Ariisi oghị omhiịn ophanyanhaạn asipuru Aḍinyạ Ituughạ Ogboku Awiki Phọ
MAY 7-13
ARUPHUA DỊ OSIGHẸ SIPHẸ EKPO-ONHỤ PHỌ ENAẠN | MẠK 7-8
“Ḅeton Osuom Arusu Phọ Anạ Arool, Kụ Udaphạm Imị”
(Mạk 8:34) Kụ aJizọs amạgh ḍita awe phọ r’abumatuạn phọ odị mọ oru, kụ aḅenị mọ, ‘ ‘Oye lọ rawạ odạph amị asooromi loor ameeraam ḍuugh, kụ aḅeton osuom arusu phọ odị arool, kụ udaphạm imị!
nwtsty iyaạr otuughạ dị edi Mạk 8:34
asooromi loor ameeraam ḍuugh: Obobọ “odị aḅọgh loor odị angọ Enaạn.” Iduọn phọ remạ ghan mọ, oye phọ k’akạr kụ aparanhaạn loor odị kụ aḅọgh loor phọ odị angọ Enaạn eten dị u/kpaariọm nyodị. Kotue kẹn ni ogbạ ikpo-onhụ aGrik phọ mọ “odị kaparanhaạn loor odị,” kụ egbaạm mọ ephẹn ekạr ekasiạn loor esi dị eḅaramaạm orolhomị okoọny ruuphuạ aloor, raraạr lọ oye phọ ragbiighi oḍighi, obobọ ilọ eḅeeraạn oye phọ. (2Kọr 5:14, 15) Eniin phọ ekpo-onhụ aGrik phọ kụ edị aMạk aḍighinhom mem mọ odị r’agẹ bọ ipẹ aPita apharanhaạn bọ Jizọs.—Mạk 14:30, 31, 72.
w92 8/1 17 ¶14
Ika Kụ Idị Nạ Rakiil Aani Eghiil Aghuḍum Mọ?
14 “AJizọs aḅenhị butelhedom mọ r’aḍita abunhọn mọ “Oye lọ rawạ odạph amị asooromi loor ameeraam ḍuugh, kụ aḅeton osuom arusu phọ odị arool, kụ udaphạm imị!” (obobọ, “odị kaḅenhị loor odị mọ, ‘Mị nyinhạ ku/moọgh,’ ” Charles B. Williams) (Mạk 8:34) Mem dị yira omhegheron oghị esi aḍimhạgh phọ aḍiẹn phọ, yira ookolhobian “oghiọm aghisigh,” odạph ghan odị, ka/loor esi imạ phọ ipẹ odị kukpẹ bọ iyira, kuolọ loor esi dị mem dị yira ozọ eten dị i/kpeanhaạn, ghalhamọ eẹny iyaạr bịn, ketue ni egbuurogh oomo igey phọ yira moḍighi bọ, kụ eḅilhẹ isophoghom iyira omhoọgh aghuḍum k’agee-pọ. Ophoph eten aruwaloor r’esighẹ ghan ni mem, kuolọ p’eeghe idị r’eegborion ghan omheel oḍuạ mem dị yira u/gona loor!
(Mạk 8:35-37) Oye lọ amaghamị ghuḍum mọ odị iyaạr kapiemi ni, kụ oye lọ ghuḍum mọ odị u/maghamị iyaạr loor emụ amị r’ooḅi oghaạph phọ kamoọgh ni ghuḍum. 36 Oye kasighẹ bọ eeghe asuọ dị amoọgh eelạ aḅirini phọ amadạn kụ aphiemi ghuḍum mọ Enaạn engọ bọ nyodị? 37 Kasighẹ bọ eeghe kụ aanmeneniom kẹn ghuḍum mọ Enaạn engọ bọ nyodị?
w08 10/15 25-26 ¶3-4
Nạ K’asighẹ Eeghe Kụ Aanmenenhiom Ghuḍum Mọ Anạ?
3 Eniin phọ aḍio phọ kẹn, aJizọs apuru ni iyạl asipuru dị eroor ri we iboom mọ: “Oye kasighẹ bọ eeghe asuọ dị amoọgh eelạ aḅirini phọ amadạn kụ aphiemi ghuḍum mọ Enaạn engọ bọ nyodị?” ḅilhẹ mọ, “Kasighẹ bọ eeghe kụ aanmeneniom kẹn ghuḍum mọ Enaạn engọ bọ nyodị?” (Mạk 8:36, 37) Torobọ oye alegheri ni ophagharanhaạn aḍiḅẹl aḍipuru phọ. Asuọ o/lho eḍighi maạr lọ oye akpolhoghi eelạ aḅirinhi phọ amadạn kụ awilhẹ amhugh. Loor esi dị amem dị oye phọ odi rapooghu kụ edị k’akelhọm bọ eelạ phọ. Aḍipuru phọ aJizọs aḅilhẹ bọ apuru mọ: “Kasighẹ bọ eeghe kụ aanmeneniom kẹn ghuḍum mọ Enaạn engọ bọ nyodị?” eeni iitughianhạm we phọ ilọ okpẹ phọ aSetan agbạ bọ mem mọ aJob mọ: “Torobọ iyaạr dị oye amhoọgh kasighẹ ni angọ oonmenenhiom aghuḍum mọ odị.” (Job 2:4) Esi ibadị abuphẹ roo/ḅereghị ghan bọ aJihova, iphẹn phọ etu ni inẹ. Ibadị k’oḍighi torobọ iyaạr, opogh ogunhọm sinhị-iilhogh, omhiịn mọ bidị otọl. Kuolọ, abugey aKristẹn omoọgh ni kirọ odọ ephoghom.
4 Yira olegheri ni mọ aJizọs o/ru siẹn ade phọ ongọ ayira omhoon aloor, ikpoki obobọ aghuḍum k’agee-pọ siẹn aḅirinhi phọ ophọn. Odị aru omiteom eepoogh orọl k’agee-pọ omhoom aḅirinhi, kụ yira omaghamhị ni maạr oḍuom olhoghi phọ opọ phọ. (Jọn 3:16) Onyọ aKristẹn k’atue ni aḅilhẹ agbạ ḍiḅẹl aḍipuru phọ aJizọs mọ, “Eeghe asuọ kụ odi dị oye kamoọgh oomo eelạ aḅirinhi phọ kụ katoph eepoogh omhoọgh aghuḍum k’agee-pọ phọ odị?” Ophagharanhaạn phọ pọ, Asuọ o/lho. (1 Jọn 2:15-17) Kuolọ, ophagharanhaạn aḍiphẹ etum bọ pạ, puruan loor anạ mọ, ‘Ighẹn odọ arikiạ kụ edị mị anyạ ophinyọn, pidị mị amhoọgh ghuḍum k’agee-pọ phọ?’ Ophagharanhaạn aḍipuru phọ aḍiphẹ phọ, iduọn kaaghironhaan bọ ni siphẹ adọl aghuḍum mọ ayira, k’aḍeenhaan ni esi phọ oḍuom olhoghi phọ ayira asi bọ.—Poghom Jọn 12:25.
(Mạk 8:38) Oye lọ ughiilom imị umugholoor, siẹn okarạph oghiil phọ ophọn Enaạn u/legheri bọ, pọ Oọny phọ Oye kaḅilẹ ni akiilom aani nyodị umugholoor, mem dị odị kapạm ruukpaạny phọ Enaạn kụ atu r’igbogh Odẹ phọ odị.”
jy 143 ¶4
Anhiạn Kụ Oọny phọ Oye?
Torobọ onyọ amatuạn aJizọs lọ rawạ omhoọgh imạ asiya r’odị pọ k’amoọgh ni akpọ oḅio aḅilhẹ apinyọn rikiạ. AJizọs aḅẹm mọ: “Oye lọ ughiilom imị umugholoor, siẹn okarạph oghiil phọ ophọn Enaạn u/legheri bọ, pọ Oọny phọ Oye kaḅilẹ ni akiilom aani nyodị umugholoor, mem dị odị kapạm ruukpaạny phọ Enaạn kụ atu r’igbogh Odẹ phọ odị.” (Mạk 8:38) Okạr agey, aJizọs k’atu ni “kụ angọ torobọ oye idiphọ oḍighi phọ odị amạn bọ.”—Matiu 16:27.
Oguphogh Owạ Imạ Araraạr Dị Edi Siphẹ ABaibul Phọ
(Mạk 7:5-8) Kụ aFarisi phọ r’abutughemiạ iilogh phọ opuru Jizọs mọ, “Uḍighi ika kụ abumatuạn phọ anạ roo/ko aani ghan bọ eḍighinom iyaạr aḍiodiidi phọ kụ roleom ghan bọ eḍien r’iipuạn puupuạn araghaạgh phọ?” 6 Kụ odị aphagharanaạn bidị mọ, “Aizaya o/piomạn imiịn phọ dị amiịn bọ ilọ anyina kụ agẹ bọ, mọ nyina awe iyạl asinem, kụ aḅẹm mọ, ‘Enaạn eḅẹm mọ awe phọ abuẹn osighẹ iidoronụ abidị bịn kụ rughueniom ghan imị, iloghi phọ abidị ikelạn ni imị iboom. 7 l/kpeanaạn dị bidị ruuseeny ghan imị kụ kotughemị ghan iilogh phọ awe mudị ipẹ Enaạn.’ 8 Nyina meghel iilogh phọ Enaạn reeko ghan eḍighinom iyaạr awe aḍiodiidi phọ.”
w16.08 30 ¶1-4
Asipuru Dị Abuẹn Aạl Bọ Rinyạ Phọ Ayira Ropuru Ghan
Eeghe kụ iḍighi kụ ootolha araghaạgh aḍighi bọ iiḅaghamhị angọ buẹn osophoghom ghan bọ Jizọs?
▪ Ootolha araghaạgh aḍighi nyeniin esi ibadị araraạr dị amulhọgh ḍien ph’aJizọs osighẹ osiphom ghan nyodị r’abumatuạn phọ odị olhogh. Olhogh phọ aMozis aḅaramaạm ni ibadị iilhogh dị egbolhomaam dọl e”ḅaạl aloor, idiphọ abudị odi emhạ anmariịr obobọ amuụm aloor olhephiri oọny kụ amiteghu, oye dị amhoọgh ezẹgh okụ ufe, ḅilhẹ r’ilọ oḍighi oye dị mamhugh obobọ enhạm. Ekaạph kẹn ni ilọ oḍuạ esi adọl e”ḅaạl phọ, dị eego esi ophinyọn arikiạ, owura amuụm, obobọ osaraghị iḅaạl.—Lev., emhụ phọ 11-15; Num., emhụ phọ 19.
Abutughemhiạ iilhogh aJu phọ ukạr kụ oghaạph k’anhị k’alhe ilọ iilhogh phọ iphẹn. Awe uḅẹm mọ oye kụ arọl dọl e”ḅaạl pọ kopuru ni olhegheri iyaạr phọ ekọm bọ, r’ipẹ ketue bọ eepụ aani bunhọn, etue bọ kẹn eḍighi idị arukpạ r’asigbagbạ ketọl aani dọl e”ḅaạl r’idị ke/tọl, ḅilhẹ r’idị koḍighi kụ aḍọl e”ḅaạl phọ keḍuạ.”
Amulhọgh ḍien phọ aJizọs upuru nyodị mọ: “Uḍighi ika kụ abumatuạn phọ anạ roo/ko aani ghan bọ eḍighinom iyaạr aḍiodiidi phọ kụ roleom ghan bọ eḍien r’iipuạn puupuạn araghaạgh phọ?” (Mạk 7:5) Abutughemhiạ iilhogh phọ ro/kaạph ghan ilọ adọl oḅaạl aloor. Kuolọ, abidị osighẹ idiphọ eḍighinhom iyaạr abidị, dị awe k’ooduom ghan raghaạgh abidị muụm mem lọ bidị rowạ olhe eḍien. Awe phọ uḅilhẹ kẹn oghaạph mọ: “Abuọ iilhogh phọ ughaạph ghan kẹn oghol odọ phọ agbagbạ phọ k’okorom bọ muụm mọ, esi phọ k’oḍu bọ, oye phọ kaadu bọ, ḅilhẹ r’esi phọ k’ootolha bọ osiemhi.”
Ipẹ aJizọs aphagharanhaạn bọ bidị ikạr kụ ekasiạn. Odị aḅenhị butughemhiạ abuọ aJu phọ orọl bọ siphẹ oḅẹl-oghiil phọ mọ: “Aizaya o/piomạn imiịn phọ dị amiịn bọ ilọ anyina kụ agẹ bọ, mọ nyina awe iyạl asinem, kụ aḅẹm mọ, ‘Enaạn eḅẹm mọ awe phọ abuẹn osighẹ iidoronụ abidị bịn kụ rughueniom ghan imị, iloghi phọ abidị ikelạn ni imị [Jihova] iboom. l/kpeanaạn dị bidị ruuseeny ghan imị kụ kotughemị ghan iilogh phọ awe mudị ipẹ Enaạn.’ Nyina meghel iilogh phọ Enaạn reeko ghan eḍighinom iyaạr awe aḍiodiidi phọ.”—Mạk 7:6-8.
(Mạk 7:32-35) Kụ osighẹ oniin oye dị aḅaaghạph, r’eema kẹn, oruom nyodị kụ ooḅereghiạn mọ odị aḅọgh aani oye phọ. 33 Kụ aJizọs aphạm nyodị atenom ogbạl, kụ asighẹ sunụgh odị alọgh ologhi areḅeri oye phọ, kụ asịn ighọr aḅoghọm nem oye phọ. 34 Kụ odị aphogh anyụ akẹ kụ aḅiphaạn, kụ aḅenị oye phọ mọ, “Efatạ,” iduọn phọ pọ “liphoghonu yogh.” 35 Pọ kụ amem dị areḅeri oye phọ eephoghonu, bịn anem mọ eḅeleghu, kụ odị amiigh oḅạ agey.
w00 2/15 17-18 ¶9-11
Nạ Aḅọph Ni “Iitughiạn r’AKraist” Ḍughụm?
9 Oye phọ aḅaaghạph ni, kụ r’aama kẹn. AJizọs eeni arọph amhiịn m’oye phọ rakiil li umugholoor. Pọ kụ amem dị aJizọs aḍighi iyaạr dị eḍighan elhegh. Odị aphạm oye phọ atenhom ogbạl. Kụ amaaghiạn aḅenhị oye phọ ipẹ odị rawạ bọ oḍighi phọ. Odị “asighẹ sunụgh odị alọgh ologhi areḅeri oye phọ, kụ asịn ighọr aḅoghọm nem oye phọ.” (Mạk 7:33) Kụ aphogh anyụ akẹ, kụ, [“aseere ekpom” NW]. Oomo iphẹn odị aḍighi bọ, awạ oḍeenhaan oye phọ mọ, ‘Eekonhom m’odị eḍuạ esi iikpọ Enaạn.’ Ekureriom mọ, aJizọs aḅẹm mọ: “Iiphoghonu yogh.” (Mạk 7:34) Esi iduọn phọ, bịn oye phọ amhiigh onhaghạn r’oḅạ agey.
10 P’eeghe imạ ogbolhomaam dị aJizọs aḍeenhaan ghan bunhọn awe! Odị arọph ghan ni amhiịn idị abidị olhoghoma, kụ ogbolhomaam mọ odị anyu ghan nyodị oḍighi iyaạr omiteom eten dị ke/siphe umugholoor we phọ. Idiphọ aKristẹn, rewạ kẹn ni mọ yira omhoọgh iitughiạn phọ aKraist, kụ oḅilhẹ ozọ eniin ph’eten phọ. ABaibul phọ uromhoghiom iyira mọ: “Oomo phọ anyina iḅọph iloghi, emoọgh ghan igbiririph. Ipomoghiạn idiphọ anmụny-onhiin. Oniin anmạ ghan nyoniin ighirigiir, esooromi ghan loor anyina.” (1 Pita 3:8) Iphẹn phọ remạ ghan mọ yira oghaạph ghan oḅilhẹ ozọ eten oḍeenhaan ghan ogbolhomaam oghị esi idị abunhọn olhoghoma.
11 Siphẹ ookpomhoghan phọ, eten dị yira koḍeenhaan ogbolhomaam okị esi ipẹ abunhọn awe olhoghoma bọ pọ, olhọgh ghan abidị eegu, kụ oḍighi ongọ abidị ipẹ uḍighi iyira kenighẹ bọ. (Matiu 7:12) Iphẹn phọ eḅaramaạm ni omhiigha aloor kụ osaḅạr ikpo-onhụ kụ oḅạ, r’eten phọ epẹ yira k’oḅạ bọ. (Kolosị 4:6) Legheri mọ ‘oghaạph dị u/miigha loor r’agimhian ghan idiphọ elhool eghạm.’ (Proverbs 12:18) K’okaạph aani ika siphẹ eghunotu phọ? Igbo olom r’anhịr dị okạr ophomhoghiạn, oniin r’amoọgh ghan ni ogbolhomaam k’aghị esi ipẹ ophodiphọ alhoghoma bọ. (Efesọs 5:33) Abidị ro/ḅạ ghan igbagarạ ikpo-onhụ, ikpo-onhụ arigilaạm, r’ootughianhạm ghan ikarạph dị oniin aḍighi—iphẹn phọ kekọm olhoghoma eephina dị ke/nuụn eegbinyonhụ. Ibạm anmụny rologhoma ghan ni iyaạr, kụ odẹ r’onhiin dị ophomhoghiạn bidị romoọgh ghan ni ogbolhomaam ilọ ipẹ phọ. Mem lọ roliọm bidị, odẹ r’onhiin dị omhoọgh ephomhoghiạn kolọgh ni elhegh ipẹ anmụny ph’abidị olhoghoma bọ bịn ko/siphe bidị umugholoor. (Kolosị 3:21) Mem lọ yira oḍeenhaan ghan ogbolhomaam oghị esi abunhọn, pọ yira m’omạ omiteom mọ yira oḅọph ni iniin phọ iitughiạn phọ r’aKraist
Ibạl ABaibul
(Mạk 7:1-15) Kụ aFarisi phọ r’abuniin abutughemiạ iilogh phọ, dị oḍuạ epẹ Jeruselem kụ oru, ukoom ni Jizọs. 2 Bidị umiịn ni dị abuniin abumatuạn phọ odị roleom ghan eḍien r’iipuạn puupuạn araghaạgh, iduọn phọ pọ araghaạgh dị uu/tola ipẹ aFarisi phọ oḅẹm bọ mọ awe oḍighi ghan phọ. 3Kụ arị aFarisi r’oomo abuerị aJu phọ otuạn ni eḍighinom iyaạr aḍiodiidi phọ kụ ro/le ghan eḍien dị rạghaạgh u/kuamị uutola. 4 Ḅilẹ kẹn, oḍuạ ḍighi origheel bidị ro/le ghan eḍien dị u/pụr uutol. Enọn odọ eḍighinom iyaạr bidị rooko ghan kẹn ni, okuamị ootologh arogọ r’inyokị r’asuugh r’ariminạ. 5 Kụ aFarisi phọ r’abutughemiạ iilogh phọ opuru Jizọs mọ, ‘ ‘Uḍighi ika kụ abumatuạn phọ anạ roo/ko aani ghan bọ eḍighinom iyaạr aḍiodiidi phọ kụ roleom ghan bọ eḍien r’iipuạn puupuạn araghaạgh phọ?’ ’ 6 Kụ odị aphagharanaạn bidị mọ, “Aizaya o/piomạn imiịn phọ dị amiịn bọ ilọ anyina kụ agẹ bọ, mọ nyina awe iyạl asinem, kụ aḅẹm mọ, ‘Enaạn eḅẹm mọ awe phọ abuẹn osighẹ iidoronụ abidị bịn kụ rughueniom ghan imị, iloghi phọ abidị ikelạn ni imị iboom. 7 l/kpeanaạn dị bidị ruuseeny ghan imị kụ kotughemị ghan iilogh phọ awe mudị ipẹ Enaạn.’ 8 Nyina meghel iilogh phọ Enaạn reeko ghan eḍighinom iyaạr awe aḍiodiidi phọ.” 9 Kụ aJizọs aḅilẹ aḅenị bidị mọ, “l/kpeanaạn bọ ika esi anyina ogumọm omạn iilogh phọ Enaạn, kụ ooko ghan eḍighinom iyaạr phọ anyina. 10 AMozịs aḅẹm mọ, ‘Odẹ r’onhiin lọgh eegu, ‘kụ, ‘Oye lọ alomaan odẹ m’onhiin, oghiigh ghan ni!’ 11 Kụ nyina eḅilẹ retughemị ghan mọ oye lọ amoọgh iyaạr lọ kengọ suọ odẹ m’onhiin odị, kụ aḅẹm mọ, ‘Ephẹn phọ aKobạn, ‘iduọn phọ reḅẹm ghan mọ, ‘Nyeẹn moogho oseenaan Enaạn,’ 12 pọ odị ka/ḍighinaan mun iyaạr odẹ m’onhiin odị. 13 Kụ loor eḍighinom iyaạr phọ epẹ nyina reḅọgh ghan bọ kengọ bunọn, nyina reḍighi ghan idị oghaạph phọ Enaạn u/mạn mun iyaar. Kụ ibadị inọn odọ iphẹn phọ nyina reḍighi ghan kẹn ni.’ ’ 14 Kụ aJizọs aḅilẹ kẹn amạgh we phọ, kụ aḅenị bidị mọ, “Oomo phọ anyina, iler rurụ inaghanạm imị. 15 lyaạr i/lo ghan dị eḍigh siphẹ aloor phọ oye kụ kepuẹ oye phọ. lpẹ eḍuạ bọ siphẹ ologhi oye phọ kụ emite kụ repuẹ ghan bọ oye phọ.
MAY 14-20
ARUPHUA DỊ OSIGHẸ SIPHẸ EKPO-ONHỤ PHỌ ENAẠN | MẠK 9-10
“Uḍien Dị Akparamhị Omheeraam”
(Mạk 9:1) Kụ aJizọs aḅenị bidị mọ, “Mị akạr riḅenị ghan inyina mọ buniin abuẹn omereghạ bọ siẹn komiịn ni dị omạr phọ k’Enaạn ratu r’iikpọ kụ ogbi omugh.”
w05 1/15 12 ¶9-10
AKraist—Kụ Aḍikạ Imiịn Phọ
9 Repel li lhạ egbi k’amem mọ aJizọs aghaạph bọ riphigh dị eḍeenhaan m’onọ kụ aMesaya phọ. M’olhe Eyaạl Ophẹl Otenhe phọ ophạm bọ 32 C.E. omạn. Ibadị abuẹn odạph ghan bọ Jizọs m’owilhẹ nyodị, eeni loor esi ikpuuroghọm, ophorogh eelạ, obobọ owạ kụ olhe. Abunhọn eeni uḅonyonhu ozuan mem mọ aJizọs aghel bọ oḍighi uw-emhạ phọ. Ḅilhẹ kẹn, mem mọ abuḍiemhiom aruukụ iiḅereghị abuọ aJu phọ oḅenhị bọ nyodị oḍighi eḍeenhaan omiteom, odị o/mheera. (Matiu 12:38, 39) Iphẹn phọ iḍighi ni iikia esi abuniin awe. Oghiọm aghisigh, aJizọs amhiigh kẹn oḅenhị abumatuạn phọ odị iyaạr dị ekparanhaạn ni bidị onhaghanhạn—”mọ onọ kakị Jeruselem kụ amiinọm iboom iminimiịn. Mọ ikumor awe phọ r’abuọ arumụ abupinyọn rikiạ phọ r’abutughemiạ iilogh phọ kokiigh ni nyinọ.”—Matiu 16:21-23.
10 Esi esugha obobọ ḍioph arunwanyụ, amem mọ keteẹny dị “onọ [aJizọs] kaḍuạ siẹn aḅirini phọ akeel k’Odẹ phọ.” (Jọn 13:1) Loor ogbolhomaam dị odị amhoọgh aghị esi abumatuạn phọ oḅạr bọ nyodị, aJizọs aguanhaan iyaạr dị odị u/meera uḍeenhaan we aJu phọ omheeraam u/moọgh bọ—eḍeenhaan dị kemite k’akẹ. AJizọs aḅẹm mọ, “Mị akạr riḅenị ghan inyina mọ buniin abuẹn omereghạ bọ siẹn komiịn ni dị Oọny phọ Oye ratu odạ omạr phọ odị, kụ ogbi omugh.” (Matiu 16:28) Iduọn phọ pọ, aJizọs ra/ḅẹm ghan mọ abuniin abumatuạn phọ odị kotọl omiịn mem mọ kopighi bọ Itooghị AMesaya phọ, 1914. AJizọs agbiom olhoghi oḍeenhaan iraạr abumatuạn odị dị okạr otumhan nyodị iboom, rughuenhian phọ ipẹ odị kamoọgh bọ siphẹ omhạr phọ. Uḍien phọ odị aḍeenhaan bọ okol mọ onmia.
(Mạk 9:2-6) Odiiny aḍughul otu reten, kụ aJizọs atuụgh Pita r’aJems r’aJọn bịn amạgh kụ aḍiemiom bidị oghị osiịny eeḅarạph dị ekẹl anyụ. Kụ odị anmia pạ aghisigh phọ abidị, 3 kụ ibura phọ odị ekitonu eḅaạl forororo kụ eraphạn, idị siẹn aḅirini phọ ootolom arukpe dị mutue aḅaalamị idiphọ o/lo. 4 Kụ bidị omiịn Ilaija r’aMozis dị rokaaphạn r’aJizọs. 5 Kụ aPita aḅenị Jizọs mọ, “Otughemiạ, iduọn yira odi bọ siẹn enighẹ ni dị yoor kolọgh iraạr arophoghoghoony, oniin olọ anạ, oniin olọ aMozis, oniin olọ llaija.” 6 Odị atụ bọ kụ aghaạph iduọn phọ, pọ odị o/legheri ilọ oghaạph loor akuboom aruugu dị rasiph bidị.
w05 1/15 12 ¶11
AKraist—Kụ Aḍikạ Imiịn Phọ
11 Odiiny aḍughuI otu reten, kụ aJizọs atuụgh Pita r’aJems r’aJọn bịn amhạgh, kụ osiịny eeḅarạph dị ekẹl anyụ—eeni siphẹ Eeḅarạph phọ aHermon. Siphẹ kụ edị aJizọs “anmia pạ aghisigh phọ abidị, kụ arisigh odị amụ idiphọ erumuḍio, kụ ibura phọ odị ekitonu eḅaạl forororo idiphọ aḍiḅaạl.” Kụ oyil ph’aMozis r’Ilaija omite, kụ oghaạph r’aJizọs. Araraạr oḍigh aḍiigu phọ iphẹn eeni imite ḍughul, kụ ikạr bọ eḍighi idị eḅaạl forororo. Iphẹn phọ ikạr kụ eghịgh mudị eye, dị aPita aghaạph olhọgh iraạr arophoghoghoony —oniin olọ aJizọs, oniin olọ Mozis, r’Ilaija. APita odi ni rakaạph kụ ootụ dị ramụ asoorom bidị, kụ eḍọgh eḍuạ pạ ootụ phọ, kụ eḅẹm mọ, “Ophọn kụ ogina Oọny amị dị mị aphomoghiạn. Eḍighinom iyaạr phọ odị kụ iḅeraạn imị iboom. Inaghanạn nyodị.”—Matiu 17:1-6.
(Mạk 9:7) Kụ ootụ asoor kụ aakpereghiom bidị, kụ eḍọgh eḍuạ pạ ootụ phọ, kụ eḅẹm mọ, “Ophọn kụ ogina Oọny amị dị mị aphomoghiạn. lnaghanạn nyodị!”
nwtsty iyaạr otuughạ dị edi Mạk 9:7
eḍọgh: Ophọn kụ omhunhenhiom iyạl, esi iraạr amem siphẹ igẹ Iiḍighi phọ aJizọs dị aJihova r’aloor odị aḅaanhaạn we.—Miịn raraạr ituughạ phọ edi bọ Mạk 1:11; Jọn 12:28.
Oguphogh Owạ Imạ Araraạr Dị Edi Siphẹ ABaibul Phọ
(Mạk 10:6-9) K’eḅẹl egbiom mọ olẹm bọ aḅirini phọ, Enaạn ilẹm bidị eyạ r’elephiri. 7 Kụ loor iduọn phọ kụ edị oye katuạn agbatanaạn odẹ r’onhiin odị kụ aḅophạn r’anịr odị. 8 Kụ iyạl phọ abidị koḍighi iniin iphulupul, bidị ko/ḍighi mun iyạl, koḍighi nyoniin. 9 Bulọ Enaạn kụ meḅophoghị, oye ku/gbariọn ghan!”
w08 2/15 30 ¶8
Oghaạph Ookaragh Aḍinyạ Phọ aMạk
10:6-9. Arigbiom Enaạn ilọ abuẹn m’aalhạn bọ pọ oniin aḅạr nyoorị phọ. Esi iḍuọn phọ, kparipẹ roogborion ootughiạn ilọ ogbaranhaạn, olom r’anhịr okparaghạ ghan osighẹ asinhị-iilhogh aBaibul phọ kụ oolemhiom iiḅaghamhị abidị.—Mat. 19:4-6.
(Mạk 10:17, 18) Kụ aJizọs raḅetenu oghị erelhe, kụ oniin oye aghiil aru akpuḍian ghisigh odị, kụ apuru mọ, “Ogey otughemiạ, minạ kaḍighi bọ ika kụ amoọgh aani ghuḍum k’agee-pọ?” 18 Kụ aJizọs mọ, ‘ ‘Nạ utuạn eeghe kụ umạgh bọ imị mọ ‘ogey’ phọ? Ogey oye o/lo omuton Enaạn bịn.
nwtsty araraạr ituughạ dị edi Mạk 10:17, 18
Ogey Otughemiạ: Oye phọ amhạgh Jizọs mọ “Ogey Otughemiạ” idiphọ aḍitaanheẹn aḍien r’eten opu oḍeenhaan m’onọ rakuenhi Jizọs, loor esi dị abuḍiemhiom aruukụ iiḅereghị phọ kụ uwạ ghan mọ awe oghuenhiom bidị r’asiḍien phọ iphẹn. Obọ iyaạr i/kikima Jizọs omheera “Otughemiạ” obobọ “Omoọgh-we” (Jọn 13:13), odị angọ ghan Odẹ phọ odị oomo arughuenhian phọ.
Ogey oye o/lo omuton Enaạn bịn: AJizọs amạ amiteom siẹn phọ mọ aJihova bịn kụ azin igey, ogina Odị amhoọgh eliom omạ ilọ eru igey r’ikarạph. Esi oḅaạr emhụ olhe eemhumha oreeny olhegheri igey r’ikarạph phọ, Adạm r’Iv uwạ oghophora elhiom mọ epẹ phọ. Dị u/zọ idiphọ abidị, aJizọs asooromhi ni loor aḅọgh oomo arilhiom angọ Odẹ phọ odị. Kụ Enaạn maghaạph amiteom ipẹ eru bọ igey, dị eego esi itọ phọ odị edi bọ siphẹ Ekpo-onhụ phọ odị.—Mạk 10:19.
Ibạl ABaibul
(Mạk 9:1-13) Kụ aJizọs aḅenị bidị mọ, ‘ ‘Mị akạr riḅenị ghan inyina mọ buniin abuẹn omereghạ bọ siẹn komiịn ni dị omạr phọ k’Enaạn ratu r’iikpọ kụ ogbi omugh.” 2 Odiiny aḍughul otu reten, kụ aJizọs atuụgh Pita r’aJems r’aJọn bịn amạgh kụ aḍiemiom bidị oghị osiịny eeḅarạph dị ekẹl anyụ. Kụ odị anmia pạ aghisigh phọ abidị, 3 kụ ibura phọ odị ekitonu eḅaạl forororo kụ eraphạn, idị siẹn aḅirini phọ ootolom arukpe dị mutue aḅaalamị idiphọ o/lo. 4 Kụ bidị omiịn Ilaija r’aMozis dị rokaaphạn r’aJizọs. 5 Kụ aPita aḅenị Jizọs mọ, “Otughemiạ, iduọn yira odị bọ siẹn enighẹ ni dị yoor kolọgh iraạr arophoghoghoony, oniin olọ anạ, oniin olọ aMozis, oniin olọ llaija.” 6 Odị atụ bọ kụ aghaạph iduọn phọ, pọ odị o/legheri ilọ oghaạph loor akuboom aruugu dị rasiph bidị. 7 Kụ ootụ asoor kụ aakpereghiom bidị, kụ eḍọgh eḍuạ pạ ootụ phọ, kụ eḅẹm mọ, “Ophọn kụ ogina Oọny amị dị mị aphomoghiạn. lnaghanạn nyodị!” 8 Kụ egina amem bidị oḅilẹ opogh okitonom, bịn onọn oye u/miịn mun, emuton Jizọs r’abidị bịn. 9 Idiphọ bidị oḍua bọ anyụ eeḅarạph phọ rosoor, kụ aJizọs atọ aḅenị bidị mọ, “Ke/kaạph iphẹn nyina emiịn bọ eḅenị oye, tutụ Oọny phọ Oye aḅetenu esi aḍuugh phọ. 10 Kụ bidị osighẹ oghaạph phọ ophọn olọgh iloghi abidị, kụ oopuruan ghan mọ oḅetenu esi aḍuugh phọ, pọ eeghe. 11 Kụ bidị opuru nyodị mọ, “lḍighi ika kụ abutughemiạ iilogh phọ oḅẹm bọ mọ Ilaija kụ kapụr atu phọ?” 12 Kụ odị mọ, “Ilaija kụ kapụr atu aasạ oomo araraạr phọ. Ika kụ idị ogẹ bọ pạ aḍinyạ iigbia phọ ilọ Oọny phọ Oye? Ogẹ mọ odị kamiinọm ni iminighạn iminimiịn kụ oofolomi nyodị 13 Kụ mị riḅenị ghan inyina mọ Ilaija maru ni, kụ bidị uḍighi ni nyodị oomo ipẹ eḅeraạn bọ bidị, idiphọ aḍinyạ iigbia phọ eḅẹm bọ ilọ odị.”
ORỌL GHAN ADỌL ONYỌ AKRISTẸN
(Mạk 10:4) Kụ bidị mọ, “AMozis ameeraam ni mọ oye aseere ghan ni anịr odị angoọm ḍinyạ ogbaranaạn.”
(Mạk 10:11) Kụ odị aḅenhị bidị mọ, “Oye lọ aseere anịr odị kụ aphin onọn, pọ maleom emạ oḅẹl phọ.
nwtsty araraạr ituughạ dị edi Mạk 10:4
aḍinyạ ogbaranaạn: Miịn iyaạr otuughạ dị edi Matiu 19:7
nwtsty araraạr ituughạ dị edi Mạk 10:11
aseere anịr odị: Obobọ “aphorogh anhịr odị.” Ikpo-onhụ phọ aJizọs iphẹn aMạk agẹ bọ kotue onaghanhạn dị eego esi ipẹ oghaạph bọ ilọ iphẹn phọ siphẹ Mat 19:9, pạ phọ eḅemhọm mọ “dị u/tuạn ole emạ.” (Miịn iyaạr otuughạ dị edi Mat 5:32.) Iphẹn aMạk agẹ bọ dị egbolhomaam ikpo-onhụ phọ aJizọs ilọ oseere anhịr, kepạm oye lọ aseere anhịr obobọ awilhẹ olom dị u/tuạn “ole emạ” (onhụ aGrik, por neiʹa).
maleom emạ oḅẹl phọ: Iphẹn phọ eḍeenhaan mọ aJizọs aghel li itughemhị abutughemhiạ Iilhogh phọ eḅẹm bọ mọ olhephiri oọny katue ni akol “torobọ torobọ iyaạr bịn aseere anhịr odị.” (Mat 19:3, 9) Iitughiạn oḅẹm m’olhephiri oọny ale emhạ iḍighi ni eeruen iyaạr esi abuọ aJu phọ. Itughemhị phọ abidị iḅẹm mọ olom alhe emhạ, mọ ko/lhogh—kuolọ mọ elọ anmariịr ghụn kụ iḍighi olhogh. Kuolọ esi oḅẹm mọ anhịr phọ amoọgh aani ni iniin phọ arilhiom mọ idiphọ olom mọ ilọ araghaạph olhe emhạ, aJizọs maghuenhi nmariịr phọ.
MAY 21-27
ARUPHUA DỊ OSIGHẸ SIPHẸ EKPO-ONHỤ PHỌ ENAẠN | MẠK 11-12
“Anhịr Phọ Alọgh Idị Ebụgh Ni Epu Oḅophoghị Oomo Ipẹ Abuerị Phọ”
(Mạk 12:41, 42) Kụ idiphọ aJizọs arọl bọ atuman eekoom ikpoki ogbogh otu iiḅereghị phọ, odị amiịn ni idị awe phọ rologhoḍị ikpoki siphẹ phọ. Ibadị araalhạ uloghoḍị ni iboom ikpoki. 42 Kụ oniin uwekulom ekpukele anịr aru ni alọgh aani iyạl ikpirikpirị ikpoki dị emạn egbem akobọ.
nwtsty araraạr ituughạ dị edi Mạk 12:41, 42
eekoom ikpoki: Iphirigba ilọ awe aJu iḅẹm mọ igbe, obobọ eekoom ikpoki phọ, ukạ idiphọ aruuḍue obobọ okuodụ, iduọn phọ pọ imhoọgh ghan ibạm inhụ ephẹn anyụ phọ, kụ ude phọ ateghọm. Awe phọ ulhọgh ghan iisogh kirokirọ siphẹ arookoom mọ. Eniin phọ ekpo-onhụ aGrik phọ edi bọ siẹn kụ edị ogẹ aani siphẹ Jọn 8:20, eḅẹm bọ mọ “eekoom ikpoki phọ.” Iphẹn oghaạph bọ siẹn phọ remạ ghan osoph siphẹ otu iiḅereghị phọ dị ogholhom ghan nmariịr. (Miịn iyaạr ituughạ dị edi Mat 27:6 r’App. B11.) Odaphạn iphirigba itughemhị awe aJu phọ, uḅẹm mọ 13 arookoom ikpoki kụ edị osereghi ghan otumeriom iikpe osoph phọ. Kụ uḅẹm mọ siphẹ otu iiḅereghị phọ umhoọgh ghan ni osoph dị olhọgh ghan oomo ikpoki lọ osigheọgh epẹ iphoriphọ arookoom mọ.
iyạl ikpirikpirị ikpoki: Iḍuọn phọ pọ, “iyạl alepton,” kụ iyạl inẹ kụ remạn ghan quadrans.” Onhụ aGrik remạ ghan iyaạr dị eghom obobọ etikinhị. Ogbi lepton phọ kụ emhạn 128, purukụ k’emạn oniin adenarius, kụ alepton phọ kụ ibạm ikpoki dị oḍighinhom ogiatạ pạ Izrạl. Ekpo-onhụ aGrik phọ ko·dranʹtes (usighẹ ekpo-onhụ aLatin dị oghol mọ quadrans) remạ ghan okpoki aRom dị oḍighinhom ogiatạ dị ogbi 64 inẹ purukụ k’emạn oniin adenarius. AMạk siẹn phọ asighẹ ikpoki aRom kụ agbaạm ikpoki dị awe aJu phọ olhiom ghan —Miịn Glossary, “Lepton,” r’App. B14.
(Mạk 12:43) Kụ odị amạgh bumatuạn phọ odị aakpomoghi kụ aḅenị mọ, “Mị akạr riḅenị inyina mọ iphẹn anịr phọ ophọn alọgh bọ ologhi eekoom ikpoki phọ ebụgh ni epu dị oḅophoghị oomo ipẹ abuerị phọ.”
w97 10/15 16-17 ¶16-17
AJihova Rasereghiạn Ni Iiḍighi Phọ Nyinha Esighẹ Bọ Oomo Aloor Kụ Reḍighinhom
16 Iyạl ikpo aḍughul otu reten, pạ Nisan 11, aJizọs arọl li ḍibogorọ adọl siphẹ otu iiḅereghị phọ, kụ ibadị opuru ghan nyodị oye phọ angọ bọ nyodị iikpọ phọ, oḅilhẹ opuru ghan nyodị igbagarạ asipuru ilọ iisogh, oḅilhẹ oḅeton phọ, r’ilọ inhọn odọ araghaạph. Odị ayegherọn ni eniin esi ibadị ikarạph iḍighinhom araraạr abutughemhiạ iilhogh phọ r’aFarisi phọ, kụ aḅẹm mọ, “Buẹn kụ ropueghị ghan bọ raraạr arukpukele anmariịr phọ.” (Mạk 12:40) Kụ aJizọs arọl ude, eeni epẹ osoph phọ ogholhom ghan bọ nmariịr phọ, siphẹ phọ, odaphạn iḍighinhom araraạr abuọ aJu phọ, 13 arookoom ikpoki kụ irọl ghan. Odị arọl li pạ phọ ephurukpu amem, kụ amhiigha loor aphogh ghan ipẹ awe phọ r’olọgh bọ iisogh ph’abidị. Ibadị abudị omheel eelạ uru ni, eeni oobaga, r’okue oḍeenhaan mọ abunọ abugey. (Poghom Matiu 6:2.) Iduọn aJizọs rapogh bọ bịn agbon oniin anhịr. Oopho awe mu/tue umiịn iyaạr dị eḍighan elhegh ilọ anhịr phọ r’osogh phọ odị. Kuolọ aJizọs, katue bọ ni amiịn rokpom awe, alhegheri ni mọ opọ phọ “uwekulom ekpukele anịr.” Odị aḅilhẹ alhọgh elhegh onhụ ikpoki phọ anhịr phọ asogh bọ—”iyạl ikpirikpirị ikpoki dị emạn egbem akobọ.”—Mạk 12:41, 42.
17 Kụ aJizọs amhạgh bumatuạn phọ odị m’otuman nyinhọ, loor esi dị odị rawạ osighẹ iphẹn phọ otughemhiọm abidị iyaạr. Kụ aJizọs aḅẹm mọ, “iphẹn anịr phọ ophọn alọgh bọ ologhi eekoom ikpoki phọ ebụgh ni epu dị oḅophoghị oomo ipẹ abuerị phọ.” Odạph ipẹ odị agbiighi bọ, anhịr phọ kụ alhọgh idị epu oḅophoghị oomo ipẹ abuerị phọ. Anhịr phọ ophọn alhọgh ni “oomo phọ ipẹ dị amoọgh bọ bịn amadạn”—odị iyaạr o/sugheeny. Iduọn phọ remạ ghan mọ anhịr phọ aḍuom olhoghi mọ aJihova kapogh ni nyinhọ. Anhịr phọ osighẹ bọ utughemhiọm iyira ilọ ongọ aani Enaạn inmo, alhọgh ikpoki dị i/mạn maạr mem dị osighẹ kụ otoomaạm ilọ abunhọn. Kuolọ ghisigh Enaạn, ipẹ phọ ekạr kụ emạn maạr!—Mạk 12:43, 44; Jems 1:27.
(Mạk 12:44) idị eḍighi bọ oomo abuerị phọ olọgh idị mepeel siphẹ eelạ phọ abidị, kụ anịr phọ ophọn alọgh ni oomo phọ ipẹ dị amoọgh bọ bịn amadạn.”
w97 10/15 17 ¶17
AJihova Akạr kụ Rasereghiạn Iiḍighi phọ Nyina Esighẹ Bọ Oomo Aloor Kụ Reḍighinhom
17 Kụ aJizọs amhạgh bumatuạn phọ odị m’otuman nyinhọ, loor esi dị odị rawạ osighẹ iphẹn phọ otughemhiọm abidị iyaạr. Kụ aJizọs aḅẹm mọ, “iphẹn anịr phọ ophọn alọgh bọ ologhi eekoom ikpoki phọ ebụgh ni epu dị oḅophoghị oomo ipẹ abuerị phọ.” Odạph ipẹ odị agbiighi bọ, anhịr phọ kụ alhọgh idị epu oḅophoghị oomo ipẹ abuerị phọ. Anhịr phọ ophọn alhọgh ni “oomo phọ ipẹ dị amoọgh bọ bịn amadạn”—odị iyaạr o/sugheeny. Iduọn phọ remạ ghan mọ anhịr phọ aḍuom olhoghi mọ aJihova kapogh ni nyinhọ. Anhịr phọ osighẹ bọ utughemhiọm iyira ilọ ongọ aani Enaạn inmo, alhọgh ikpoki dị i/mạn maạr mem dị osighẹ kụ otoomaạm ilọ abunhọn. Kuolọ ghisigh Enaạn, ipẹ phọ ekạr kụ emạn maạr!—Mạk 12:43, 44; Jems 1:27.
w87 12/1 30 ¶1
Iisogh Phọ Anạ Eḍighi Ni Ekiạ Ḍughụm?
Ibadị araraạr otuughạ edi ni siẹn oghaạph phọ ophọn. Edị ekạr eḍighan elhegh pọ, oomo phọ ayira omoọgh ni eepoogh olhoghonhaạn aḍighaạgh ophophe igey iiseeny dị eego esi araraạr emhoọgh phọ ayira, kuolọ iyaạr dị ekạr emhạn maạr ghisigh Enaạn pọ, k/osogh osogh loor esi dị yira omoọgh omuzeḍi, kuolọ, ongọ ipẹ ekạr bọ emhạn maạr siphẹ aghuḍum m’ayira. Iduọn phọ pọ opuruan loor mọ, mị r’asogh ghan loor esi dị mị amoọgh amuzeḍi ḍughụm? Obobọ ekạr ri eḍighi ekiạ ḍughụm?
cl 185 ¶15
Osụ-olhoghi Dị Odi Siphẹ “Ekpo-onhụ Phọ Enaạn”
15 Iduọn oghaạph bọ oghol ekpukelhe anhịr phọ, etigheri ḍita phọ orọl bọ siphẹ otu iiḅereghị phọ, ekạr kụ eḍighan elhegh. Iphẹn phọ itughemhị iyira mọ aJihova amaghamhị ni maạr iiḍighi ayira. Odị raḅaạl ghan ni olhoghi osighẹ iisogh phọ yira rongoọm ghan bọ r’oomo olhoghị, ghalhamọ ighom ni mem dị otoomaạm ilọ abunhọn awe. P’eeghe emạ eten dị aJihova asighẹ utughemhiọm iyira ilọ onmo ghan inmo r’oomo olhoghi ayira.
Oguphogh Owạ Imạ Araraạr Dị Edi Siphẹ ABaibul Phọ
(Mạk 11:17) Kụ atughemị mọ, “Ogẹ ni siphẹ aḍinyạ iigbia phọ mọ Enaạn eḅẹm mọ, ‘Otu amị kokol mọ otu iiḅereghị oomo areelhe,’ kụ nyina mekiton esighẹ eḍighi otu aruḅạ.”
nwtsty iyaạr otuughạ dị edi Mạk 11:17
otu iiḅereghị oomo areelhe: Esi iraạr awe phọ abuẹn ogẹ bọ ilọ Iiḍighi phọ aJizọs, kụ oghaạph bọ oghol ipẹ ogẹ bọ Isa 56:7, oginha aMạk kụ aghaạph aghol “oomo areelhe [awe].” (Mat 21:13; Luk 19:46) Ulhọgh otu iiḅereghị phọ arọl bọ epẹ Jeruselem pidị abuọ Izrạl ḅilhẹ r’abuẹn u/ḍighi aani bọ buọ Izrạl, rowạ aani bọ ooḅereghị aJihova, okị ooḅereghị. (1Ki 8:41-43) AJizọs o/piomạn ophorogh awe aJu phọ m’osighẹ bọ otu iiḅereghị phọ okiton oḍighi otu aruḅạ, loor esi omhuul aḍighi iigbegheḍiom mọ abidị. Eḍighinhom iyaạr phọ abidị isophoghom ni we areelhe phọ oghị ghan isiphẹ otu iiḅereghị phọ otuughạ olhegheri ilọ aJihova.
(Mạk 11:27, 28) Kụ bidị uḅilẹ ni osi Jeruselem. Kụ aJizọs ratelhe yogh siphẹ otu iiḅereghị phọ, kụ abuọ arumụ abupinyọn rikiạ phọ r’abutughemiạ iilogh phọ r’ikumor awe phọ uru ni oteẹny nyodị, 28 kụ opuru mọ, ‘ ‘Nạ usighẹ ighẹn iikpọ kụ raḍighinom ghan bọ iphẹn phọ? Anhiạn kụ angọ bọ nyinạ iikpọ oḍighinom iphẹn phọ?”
jy 244 ¶7
Osighẹ Oreeny Afịg Otughemhiọm Iyaạr Ilọ Omheeraam
I”bia bịn aJizọs r’abumatuạn phọ odị osi Jeruselem. Idiphọ eḍighinhom iyaạr, odị aghị ni aḍigh siphẹ otu iiḅereghị phọ amhiigh otughemhị awe phọ. Abuọ arumhụ abupinyọn rikiạ phọ r’ikumor awe phọ, eeni ulhọgh olhoghi ipẹ aJizọs aḍighi bọ buẹn omhuul ghan bọ ḍighi siphẹ otu iiḅereghị phọ, kụ oghị oteẹny nyodị kụ opuru mọ: “Nạ usighẹ ighẹn iikpọ kụ raḍighinom ghan bọ iphẹn phọ? Anhiạn kụ angọ bọ nyinạ iikpọ oḍighinom iphẹn phọ?”—Mạk 11:28.
Ibạl ABaibul
(Mạk 12:13-27) Kụ urom ni buniin aFarisi phọ r’abudị omoọgh muḅọph r’aHerọd, mọ oghị onaghạn ḍughụm onhụ odị, obọ osiph nyodị. 14 Kụ bidị oru kụ oḅenị nyodị mọ, ‘ ‘Otughemiạ, yoor olegheri ni mọ nạ oye aruukuan ni. Nạ ra/pogh ghan oye kamạgh mọ iyaạr ri. Esi anạ oye oye o/pu. Nạ akạr ri ratughemị ghan reten phọ Enaạn. lilogh phọ ayira emeeraam ni mọ yira osogh ghan iisogh phọ aSiza uw-emạ phọ aRom ḍughụm? Osogh ghan ni kụ ku/sogh? 15 Kụ aJizọs amiịn ikeḍi phọ abidị, kụ apuru mọ, ‘ ‘Nyina ridẹgh ghan imị eeghe? Isighẹ okpoki ingọ mị upogh.” 16 Kụ bidị ongọ nyodị nyoniin, kụ odị mọ, “Ephẹn phọ ekịgh emụ anhiạn? Ogẹ siẹn phọ ilọ anhiạn?” Kụ bidị mọ, “ASiza.” 17 Kụ aJizọs aḅenị bidị mọ, “Isogh ilọ aSiza engọ Siza esogh ilọ Enaạn engọ Enaạn.’ ’ Kụ bidị omaghagha yogh. 18 Kụ buniin aSadusi phọ uru ni oteẹny Jizọs. Kụ arị awe phọ abuẹn u/meeraam mọ oye kaḅilẹ ni aḅetenu esi aḍuugh. Kụ omạgh nyodị opuru mọ, 19 “Otughemiạ, aMozis alọgh ni ologh kụ agẹ ungọ iyira mọ oye aphin anịr kụ awilẹ amugh kụ moọny o/mạr, pọ umor odị ale anịr phọ erua amiteghomonaan nmụny. 20 Eniin amem oḍual abumor urọl li, kụ okumor phọ aphin anịr kụ amugh kụ nmụny o/mạr. 21 Kụ opọ atum bọ pạ ale anịr phọ erua kụ amugh kẹn kụ nmụny o/mạr; kụ opọ amuneniom bọ iraạr phọ, eḍighinom mọ eniin. 22 Oomo oḍual abumor phọ ophin ogina phọ anịr phọ kụ omuughu kụ nmụny u/maraghị, kụ ruukuna phọ anịr phọ amugh aani. 23 Uḅenị iyoor, mem oḅerenu esi aḍuugh phọ, anịr phọ kaḍighi olọ anhiạn? Idiphọ oḍual abumor phọ kụ mophin ghan bọ ni nyodị.” 24 Kụ aJizọs aphagharanaạn bidị mọ, “lmiịn idị nyina repiomạn ghan bọ. Nyina i/naghanạn ḍinyạ iigbia phọ, i/legheri kẹn iikpọ phọ Enaạn 25 Mem oḅerenu esi aḍuugh phọ, apinien ka/tọl. Awe kokighọgh ruukpaạny phọ Enaạn. 26 Kụ ilọ oḅerenu esi aḍuugh phọ, nyina k”aạl ghan siphẹ aḍinyạ phọ aMozis, sikpịgh phọ ipẹ eghaạph bọ ilọ ekpu eḍum onuzạ phọ, mọ Enaạn eḅenị nyodị mọ, ‘Mị Emụgh Ebraham r’Aizịk r’aJekob’? 27 lkiọm ologhi mọ Enaạn eḅẹm ni ekpaariọm mọ onọ kụ Emụgh phọ abidị ni; ghalamọ idiphọ bidị momuughu bọ ni, pọ bidị odi ni. Nyina ekạr ri epiomạn.”
MAY 28–JUNE 3
ARUPHUA DỊ OSIGHẸ SIPHẸ EKPO-ONHỤ PHỌ ENAẠN | MẠK 13-14
“Ka/meel Aḍighanhaan Oghiilhaan Oye”
(Mạk 14:29) Kụ aPita mọ, “Eru dị oomo abuerị phọ oghanyanụ, mị r’aloor ka/kaarụ aani.”
(Mạk 14:31) Kụ aPita aḅilẹ aḅẹm akparamị mọ, “Ghalamọ iḍighi ni dị mị r’anạ komugh, mị nyinạ ka/pharanaạn ni bịn emuneen,” kụ oomo phọ abidị otuụgh iduọn phọ oḅẹm aani.
(Mạk 14:50) Kụ oomo abumatuạn phọ owilẹ nyodị osumughu.
(Mạk 14:47) Kụ oniin odị arọl aani siphẹ phọ aruph elool-eghạm odị asophom aḅeri ebenẹ uw-emụ opinyọn rikiạ phọ.
(Mạk 14:54) Kụ aPita adạph aani ni bidị, arọl k’egboọgh omạn asi aani ogiga uw-emụ opinyọn rikiạ phọ kụ arọl aani ni, siphẹ abukoriom ogiga phọ orọl bọ, aanmạ ghan niạn.
(Mạk 14:66-72) Kụ mem mọ amuẹn phọ, aPita arọl aani ni siphẹ ogiga phọ, kụ oniin onyanị-otu uw-emụ opinyọn rikiạ phọ aru, 67 kụ amiịn dị aPita raanmạ ghan niạn, kụ aḅiila ghisigh odị kụ aḅẹm mọ, “Nạ oniin odị adạph aani ghan bọ Jizọs, opọ aNazerẹt phọ.” 68 Kụ odị apharanaạn mọ, “Mị u/legheri, ḅilẹ mị u/naghạn kẹn emụ iphẹn nạ rakaạph bọ,” kụ aḍuạ aghị ḍiagaạny otu phọ. 69 Kụ onyanị phọ aḅilẹ amiịn nyodị, kụ aḅenị budị omereghạ aani pạ phọ, mọ, “Ophọn oniin onyọ abidị aani ni.” 70 Kụ odị aḅilẹ kẹn apharanaạn. Kụ moọny enụm amem, kụ abuphẹ omereghạ bọ oḅenị Pita mọ, “lgey ni nạ oniin onyọ abidị ni, esi dị nạ olọ aGalili ni.” 71 Kụ aPita aloghoḍị inhụ, kụ aghunya kụ aḅẹm mọ, “Mị u/legheri oye phọ ophọn phọ nyina rekol ghan bọ!” 72 Pọ kụ amem dị akenẹgh alaạy amuneni iyạl amem, kụ aPita aatughiạn ipẹ aJizọs aḅenị bọ nyodị mọ, “Tutụ akenẹgh ralaạy iyạl amem nạ mụpharanaạn imị iraạr amem.” Kụ odị agim emoghi kụ azu izin.
ia 200 ¶14
Atuughạ Ilọ Osạr Owilhenhaạn Ḍighaạgh Odẹ Otu Phọ
14 Olhegheri iyaạr phọ aPita asighẹ bọ adaphạm ghan Jizọs asighẹ nyodị asiemhị onhụ aḍibuo oniin otu dị arọl siphẹ Jeruselem dị anhighẹ iikiạ. Otu phọ olọ aKayafạs, uw-emhụ opinyọn rikiạ phọ dị amhoọgh igey ikpoki, aḅilhẹ aalheghaan. Aruutu dị erọl iduọn phọ imhoọgh ghan ogiga dị amhoọgh ogbogh onhụ aḍibuo ghisigh phọ. APita asi pạ onhụ aḍibuo phọ, kuolọ u/meera m’aḍigh. AJọn kụ aḅenhị opọ rakori bọ onhụ aḍibuo phọ m’amheera aPita aḍigh, idị eḍighi bọ odị alegheri uw-emhụ opinyọn rikiạ phọ, kụ odị odi kẹn olhoghi. Ekịgh mudị aPita o/dạph Jọn, kụ o/wạ kẹn oḍigh okạr otu phọ oḍighom bọ Jizọs, omheerạ agạ odị. Odị arọl ghụn pạ ogbạl aniạn phọ abukoriom ogiga phọ orọl bọ r’omoore loor esi ooroogh aḍughul phọ, kụ ropogh aani bọ ipẹ abuọ asiagbạ phọ roḍighi bọ owaạm iyaạr osiphom aJizọs olhogh, kụ rogiriph bọ oomo esi phọ.—Mạk 14:54-57; Jọn 18:15, 16, 18.
it-2 619 ¶6
APita
Onyọ amatuạn kụ alhoghonhaạn bọ Pita ḍighaạgh oḍigh ogiga uw-emhụ opinyọn rikiạ phọ. (Jọn 18:15, 16) Kụ odị aḍigh bọ, o/rọl ogbạl bịn oḅoorian epẹ ufiri phọ, kuolọ aghị ni aanmạ aani niạn phọ loor ooroogh osipheeny phọ. Aḍiḅaạl aniạn phọ iḍighi ni idị olhọgh nyodị elhegh idiphọ oniin odị adạph aani ghan Jizọs, kụ kẹn anem aḍiaḅạ phọ odị ikạr kụ eḍeenhaan mọ olọ aGalili. Loor iduọn mosoghoghoọm bọ nyodị ḍighaạgh, aPita apharanhaạn iraạr amem m’onọ ko/lhegheri ghan Jizọs, eekunha phọ, imite ni idiphọ oghaạph bọ ilọ iparanhaạn phọ odị. Siphẹ emhạ phọ akenhẹgh alhaạy ni omhunhenhiom iyạl amem, kụ aJizọs “akiton aphogh Pita.” Kụ aPita amite, aḅonyonhu azuan, kụ amhoghi agey. (Mat 26:69-75; Mạk 14:66-72; Luk 22:54-62; Jọn 18:17, 18; miịn COCKCROWING; OATH.) Toroboiperolbọ, iiḅereghị phọ aJizọs aghol bọ emhụ aPita aaḅereghị uphagharanhaạn ni, kụ omheeraam mọ aPita o/phe oopho.—Luk 22:31, 32.
Oguphogh Owạ Imạ Araraạr Dị Edi Siphẹ ABaibul Phọ
(Mạk 14:51, 52) Kụ oniin onyugheel oọny dị agbaghạ omụr bịn, adạph aani ni nyodị, kụ bidị omeleghuom kẹn. 52 Kụ odị anyagharanaạn omụr phọ awilenaạn bidị kụ asuma r’edaḅạ.
w08 2/15 30 ¶6
Oghaạph Ookaragh Aḍinyạ Phọ aMạk
14:51, 52—Anhiạn kụ onyugheel oọny phọ ‘asuma bọ r’edaḅạ’? Eḍighi bọ idị aMạk bịn kụ agẹ bọ ilọ iphẹn phọ, yira kotue ni oḅẹm mọ eeni aghaạph ghan ilọ odị r’aloor.
(Mạk 14:60-62) Kụ uw-emụ opinyọn rikiạ phọ aḅetenu siphẹ ghisigh abidị, kụ apuru Jizọs mọ, “Esi iphẹn phọ bidị ogbạ bọ roḅamaghị emụ anạ, nạ o/moọgh aani iyaạr ophagharanaạn?” 61 Kụ odị aḅoorian kpạy kpạy. Kụ uw-emụ opinyọn rikiạ phọ apuru kẹn nyodị mọ, “Nạ kụ aMesaya phọ ni, Oọny Enaạn phọ epẹ osẹph bọ?” 62 Kụ aJizọs ameera mọ, “li, mị ni, kụ nyina kemiịn ni dị Oọny phọ Oye arọl ḍighaạgh eliom Enaạn Iikpọ phọ, kụ aḍuạ epẹ ootụ okuaḍio phọ ratu ephẹn ade phọ.”
jy 287 ¶4
Mosighẹ Jizọs Okị k’Anạs, Kụ Oḅilhẹ Oghimhọm k’aKayafạs
AKayafạs alegheri ni mọ awe aJu phọ rowạ ghan r’inyapiịph oye lọ k’aḅẹm mọ onọ Oọny Enaạn. Mem dị aJizọs aḅẹm mọ Enaạn Odẹ onọ, awe aJu phọ uwạ ni oghiigh odị, abidị uḅẹm mọ aJizọs “masighẹ loor odị atomaạm Enaạn.” (Jọn 5:17, 18; 10:31-39) Dị akạr ri alhegheri iduọn phọ, aKayafạs asighẹ ikeḍi aḅenhị Jizọs mọ: “Mị akoI ḍien Enaạn phọ edi ghan bọ, uḅenị iyoor mughumọ nạ kụ aMesaya Oọny phọ Enaạn.” (Matiu 26:63) Epẹ omhạn aJizọs m’aḅẹm ni mọ onọ Oọny Enaạn. (Jọn 3:18; 5:25; 11:4) Kụ nyiidiphọ kụ o/ḅilhẹ mun oghaạph, obọ eeni opol awe muutughiạn mọ odị agbạ okpẹ oḅẹm mọ onọ aKraist, Oọny phọ Enaạn. Kụ iḍighi kụ, aJizọs ameera mọ: “li, mị ni, kụ nyina kemiịn ni dị Oọny phọ Oye arọl ḍighaạgh eliom Enaạn Iikpọ phọ, kụ aḍuạ epẹ ootụ okuaḍio phọ ratu ephẹn ade phọ.”—Mạk 14:62.
Ibạl ABaibul
(Mạk 14:43-59) Kụ odị odi rakaạph ghan iduọn phọ, bịn aJudas oniin siphẹ aḍioph r’iyạl phọ amite r’aḍita awe, dị onyaaghiạn rolool-eghạm r’araḅạm, dị abuọ arumụ abupinyọn rikiạ phọ r’abutughemiạ iilogh phọ r’ikumor awe phọ kụ olọgh. 44 Opọ kabool bọ nyodị r’abidị moḅophoghị ni onhụ odọ idị odị kaḍighi bọ, mọ, “Opọ mị kakpụn bọ okpo phọ kụ oye phọ. Imeleghuom nyodị esiph eḍuanạm!” 45 Kụ aJudas aphurọm owol kụ aghị ateẹny nyodị, kụ amạgh mọ, “Otughemiạ,” kụ akpụn okpo phọ. 46 Kụ bidị omeleghuom nyodị osiph. 47 Kụ oniin odị arọl aani siphẹ phọ aruph elool-eghạm odị asophom aḅeri ebenẹ uw-emụ opinyọn rikiạ phọ. 48 Kụ aJizọs apuru bidị mọ, “Nyina esighenọm mọ mị oḅạ ḍughụm, kụ ephạm bọ rolool-eghạm r’araḅạm kụ erumom bọ osiph amị? 49 Aḍio etum ḍio mị r’anyina kụ irolạn ghan ni siphẹ otu iiḅereghị phọ kụ mị atughemị ghan kụ nyina imị i/siph. Kụ iphẹn phọ memite omuneniom ipẹ ogẹ bọ siphẹ aḍinyạ iigbia phọ.” 50 Kụ oomo abumatuạn phọ owilẹ nyodị osumughu. 51 Kụ oniin onyugheel oọny dị agbaghạ omụr bịn, adạph aani ni nyodị, kụ bidị omeleghuom kẹn. 52 Kụ odị anyagharanaạn omụr phọ awilenaạn bidị kụ asuma r’edaḅạ. 53 Kụ bidị uphạm ni Jizọs osiom k’uw-emụ opinyọn rikiạ phọ, kụ oomo phọ abuọ arumụ abupinyọn rikiạ phọ r’ikumor awe phọ r’abutughemiạ iilogh phọ ookpomoghan. 54 Kụ aPita adạph aani ni bidị, arọl k’egboọgh omạn asi aani ogiga uw-emụ opinyọn rikiạ phọ kụ arọl aani ni, siphẹ abukoriom ogiga phọ orọl bọ, aanmạ ghan niạn. 55 Kụ abuọ arumụ abupinyọn rikiạ phọ r’oomo ikpolom awe phọ owaraghạ ghan siagbạ osiphom odị olọgh esi aḍuugh, kụ u/miịn. 56 lbadị ugbaaghị ghan ni okpẹ oḅạm emụ odị, kụ asiagbạ phọ abidị i/ḅophạn. 57 Kụ buniin uḅetenu ni kụ ogbạ okpẹ phọ ophọn oḅạm emụ odị mọ, 58 ”Yoor unaghạn ni dị odị aḅẹm mọ, ‘Mị kalereghi ni otu iiḅereghị phọ ophọn awe kụ olọgh bọ, kụ esi iraạr aḍughul otu mị kamadạn ni odị awe kụ u/lọgh.’ ” 59 Kụ siẹn phọ kẹn, bịn asiagbạ phọ abidị i/ḅophạn.