“Tatamana Du Fu Agu Yo Du Ni Bayee Yo”
‘Gine Yekova aida be ro? a nga ta ni bayee boro na ga Mbori tee?’—MIKA 6:8.
1, 2. Duni bayee boro nayugo ginipai, na waigu duhe na kparakparapai dagbaha na ruko?
GU MOKEDI wo rimoko gbe naka gupai nga aboro gbe berãyo fuo ko. Ga aYisaraere ngangara basapungbanga nayamba tiko nga umbapa boro kisusi dagba ga bako aborokporo. Gu babakere kumba kisusi nga guko naraki naida gupai nga ko na gu pagbia beko kii kisusi apagbia dunduko te. Agi akumba nibasasa re aduni bayee aboro.
2 Duni bayee boro kia ti duni boro ruko. Gu boro duni bayee ni abinga pa gani abirĩ na pa gani rẽ na apai na nyanyakipaha kisusi te, na ni ni gu boro zanga biriki watadu aendanga ya. Kuba gupai nga ni duna ruko, kiisopatise, watadu duna bakere nyemuapai, gu boro duni bayee ni naino pa gani angbanda dedede. Were, ni nairisa ga kura aboro berãpai na kini berẽpa wai du yo na wai i abi apai.
3. Rogo gini gene du “tatamana . . . fu agu yo du ni bayee yo”?
3 Si du Baibiri agumba gupai tini niruruhe nga: “Tatamana du fu agu yo du ni bayee yo.” (Asanza 11:2) Gu boro duni bayee ni nga iratatamana mbiko ni nandu ngba gu gene Mbori naidi nani, na ni nane gu toro nga ga ruko nga gu nandu sa wasiro. (Asanza 8:13; 1 Petero 5:5) Gu tatamana du ti padu boro ni bayee ni aduni yuguyuguhe be gu gene raka nga ga dungu ga Mbori amoyambu. Ani wisiginga agu akpiapai biata nga gu gumba yo paha rogo bambata genewaraga.
Pauro—Ga Mbori ‘Moyambu’ na ‘Baringbisiapai’
4. Gini kparakpara amamu sunge Pauro agbia ngbarago behe?
4 Pauro angia baworimo dagba bambata aKristano, na si aru aru tipa rimoko naawo. Ti regbo gako sunge, ko andu anunguro tipa dungu akutu akirometere bangiri ime na rogo ugu rago rii kpotosende, na ko asigira dungu adungurati. Kurii gure, Yekova afu maku fuko ko nibi yuguyuguapai na ki fu gu gamahe fuko a nga ga pe fugo kungbo aboro. (1 AKorindo 14:18; 2 AKorindo 12:1-5) Ko afu gako toro a fu Pauro ko keke awaraga 14 nga gu du awere ni papara gu Kekeapai nga ga aKristano rogo pa-Giriki. Ziazia tie, i rengbe arengba ka gumba gupai nga ga Pauro sunge asusi ga gu kura amokedi dunduko.—1 AKorindo 15:10.
5. Waigu Pauro ayugu gupai nga ko aduna bayee bipai tipa tiko?
5 Wa duhe nga Pauro aduni barumbatayo rogo gu sunge nga ga aKristano, kura aboro rengbe ka berãha ya rago angba tiko ho aboro dunduko anagbe berãyo ni fuo ko, watadu ho ko anayugo gako pagbia ni. Ono tie, si adunga wo tipa Pauro te, mbiko ko angia bayee boro. Ko ayambu tiko nga “gu umba ni dagba amokedi yo dunduko,” ki gbia gupai kuti ni nga: ‘Mi arengbanga na gu rimo nga mokedi te, bambiko mi arungosi ga Mbori kanisa.’ (1 AKorindo 15:9) Ni gu boro nanarungosi aKristano mbata, bangiri Pauro agonga ti gupai nga ko arengbe ka duna ngbanya dagba ko na Mbori sa kina mbiko gu weneringise nga gu ko arẽnga tipaha ya te, watadu ka gbia ngbarago a be kparakpara amamu nga ga sunge. (Yoane 6:44; AEfeso 2:8) Sidu, Pauro aberãnga gupai nga gako iiriwo manga asunge asako ko du kurii kura aboro te.—1 AKorindo 9:16.
6. Waigu Pauro ayugu gupai nga ko ni bayee boro rogo gako mangaapai na aKorindo?
6 Ga Pauro duni bayee boro adu niyuguyuguhe gbe rogo gako mangaapai na aKorindo. Si nawira gupai nga, ngba aguyo azere be agu aboro i anaabiyo wa agu ababiapai rimoyo anaawo, nakodi Aporo, Kefa, na Pauro nitiko a. (1 AKorindo 1:11-15) Ono Pauro anasananga aKorindo ya i naasambuo ko watadu i naakiso pako te. Ho ko andu ni ka bi yo, ko ayugonga tiko ni ‘iriwo fura na tatamana’ te. Kuba gure, Pauro agumba gupai tipa tiko na gako abadiasunge nga: “Boro bérẽ pa rani wo, wa du ani ni ga Kristo amoyambu, ki du ni abaringbisi ga Mbori gbugbu apai.”a—1 AKorindo 2:1-5; 4:1.
7. Zavura ho Pauro anafu rugute ni, waigu ko ayugupa du ko ni bayee boro?
7 Pauro ayugupa duni bayee boro a ho si aniidi ni ko fu nyanyaki rugute. Ko azungadi akurako aKristano “mbiko ga Mbori inaapai” na “mbiko nyemuse” kuba manga ko yo na gu gako pagbia nga ga amokedi. (ARomo 12:1, 2; Firemona 8, 9) Tipagine Pauro amangi gere tini? Bambiko ko anabi tiko nirengo ni ‘badiasunge’ na awirinako, angianga ni ‘bazogo gayo idapase ya.’ (2 AKorindo 1:24) Zanga tiko, ga Pauro pa duni bayee boro du nasa agu aKristano nadu rogo adungurati rogo bambata kama agarã i nikpinyemu ko gbe.—Amokedi 20:36-38.
Duna Bayee Bipai Tipa Gaani Amamu Sunge
8, 9. (a) Tipagine si aida tini ani duna gu bipai nga ga bayee aboro tipa tirani? (b) Waigu rengbe agu aboro duna bete asunge beyo ka yugo gupai nga i nga bayee aboro?
8 Pauro amoi wene kpiapai fu agu aKristano du areme. Ka i vura fu kina gini ngbatunga asunge fu rani, boro ho dagba rani si aida ni niibi tini wa ni kurii kura aboro te. ‘Ka boro aberã pa tini, ya he a nga ni, ka ni adu nga ni he ya, si wa ni nananga tini ananga,’ wogu Pauro apehe. (AGaratio 6:3) Tipagine? Bambiko “aboro aingi ainga dũ, ki ti bungudu ti ga Mbori taarimo.” (ARomo 3:23; 5:12, pigipigi kekeapai nga gaani.) Ii, ka bangirani ya gonga ti gupai nga ani dunduko naima dia ingaapai na kpio ti Adamu ya. Kparakpara amamu nga ga asunge atumbanga rani kuari rogo gu gaani ba nga ga ingapai te. (Batungusipai 9:2) A wa si adu tipa Pauro, aboro rengbe ka duna ngbanya dagbayo sa na Mbori kina mbiko gako weneringise nga gu ani arẽnga tipaha ya, watadu ka du a na amamu nga ga sunge berani ho ani amangasunge ko ni.—ARomo 3:12, 24.
9 Ni ino gere, gu boro duni bayee ni aendanga na gani amamu nga ga sunge watadu kaa rẽkango tini mbiko agu apai mangi ni he te. (1 AKorindo 4:7) Ho ni afu rugute watadu rugapai ni, ni namangaha wo ni badiasunge—angianga ni baira aboro ya. Rengo ngaha, si rengbe ka duni irairapai fu gu boro susi akurani rogo kura asunge tipa ni sana akurani aidipase ya i niisambuo ni watadu ka sayo i naakiso pani. (Asanza 25:27; Matayo 6:2-4) Gu yangara tambuahe sa nga gu rẽ ani tipaha naye kina be akuarani—na i asananga he asana tipaha te. Kangia i natambua rani, ka ani berẽnga pa tirani susi gu si aidaha ya.—Asanza 27:2; ARomo 12:3.
10. Oni sakinga pai tipa wai rengbe gu bete aboro nga aguyo nawira payo kusende ka du nirengo “ni kumukokumuko yo rogo idapase yo.”
10 Ho i afu bete sunge ni fu rani, padu ani ni bayee aboro nika undo rani ani ne takapande tirani kisusi, nga gu nafu gu berã fu agu aboro du rogo dungurati nga si nazuga mbiko gaani asadatise na mbiko gaani abirĩ. Ni kpiapai, ani rengbe ka du nga wene abayugupai. (AEfeso 4:11, 12) Ono tie, kangia ani ni bayee aboro, ani du wa ka ani ini gupai nga bete gu kikindigi apai nga gu i awirikaha pati agu adunguratise nga ga dungurati aayenga be gupai i ayugoho rii tambara yo te. Ni kpiapai, anga si nangarasa roni ho oni abi bangisa vungugude ni nga guni ninaaye dedede ku Bambu Kindo yo na awirini nga aguyo napeka fuo ni tee? Watadu ki gbia ngarã be gu boro duna bakere gberarago nga guni ninaaye ku pati adunguratise yo, gu gani yososo berã nga ni arẽnga te ki vura du vurũ? Watadu gu paranga boro nga guni nasona kumbatayo rogo toroyo gbegbere sosodaapai ki vura du sukuru yo na rogo kura arago vurũ? (Atambuahe 84:10) Si rengbe ka du nga aboro agbenga berãyo fuo agiyo re te. Agu a’asada nga ga kakuti idapase nga gu i asusa rogo, bakerehe nasusa gbe zanga aboro ini paha. Si ki vura du wo, i rengbe ka duni “kumukokumuko yo rogo idapase yo” a wa kina agu aboro rimoyo awo. (Yakoba 2:5) Rengo ngaha, guhe nika sa Yekova ko idi na ga boro pai ni yangaraha nga padu niruruse.—Matayo 10:22; 1 AKorindo 4:2.
Gidona—‘Gu Umba pa Boro Kisusi Dagba ga Bako Aborokporo’
11. Rogo gini gene Gidona ayuguhe ya bayee boro nangia ko ho ko aafura ni na ga Mbori maraika?
11 Gidona, nangia nyanyaki paranga kumba ti kpotoko, rogo gu ngbatunga nangia ga Manase, araki ti regbo fudifudiapai rogo ga aYisaraere pangbanga. Tipa agarã saba, ga Mbori aboro ambu be gu rungosi aboro nangia ga aMidiano. Ono tie, regbo ada awere tipa Yekova batasi gako aboro. Sidu, maraika kini mo ka kura fu Gidona ki ya: “Yekova du na mo, mo nga nyanyaki boro ni ngangarã ro.” Gidona adu ni bayee boro, sidu rago angbanga tiko kisusi mbiko gi tunguotunguo tambua ko re te. Kuba gure, ko agumba gupai ni irisa fu gu maraika re nga: “Ako, bairare, ka Yekova nidu na ani, tipagine ka agi apai namanga rani ti ni re tie?” Gu maraika re arugu apai bangiri Gidona na ki ya fuko: ‘Mo nika batasa aYisaraere be aMidiano.’ Waigu Gidona akaragapai? Kuba gupai nga ko di gu sunge re kubeko na bakere nyemuhe ni mamu tipa ka manga tiko ni gu iraome nadu rogo gu ringara re, Gidona akaragapai ki ya: “Ako Gbia [Yekova, NW ] mi awíra pa batasa aYisaraere waĩ? Mo ngére, gi rika ni rungorungo ho ki susi dagba ngbatunga Manase, mi tigimi nga umba boro dagba ga buba aborokporo ki susi.” Nga gu bayee boro!—Abasapungbanga 6:11-15.
12. Waigu Gidona aduna rubangirise rogo manga gako sunge?
12 Mbata fu keda Yekova Gidona sa vura, ko a’asadi ko. Rogo gini gene? I agumba gupai fu Gidona nga ko gburuwa ga bako bamotumo nga gu ko aduaha fu Bara na ki de gu ziazia ngbama kusande nga gu naru pati ni. Gi sunge re aaida wingbaduse, ono Gidona ayuguhe ya bayee boro nangia ko na ni boro tatamana rogo gu gene ko amangihe rogo. Kuba gupai nga ko mangihe kubangiri aboro dunduko, Gidona amangisunge yuru nga gu regbo ko arengbe ka susa zanga aboro biko. Kurii gure, Gidona atona gako sunge na gu rubangirise nada ada. Ko adi amoyambu bawe—isoke tipa bete aguyo ru ni ababandarago baraho gu yangara yo aundo ko ni rogo gburuwa bamotumo na ziazia ngbama.b Si ki vura du kina wai, Gidona amangi gu sunge i afuhe fuko re mbiko ga Yekova maku, na kusa, Mbori amangisunge na ko ko batasi aYisaraere be aMidiano.—Abasapungbanga 6:25-27.
Duni Bayee Aboro ki Duna Rubangirise
13, 14. (a) Waigu rengbe ani ka yugo gupai nga ani nga bayee aboro ho i afu mamu sunge ni fu rani? (b) Waigu gu Wirina nangia Alexander Hugh Macmillan amoi wene kpiapai rogo yugo gupai nga bayee boro nangia ko?
13 Dungu apai gudu ho nga gu rengbe ani ka wirikaha ti ga Gidona padu ni bayee boro. Ni kpiapai, ani naakaragapai wai ho i afu mamu sunge ni fu rani? Ani naberã ni bambatapai tipa gu worimo na kiopase bangiri aboro nga gu nika duni sangbana gu sunge re? Watadu rogo duni bayee rani na rogo kparakpee, ani nawisigoho ka bihe kangia ani rengbe ka manga gu sunge re? Gu Wirina nangia Alexander Hugh Macmillan, nga guko nanyasi gako raka nga ga kpotosende rogo 1966, amoi wene kpiapai rogo gipai re. Charles Taze Russell, nangia bambata bangerekuriisunge nga ga Watch Tower Society, asana Wirina nangia Macmillan ti kura regbo sa tipa gako berã tipa gu boro narengbe kaa ngerakurii sunge ho ka ko adunga ni ho ya. Rogo gu sakapai naye fuo gure, gu Wirina nangia Macmillan re asianga tiko nibasa te, wa si avura du ni gupai ka ruaru fuko ko mangihe wo vurũ. Ti digidoho, gu Wirina nangia Russell ki sana Macmillan tipa ko berẽpa ida na gi sunge re. “Mi aru yore kpotore naima zera dunduko,” wogu gu Wirina nangia Macmillan akehe fuo dungu agarã kusa. “Mi ki berẽ kuriihe berewe, nyanyakii, na ki kparikpee tipaha tipa bete regbo mbata fu gumba mi gupai fuko ni yangaraha nga mi aduna ngbarago ka manga agu apai dunduko rengbe mi ka mangaha tipa ka undo ko.”
14 Fuoho aturonga te, gu Wirina nangia Russell kini mo ka kpi, ki mbu gu biroo [makatabu] nga ga bangerekuriisunge nga ga Watch Tower Society ni kuhe. Wa si adu nga gu Wirina nangia Macmillan nanangera kurii apai ti regbo ga Russell yangara nunguro nga ga tungusapai, kura wirina sa agumba gupai fuko nga: “Mac, mo na amamu bero dunduko tipa ka dia gu biroo nga ga bangerekuriisunge. Mo nangia gu boro gu Wirina nangia Russell anasia ni ninaamangasunge kubako ho ko anamera ni, na ko agumba gupai fu rani nga ani nimangi apai a wa mo ka agumbaha. Sidu, ko andu nunguro na ka ko ayeganga berewe ya. Si nawira mo nga gu boro nika ndu kumbatayo na sunge.” Gu Wirina nangia Macmillan re akaragapai ki ya: “Wirinami, anga gere nga gu gene si aida ani bi gipai re rogo te. Gere nga ga Gbia sunge, na gu yangara ba nga gu rengbe boro ka gbiaha rogo ga Gbia riigbu nga kina gu ba Gbia abihe ya si rẽ tipa ko fuhe fu boro; na mi ini gupai nirengo nga anga mi nga gu boro rẽ tipa gu sunge te re.” Fuo gure, gu Wirina nangia Macmillan re asia kura boro kia kurogo gu ba re. Wa kina Gidona, ko aduna gu bi pa tiko nga ga bayee boro—nga gu bipai si aida ani wirikihe.
15. Wene agene nga gine nga gu rengbe ani ka duna rugatinapai rogo ho ani atungusapai ni fu kura aboro?
15 Si naida ani du a ni bayee aboro rogo gu gene ani amanga gaani asunge rogo. Gidona aduna rubangirise, na ko a’asadi tiko ka zanga bazinga ti asogoko zanga nduhe. Teketeke a, rogo gaani sunge tungusapai, si naida ani duni bayee aboro na ki duna rubangirise tipa gu gene ani afura rogo fu kura aboro. Rengo ngaha, ani nirimisirimisi rani kurogo gu sovura nga ga toro tipa ka bafa “nyanyaki agbata” na “aberã.” (2 AKorindo 10:4, 5) Ono si aidanga ani payasipa kura aboro rogo gaani fugo watadu ka fu ndupai fuyo tipa i zingi kuti gaani pangbanga te. Kuba gure, si naida ani duna irisa tipa wai i abi apai, kini nyakasipa gupai idi ani na yo dunduko kuti ni, na fuo gure, kini mo ka nyakasa wene apapara gaani pangbanga.—Amokedi 22:1-3; 1 AKorindo 9:22; Yugoti 21:4.
Yesu—Bawene Kpiapai Kisusi nga ga Duni Bayee Boro
16. Waigu Yesu ayugu gupai nga ko aduna bayee bipai tipa tiko?
16 Gu bawene kpiapai kisusi nga gu du tipa duni bayee boro nga Yesu Kristo.c Zavura pa gako dawedawe ngbanya dagbako na Bako, Yesu aadunga na kapa ka ida gupai nga gu kura apai kinaho nasusi ome gako pagbia te. (Yoane 1:14) Ni kpiapai, ho navungu aYakoba na Yoane asana Yesu ni ya awiiri ue sungu pati ko rogo gako kindo, Yesu aya furi: “Sunga ku kumbabere, na ku garebere, gi gamahe nga ha te.” (Matayo 20:20-23) Ti kura regbo sa, Yesu aidihe zanga tiko ki ya: “Ka mi mangi nga pai ni tire te; . . . mi agbata nga gu pai mi akpi nyemu he te, kina gu pai gu ko akpi nyemu he nakedi re.”—Yoane 5:30; 14:28; AFiripoio 2:5, 6.
17. Waigu Yesu aduni bayee ko rogo gako mangaapai na kura aboro?
17 Yesu adu kurii aboro zangarengba rogo agene dunduko, na ko aduna gu pagbia beko adunga be kura boro ya, nga gu Bako, nga Yekova, afuhe fuko. Si ki vura du wo, Yesu aduni bayee ko rogo gako mangaapai na apefuo ko. Ko amaanga pai riyo niyugo ko gu inohe nga gu nazeresi ngbayo te. Ko arugutiko na pa gayo apai na ki duna nunga tipa yo, kini berẽpa gayo azingo nga ga aboro. (Matayo 15:32; 26:40, 41; Marako 6:31) Sidu, wa Yesu avura duni rengberengbe boro, ko adunga ni gu boro naida aboro nimangi apai dunduko ni kina rengberengbehe te. Ko aaidanga apai be gako abawiriki susi gu ka i arengbe ka mangaha te, na ko amaanga pai kuriyo susi gu ka i arengbe ka hi he a te. (Yoane 16:12) Si airiwonga te, si du dungu aboro abiko tini ni gu boro nafu wasa!—Matayo 11:29.
Ani Wiriki Yesu Rogo Duni Bayee Aboro
18, 19. Waigu rengbe ani ka wirikapa duni bayee aboro wa Yesu rogo (a) gu gene ani abi tirani rogo, na (b) gu gene ani amangapai na kura aboro rogo?
18 Kangia gu babakere kumba kisusi nga guko naraki aduni bayee boro, si idihe berani gbe a ani duni bayee aboro kisusi. Dedede, aboro zangarengba nakapa akapa ti ida gupai gbua nga i na pagbia beyo dunduko te. Ono tie, rogo wirika Yesu, aKristano na’asada tiyo ka duni bayee aboro. Ruko asanga yo i ka pa fu sunge fu agu aboro rẽ tipaha te; kiisopatise na zanga idapai asanga yo a i ka rugute be agu aboro asia yo he fuyo tipa i fuhe te. Ni yugo yo gu toro nga ga mangasunge sa, i naida gupai nga “i mángi apai dunduko nzunzu ni tangaratangara ha” rogo dungurati.—1 AKorindo 14:40.
19 Duni bayee aboro asa rani a ani duna ruru berã tipa agu apai ani amaabangirani nga kura aboro mangihe na ki berẽpa gayo azingo. (AFiripoio 4:5) Ani rengbe ka duna kura abirĩ na ome mangaapai nga gu kura aboro azingo tipaha. Si ki vura du wo, kangia ani ni bayee aboro, ani animoinga bangirani dedede tipa gupai nga kura aboro nimangipai dedede a wa kina gu ani aida i nimangihe te. Ni ino ani gupai nga aboro nibasasa duna gayo angbanda tini, padu ani ni bayee aboro asa rani ani mbu ba tipa agu aingahe nga ga akuarani. Petero akepai ki ya: “Ti ri apai dunduko oni du na bakere nyemuse dagba roni; mbiko nyemuse nadada badungu ingaapai.”—1 Petero 4:8.
20. Ginipai rengbe ani ka mangaha ka diabe gu sino nga ga zanga duni bayee aboro?
20 A wa wiriki ani he, tatamana gudu nirengo ti bayee aboro. Ginipai tie ka mangi, ka oni bi gupai nga, oni na gu sino tironi nga ga duni bayee aboro te watadu oni na ruko tironi? Ka kpotoroniyo zerenga ya. Kuba gure, oni pefuo gu kpiapai nga ga Davide nga guko nakparikpee ki ya: “Mo ká na ga moyambu tipa manga gu ingaapai nga ga enda; ka mo ídi nga si zogo re ya!” (Atambuahe 19:13) Ni wirika ani gu idapase nga ga ngbatunga akumba wa Pauro, Gidona, na—kurii aboro dunduko—gu kpiapai nga ga Yesu Kristo, ani aino parengo agu afugo nga: “Tatamana du fu agu yo du ni bayee yo.”—Asanza 11:2.
[Gu rukutu kekeapai du bandu kpewaraga yo]
a Gu pa-Giriki i asaha nga “amoyambu,” si rengbe ka du tipa gu kanga nga guni nanarugö ime na kapi rogo gu basungo du kusende vuru bakurungba yo. Na kparapai ti gure, i anirengbe ka fu dungu asunge fu ‘abaringbisiapai,’ isoke ni ningerefuo ahe. Si ki vura du wo, bangiri abairayo, baringbisiapai anamangasunge akanga a wa kinagu gu kanga nga ga kurungba ni anamangaha.
b Si aidanga i ingi sakarogo ga Gidona mangapai na rubangirise na ni birĩ ya gunde nangiaha te. Na kparapai ti gure, pa gako ngara ninyakasinyakasihe rogo AEbere 11:32-38, nga gu narimiso rimo Gidona ku dagba agu aboro “i . . . [a]sa yo ni nyanyaki yo” na nadu “nyanyaki rogo so vura.”
c Wa duhe nga duni bayee boro nakoda gupai nga boro ini gani angbandaa, ani arengbanga ka fura tipa Yekova niruruhe ya bayee boro nga ko te. Ono tie, ko nga boro umbasitise.—Atambuahe 18:35.
Oni Natingidaha?
• Duni bayee boro nayugo ginipai?
• Waigu rengbe ani ka duni bayee aboro wa Pauro?
• Ginipai rengbe ani ka wirikaha tipa gu sino nga ga duni bayee aboro ti gu kpiapai nga ga Gidona?
• Waigu Yesu amoi gu bawene kpiapai kisusi nga ga duni bayee boro?
[Gu kpiahe du ti kpewaraga 27]
Ga Pauro padu ni bayee boro nasa akurako aKristano i naakpinyemuko
[Gu kpiahe du ti kpewaraga 29]
Gidona aduna rubangirise rogo manga gupai Mbori akpinyemuhe beko
[Gu kpiahe du ti kpewaraga 31]
Yesu, nga Wiri Mbori, nayugo gu sino nga ga duni bayee boro rogo agu apai dunduko ko amangaha