EMHUOGHAẠPH ITUUGHẠ PHỌ 28
AḌUỌR PHỌ 88 Ḍighi Idị Mị Kalegheri Reten Phọ Anạ
Eeghe Kụ Iḍighi Kụ Enhighẹ Bọ Owạ Oromha Abunhọn?
“Osụ olhoghi odianhaan buphẹ ropuru ghan bọ bunhọn oromha.”—PROV. 13:10.
EGBON
Raraạr dị emhoghi mọ yira oḍighi orue omhooghọm asuọ oromha dị ungọ iyira.
1. Ewạ mọ oḍighi eeghe orue osopha ogey osopha? (Proverbs 13:10; 15:22)
Oomo ayira rowạ ghan ni osopha ogey osopha. Ḅilhẹ kẹn yira rowạ ni dị igbiighi ayira kemoọgh ghan ekol. Ekpo Onhụ phọ Enhaạn iḅenhị ni iyira idị yira kotue omoọgh ekol esi iphẹn phọ.—Bạl Proverbs 13:10; 15:22.
2. AZihova aguanhaan oḍighinhaan ayira eeghe?
2 Ii Oye dị anhighẹ apelheghiom dị yira kolọm osụ olhoghi oḅilhẹ opuru oromha pọ Odẹ phọ ayira, Zihova. Odị aguanhaan ni olhoghonhaạn ayira ḍighaạgh. Odị aguanhaan mọ: “Mị kangọ nyinhạ oromha kụ ariḍien amhị ke/ḍuạ esi anạ.” (Ps. 32:8) Iphẹn phọ eḍeenhaan mọ aZihova iyira ru/ngọ ghan oromha bịn, kuolọ amoọgh ḍiḅeraạn atorobọ onyọ ayira, kụ aḅilhẹ anyaaghiạn olhoghonhaạn ayira ḍighaạgh pidị yira otue odaphạn oromha phọ odị.
3. Yira kooḅeghiọn eeghe siẹn emhuoghaạph phọ ephẹn phọ?
3 Siẹn emhuoghaạph phọ ephẹn phọ, yira kosighẹ Baibul phọ opanyanhaạm inya phọ asipuru phọ iphẹn: (1) Eeghe araagharạ kụ edị ewạ mọ mị umoọgh orue omhooghọm asuọ oromha lọ ungọ imhị? (2) Anhiạn kụ katue ungọ imhị ogey oromha? (3) Ika kụ idị mị katue aḍeenhaan mọ mị rawạ ni oromha phọ? (4) Eeghe kụ iḍighi kụ i/nighẹ bọ dị abunhọn kụ kusophonhaan ghan imhị osopha?
EEGHE ARAAGHARẠ KỤ EDỊ EWẠ MỌ MỊ UMOỌGH?
4. Orue omhooghọm asuọ ogey oromha eeghe araagharạ kụ edị ewạ mọ yira omhoọgh?
4 Orue omhooghọm asuọ ogey oromha pọ yira omoọgh osooromhi aloor kụ oḅilhẹ olhegheri okụ ayira. Ewạ dị yira kolọgh elhegh mọ yira u/moọgh olhegheri iyaạr r’osụ olhoghi osophaam osopha ḍiọ ayira bịn. Eḍighi maạr dị yira u/sooromhi loor ḅilhẹ u/legheri okụ, aZihova ka/tue ulhoghonhaạn iyira ḍighaạgh. Kụ torobọ oromha lọ ungọ iyira obobọ yira omhiịn mem dị yira robạl Baibul phọ ke/ḍigh loor ayira, keḅilhẹ ekịgh mudị osighẹ muụm ozuom omhạn akenhẹgh aḅekeeny. (Mic. 6:8; 1 Pit. 5:5) Toroboiperolbọ, eḍighi maạr dị yira osooromhi loor kụ oḅilhẹ olhegheri okụ ayira, pọ yira koogboronhom ni okpạph opạm oromha aBaibul phọ yira aạl bọ oḅilhẹ osighẹ oḍighinhom.
5. Eeghe iikiạ araraạr dị Uw-emhạ phọ Devid aḍighi aḅilhẹ amhoọgh kụ mitue ni ekọm ophoophe aloor engọ nyodị?
5 Ooḅeghiọn eḍeenhaan Uw-emhạ phọ Devid ḅilhẹ r’iyaạr dị yira kotuughạ. ADevid mutue ni aphoophe loor loor esi iikiạ araraạr phọ odị maḍighi bọ aḅilhẹ amhoọgh. Kụ odị agbi bọ oḍighi uw-emhạ, odị maalheghaan ni idiphọ ophelhegbe asuọr. Uw-emhạ phọ Sọl bịn amhạgh ni nyodị opheghenhaan ghan odị suọr. (1 Sam. 16:18, 19) Mem mọ osagharạn bọ elo Devid oḍighi uw-emhạ, uwaloor iigbia phọ aZihova aḍigh ni loor odị kụ angọ nyodị inyaạm. (1 Sam. 16:11-13) Awe phọ uboom ni nyodị loor iduọn odị azẹ bọ mulhọgh ḍien phọ abidị, eḅaramaạm bọ kẹn Goliath, ophelhegbe onyọ eghạm aPhilistine phọ. (1 Sam. 17:37, 50; 18:7) Eḍighi maạr dị aDevid aḍighi oye ophoophe aloor obọ araraạr phọ odị maḍighi bọ aḅilhẹ amhoọgh mitue ni ekọm idị odị muutughiạn mọ onọ o”kạr omhoghi oromha abunhọn. Kuolọ aDevid o/ḍighi idiphọ.
6. Ika kụ idị yira olhegheri bọ mọ aDevid asighẹ ghan ni oromha? (Miịn kẹn oḅẹl opoḍi phọ.)
6 Mem mọ orolhomhị bọ nyodị agadạ idiphọ uw-emhạ, aDevid amhoọgh ni righirị dị ongọ ghan nyodị oromha. (1 Chron. 27:32-34) Iphẹn phọ i/ḍighi iikia esi ayira, loor esi dị mem mọ odị k”oḍighi bọ uw-emhạ, ulhegheriom ni nyodị idiphọ oye dị asighẹ ghan oromha abunhọn. Ogina alhephiri anmụny bịn kụ u/toma ghan nyodị, anmariịr bịn uromha aani ghan ni, idiphọ Abigail. Abigail aḍighi ghan anhịr aNabal. ANabal oye dị u/lọgh ghan we eegu, u/sereghiạn ghan, ḅilhẹ aphoophe loor. R’osooromhi aloor, aDevid asighẹ ni imạ oromha phọ Abigail. Kụ odị akpetenhaan ni osoor ogbogh olhogh.—1 Sam. 25:2, 3, 21-25, 32-34.
R’osooromhi aloor, Uw-emhạ phọ Devid asighẹ ni aḅilhẹ aḍighinhom oromha phọ Abigail (Miịn ekpịgh phọ 6)
7. Eeghe araraạr kụ edị yira otuughạ esi eḍeenhaan phọ aDevid? (Ecclesiastes 4:13) (Miịn kẹn sifoto phọ.)
7 Yira otuughạ ni imạ araraạr esi eḍeenhaan phọ aDevid. Esi omaạm, eeni yira omoọgh ḍighalhanyạ dị egbatanhaạn obobọ omoọgh eepoogh ophogh abunhọn dị odi eeḍiạn ayira. Ghalhamọ r’iduọn phọ ni, kuu/tughiạn mọ yira olegheri oomo araraạr omạn ḅilhẹ mọ yira u/moghi oromha. Kụ idiphọ aDevid, ookolhobian ghan oomo amem osighẹ ghan ogey oromha, etigheri oye phọ ungọ bọ iyira. (Bạl Ecclesiastes 4:13.) Yira oḍighi iduọn phọ, pọ yira kotue ni okoronhaan opiomạn ogbogh opiomạn dị katue ni akọm okururu ungọ iyira r’abunhọn.
Ookolhobian ni osighẹ ogey oromha etigheri oye phọ ungọ bọ iyira (Miịn ekpịgh phọ 7)c
ANHIẠN KỤ KATUE UNGỌ IMHỊ OGEY OROMHA?
8. Eeghe kụ iḍighi kụ aJonathan akạr bọ akpeanhaạn ongọ aDevid oromha?
8 Ooḅeghiọn enhọn iyaạr dị yira kotue otuughạ esi eḍeenhaan phọ aDevid. Odị alher ghan rurụ angọ oromha awe dị omhoọgh igey asiya r’aZihova ḅilhẹ onhaghanhạn odọ ipaanhaạn phọ odị asoman bọ. Esi omaạm, mem mọ odị rawạ bọ olhegheri mughumọ odị kakị ni awạ eephọ r’Uw-emhạ phọ Sọl, odị alher ri rurụ angọ oromha phọ aJonathan, oọny phọ aSọl. Eeghe kụ iḍighi kụ aJonathan arue bọ ni angọ ogey oromha Devid? Loor esi dị aJonathan amoọgh igey asiya r’aZihova kụ aḅilhẹ alegheri kẹn ilọ odẹ phọ odị ḅilhẹ r’ilọ orolhạn odị. (1 Sam. 20:9-13) Iphẹn phọ itughemhị iyira eeghe?
9. Eeghe odọ oye kụ edị yira koteẹny mem dị yira rowạ oromha? Ngọ eḍeenhaan. (Proverbs 13:20)
9 Mem dị yira rowạ oromha, kenighẹ ni dị yira kopuru aani oye dị amhoọgh igey asiya r’aZihova ḅilhẹ alhegheri aani ilọ adọl phọ yira omhoghi bọ olhoghonhaạn aḍighaạgh.a (Bạl Proverbs 13:20.) Esi omaạm, oḅẹm mọ oḍoọgh onyọ umor rawạ ghan ogey anhịr ophin. Eeghe odọ oye kụ katue angọ nyodị ogey oromha? Ii, eḍighi maạr dị oḍoọgh onyọ umor phọ apuru oromha oyaghirị odị dị k”ophin aani anhịr, atue ni angọ nyodị ogey oromha, lọ oromha phọ aḍuạ ni siphẹ aBaibul phọ kụ aru. Kuolọ odị kakạr kụ amoọgh oromha dị akasiạn nyodị kụ kaḅilhẹ aloghonhaạn nyodị ḍighaạgh eḍighi maạr dị odị ateẹny ghụn olom r’anhịr dị maalhạn ni esi ibadị asiạ, olhegheri nyodị agey, omhoọgh igey asiya r’aZihova, ḅilhẹ apinien phọ abidị odi ni ḍigey adọl.
10. Yira kooḅeghiọn eeghe nyiidiphọ?
10 Yira mooḅeghiọn ilọ iyạl araagharạ dị emhoghi mọ yira omhoọgh ḅilhẹ r’odọ oye dị katue ungọ iyira ogey oromha. Nyiidiphọ, ooḅeghiọn iyaạr phọ ewạ bọ dị yira koḍeenhaan ghan mọ yira rowạ ni oromha phọ ḅilhẹ mughumọ enighẹ ni dị abunhọn kusophanhaan ghan iyira osopha.
MỊ KAḌEENHAAN IKA MỌ MỊ AKẠR RI RAWẠ OROMHA PHỌ?
11-12. (a) Eeghe iyaạr kụ edị yira kotue ni oḍighi eeni amem? (b) Uw-emhạ phọ Rehoboam aḍighi ika mem mọ ewạ bọ mọ odị asopha ephigh osopha?
11 Eeni amem oye atue ni aḅo mudị odị rawạ oromha, kuolọ eeni odị masopha ni kụ rawạ dị onhọn oye kameeraam aani ipẹ odị masopha bọ. Odọ oye phọ ophọn phọ o”kạr owạ oromha. Odị aatughiạn ipẹ emitenhaan bọ Uw-emhạ phọ Rehoboam.
12 ARehoboam kụ adạ Izrạl mem mọ Uw-emhạ phọ Solomọn amhugh bọ. Mem mọ aSolomọn, eelhe phọ Izrạl umheel li eelạ, kuolọ mem mọ aRehoboam asighẹ bọ esi odị awe phọ ulhoghoma mọ aSolomọn aleti bunọ ḍiboom adool. Kụ awe phọ oghị oteẹny Rehoboam kụ ooḅereghiạn nyodị mọ adughe dool phọ abidị. ARehoboam aḅenhị bidị mọ bidị ongọ nyinọ mem onọ aatughiạn aphogh. Ii odị aḍighi ni imạ ophụr oghị opuru oromha ikumor awe phọ abuphẹ olhoghonhaạn bọ odẹ phọ odị ḍighaạgh. (1 Ki. 12:2-7) Kuolọ odị aghel li oromha ikumor awe phọ. Eeghe kụ iḍighi? Lọ koḅẹm mọ aRehoboam masopha ni ilọ oḍighi bịn kụ awạ ghan we dị komeeraam aani ipẹ odị masopha bọ ḍughụm? Eḍighi idiphọ, pọ epẹ kụ iyaạr phọ odị adaphạn bọ oromha iigbo phọ odị. (1 Ki. 12:8-14) ARehoboam atuụgh ipẹ iigbo phọ odị oḅenhị bọ nyodị kụ aphagharanhaạn we phọ. Iphẹn phọ ikọm ni idị eelhe phọ edia. Kụ emhiigh k’amem mọ amuphẹ phọ, aRehoboam amhiigh ni omhoọgh iiḅaghamhị.—1 Ki. 12:16-19.
13. Yira kosighẹ eeghe kụ olegheriom mọ yira okạr ri rowạ oromha?
13 Yira otuughạ eeghe esi eḍeenhaan phọ aRehoboam? Mem dị yira opuru bunhọn oromha, oḍeenhaan ni mọ yira rowạ ni oromha phọ. Ika kụ idị yira kolegheri bọ mọ yira oḍeenhaan ni? Yira otue ni opuruan loor mọ, ‘Mị rapuru ghan oromha kụ akel oromha phọ mem mem mọ, loor esi dị ki/pẹ mị rawạ bọ onhaghạn phọ?’ Ooḅeghiọn eḍeenhaan.
14. Eeghe kụ edị ewạ mọ ootughiạn ghan mem dị ungọ iyira oromha? Ngọ eḍeenhaan. (Miịn kẹn afoto phọ.)
14 Oḅẹm mọ oye angọ onyọ umor oḍighi dị kokpẹ ghan iboom ikpoki, kụ tutụ odị kasighẹ oḍighi phọ aphụr aghị apuru oromha okumor oye ookpomhoghan. Onyọ umor phọ aghaaphọm ni mọ oḍighi phọ kasighẹ nyodị akelẹ eghunotu phọ odị esi eeḍoọny amem. Okumor oye ookpomhoghan phọ aatughianhạm ni nyodị ḍinhị olhogh aBaibul phọ eḅẹm bọ mọ okpanhạ oḍighi odị pọ okparamhị asiya eghunotu phọ odị r’aZihova. (Efẹ. 6:4; 1 Tim. 5:8) Oḅẹm mọ oromha okumor oye phọ o/ḅeraạn onyọ umor phọ, ḅilhẹ mọ okumor oye phọ o/ghaạph ipẹ edi bọ olhoghi odị kụ aghị ateẹny bunhọn abumor kụ oghaạph ipẹ eḅeraạn bọ nyodị. Onyọ umor phọ ophọn phọ akạr ri rawạ oromha, obobọ odị masopha ni ilọ oḍighi kụ rawạ aani dị abunhọn komeeraam aani ḍughụm? Olhegheri mọ ekpom mọ ayira ketue ni iikelheghi iyira. (Jer. 17:9) Eeni amem, oromha phọ yira okạr bọ omhoghi kụ ko/pọ yira rowạ bọ onhaghạn phọ.
Yira okạr ri rowạ ogey oromha obobọ yira rowạ ghan oye dị kameeraam ipẹ yira mosopha bọ ḍughụm? (Miịn ekpịgh phọ 14)
MỊ UḄENHỊ NI BUNHỌN OSOPHANHAAN AMHỊ OSOPHA ḌUGHỤM?
15. Eeghe iyaạr kụ edị ewạ mọ ogona loor, kụ eeghe kụ iḍighi?
15 Torobọ onyọ ayira kụ kasopha ghan osopha odị. (Gal. 6:4, 5) Idiphọ yira mooḅeghiọn bọ, oye dị asụ olhoghi kụ rawạ oḍighi iyaạr rawạ ghan ni oromha siphẹ aBaibul phọ r’aḍighaạgh abumor r’abumaranhi dị mosi omhanhanhaạm. Toroboiperolbọ, ewạ ni mọ yira ogona loor pidị yira ko/ḅenhị bunhọn osophanhaan ayira osopha. Abuniin awe rokị ghan onyen bịn kopuru oye dị bidị olhọgh eegu mọ, “Eḍighi maạr dị nạ kụ odi dọl phọ amhị nạ muḍighi ika?” Abunhọn ro/kị ghan onyen bịn kopuru, kuolọ rotuughaạny ghan osopha onhọn oye dị bidị u/pụr uutughiạn ilọ iyaạr phọ.
16. Eeghe oghaạph kụ amite epẹ ookpomhoghan phọ aKorịnt, kụ anhiạn kụ amhoọgh elhiom osopha ilọ oḍighi? (1 Korịnt 8:7; 10:25, 26)
16 Tuutughiạn osopha phọ ewạ bọ dị aKristẹn abuọ aKorịnt phọ kosopha idị egbolhomaam aạny inhạm dị ophighironhọm rikiạ ongọ ikaaghinheẹn araraạr. APọl agẹ aghiọm bidị mọ: “Yira olegheri ni mọ anmụny aghuḍuul phọ i/moọgh ḍiphooghu. Yira olegheri ni mọ edi bọ eniin phọ Enaạn bịn.” (1 Kọr. 8:4) Loor iphẹn aPọl aghaạph bọ, abuniin siphẹ ookpomhoghan phọ usopha ni mọ bidị kotue ni oko obạ inhạm dị ophighironhọm rikiạ ongọ ikaaghinheẹn araraạr kụ robool epẹ aḍighi phọ. Kuolọ abunhọn usopha mọ bidị ko/bạ edọ enhạm mọ epẹ phọ loor esi dị mọ keeḅaghamhị ooruẹn olhoghi abidị. (Bạl 1 Korịnt 8:7; 10:25, 26.) Torobọ onyọ aKristẹn phọ amoọgh ni elhiom osopha ipẹ odị kaḍighi bọ ilọ oghaạph phọ ophọn phọ. APọl o/ḅenhị Kristẹn phọ mọ bidị osophanhaan oye osopha obobọ otuughaạny osopha onhọn oye. Torobọ onyọ aKristẹn kụ ‘kakaạph ghan iIọ emụ odị aḅenị Enaạn.’—Rom 14:10-12.
17. Eeghe kụ ketue ni emite eḍighi maạr dị yira otuughaạny ghan osopha abunhọn? Ngọ eḍeenhaan. (Miịn kẹn sifoto phọ.)
17 Kokaạph ika eḍighi maạr dị yira osoman aani ḍiniin phọ adọl phọ aḍiphẹ rodon? Ooḅeghiọn oghaạph olhoghạ ikpirikpirị apakirị iḅaạl. Torobọ onyọ aKristẹn kụ kasopha mughumọ odị kaloghạ ni obobọ ka/loghạ ikpirikpirị apakirị iḅaạl phọ.b Etue ni ikparanhaạn iyira olhegheri ilọ okạr osopha, kuolọ ḍiẹn phọ eḍighi dool dị yira r’aloor kụ kotool. (Rom 14:4) Eḍighi maạr dị yira otuughaạny osopha onhọn oye, ketue ni edughe ooruẹn olhoghi phọ ayira. Orue otughemhị r’onhighemhị ooruẹn olhoghi phọ ayira pọ ewạ mọ osighẹ ghan osophaam osopha. (Hib. 5:14) Kụ apuru amem kụ edị yira kotue opuru oromha onyọ aKristẹn dị asi amhanhanhaạm? Amem dị yira mowaaghị raraạr ilọ oghaạph phọ, kuolọ k”orue ni onhaghanhạn ilọ oḍighinhom asinhị-iilhogh phọ yira momhiịn bọ.
Tutụ yira kokị opuru onhọn oye oromha, ophụr ri owaaghị aani raraạr ilọ iyaạr phọ (Miịn ekpịgh phọ 17)
KIỌM GHISIGH AWẠ GHAN OROMHA
18. Eeghe kụ idị aZihova muḍighinhaan iyira?
18 AZihova muḍeenhaan iyira mọ odị akạr uḍuom iyira olhoghi esi omheera mọ yira kụ osopha ghan osopha. Odị ungọ iyira Baibul phọ. Odị ungọ kẹn iyira righirị dị osụ-olhoghi, dị kotue ulhoghonhạan iyira ḍighaạgh ogbiran ghan asinhị-iilhogh aBaibul phọ. Iphẹn phọ eḍeenhaan mọ aZihova okạr Odẹ dị uphomhoghiạn iyira. (Prov. 3:21-23) Yira koḍighi eeghe oḍeenhaan mọ yira osereghiạn ni iphẹn odị maḍighi bọ?
19. Ika kụ idị yira kokiọm ghisigh oḍighi ghan idị olhoghi aZihova kaḅaạl?
19 Okạr agey, ilhoghi aburudẹ r’aburunhiin reḅaạl ghan agey mem dị bidị omhiịn dị anmụny abidị ropoph komhanhạm oḍighi areḅenhẹ aZihova dị osụ-olhoghi, kụ rologhonhaạn ḍighaạgh bunhọn. Igina phọ kẹn kụ edị reḅaạl ghan olhoghi aZihova omhiịn dị yira osi omhanhanhaạm, owạ ghan oromha, kụ oḅilhẹ osopha ghan osopha dị kakuenhi ḍien phọ odị.
AḌUỌR PHỌ 127 The Sort of Person I Should Be
a Eeni amem onyọ aKristẹn atue ni apuru aani we dị roo/ḅereghị ghan aZihova oromha ilọ ikpoki, arookonhom, obobọ inhọn araraạr.
b Olhegheri obughe ilọ oghaạph phọ ophọn phọ, miịn ḍinyạ phọ Kelhọm Ghuḍum K’agee-pọ! esi ituughạ phọ 39, ekpịgh phọ 5 ḅilhẹ r’agạ phọ “Waaghị Amhiịn.”
c ILỌ AFOTO: Okumor oye ookpomhoghan ratoma ghan onhọn okumor oye ilọ eten dị odị azọ mem dị bidị ophạm ruupuruan.