni tu laabe. Peru Jiobá gudixhe caadxi pactu ni rusihuinni tuu nga ni za de gunaa riʼ. Ca pactu riʼ laaca rusihuínnicani zaquiiñeʼ Jiobá ni za de gunaa riʼ para guni chaahuiʼ ca guendanagana ni bisaanané Binidxabaʼ binni.
TI PACTU NI RUSIHUINNI TUU NGA NI ZA DE GUNAA RIʼ
9. 1) Xi pactu biʼniné Dios Abrahán. 2) Padxí bizulú guca ni nani.
9 Biaʼ chupa mil iza despué de guníʼ Jiobá xi zazaaca Binidxabaʼ, biʼniʼ mandarbe Abrahán gusaana lidxi ni napa Ur ne cheʼ Canaán (Hech. 7:2, 3). Gúdxibe laa: «Bisaana xquídxiluʼ ne ca binnilídxiluʼ ne bixhózeluʼ ne jñaaluʼ ne guyé guidxi ni chiguluéʼ lii; ne de lii zabee ti guidxi roʼ ne zaguaa ndaayaʼ lii ne zanna guiráʼ binni tu laluʼ; ne zeeda gácaluʼ ti ndaayaʼ para laacaʼ. Ne zaguaaʼ ndaayaʼ guiráʼ tu uguu ndaayaʼ lii, ne zusabanayaʼ binni ni guinabaʼ mal para lii, ne pur lii dxandipeʼ zacaa guiráʼ familia ni nuu lu guidxilayú ndaayaʼ» (Gén. 12:1-3). Ndiʼ nga primé biaje rieeteʼ lu Biblia de pactu ni biʼniné Dios Abrahán. Qué gánnanu padxí biʼniʼ Jiobá pactu riʼ. Peru bizulú guca ni nani lu iza 1943 ante de ca dxi stiʼ Jesús, dxi napa Abrahán 75 iza, dxi biree de Harán ne gudiʼdiʼ guiiguʼ Éufrates.
10. 1) Ximodo bisihuinni Abrahán napa fe lu cani bizabiruaa Dios. 2) Xi bisiene Jiobá de ni za de gunaa riʼ.
10 Chupa chonna biaje bisietenalaʼdxiʼ Jiobá Abrahán pactu ni bíʼninebe laa, ne cada biaje guníʼnebe Abrahán, gúdxibe laa xcaadxi cosa de pactu que (Gén. 13:15-17; 17:1-8, 16). Ora bidii Abrahán tobi lucha xiiñiʼ, bisihuinni pabiáʼ naguidxi fe stiʼ, ngue runi para gusihuinni Jiobá dxandíʼ zuni ni na pactu que, biʼniné laabe ti juramentu. Biblia na: «Ne dede guibáʼ bicaa ridxi ángel stiʼ Jiobá Abrahán sti biaje ne na: “Cayuneʼ jurar pur laca naa —na Jiobá— pur ni bíʼniluʼ ra qué nucueezaluʼ lii de nudiiluʼ naa xiiñiluʼ, tobi lucha xiiñiluʼ, naa dxandipeʼ zaguaaʼ ndaayaʼ lii ne dxandipeʼ zutaleʼ cani za de lii casi ca beleguí ni nuu guibáʼ ne casi yuxi ni ríʼ guriá nisadóʼ; pur ni za de lii zaguaaʼ ndaayaʼ guiráʼ guidxi ni nuu lu guidxilayú riʼ purtiʼ bicaadiágaluʼ stidxeʼ”» (Génesis 22:15-18; biindaʼ Hebreos 11:17, 18). Despué de bizulú guca ni na pactu riʼ, bisiéneruʼ Jiobá xcaadxi cosa risaca de ni za de gunaa riʼ. Ni za de gunaa riʼ zeeda de lade binnilidxi Abrahán ne ziuuruʼ xcaadxi binni ni ziuu lu familia stibe. Ne zácacaʼ rey, zunitilucaʼ ca xhenemigu Dios ne zácacaʼ ti ndaayaʼ para stale binni.
Gupa Abrahán fe lu ni bizabiruaa Jiobá (Biiyaʼ párrafo 10)
11, 12. 1) Ximodo rusihuinni Stiidxaʼ Dios zaca ni na pactu ni biʼniné Dios Abrahán despué. 2) Xi zedané ni para laanu yaʼ.
11 Guca ni na pactu riʼ dxi guyuu cani za de Abrahán lu layú ni bizabiruaa Dios gudii laacaʼ, peru Stiidxaʼ Dios cusiene laaca zedané pactu riʼ ndaayaʼ para xcaadxi binni despué (Gál. 4:22-25). Biquiiñeʼ Jiobá apóstol Pablu para bisiene ximodo zaca ni na pactu riʼ despué, guniʼbe Cristu nga binni ni jma risaca ni za de Abrahán ne xcaadxi ni za de laa nga 144,000 xpinni Cristu ni bibí né espíritu santu (Gál. 3:16, 29; Apoc. 5:9, 10; 14:1, 4). Gunaa ni chigapa xiiñiʼ ca nga «Jerusalén [ni nuu] ibáʼ», o xquidxi Jiobá ni nuu guibáʼ ra nuu ca xiiñibe de espíritu (Gál. 4:26, 31). Casi gudxi Jiobá Abrahán, ni za de gunaa riʼ zedané stale ndaayaʼ para binni.
12 Pactu ni biʼniné Jiobá Abrahán rusihuínnini dxandíʼ zaca ni na Reinu stiʼ Dios ni nuu guibáʼ. Ruxheleʼ ni ti neza para ganda chuʼ ti Rey ne xcaadxi ni guni mandarné laabe (Heb. 6:13-18). Pabiáʼ zandaa pactu riʼ yaʼ. Pactu riʼ ziuu dede dxi gunitilú Reinu riʼ ca xhenemigu Dios ne guicaa guiráʼ binni ni nuu lu Guidxilayú ndaayaʼ (1 Cor. 15:23-26). Peru Génesis 17:7 na nácani «ti pactu ni qué ziuu dxi guiluxe». Xiñee yaʼ. Purtiʼ guiráʼ cani guibani lu Guidxilayú riʼ qué ziuu dxi gusaana de guicaacaʼ ndaayaʼ. Casi maʼ bidúʼyanu ca, pactu ni biʼniné Jiobá Abrahán rusihuínnini zuni Jiobá ni maʼ bizabiruaa: guidxá «guidxilayú riʼ» de binni nachaʼhuiʼ (Gén. 1:28).
TI PACTU NI RUSIHUINNI ZANDAA REINU RIʼ
13, 14. Xi zuni Mesías ora guni mandar, casi rihuínnini lu pactu ni biʼniné Dios David.
13 Pactu ni biʼniʼ Dios Edén ne pactu ni bíʼninebe Abrahán rusiidiʼ ni laanu rinanda Dios ca Ley stiʼ para guni mandar. Nga runi Reinu riʼ laaca rinanda guiráʼ ni na ca ley stiʼ Dios (Sal. 89:14). Ñee ziuu dxi guinitilú ni la? Nuu sti pactu ni rusihuinni qué ziuu dxi guilúxeni.
14 Ne laani nga pactu ni biʼniné Dios David. Biblia na: «Ne ora guizaa ca dxi stiluʼ, ne gátiluʼ ne gucaachicabe lii cueʼ ca bixhozególaluʼ, dxandipeʼ zandisaʼ tobi ni gale lade ca xiiñiluʼ; ne zuneʼ reinu stibe naguidxi. Lídxiluʼ ne reinu stiluʼ dxandipeʼ qué ziuu dxi guinitilú cani; zuzuhuaa dxiichiʼ trono stiluʼ ne qué ziuu dxi guinitilú ni» (2 Samuel 7:12, 16). Pactu ni biʼniné Jiobá rey riʼ bisihuínnini de laabe nga chigale ni gueeda gaca Mesías (Luc. 1:30-33). Zacá bisihuínnibe tudé nga chigueeda ni za de gunaa riʼ. Guniʼbe tobi ni za de David nga «napa derechu» gaca Rey lu Reinu stiʼ Dios (Ezeq. 21:25-27). Pur Jesús, «zuzuhuaa dxiichiʼ trono» stiʼ David «ne qué ziuu dxi guinitilú ni». Ne «cani za de laabe qué ziuu dxi guinitilucaʼ ne trono stibe zandaa ni xadxí casi gubidxa» (Sal. 89:34-37). Qué ziuu dxi guni Mesías riʼ ni cadi jneza biaʼ dxi guni mandar, ne qué ziuu dxi guirá ca ndaayaʼ ni gueedanebe.
TI PACTU PARA CHUʼ TI SACERDOTE
15-17. 1) Pur pactu ni biʼniʼ Jiobá para chuʼ ti sacerdote casi Melquisedec, xi dxiiñaʼ chiguni cani za de gunaa riʼ. 2) Xiñee laaca naquiiñeʼ gúnicabe dxiiñaʼ riʼ yaʼ.
15 Pactu ni biʼniné Jiobá Abrahán ne David rusihuínnicani zuni mandar ni za de gunaa riʼ. Peru cadi caquiiñeʼ si chuʼ ti gobiernu ni guni ni jneza para gapa guiráʼ binni guidxilayú ndaayaʼ. Cumu caquiiñeʼ guireecabe de lu náʼ guendaruchee ne chúʼcabe lade ca binnilidxi Jiobá la? nga runi, laaca naquiiñeʼ gaca ni za de gunaa ca sacerdote. Ne cumu guizáʼ nuu xpiaaniʼ Jiobá la? bíʼnibe sti pactu, ne laani nga pactu para chuʼ ti sacerdote casi Melquisedec.
16 Biquiiñeʼ Jiobá rey David para gusihuinni zuni ti pactu né Jesús. Ne pactu riʼ zuni chupa cosa risaca: 1) cuí Jesús «ladu derechu» stiʼ Dios, dede dxi gunitilú ca xhenemigu, ne 2) gácabe «sacerdote cásica Melquisedec ne qué zusaana de gáca[be] ni». Biblia na: «Na Dios rabi Señor stinneʼ: “Gurí cueeʼ ladu derechu stinneʼ dede ora maʼ gudixhedxiéʼ cani nanalaʼdxiʼ lii xañeeluʼ”. Dede Sión zuseenda Jiobá cetru stiluʼ ni rusihuinni lii nga runi mandarluʼ ne zaníʼ: “guyé, yeguni mandar lade ca xhenemíguluʼ”. Jiobá maʼ biʼniʼ jurar (ne qué zaca arrepentir): “¡Lii nga sacerdote cásica Melquisedec ne qué zusaana de gácaluʼ ni!”» (Salmo 110:1, 2, 4). Xiñee chigácabe «sacerdote cásica Melquisedec» yaʼ. Purtiʼ maca ante de chuʼ cani za de Abrahán lu layú ni bizabiruaa Jiobá gudii laacaʼ maca naca Melquisedec, rey stiʼ Salem, «sacerdote sti Dios ni nandxóʼ» (Heb. 7:1-3). Jiobá peʼ biʼniʼ laabe rey ne sacerdote. Laasibe nga hombre ni rieeteʼ lu Stiidxaʼ Dios ni gucuá Hebreu biʼniʼ guiropaʼ dxiiñaʼ riʼ. Ne cumu qué rieeteʼ pa guyuu tuuxa biʼniʼ guiropaʼ dxiiñaʼ riʼ ante o despué de laabe la? zanda guininu qué ñuu dxi nusaana de ñácabe sacerdote.
17 Pur pactu riʼ, Jiobá peʼ biʼniʼ Jesús sacerdote. Nga runi sicaríʼ cayeeteʼ de Jesús: «Lii nga sacerdote gola, ne qué ziuu dxi guiaana dxí de aca lu ni, casi Melquisedec» (Heb. 5:4-6). Pactu riʼ rusihuinni zaquiiñeʼ Jiobá Reinu riʼ para guni ni maca gudixhe ique para Guidxilayú ne para binni.
CA PACTU NI RIQUIIÑEʼ PARA CHUʼ REINU STIʼ DIOS
18, 19. 1) Xiñee zanda guininu tobi si ca pactu ni maʼ bidúʼyanu riʼ né Reinu stiʼ Dios. 2) Xi zadúʼyanu lu sti tema ca.
18 Ora riníʼ íquenu guionnaʼ pactu ni maʼ bidúʼndanu riʼ, ridúʼyanu nuu cani tobi si né Reinu stiʼ Dios. Ne laaca ridúʼyanu rinanda Reinu riʼ ca ley stiʼ Dios. Ora biʼniʼ Jiobá pactu ndaaniʼ jardín ni guyuu Edén, gudixhe íquebe iquiiñebe ni za de gunaa riʼ para gúnibe ni nabe para Guidxilayú ne para binni. Pactu ni bíʼninebe Abrahán rusihuinni tuu nga ni za de gunaa riʼ ne xi dxiiñaʼ chiguni.
19 Pactu ni bíʼninebe David rusihuínnini Jesús nga binni jma risaca ni za de gunaa riʼ, ne bidii Dios laabe derechu de guni mandarbe Guidxilayú ne zacá qué chuʼ dxi guiaadxaʼ ndaayaʼ para binni. Pactu para chuʼ ti sacerdote casi Melquisedec, rusihuínnini zaca ni za de gunaa ca sacerdote. Peru cadi Jesús si nga zacané para gácanu binni sin donda. Ziuu xcaadxi ni bibí para gaca rey ne sacerdote. Padé zeedacabe yaʼ. Zadúʼyanu ni lu sti tema ca.