Gine Di Pa Ingapai Kusayo Berã Aboro Yo?

WARAGA sa ayaa: “Gupai nga ani adi ingapai ti Adamu na Eva, si arimongo kurii badungu agu aboro yo du awere te. Zavura gupai nga he ho nga ingapai, i agianga rogoyo te. . . . Agu aboro namangi kereapai gbe wa Adolf Hitler na Josef Stalin, i tigu naima manga ingapai, ono gu kura aboro naabayo dunduko, i amanganga ingapai te.”​—The Wall Street Journal.

A wa gupai du kuare re ayugoho, gupai nga he ho nga ingapai arimongo kurii badungu agu aboro yo du areme te. Ono tipagine duhe ti ni wo? Gine di pa ingapai kusayo berã aboro yo? Angbatunga aingapai ho wai paha naguari berã aboro yo, watadu i akapa akapa kuti ni?

Angbatunga aingapai ho ue, nga gu i avunga boro na kinaha gbiati gu boro amangaha nitini. Gu bambataha re nga gu duti boro ka ní anenga ha ya, ono gu uehe re nga gu boro amangaha. Ani wisigingo agi angbatunga aingapai du ue re.

Ya Mo Ani Adi Ingapai ti Atitarani?

Ziazia Kekeapai nayawee ingapai aguari ti bambata atitarani nangia Adamu na Eva kini rimi agu aboro dunduko i avungayo. Nisangbana gipai re, ani dunduko i avunga rani nikpakpa aboro. Ziazia Kekeapai nayaa: “Irairapai dunduko nga ingapai.”​—1 Yoane 5:17.

Ono tipa badungu agu aboro nandu ku kanisa yo, gupai nga ani nikpakpa aboro mbiko gu ingapai ani aadunga dagba agu aboro namangihe bakuru kusayo ya, i agianga rogoyo te, na i aidanga kuti ni a te. Bayugu pambori nga Edward Oakes aya tipa gu yugopai re wee “dungu aboro nagiaha i ki sungu asungo gbua, aguyo nakaha aka, na aguyo nagiaha si ki sayo i mangi wiripai gbua tooni bambiko i ainongo wai ka gupai re rimi wenengai ku berãyo yo te.”

Pai sa nasaha si du nimbumbuhe fu aboro i idi kuti gupai nga ani adi ingapai ti atitarani nga, gupai akanisa nayuguhe tipaha. Nikpiapai, pati gu rondo i amangihe Itaria yo rogo gu gbata nga Trent, (1525-1563), kanisa abira agu aboro natikango kuti gupai nga si naida i nibapatiza fogo agude tipa Mbori mbupai ti gaami aingapai. Agu aboro pambori nadunguratiyo re ayawee ka gude kpi mbata fu u zi bapatiza, gau ingapai nika ká na u nyeanye kindi ti ndu ku barangba Mbori ngbangbaturũ yo. Kumba nangia Calvin atona ka yugo gupai nga, fogo agude ‘nakura rukumbu anara yo i naima sapangbanga ra tipa iferno. Mbori sogo ra nikerehe.’

Ono dungu aboro nabihe nga rukutu agude nga agu aboro adunga ingapai tiyo ya, na si arunga i yawee agude nambu mbiko gu ingapai ami adihe ti avungura te. Si nitaatapai ani bi wai ngbatunga agu ayugopai nga ga kanisa re nasa aboro ka i idinga kuti gupai nga ani adi ingapai ti atitarani ya. Kura abarumbatayo kinaho nga ga akanisa yó nabihe kusayo nga si arunga i yawee agu agude nakpi zanga zio bapatiza nagbi rogo we yo te. I aya tigayo wee mbisimo agu agude nakpiko wa gure nandu kurogo gu ba adunga boro rogoho ya nga Rimbo na gipai re ada nigu yugopai nga ga aKatoriko.a

Gu kurapai berewe nasa gupai nga ka dungu aboro idinga kuti gupai nga ani adi ingapai ti atitarani ya nga, abawisigipai dudunguroo tipa raka, aboro-birĩ-inohe, na abawisigipai tipa agu aida nga ga apambori rogo 19 kama agarã atona ka kapa kuti agu apangbanga du rogo Ziazia Kekeapai ki yawee apai ho namangi wo te. Gu yugopai Darwin akusihe ki yawee ahe akuru nisaha, si ima sa badungu aboro i dakuti gupai nga, gu pangbanga du rogo Ziazia Kekeapai tipa Adamu na Eva nga kungbo paturẽ gbua. Si ki tadu were, badungu aboro nabi agu apai du rogo Ziazia Kekeapai nigu kungboapai aboro aberẽ aberã gbua ka kehe, angianga nigu buku Mbori arugu aboro na gako ziazia toro i kehe ya.

Gipai re nadia pa ingapai kusayo berã aboro yo. Ka si du nga agu aboro nandu ku kanisa yo nada kuti gupai nga Adamu na Eva aangianga ndikidi aboro naraki araka te, gure nga he ho nga ingapai namangi te. Zavura agu aboro naima ida kuti gupai nga aboro nzunzu wai ka i adu te, i nabihe nga gu yugopai nga ani adi ingapai ti atitarani nga gu kungbo sakarogopaiyo gbua nga ga aboro.

Na gu ingapai tigaha boro amangaha? Ya mo pai ho boro amangaha rengbe yó ka ya ingapai du?

Ya Mo Ingapai Du Nzunzu?

Ho i asana aboro ni tipa agu apai i abihe niʹingapai, badunguyo nayawee ingapai nga agu apai Mbori azahe ti ni rogo Agu Arugute Nadu Bawe, nga imoboro, bäri, kere nyemu aũkumuko, kodaba mbata fu rogatise, dĩi, gbiati agu akuraha. Gu yugopai nga ga akanisa nayawee ka boro kpi mbata fu sa ní berãni ti ngbatunga agu aingapai re, ní nika gbi rogo we yo iferno yo nyeanye kindi.b

AKatoriko nayawee ka boro aida ka bata be iferno, si naida ní kusi gani aingapai fu bavugahe, ko du na ome ka diaha kusayo rini. Ono badungu aKatoriko nabi agu apai nga kusa ingapai, dia ingapai rii boro, na biratise ni agu apai regboho aima susa. Nikpiapai, gu wisigopai i amangihe bambeda kusayo akusi gupai nga, 60 rii kama nga ga agu aboro Itaria nga aKatoriko andunga berewe ka kusa gayó aingapai fu bavugahe ya.

A wa bi ani he, agu apai akanisa ayugoho tipa guhe nga ingapai na asangbana ingapai, si asanga aboro i mbu manga ingapai te. Agu apai aboro anaabihe mbata ni ingapai, i abingo ho wo berewe te. Nikpiapai, dungu aboro nayawee ka kumba na dee gitiyo agia tipa ka kodaba, ka gayó kodaba aimisanga kura boro a ya, gini gbegberẽpai du ti ni?

Pai sa nasa aboro i naaberã wa gere nga, gupai i ayuguhe fuyó tipa guhe nga ingapai, si arunga bangiriyo te. Kura aboro nabihe nga ka si du nga Mbori na nyemuse tiko, tipagine ka ko nazo aboro-ingapai ti ni iferno yo nyeanye kindi? Si nawira gupai nga gipai re du sa aboro ka i naaberãnga gbe tipa “ingapai” ya. Ono kura apai a kinaho sa gupai nga pa ingapai guari berã aboro yo.

Aboro Airisanga Arugute Te

Agu apai namangi vuru agu agarã wa ue kama susi kusayo ima aria dungu apai rogo zegino na ki aria berã aboro a. Agu avura nga ga zegino namangi ue, badungu rukutu avura, gbiati imo ngbatunga kura aboro ima sa dungu aboro i naabakabangiriyo singia si ruaru boro niʹirisi arugute. I nayaa, ‘Ya mo si ruaru boro nindu kuti agu arugute i asigiraha badungu agarã kusayo nga gu abingo pa gu vovo apai du awere ya?’ Badungu agu aboro nayawee si naida boro nimangisunge na kina berãni, gbiati aguyo nawisigo gu mangaapai nga ga aboro, i nayawee si arunga boro nindu kuti ngbatunga agu arugute re te. I naya si naida aboro di gu kuruapai re kusayo kini mangisunge na berãyo ringbisihe kuti gu vovo apai du awere.

Gi berã re ima turũso aboro ti Mbori. Rogo badungu agu aringara du Putu yo, kina wiri bete aboro gbua nandu ku kanisa yo. Badungu aboro aidanga kuti Mbori te, na bangeyo nakio kina kumbatayo. I aidanga ka gia gupai nga aboro ndu ku kanisa yo te, na agu aboro naya fuyó i ndu ku kanisa yo, i nabiyo wa airapopo. I naberã niyaa, Ka si du nga aboro akuru nisayo, ndupai ho si aida i naaya ti ni fu aboro wee i irisi arugute te, bambiko he ho nga ingapai te.

Badungu aboro abingo kodaba mbata fu rogatise niʹingapai te. I nabihe nga ka kumba akpinyemu dee, gu ngbaa nga i kodiba tipa ka yugo gayó nyemuse. Gu dungu angua aboro ambifaha tipa ka he du na gude watadu ka bandatise be kura akaza, si ima sa aboro a i naamanga kodaba nibakerehe gbe. Aboro nasimbo agu arugute asimbo nga ga Ziazia Kekeapai. Badungu aboro nabi iraira kodaba nigupai nga ga raka agberãnga wagu tooni ya.

Agu Akanisa Nasa Aboro I Naamanga Kina Agu Apai I Akpinyemuhe

Magazini sa afura tipa gupai du Amerika yo ki yaa: “Badungu abarumbatayo nga ga kanisa yó natungusa wene apai ku tu aboro yo tipa ka gbeyo kurogo gayó akanisa.” (Newsweek) I nabihe nga ka i anyakasapa irisa ga Mbori arugute fu aboro, i nika zanga agu aboro re azanga rogo gayó akanisa. Aboro aidanga ka gia gupai nga si naida i duna umbasitise, kini rugutiyo, kini mangi iriiri apai, watadu ka saberã yó ti gayó aingapai te. Sidu, badungu akanisa “natungusa agu apai awere i ayawee kina ga aKristano du ngaha, ono si nzunzu nga kina gu yugopai nga ga aboro. I atungusanga gupai du rogo Ziazia Kekeapai nzunzu te.”​—Chicago Sun-Times.

Dungu akanisa ayugongo pai awere tipa Mbori na tipa gupai ko akpinyemuhe be aboro te, ono si nafura gbe tipa kina aboro na wai rengbe yó ka tumba tiyo kuari. Gupai akanisa amangaha nga kaa gumba kina agu apai du aboro na nyemu giaha. Sidu tie, badungu akanisa adunga na gu yugopai rogoho nga ga Mbori ya. Waraga apangbanga sa asanahe ki yaa: “Gine di ba agu arugute aKristano anaandu mbata kuti ni?” Gu waraga re akaragapai nitihe ki yaa: “Gu bangisapai aboro abihe nga si ruu nga, boro du na bakere nunga tiní. Ní du ‘niwene sino boro’ ka ní vura kaa manga kina gini kura apai vurũ.”​—The Wall Street Journal.

Agi apai re dunduko nasa aboro i nibi gupai nga agu akanisa dunduko nasa aboro i naamanga kina agu apai i akpinyemuhe, si nikina wenehe. Gu waraga ani nifura tipaha kuari re ayawee agu aboro duna gu berã re, “i nasia kina agu akanisa ngbatiyo nga gu adunga na badungu arugute rogoho nibipa ruru mangapai ya. Nga agu akanisa nafu wasa fu aboro angianga ka bisira gayó mangaapai ya.” Na agu akanisa re nadia “aboro kurogoho mbiko gu ngbatunga aboro nga yó,” zanga berãpa gayó mangaapai watadu ka maa arugute kuriyó.

Agu apai ani nabihe re natingida rani na gupai gu mokedi nangia Pauro agumbaha rogo bambata sa kama agarã. Ko ayaa: “Ragoho nikada ho i ka aida nga pa ziazia yugopai ni ya; ono wa du tuyo ni kperengekperenge he i adungura abayugupai tigayo ku sangba gayo nyemuhe yo. I asá tuyo ti rengo.”​—2 Timoteo 4:3, 4.

Ho abarumbatayo nga ga apambori yó ambugene ambu ni fu ingapai, kini yawee he ho nga ingapai te, na kini ‘kperenge’ tu gayó aboro yo nigumba yó gupai fuyó tuyo aida ka giaha kuba gumba yó gupai Ziazia Kekeapai agumbaha, i namanga aboro na bagbegberẽpai. Kungbo ziree du nga agu apai i agumbaha na si na kerepai ti ni. Si kia ti bangua yugopai sa nga ga aKristano. Pa ingapai na mbupai ti ingapai nga gu nyanyakipa apai du rogo gu wene pangbanga Yesu na gako amokedi ayuguhe. Tipa ka rugatise wenengai na gipai re, oni gedi agi apai du kumbatayo re.

[Gu rukutu kekeapai du bandu kpewaraga yo]

[Gu kpiahe du ti kpewaraga 7]

Agu akanisa nasa aboro i naamanga kina agu apai i akpinyemuhe, si na gbegberẽ azuzuhe

[Gu kpiahe du ti kpewaraga 5]

Badungu aboro nabi gu pangbanga du tipa Adamu na Eva nikungbo paturẽ gbua

[Gu kpiahe du ti kpewaraga 6]

Ya Mo Ani Aima Kusa Gorani Be Ingapai?

▪ Bake pambori sa ayaa: “Pa ingapai nga gu bakere mbia kota du rogo akanisa areme. Ani abingo tirani berewe ni aboro ‘ingapai’ si aida i mbupai fuyó te. Si wa mbata ani adu nizizi rani fu ingapai, ono awere, ani ima kusa gorani behe. Kanisa rengbe arengba ka ruga gupai re, ono badungu aboro Amerika abingo ho nipai te, na ka si du nga i nabihe nipai, i abingo ho nikerepai te.”​—John A. Studebaker, Jr.

▪ Bangerekurii kanisa sa ayaa: “Aboro nayaa: ‘Mi naida aida ka manga rurupai na mi naida aida aboro mangi rurupai, ono mi naida ka manga kinagu rengbe omere nani.’ Ani naida ka bi tirani gbua nga ani namanga rurupai amanga. . . . Ono ani aberãnga pa gu bakereapai nga ga ingapai te.”​—Albert Mohler.

▪ Dee sa akepai rogo magazini ki yaa: “Agu apai aboro anaabihe mbata niʹingapai, i namangaha awere na ngbarago. Kura avunguagude naya fu awiriyo wee, ka i amanganga rukö ya, akurayó nikaa biyo wa kungbohe. Abamangi riahe France yo azungodi Papa ko di gupai kusayo nga ingapai du nga angbu. Kura aboro nayawee kpihe nasa boro ní naagbia ngbarago mbiko agu apai i akusaha rogo aũgbandaka apangbanga. Ababagiahe natakapande gayó ahe tipa ka rimiso nyemu aũkumuko ku kpoto aboro yo; aboro nabihe nga si ruaru boro zingi ho i namangi ní ni gbegberẽe. Kura aregbo kinaho mi naaida kadu gimi niʹiranyomoro.”​—Nancy Gibbs.