YI KAKE
Anɛ Nɔ́ Ko Ngɛ Nɛ Haa Nɛ Bua Jɔmi Hii Weku Mi Lo?
1. Mɛni he je nɛ wekuhi nɛ bua jɔmi ngɛ a mi ɔ a he hia ngɛ adesahi a si himi mi ɔ?
WEKU ɔ ji blɔ nya ko nɛ a to kɛ ha adesahi nɛ e se kɛ pe kulaa. Wekuhi a he hia wawɛɛ ngɛ adesahi a si himi mi. Kɛ je blema tɔɔ ɔ, wekuhi nɛ bua jɔmi ngɛ a mi ɔ yeɔ bua nɛ bua jɔmi hii mahi hu a mi. Weku ɔ ji blɔ nya tomi nɛ hi pe kulaa nɛ a guu nɔ kɛ tsɔseɔ jokuɛwi, nɛ a waa ba peeɔ nikɔtɔma kpakpahi.
2-5. (a) Kɛ bimɛ peeɔ a ní ha kɛɛ ngɛ weku nɛ bua jɔmi ngɛ mi ɔ mi? (b) Mɛni haomihi weku komɛ kɛ ngɛ kpee?
2 Weku nɛ bua jɔmi ngɛ mi ɔ mi bimɛ hii si slɔkee. Moo po weku ko nɛ bua jɔmi ngɛ mi ɔ he foni ngɛ o juɛmi mi nɛ o hyɛ. Ke a ngɛ gbɔkuɛ ní yee ɔ, fɔli nɛ a susuɔ a bimɛ a he ɔ kɛ mɛ hiɔ si, nɛ a susuɔ níhi nɛ ya nɔ ngɛ ligbi ɔ mi ɔ a he. Jokuɛwi ɔmɛ kɛ bua jɔmi deɔ a papaa kɛ a yayo níhi nɛ ya nɔ ngɛ sukuu. Weku mi bimɛ ɔmɛ blaa kɛ jeɔ a hɛja, nɛ enɛ ɔ woɔ a ti nɔ tsuaa nɔ he wami daa ligbi.
3 Ke bua jɔmi ngɛ weku ko mi, nɛ bi ko be he wami ɔ, e le kaa e papaa kɛ e yayo maa hyɛ lɛ, nɛ a ma nyɛ maa hwɔ e he nyɔnyɔɔnyɔ kɛ ya si jenanɛɛ. E le hu kaa ke e kɛ haomi ko kpe nɛ e ya bɔ e papaa aloo e yayo ɔ, a maa wo lɛ ga, nɛ a maa ye bua lɛ. Ngɛ anɔkuale mi ɔ, jokuɛ ɔ le kaa ngɛ haomihi saisaa nɛ e kɛ ma ya kpe ngɛ ma a mi ɔ tsuo se ɔ, e ngɛ he bumi.
4 Behi fuu ɔ, ke jokuɛwi wa a, a sɛɛ gba si himi mi nɛ a náa mɛ nitsɛmɛ a wekuhi. Nihi nɛ a ngɛ Puje he ma amɛ a mi ɔ bu abɛ ko ke: “Ke nɔ ko wa nɛ lɛ hu e ba fɔ ɔ, e naa kaa e hɛɛ fɔli hiɔ ngua.” Bimɛ nikɔtɔmahi ba náa suɔmi kɛ haa a fɔli, nɛ a tsɔɔ kaa a bua jɔ níhi nɛ a fɔli pee kɛ ha mɛ ɔ he. Enɛ ɔ he ɔ, mɛ hu a bɔɔ mɔde nɛ a haa nɛ bua jɔmi hii a wekuhi a mi. A hyɛɛ a fɔli nɛ a bwɔ ɔ a nɔ, nɛ fɔli nɛ a bwɔ ɔmɛ hu jeɔ suɔmi kpo kɛ haa a bibimɛ ɔmɛ.
5 Eko ɔ, amlɔ nɛ ɔ, o juɛmi ngɛ mo dee ke: ‘I suɔ ye weku ɔ mohu lɛɛ, se e be kaa weku nɛ a tu he munyu ngɛ yi nɔ ɔ. Benɛ ye yo ɔ aloo ye huno ɔ ma kpa kɛ ba we mi ɔ, jamɛ a be ɔ mi nɛ imi hu i yaa ní tsumi, enɛ ɔ he ɔ, wa pɔɛ wa he nami. Sika he munyu nɛ wa tuɔ titli.’ Aloo eko ɔ, o deɔ ke, ‘Ye bimɛ ɔmɛ kɛ ye bibimɛ ɔmɛ ngɛ ma kpa nɔ, enɛ ɔ he ɔ, i pɔɛ mɛ nami lo’? Niinɛ, ngɛ si himi komɛ nɛ nihi ya jeɔ mi nɛ a be nyɛe maa pee he nɔ́ ko he je ɔ, bua jɔmi be wekuhi fuu a mi. Se kɛ̃ ɔ, bua jɔmi ngɛ weku komɛ a mi. Mɛni he je? Anɛ nɔ́ ko ngɛ nɛ haa nɛ bua jɔmi hii weku mi lo? Ee. Se loko wa ma susu jamɛ a nɔ́ ɔ he ɔ, e sa nɛ wa ha sane bimi ko nɛ he hia heto.
MƐNI JI WEKU Ɔ?
6. Mɛni weku slɔɔtoslɔɔtohi a he wa ma susu ngɛ womi nɛ ɔ mi?
6 Ngɛ Pusinɔ he ma amɛ a mi ɔ, ke a ngɛ weku he munyu tue ɔ, behi fuu ɔ, e kɔɔ tsɛ, kɛ nyɛ, kɛ bimɛ a he. Eko ɔ, nɛnɛmɛ kɛ nanamɛ maa hi mɛ nitsɛmɛ a we mi kɛ ya si be nɛ a ma nyɛ. E ngɛ mi kaa bimɛ kɛ weku li nɛ a kɛ mɛ be he kake ɔ sɛɛɔ ní mohu lɛɛ, se níhi bɔɔ ko pɛ nɛ bimɛ ɔmɛ peeɔ haa mɛ. Wa ma susu weku nɛ tsɛ, kɛ nyɛ, kɛ bimɛ pɛ nɛ a ngɛ mi ɔ he titli ngɛ womi nɛ ɔ mi. Se ligbi etɛ nɛ ɔ, weku kpahi hu ngɛ he pɔe. Weku nɛ ɔmɛ ji, fɔlɔ kake weku, weku nɛ huno bi aloo yo bi ngɛ mi, kɛ weku nɛ ngɛ yi mi tomi ko he je ɔ, tsɛ ɔ ngɛ he kpa nɛ nyɛ ɔ hu ngɛ he kpa.
7. Mɛni ji weku gagaaga?
7 Weku gagaagahi hu pɔ he ngɛ ma komɛ a nɔ. Ngɛ wekuhi kaa jã a mi ɔ, eko ɔ, bimɛ hyɛɛ a nɛmɛ kɛ a namɛ be tsuaa be. A kɛ a weku li nɛ a kɛ mɛ be he kake ɔ bɔɔ gbagbanii nɛ a hyɛɛ a nɔ. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, weku li ma nyɛ maa ye bua a nyɛmimɛ a bimɛ, aloo a weku li nɛ a kɛ mɛ a kpɛti kɛ ɔ a bimɛ. A ma nyɛ ma tsɔse mɛ, nɛ a ma nyɛ maa wo mɛ sukuu po. Sisi tomi mlaahi nɛ wa ma susu he ngɛ womi nɛ ɔ mi ɔ kɔɔ weku gagaagahi hu a he.
WEKU Ɔ SƐ HAOMI MI
8, 9. Mɛni haomi komɛ nihi kɛ kpeɔ ngɛ ma komɛ a nɔ nɛ tsɔɔ kaa weku ɔ ngɛ tsakee?
8 Mwɔnɛ ɔ, aywilɛho sane ji kaa wekuhi ngɛ gbɛe. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, be ko nɛ be ɔ, ngɛ India a, yogbayo kɛ e huno ɔ weku li ma nyɛ maa hi he kake. E tsuɔ ní ngɛ we ɔ mi ngɛ e ngatsɛ kɛ e nganyɛ a blɔ tsɔɔmi sisi. Mwɔnɛ ɔ, yigbayihi fuu nɛ a ngɛ India a ya hlaa ní tsumi ngɛ ma mi nɛ a tsuɔ. Se kɛ̃ ɔ, a hyɛɛ yigbayihi blɔ kaa e sa nɛ a tsu a blɔ nya ní tsumi ngɛ we mi ɔ he ní. Ngɛ mahi fuu a nɔ ɔ, sane nɛ nihi biɔ ji, Ke yogbayo ko tsuɔ ní ngɛ ma mi ɔ, anɛ e sa nɛ e ya nɔ nɛ e tsu ní tsumihi tsuo nɛ yigbayihi tsuɔ ngɛ we mi ɔ lo?
9 Ngɛ Puje he ma amɛ a mi ɔ, huɛ bɔmi gbagbanii ngɛ weku gagaaga mi bimɛ a kpɛti. Se sika he nyagba, kɛ nihi nɛ a ngɛ Pusinɔ he ma amɛ a mi nɛ a foɔ mɛ pɛ a nɔ́ mi ɔ, ngɛ a nɔ he wami náe. Enɛ ɔ he ɔ, suɔmi nɛ ngɛ weku gagaaga mi bimɛ a kpɛti ɔ mi wɛ hu kaa sa a. Lɔ ɔ ha nɛ nihi fuu susuɔ kaa ke a ngɛ a weku mi bimɛ nɛ a bwɔ ɔ a nɔ hyɛe ɔ, e ji tlomi, se pi blɔ nya ní tsumi. A waa fɔli nɛ a bwɔ ɔ ekomɛ yi mi. Ngɛ anɔkuale mi ɔ, mwɔnɛ ɔ, a waa nihi nɛ a bwɔ ɔ yi mi ngɛ mahi fuu a nɔ.
10, 11. Mɛni ji ní komɛ nɛ ngɛ nɔ yae nɛ tsɔɔ kaa wekuhi ngɛ tsakee ngɛ Yuropa ma amɛ a mi?
10 Gba mi pomi ngɛ he pɔe wawɛɛ. Ngɛ Spain ɔ, be ko nɛ be ɔ, ke a hla gba kakaaka 100, e mi 1 pɛ nɛ puɛɔ. Se ngɛ jeha 1990 ɔ sisije ɔ, gba mi pomi pɔ he wawɛɛ nitsɛ. Ke a hla gba kakaaka 8 ɔ, e mi 1 puɛɔ. Ngɛ Yuropa ma amɛ a mi ɔ, Britain ji he nɛ a tsɔɔ kaa gba mi pomi pɔ he wawɛɛ ngɛ (a hyɛɛ blɔ kaa ke a hla gba kakaaka 10, e mi 4 ma nyɛ ma puɛ). Enɛ ɔ ha nɛ fɔlɔ kake wekuhi pɔ he ngɛ lejɛ ɔ.
11 Ngɛ Germany ɔ, e ngɛ kaa nɔ́ nɛ nihi fuu ngɛ a he jee ngɛ wekuhi a he. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, kɛ je jeha 1990 kɛ ma nɛ ɔ, nihi babauu suɔ kaa mɛ pɛ a maa hi si. Jã nɔuu nɛ e ji ngɛ France. Nihi pɔɛ gba si himi mi sɛmi hu, nɛ nihi nɛ a sɛɔ mi ɔ hu ɔ, a gba amɛ yi Hɔ. Be ko nɛ be ɔ, e be jã. Nihi fuu suɔ kaa a maa hi si kaa nɔ kɛ e yo se a be gba si himi mi sɛe. Níhi kaa jã a pɔ he ngɛ je kɛ wɛ.
12. Akɛnɛ weku ɔ ngɛ tsakee mwɔnɛ ɔ he je ɔ, mɛni haomihi jokuɛwi kɛ ngɛ kpee?
12 Nɛ jokuɛwi hu nɛɛ? Ngɛ United States kɛ ma kpahi fuu a nɔ ɔ, nikɔtɔmahi kɛ jokuɛwi nɛ a ye kɛ je jeha 13 kɛ ya si 19 ɔ ngɛ bimɛ fuu fɔe nɛ tsɛmɛ be a he. Zangmawi nɛ a yi jeha 20 lolo ɔ a kpɛti nihi fuu kɛ nyumu ekpaekpahi fɔ. Ngɛ je ɔ mi tsuo ɔ, amaniɛ bɔmi tsɔɔ kaa jokuɛwi babauu plɛ pee ma mi kpami gbehi nɛ a be hwɔ he. Jokuɛwi nɛ ɔmɛ a ti nihi fuu ji nihi nɛ a weku mi bimɛ pee mɛ níhi nɛ sɛ, enɛ ɔ he ɔ, a tu fo kɛ je we mi. A ti ni komɛ hu ngɛ nɛ a nyɛmɛ kɛ a tsɛmɛ fie mɛ kɛ je we mi, ejakaa a nyɛ we nɛ a hyɛ a nɔ.
13. Mɛni haomihi lɛ ha nɛ bua jɔmi be wekuhi fuu a mi?
13 Ngɛ anɔkuale mi ɔ, weku ɔ kɛ haomi ngɛ kpee. Ngɛ níhi nɛ wa wo a ta nɛ ɔ se ɔ, ní kpahi hu nɛ ha nɛ bua jɔmi be wekuhi fuu a mi ɔ ji, jokuɛwi nɛ a ye kɛ je jeha 13 kɛ ya si 19 nɛ a tsɔɔ atua, jokuɛwi nɛ a peeɔ mɛ níhi nɛ sɛ, yigbayihi aloo hunomɛ nɛ a peeɔ a he piɛɛli yi wu tso ní, dã fuu numi, kɛ nyagba kpahi. Jokuɛwi kɛ nikɔtɔmahi fuu na kaa tue mi jɔmi be a weku ɔmɛ a mi.
14. (a) Mɛni ni komɛ susu kaa lɔ ɔmɛ lɛ a ha nɛ wekuhi kɛ haomihi ngɛ kpee? (b) Mɛni mlaa lelɔ ko nɛ e hi si ngɛ kaseli ɔmɛ a be ɔ mi ɔ de kɛ kɔ wa mwɔnɛmwɔnɛ je ɔ he, nɛ kɛ enɛ ɔ saa wekuhi a he ha kɛɛ?
14 Mɛni he je nɛ weku ɔ kɛ haomi ngɛ kpee ɔ? Ni komɛ tsɔɔ kaa ní tsumi nɛ yihi tsuɔ ɔ he je nɛ e ngɛ bae jã a nɛ. Ni komɛ hu tsɔɔ kaa je mi bami yaya he je nɛ e ngɛ bae jã a nɛ. Ni komɛ hu tsɔɔ ní kpahi fuu. Maa pee jeha akpe enyɔ nɛ be ɔ, mlaa lelɔ ko nɛ nihi le lɛ saminya a de to kaa wekuhi kɛ haomihi fuu maa kpe. E ngma ke: “O hɛ nɛ hi nɔ kaa nyagbe ligbi ɔmɛ a mi ɔ, je mi maa wa. Nihi ma hla kaa a ma fo mɛ nitsɛmɛ pɛ a nɔ mi; a maa pee a he sika suɔli, fiali, he woli, kɛ lilɛtsɛmɛ, nihi nɛ bui a fɔli, nihi nɛ li sina, kɛ nihi nɛ Mawu jami pi a he sane ko. Nihi maa pee a ní kaa nɔ́ nɛ pi adesahi kulaa ji mɛ, nihi nɛ mɔbɔ nami ko be a mi, nihi a biɛ puɛli, nihi nɛ peeɔ basabasa nɛ a li zo, awi yeli, kɛ nihi nɛ sume nɔ́ kpakpa. Nimli maa pee a he nɔ se blɔ tsɔɔli, nihi nɛ bui nɔ́, he nɔ woli, kɛ nihi nɛ suɔ je mi akɔnɔ pe bɔ nɛ a suɔ Mawu.” (2 Timoteo 3:1-4) Anɛ nɔ ko ma nyɛ ma de ke munyu nɛ ɔ bɛ mi lo? E be nyakpɛ kaa wekuhi fuu kɛ haomi ngɛ kpee mwɔnɛ ɔ?
NƆ́ NƐ HAA NƐ BUA JƆMI HII WEKU MI
15-17. Mɛni womi lɛ a tsɔɔ kaa e yeɔ bua nihi nɛ bua jɔmi hii a wekuhi a mi?
15 Nɔ tsuaa nɔ tsɔɔ e juɛmi ngɛ nɔ́ nɛ ma nyɛ ma ha bua jɔmi maa hi weku mi ɔ he. Ngɛ Pusinɔ he ma amɛ a mi ɔ, daa nɛ ɔ, nihi ngɛ weku si himi he ga womi womihi kɛ womi tɛtlɛɛhi ngmae. Haomi ɔ ji kaa ga womihi nɛ adesa ga woli kɛ haa a je ekpaekpa, nɛ bɔɔ pɛ kɛkɛ e be be.
16 Ke jã a, lɛɛ jije wa ma ná weku si himi he ga womi kpakpa kɛ je? Anɛ o maa suɔ kaa o maa kane womi ko nɛ a ngma maa pee jeha 1,900 ji nɛ ɔ lo? Aloo e maa pee mo kaa jamɛ a womi ɔ be be? Ngɛ anɔkuale mi ɔ, nɔ́ tutuutu nɛ haa nɛ bua jɔmi hii weku mi ɔ ngɛ jamɛ a womi ɔ mi.
17 Womi nɛ ɔ ji Baiblo ɔ nɛ. Odase yemi tsɔɔ kaa Mawu lɛ ha nɛ a ngma Baiblo ɔ nɛ. A ngma munyu nɛ nyɛɛ se nɛ ɔ ngɛ Baiblo ɔ mi: “Ngmami tsuaa ngmami ɔ, Mawu mumi ɔ lɛ ha nɛ nihi ngma; nɛ e hi kɛ ha ní tsɔɔmi, kɛ ha hɛ mi kami, kɛ ha nɔ dlami, kɛ tsɔsemi nɛ ma ha nɔ nɛ ba e je mi saminya.” (2 Timoteo 3:16) Mwɔnɛ ɔ, wekuhi kɛ haomi kɛ nyagbahi ngɛ kpee. Ngɛ womi nɛ ɔ mi ɔ, wa ngɛ mo he wami woe konɛ o kase bɔ nɛ Baiblo ɔ ma nyɛ maa ye bua mo kɛ ‘dla níhi’ kaa jã a ha.
18. Mɛni he je nɛ e sa kaa wa ná nɔ mi mami kaa Baiblo ɔ ji gba si himi he ga womi womi nɛ se be ɔ?
18 Ke o he we yi kaa Baiblo ɔ ma nyɛ ma ha nɛ bua jɔmi nɛ hi wekuhi a mi ɔ, lɛɛ mo susu munyu nɛ nyɛɛ se nɛ ɔ he nɛ o hyɛ: Nɔ nɛ ha nɛ a ngma Baiblo ɔ ji nɔ nɛ to gba si himi sisi ɔ nɛ. (1 Mose 2:18-25) Baiblo tsɔɔ kaa a tsɛɛ lɛ ke Yehowa. (La 83:18) Lɛ ji Bɔlɔ, nɛ wekuhi “tsuo nɛ ngɛ hiɔwe, kɛ zugba a nɔ ɔ, lɛ nɛ e haa mɛ biɛ.” (Efeso Bi 3:14, 15) Kɛ je benɛ Yehowa bɔ adesahi tɔɔ nɛ e bɔni níhi nɛ yaa nɔ ngɛ wekuhi a mi ɔ he hɛ tomi. E le haomihi nɛ ma nyɛ maa ba, nɛ e tsɔɔ mɛ bɔ nɛ a ma plɛ kɛ tsu haomi ɔmɛ a he ní ha. Ngɛ yi nɔ sane mi tsuo ɔ, nihi nɛ a kɛ Baiblo sisi tomi mlaahi tsuɔ ní ngɛ a weku si himi mi ɔ náa bua jɔmi wawɛɛ nitsɛ.
19-21. Mɛni ji nɔ hyɛmi ní komɛ nɛ ya nɔ ngɛ wa be nɛ ɔ mi nɛ tsɔɔ kaa Baiblo ɔ ma nyɛ ma tsu gba si himi mi haomihi a he ní?
19 Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, yogbayo ko nɛ e je Indonesia a fiɛɔ asɔ wawɛɛ nitsɛ. E kua e bimɛ jehahi babauu, nɛ e kɛ e huno ɔ pɛɛ be tsuaa be. Lɔ ɔ se ɔ, e ba bɔni Baiblo ɔ kasemi, nɛ bɔɔbɔɔbɔɔ ɔ, e ba he nɔ́ nɛ Baiblo ɔ de ɔ ye. Benɛ e kɛ Baiblo ɔ mi ga womi ɔ tsu ní ɔ, e ba pee yogbayo kpakpa. Baiblo sisi tomi mlaahi nɛ e bɔ mɔde nɛ e kɛ tsu ní ɔ ha nɛ e weku ɔ tsuo ná bua jɔmi.
20 Yogbayo ko nɛ e je Spain ɔ de ke: “Nɛ wa sɛ gba si himi mi jeha kake se pɛ nɛ waa kɛ haomihi nɛ a mi wa bɔni kpemi.” E kɛ e huno ɔ kpa we gbi ngɛ nɔ́ ko nɔ́ ko mi. A pɔɛ ní sɛɛmi, mohu ɔ, a pɔɔ nya sami. E ngɛ mi kaa a ngɛ biyo ko nɛ e wɛ mohu lɛɛ, se a mwɔ a yi mi kpɔ kaa a kɛ a sibi be si hie hu, nɛ a maa pee jã ngɛ mlaa nya. Se loko a maa pee jã a, a wo mɛ he wami kaa a kane Baiblo ɔ. A kase ga nɛ Baiblo ɔ wo hunomɛ kɛ yigbayihi ɔ nɛ a kɛ jamɛ a ga womi ɔmɛ bɔni ní tsumi. E kɛ we kulaa nɛ a nyɛɔ sɛɛɔ ní ngɛ tue mi jɔmi mi, nɛ bua jɔmi ba a weku ɔ mi.
21 Baiblo ɔ yeɔ bua nihi nɛ a wa ngɛ jeha mi hulɔ. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, mo susu nyumu ko kɛ e yo nɛ a je Japan ɔ he nɛ o hyɛ. Nyumu ɔ tsui gbaa e nya, nɛ be komɛ ɔ, e peeɔ e yo ɔ basabasa. Kekleekle ɔ, a biyi ɔmɛ bɔni Baiblo ɔ kasemi. A fɔli ɔmɛ te si kɛ wo mɛ mohu lɛɛ, se a kpa we. Lɔ ɔ se ɔ, nyumu ɔ ba piɛɛ e biyi ɔmɛ a he kɛ ngɛ Baiblo ɔ kasee, se e yo ɔ lɛɛ e ya nɔ nɛ e te si kɛ wo mɛ. Se jeha komɛ a se ɔ, yo ɔ yɔse kaa Baiblo sisi tomi mlaahi nɛ e huno ɔ kɛ e biyi ɔmɛ kɛ tsuɔ ní ɔ ngɛ weku ɔ ye buae wawɛɛ. E biyi ɔmɛ hyɛ e nɔ saminya, nɛ e huno ɔ tsui gba we e nya hu kaa sa a. Tsakemi nɛ ɔmɛ nɛ e bimɛ yi ɔmɛ kɛ e huno ɔ pee ɔ ha nɛ lɛ hu e bɔni Baiblo ɔ kasemi. Baiblo ɔ tsake lɛ hu e si himi. Yo nɔkɔtɔma nɛ ɔ deɔ daa ke: “Jehanɛ ɔ, wa gba a ngɛ ngɔe.”
22, 23. Mɛni he je nɛ Baiblo ɔ yeɔ bua nihi tsuo nɛ a náa bua jɔmi ngɛ a wekuhi a mi ɔ?
22 Nihi nɛ wa tu a he munyu kɛ sɛ hlami ɔ, kɛ nihi babauu kase nɔ́ nɛ haa nɛ bua jɔmi hii weku mi ɔ. A kplɛɛɔ ga womi nɛ Baiblo ɔ kɛ haa a nɔ nɛ a kɛ tsuɔ ní. Ngɛ anɔkuale mi ɔ, kaa bɔni e ji ngɛ adesahi tsuo a blɔ fa mi ɔ, mɛ hu a ngɛ je nɛ nihi peeɔ basabasa ngɛ mi, nɛ nihi bɛ a je mi saminya, nɛ sika he nyagba hyi lɛ tɔ nɛ ɔ mi. Jehanɛ se hu ɔ, a yi mluku, se a bɔɔ mɔde kaa a maa pee nɔ nɛ e to weku ɔ sisi ɔ suɔmi nya ní. Kaa bɔ nɛ Baiblo ɔ de ɔ, Yehowa Mawu ‘suɔ kaa e ma tsɔse wɔ, nɛ e maa tsɔɔ wɔ bɔ nɛ waa ba wa je mi ha, konɛ e hi ha wɔ nitsɛmɛ.’—Yesaya 48:17.
23 E ngɛ mi kaa a gbe Baiblo ɔ ngmami nya maa pee jeha akpe enyɔ ji nɛ ɔ mohu lɛɛ, se ngɛ anɔkuale mi ɔ, ga womihi nɛ ngɛ mi ɔ a be bi. Jehanɛ se hu ɔ, a ngma Baiblo ɔ kɛ ha nimli tsuo. Pi Amerika bi aloo nihi nɛ a ngɛ Pusinɔ he ma amɛ a mi ɔ a womi ji Baiblo ɔ. Yehowa ‘bɔ nɔmlɔ kake, nɛ kikɛmɛ a nɔ kake nɛ ɔ mi je ɔ mi nimli adesahi tsuo je.’ Yehowa le bɔ nɛ adesahi tsuo a su ngɛ ha. (Bɔfo Ɔmɛ A Ní Tsumi 17:26) Nɔ tsuaa nɔ ma nyɛ ma ná Baiblo sisi tomi mlaahi a he se. Ke o kɛ Baiblo sisi tomi mlaahi tsu ní ɔ, mo hu o maa le nɔ́ nɛ haa nɛ bua jɔmi hii weku mi ɔ.