Smˇ siˬ ba la

Gʼaˬ kʼehˇ Beˬtuˆluˆ aˬ yawꞈ neh boꞈ˗euˬ dahˬ beh˗eu sahˬ boꞈ laꞈ kʼoeˇ, mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ yawˬ ha neh za taˬ˗euˬ laꞈ sawˬ aˬ geu jeˬ˗ahˇ maˬ ehˇ, yawˬ ha laꞈ kʼoeˇ˗euˬ bym˗eu byehˆ˗eu jeˬ˗ahˇ maˬ ehˇ, nui jah taꞈ˗eu mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ gʼaˬ biꞈ˗eu gʼaˇ duˬ zmˬ˗awˬ lehˇ gʼaˬ biꞈ taˬ˗euˬ meh. Beˬtuˆluˆ “Tiˬ gʼaˬ tiˇ gʼaˬ za taˬ˗euˬ Miˬyehˇ neh biꞈ laꞈ˗euˬ laꞈ sawˬ deuˬ˗ahˇ yaw muiˬ paˬ˗ehˇ jeˬ hmˬ˗awˇ, aˬ cawˬ gʼaˇ duˬ gaˇ dahˇ tsoeˬ ni zmˬ˗awˬ” lehˇ ehˇ˗eu meh. (1 Beˬ. 4:10) Aˬ dui aˬ cawˬ aˬ dui˗ahˇ myaˆ naˆ laˇ gaˇ guˆ˗eu miˇ neh maˬ ehˇ, aˬ cawˬ gʼaˬ baˬ gaˇ guˆ˗eu miˇ neh maˬ ehˇ, yawˬ ha za taˬ˗euˬ laꞈ sawˬ˗ahˇ tiˬ byah tiˬ loꞈ maˬ zmˬ ni nmˇ maˬ ya gʼeh˗a. Aˬ dui yawˬ ha neh za taˬ˗euˬ laꞈ sawˬ˗ahˇ tiˬ byah tiˬ loꞈ zmˬ kʼawꞈ, kʼahˬ sehˇ maˬ ya jehˆ˗a. (1 Gawˇ. 4:6) Aˬ dui neh za taˬ˗euˬ bym˗eu byehˆ˗eu aˬ geu jeˬ maˬ kaˬ, Miˬyehˇ jawˇ gaˇ neh oe˗euˬ lehˇ taˬ ngehˇ. Aˬ dui laꞈ sawˬ teu˗ahˇ yawˬ ha tsawˇ myahˇ doˆ ni maˬ ngeuˇ˗eu, aˇ muˇ˗ahˇ gʼaˬ biꞈ˗eu gʼaˇ duˬ zmˬ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu meh. (Piˆ. 2:3) Aˬ dui yawˬ ha˗euˬ gʼaˬ hawˇ˗eu yawˬ ha˗euˬ bym˗eu byehˆ˗eu jeˬ˗ahˇ Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ mˇ˗eu gʼaˇ duˬ zmˬ naˇ, aˬ dui laꞈ kʼoeˇ laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu jeˬ jaˆ˗eu meh. Aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ naˇ, aˬ dui yawˬ ha˗euˬ bym˗eu byehˆ˗eu jeˬ heu, aˬ dui aˬ cawˬ naˆ maˬ tseˇ biˇ dzehˬ˗awˇ, mˇ nya dzehˬ˗eu lehˇ kʼahˬ sehˇ jehˆ˗eu gʼaˇ duˬ maˬ ngeuˇ˗eu, Miˬyehˇ ciˬ huiˬ ciˬ mahˇ˗eu jeˬ bi za˗eu gʼaˇ duˬ zmˬ˗eu miˇ neh meh. w22.04 11-12 ¶7-9

Yeˬsuˇ Jaˇliꞈ˗ahˇ gaˬ˗eu meh. Aˬ yawꞈ˗euˬ nui ma laꞈ kʼoeˇ pyeuꞈ luꞈ˗eu jeˬ Ja ceuˬ 40:8 laꞈ kʼoeˇ ngehˬ keuˆ taˬ˗euˬ maˬ keuˆ laˇ miˇ ehˇ taˬ˗euˬ dawˬ nehˬ˗ehˇ tsaˬ˗eu meh. Teu gaˇ “Miˬyehˇ nawˬ˗euˬ nui kʼahˇ byah ni, ngaˇ mˇ mawꞈ˗eu nui ma ahˇ ma. Nawˬ neh mehˬ˗euˬ tsoˆ˗euˬ dawˬ deuˬ, nui ma laꞈ kʼoeˇ boꞈ taˬ˗euˬ ma” lehˇ ehˇ taˬ˗euˬ meh. Yeˬsuˇ Jaˇliꞈ˗ahˇ gaˬ˗eu miˇ neh laˬ kʼaˬ cehˇ˗awˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ˗ahˇ mˇ pyeuꞈ nya˗euˬ meh. Aˬ dui jiˇ Miˬyehˇ˗euˬ dawˬ pyeuꞈ˗eu Jaˇliꞈ aˬ dui˗euˬ nui ma laꞈ kʼoeˇ shaˇ dawˆ taˬ naˇ laˬ kʼaˬ cehˇ˗awˇ Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ˗ahˇ mˇ pyeuꞈ nya˗eu meh. (Ceuˬ. 1:1-3) Aˬ dui Yeˬsuˇ neh ngehˬ yaꞈ mˇ yaꞈ˗euˬ jeˬ˗ahˇ haw ngeh, aˬ dui Jaˇliꞈ gui˗eu gaˇ kawˆ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ huiˬ daˆ mahˇ daˆ leꞈ ni leh jeh mawꞈ˗eu ma. Aˬ dui guiˬ lahˬ shaˇ˗awˇ, a lawˆ lawˆ˗ehˇ gui˗eu heu neh naˇ haˬ˗eu jeˬ naˇ haˬ˗awˇ, yaw nymˇ nymˇ lehˇ boꞈ doˆ taˬ˗eu heu neh Jaˇliꞈ˗ahˇ gʼoˆ shaw dzehˬ laˇ nya˗eu meh. Aˬ dui Jaˇliꞈ˗ahˇ gʼoˆ shaw dzehˬ laˇ˗awˇ tseˇ mˇ biˇ paˆ nya˗eu gʼaˇ duˬ, aˬ dui neh ya gui˗euˬ jeˬ˗ahˇ shaˇ sawˇ˗awˇ, Jaˇliꞈ˗ahˇ dawˬ pehˬ taˬ˗eu paˇ dmˬ deuˬ˗ahˇ neh jiˇ poˆ tseˇ nya˗eu meh. Aˬ dui tsaˬ˗eu nui noeˬ nui ma neh Jaˇliꞈ gui˗eu heu neh, Jaˇliꞈ˗euˬ yaw tsaˬ yaw dawˇ jeˬ˗ahˇ siˬ laˇ˗eu meh. Aˬ dui nui noeˬ nui duˇ heu deuˬ dawˬ tawˆ luꞈ˗ahˇ mˇ caw naˇ, Jaˇliꞈ˗ahˇ neh gaˇ dahˇ tsoeˬ˗eu jeˬ tiˬ byah tiˬ loꞈ za˗awˇ, Yeˬhawˇbaˬ Miˬyehˇ nehˬ˗ehˇ gʼoeˇ dzehˬ laˇ˗eu meh.—Ceuˬ. 119:17; Koˆ. 4:8. w23.02 13 ¶15-16

Aˬ jeˬ˗euˬ aˇ pyaˇ daˬ˗eu lehˇ laˆ duˬ taˬ. Kʼoeˇ naˇ yawˬ ha neh daˬ taˬ˗euˬ aˇ pyaˇ˗ahˇ le keuˆ nya ni leh jeh. Nawˇ mehˬ˗eu paw huiˬ laˇ mahˇ laˇ mawꞈ˗eu lehˇ ehˇ˗awˬ. Toˆ˗ehˇ naˇ Gui gaˇ mehˬ gaˇ leh jeh lehˇ ehˇ˗eu paˇ dmˬ˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ pyehˆ tseˇ. Nawˬ˗ahˇ jawˇ nah yaw kaˬ mehˬ bawˬ˗ahˇ gaˇ tiˬ hmˬ biꞈ doˇ nehˬ laꞈ˗euˬ naˇ, mehˬ bawˬ maˬ keuˆ laˇ mi naˆ˗ehˇ noeˬ dahˇ doe laˇ˗euˬ mehˇ nmˇ aˬ li tiˬ gʼaˬ˗ahˇ jeˬ hu bi naˇ haˬ˗awˇ, aˬ geu paw huiˬ laˇ mahˇ laˇ˗eu loˬ nga lehˇ naˇ haˬ nya˗eu meh. Aˬ dui aˬ cawˬ aˬ dui˗ahˇ gaˇ˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ mˇ nya˗eu gʼaˬ lehˇ tehꞈ˗ehˇ maˬ ngeuˇ˗eu, gaˇ˗ahˇ leh jeh dui dui˗eu gʼaˬ, nui ma taˬ coeˇ˗eu gʼaˬ pyeuꞈ ngaˇ lehˇ haw ni ya leh jeh˗eu meh. (2 Gawˇ. 8:22) Nawˇ huiˬ laˇ mahˇ laˇ mawꞈ˗eu jeˬ nawˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ mˇ˗eu aˇ dzehˬ˗ehˇ shaˬ naˇ tawˇ neh. Gʼaˬ byehˆ taˬ byehˆ. Tiˆmoˇseˬ yaw muiˬ˗ehˇ mehˬ nya˗eu tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ laˇ˗euˬ ngaˇ laˬ? Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ nmˇ maˬ ehˇ taˬ˗aˬ. Ehˇ kʼawꞈ aˬ yawꞈ Pawˇluˆ˗euˬ nui noeˬ nui duˇ˗ahˇ mˇ caw˗eu miˇ neh, aˬ yawꞈ˗ahˇ doˇ˗eu gaˇ deuˬ˗ahˇ yaw beh naˆ maˬ tseˇ mˇ nya dzehˬ laˇ˗euˬ yaw duˬ baw meh.—2 Tiˆ. 3:10. w22.04 24-25 ¶8-11

Uˬ duˬ shiꞈ siˬ tsoꞈ˗eu haiˬ˗eu jeˬ zaˬ heu mawˇ naˇ aˬ jeˬ˗ahˇ ehˇ mawꞈ˗eu nga? Jeˬ za teu mawˇ naˇ kʼaˬ zuiˬ˗ahˇ duˇ˗eu meh. Aˬ kuiˇ aˬ laꞈ kʼaˬ hmˇ˗ahˇ duˇ˗awˇ, kʼaˬ meh aˇ laˬ jaˬ shiˇ˗ahˇ duˇ˗eu meh. Uˬ coeˇ tseˇ kahˬ tsoꞈ˗eu meh. Bi siˬ bi mawˇ˗eu teu oeˬ jeˬ naˇ, Daˬyeˬlaˇ sahˬ boꞈ yaw huiˬ 7 laꞈ kʼoeˇ ahˇ˗eu haiˬ˗eu jeˬ zaˬ kʼoeˇ oeˬ mawˇ nehˬ˗ehˇ duˇ leˇ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ Pah mehˬ˗eu sahˬ boꞈ laꞈ kʼoeˇ naˇ, jeˬ zaˬ teu oeˬ mawˇ˗ahˇ neh bi si bi mawˇ˗eu jeˬ teu oeˬ jeˬ luꞈ, jeˬ zaˬ tiˬ mawˇ˗ahˇ tehꞈ˗ehˇ ya mawˇ˗eu meh. Teu miˇ neh jeˬ zaˬ teu naˇ, uˆ lahˇ˗eu aˇ maꞈ tiˬ maꞈ maˬ ngeuˇ naˇ, miˇ tsaˬ˗ahˇ uˆ lahˇ˗eu baoˬ jaˆ˗eu aˇ maꞈ tiˬ maꞈ˗ahˇ tehꞈ˗ehˇ ehˇ mawꞈ˗eu maˬ ngeuˇ˗eu yaw duˬ baw meh. Pah mehˬ˗eu sahˬ boꞈ laꞈ kʼoeˇ Yoˇhaˬ jeˬ zaˬ teu mawˇ naˇ “Miˇ tsaˬ tsawˇ jeuˬ tsawˇ ca dawˬ tawˆ luꞈ”˗ahˇ uˆ lahˇ˗eu aˬ kawˬ˗aˬ za taˬ˗euˬ meh lehˇ paˇ ehˇ˗eu meh. Teu miˇ neh teu naˇ uˆ lahˇ˗eu aˇ maꞈ tiˬ maꞈ naˆ tehꞈ˗ehˇ huiˬ gaˇ ehˇ mawꞈ˗eu maˬ ngeuˇ˗eu lehˇ siˬ laˇ˗eu meh. (Pah. 13:7) Heu gaˇ haw ngeh, jeˬ zaˬ yaw haiˬ teu mawˇ naˇ gaˇ hu neh nymˬ˗mˇ iˬ nah keuˆ ni tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ uˆ lahˇ laꞈ˗euˬ, uˆ lahˇ˗eu aˇ maꞈ dawˬ tawˆ luꞈ˗ahˇ ehˇ mawꞈ˗eu lehˇ siˬ laˇ˗eu meh. (Tsoˆ. 8:9) Aˬ dui˗ahˇ bi siˬ laˇ˗eu dzaˇ˗i tiˬ jeˬ naˇ, aˬ myah myah naˇ Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ naˬ ba tseˇ heu naˇ, byah kuꞈ˗eu jeˬ˗ahˇ ehˇ˗eu meh. w22.05 9 ¶6

Muiˬ˗eu jeˬ teu deuˬ˗ahˇ za˗eu aˬ suˇ suˇ gʼaˬ nga? Muiˬ˗eu jeˬ teu˗ahˇ za dahˬ beh˗eu deuˬ naˇ, Aˬmaˬgeˬdoˬ˗ahˇ neh buˬ˗iˇ law˗iˇ˗euˬ tsawˇ haˬ aˇ maꞈ maꞈ ma deuˬ hawˇ˗eu miˇ shuiꞈ˗ahˇ dehꞈ le˗eu zaˬ deuˬ pyeuꞈ meh. Kʼoeˇ uˬ taꞈ, Pah mehˬ˗eu sahˬ boꞈ yaw huiˬ 20-ahˇ shiˇ taˬ˗euˬ deuˬ gʼoꞈ dehꞈ laˇ meh lehˇ jiˇ ehˇ taˬ˗euˬ meh. (Pah. 20:11-13) Gaˇ hu Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ˗ahˇ saˇ jaˇ ziꞈ˗eu laꞈ kʼoeˇ mˇ˗awˇ shiˇ˗euˬ “tsawˇ muiˬ” deuˬ maˬ ehˇ, Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ kawˆ maˬ ya dzaw ni shiˇ˗euˬ “tsawˇ doeˇ” deuˬ maˬ ehˇ, miˇ tsaˬ˗ahˇ ya gʼoꞈ dehꞈ laˇ˗eu meh. (Kʼehˇ. 24:15; Yoˇ. 5:28, 29) Heu naˇ tiˬ heˇ kʼoꞈ aˇ yamˬ laꞈ kʼoeˇ shiˇ dzeuˇ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ yawˬ gʼaˬ na luꞈ ya gʼoꞈ dehꞈ laˇ meh lehˇ ehˇ mawꞈ nga laˬ? Maˬ, toˆ˗ehˇ maˬ ngeuˇ˗a. Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ uˬ duˬ tahˬ˗eu aˬ kawˬ˗aˬ za˗euˬ kʼawꞈ, maˬ ha geuꞈ ni gʼeh˗euˬ deuˬ maˬ ya gʼoꞈ dehꞈ laˇ˗a. Teu naˇ aˬ yawꞈ maꞈ aˬ kawˬ˗aˬ za˗euˬ kʼawꞈ, miˇ tsaˬ Baˬlaˬdiˇsuˆ˗ahˇ dehꞈ geuˇ jawˇ geuˇ˗eu tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ˗eu lehˇ maˬ mˇ mawˇ˗euˬ miˇ neh meh.—Tehˬ. 25:46; 2 Teˇ. 1:9; Pah. 17:8; 20:15. w22.05 18-19 ¶16-17

Yeˬsuˇ miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ muiˬ˗eu shawˇ˗eu uˬ duˬ tahˬ˗eu jeˬ˗ahˇ gʼaˬ biꞈ˗eu gʼaˇ duˬ “saˇ jaˇ ziꞈ˗awˇ noeˬ dahˇ doe˗eu zaˬ kʼaˆ”˗ahˇ neh tiˬ tiˆ aˇ muˇ tiˬ muˇ beh˗euˬ meh. (Tehˬ. 24:45) Nawˇ aˇ maꞈ aˇ muˇ heu muˇ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ noeˬ nya? Nawˇ kʼawꞈ gʼaˬ kʼehˇ Beˬtuˆluˆ neh Yeˬsuˇ˗ahˇ ehˇ˗euˬ iˬ nah˗euˬ Jaˇliꞈ aˇ deuˆ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ dawˬ loꞈ˗ehˇ noeˬ˗eu paˬ. Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ aˇ maꞈ aˇ muˇ˗ahˇ maˬ ya mawˇ˗euˬ law nmˇ˗aˬ, aˬ dui˗euˬ dehꞈ ziˇ aˬ joˆ˗ehˇ gʼeh luꞈ paˬ nga lehˇ shaˇ noeˬ haw sheˇ. Yeˬsuˇ aˇ maꞈ aˇ muˇ heu˗ahˇ zmˬ˗awˇ neh aˬ dui˗ahˇ nui jah paw˗euˬ dzaˇ yaw muiˬ˗ehˇ biˇ nehˬ luꞈ˗eu meh. Kʼoeˇ naˇ Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ mˇ nya laˇ ni dzaw mehˬ luꞈ˗eu uˬ taꞈ, Yeˬhawˇbaˬ nui kʼahˇ bi shiˇ˗eu gʼaˇ duˬ, “yaw dehꞈ dehꞈ˗eu yaw shuiꞈ jeˬ˗ahˇ dm” paˇ nya ni jiˇ caw ba nehˬ luꞈ˗eu meh. (Peˇ. 4:24) Yeˬsuˇ shaˬ˗eu zahˬ˗eu aˇ yamˬ˗ahˇ muiˬ dui dui˗eu nui noeˬ nui duˇ biꞈ˗eu meh. Aˬ dui nui noeˬ nui duˇ teu aˬ joˆ˗ehˇ muiˬ˗eu lehˇ Koˇbiˬ yaw jaw naˇ gawˇ jaˆ dahˬ beh laˇ ngeh ya mawˇ˗euˬ ma. Miˇ tsaˬ zaˬ deuˬ aˬ jeˬ ya jahˇ˗eu maˬ siˬ ni pyeuꞈ luꞈ˗eu aˇ yamˬ˗ahˇ, Yeˬsuˇ aˬ dui˗euˬ dehꞈ ziˇ˗ahˇ haw piˇ nehˬ˗eu nui noeˬ nui duˇ biꞈ˗euˬ meh. w22.07 12-13 ¶13-14

Yeˬhawˇbaˬ gaˇ hu˗euˬ Iˇsaˬleˬlaˆ deuˬ˗ahˇ zaˬ deuˬ˗ahˇ aˬ myah luꞈ aˬ yawꞈ˗euˬ gaˇ kawˆ mehˬ nehˬ lehˇ dawˬ biꞈ taˬ˗euˬ meh. (Mehˬ. 6:6, 7) Iˇsaˬleˬlaˆ˗euˬ aˬ da aˬ ma deuˬ tiˬ nah laꞈ kʼoeˇ zaˬ deuˬ nehˬ˗ehˇ ngehˬ cawˬ˗awˇ, Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ gaˬ laˇ ni mehˬ nehˬ nya˗eu aˬ kawˬ˗aˬ gʼawˬ mya ni jaˆ˗eu meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, Iˇsaˬleˬlaˆ˗euˬ aˬ li zaˬ deuˬ naˇ yawˬ ha˗euˬ aˬ da˗ahˇ ka dzaˬ yehˬ dzaˬ gaˇ ya caw ba nehˬ˗awˇ, aˬ buˇ zaˬ deuˬ naˇ yawˬ ha˗euˬ aˬ ma˗ahˇ mehˬ tsoeˬ guꞈ gaˇ maˬ ehˇ, iˇ kahˇ˗euˬ gaˇ deuˬ mˇ gaˇ maˬ ehˇ, ya caw ba nehˬ˗eu meh. Aˬ da aˬ ma deuˬ yawˬ ha˗euˬ zaˬ nehˬ˗ehˇ teu loꞈ˗ehˇ gaˇ tiˬ kawˆ loꞈ˗ahˇ ya mˇ taꞈ ngeh zaˬ deuˬ˗ahˇ aˇ yeˇ huiˬ˗eu gaˇ kawˆ yaw myaˬ kawˆ˗ahˇ ja nehˬ nya˗eu meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ muiˬ˗eu seuˆ dzeuꞈ aˇ gʼehˇ deuˬ hawˇ˗eu Yeˬhawˇbaˬ nymˇ jiˇ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ ngehˬ gʼeh nehˬ˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ ja nehˬ nya˗eu meh. Miˇ kʼahˬ yaw myaˬ kʼahˬ˗ahˇ aˬ da aˬ ma deuˬ gaˇ ya mˇ˗iˇ˗awˇ, zaˬ deuˬ naˇ sahˬ boꞈ dzaw nymˇ˗ahˇ ya iˇ˗eu miˇ neh, aˬ yawꞈ maꞈ tiˬ gʼaˬ tiˇ gʼaˬ aˇ yamˬ yaw kʼaˆ˗ehˇ maˬ paˇ biꞈ nya˗euˬ meh. Teu miˇ neh aˬ da aˬ ma deuˬ zaˬ deuˬ nehˬ˗ehˇ ngehˬ cawˬ nya˗eu gʼaˇ duˬ ya leh jeh˗eu meh.—Peˇ. 5:15, 16. w22.05 28-29 ¶10-11

Huiˬ˗eu iˬ baˇ lehˇ ehˇ˗eu heu naˇ, Miˬyehˇ˗euˬ zahˇ˗ahˇ yaw kʼaˆ˗ehˇ bahˬ gaˇ ehˇ mawꞈ˗eu meh. Ka li zaˬ tiˬ gʼaˬ teu loꞈ˗ehˇ gʼeh˗eu huiˬ˗eu iˬ baˇ mˇ˗euˬ naˇ, aˬ yawꞈ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ iˬ baˇ pyehˬ nehˬ laꞈ lehˇ guiˬ lahˬ ya shaˇ˗awˇ, aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ˗ahˇ ya ehˇ nehˬ iˇ˗eu meh. (Ceuˬ. 32:5; Koˆ. 5:14) Aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ˗euˬ gaˇ naˇ aˬ jeˬ nga? Yeˬhawˇbaˬ tiˬ gʼaˬ tehꞈ˗ehˇ Yeˬsuˇ˗euˬ ka kʼoꞈ˗eu jeˬ˗ahˇ gʼoe˗awˇ, iˬ baˇ dawˬ tawˆ luꞈ˗ahˇ pyehˬ nehˬ nya˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ Yeˬhawˇbaˬ aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ˗ahˇ, mˇ lehˬ˗euˬ gʼaˬ˗ahˇ aˇ muˇ laꞈ kʼoeˇ bi jawˇ daˆ leꞈ paˬ nga laˬ lehˇ Jaˇliꞈ˗ahˇ dawˬ pehˬ taˬ˗awˇ noeˬ tsehˆ˗eu aˬ kaw˗aˬ biꞈ taˬ˗euˬ meh. (1 Gawˇ. 5:12) Aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ naˇ haˬ˗eu jeˬ heu deuˬ˗ahˇ noeˬ keuˆ˗eu meh. Mˇ lehˬ˗euˬ gʼaˬ diˇ daˬ˗ehˇ mˇ˗euˬ nga laˬ? Aˬ yawꞈ mˇ lehˬ˗eu lehˇ bawˬ toˆ toˆ taˬ˗euˬ nga laˬ? Aˬ yawꞈ iˬ baˇ mˇ˗eu aˇ naˆ ni myahˇ laˇ˗euˬ nga? Aˬ yawꞈ aˇ myaˆ poˆ mˇ lehˬ˗euˬ nga? Aˬ yawꞈ maˇ diˇ noeˬ poˆ noeˬ paˇ˗euˬ lehˇ siˬ laˇ˗eu aˬ jeˬ jeˇ jaˆ˗eu nga? Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗ahˇ iˬ baˇ pyehˬ nehˬ˗euˬ lehˇ siˬ laˇ˗eu aˬ jeˬ jeˇ jaˆ˗eu nga?—Kʼehˇ. 3:19. w22.06 9 ¶4

Yeˬsuˇ jiˇ aˬ yawꞈ˗euˬ zaˬ lahˇ deuˬ˗ahˇ yaw tsaˬ yaw dawˇ jeˬ˗ahˇ gaˬ lehˇ gʼaˬ biꞈ˗eu meh. (Tehˬ. 5:6) Teu miˇ neh aˬ dui Miˬyehˇ˗euˬ mehˬ shi yaw tsaˬ yaw dawˇ jeˬ hawˇ˗eu yaw muiˬ yaw shawˇ jeˬ˗ahˇ mˇ mawꞈ˗eu ma. Nawˇ yaw tsaˬ yaw dawˇ jeˬ˗ahˇ gaˬ ma loˇ? Gaˬ˗eu yaw duˬ baw meh. Aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ naˇ, nawˇ jaˬ myawꞈ myawꞈ˗eu jeˬ hawˇ˗eu maˬ muiˬ˗eu yaw haiˬ yaw doeˇ jeˬ dawˬ tawˆ luꞈ˗ahˇ bye˗eu miˇ neh meh. (Ceuˬ. 119:128, 163) Jaˬ myawꞈ myawꞈ˗eu tsawˇ haˬ miˇ tsaˬ heu siˬ˗ahˇ uˆ lahˇ˗eu Saˬdaˬ˗ahˇ dzaw geuꞈ luꞈ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. (Yoˇ. 8:44; 12:31) Saˬdaˬ neh aˇ pyaˇ daˬ taˬ˗euˬ jeˬ naˇ, muiˬ˗eu shawˇ˗eu Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ tsawˇ myahˇ˗ahˇ laˆ cawˆ˗eu gʼaˇ duˬ pyeuꞈ meh. Saˬdaˬ Eˬdeˬ yaˇ kmˇ˗ahˇ puiˬ ngeh neh Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ jaˬ myawꞈ myawꞈ˗awˇ biˇ kʼawˬ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ, Miˬyehˇ˗aˬ yawˬ ha˗euˬ gʼaˇ duˬ tehꞈ˗ehˇ shaˇ noeˬ˗eu, maˬ sui maˬ dawˇ˗eu, yaw muiˬ jeˬ˗ahˇ zaꞈ taˬ˗eu uˆ lahˇ˗eu gʼaˬ pyeuꞈ˗eu lehˇ noeˬ leˇ ni jahˇ˗euˬ meh. (Beh. 3:1, 4, 5) Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ Saˬdaˬ˗euˬ jaˬ myawꞈ mehˇ shuiˇ˗ahˇ tsawˇ haˬ deuˬ nymˬ˗mˇ iˬ nah keuˆ ni paꞈ leˇ luꞈ˗eu meh. Saˬdaˬ ‘yaw tsaˬ yaw dawˇ jeˬ˗ahˇ’ maˬ gaˬ˗eu tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ maˬ tsaˬ maˬ dawˇ˗eu maˬ muiˬ maˬ shawˇ˗eu kʼaˇ ngeuˇ˗eu jeˬ˗ahˇ mˇ ni muˇ juˇ juˇ luꞈ˗eu meh.—Maˆ. 1:25-31. w23.03 2-3 ¶3

Nawˇ maˬ muiˬ˗eu mˇ jeˬ shaˇ kawˆ deuˬ˗ahˇ byehˇ dzeh˗eu leh jeh ngeh, noeˬ miˇ maˬ tsaˬ˗eu kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. Nawˬ˗ahˇ aˇ pyaˇ daˬ taˬ˗euˬ jeˬ aˇ dzehˬ˗ehˇ kaˬ dzeuˇ nya lehˇ noeˬ laˇ nya˗awˇ, nui ma maˬ mahˇ ni gʼaˬ baˬ laˇ nya˗eu meh. Teu ngeh caw ba nehˬ nya˗eu jeˬ naˇ aˬ jeˬ nga? Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ gaˬ˗eu nui gaˬ heu pyeuꞈ meh. Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ gaˬ˗eu nui gaˬ heu naˇ seuˆ dzeuꞈ aˇ gʼehˇ laꞈ kʼoeˇ neh kʼaˇ muiˬ˗eu seuˆ dzeuꞈ aˇ gʼehˇ pyeuꞈ meh. (Dawˬ. 3:3-6) Miˬyehˇ˗ahˇ ziꞈ dah ni gaˬ˗eu nui gaˬ heu naˇ, shaˬ zahˬ˗ahˇ ya tahˬ puˬ kʼawꞈ yaw muiˬ˗ehˇ kamˬ daˬ coeˇ ni caw ba nehˬ˗eu meh. Jaˇliꞈ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗euˬ gaˇ mˇ zaˬ deuˬ˗ahˇ ziꞈ dah ni gaˬ˗eu gaˇ kawˆ tiˬ kʼehˬ maˬ taˬ pah mehˬ taˬ˗euˬ meh. Ziꞈ dah ni gʼeh˗eu nui gaˬ heu naˇ, mˬ maˬ maˬ byaˆ zaˇ ziˇ ziꞈ˗eu meh. Miˬyehˇ nawˬ˗ahˇ aˬ yawꞈ˗ahˇ duˇ ni beh taˬ˗euˬ meh. (Beh. 1:26) Toˆ˗ehˇ naˇ aˬ dui Miˬyehˇ˗euˬ nui gaˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ dzaw geuꞈ nya˗eu nga? Guiˬ lahˬ˗ahˇ siˬ nya˗awˬ. (1 Teˇ. 5:18) Yawˬ nah na luꞈ yawˬ ha˗ahˇ ‘Iˬ nah Yeˬhawˇbaˬ ngaˬ˗ahˇ nui gaˬ aˬ joˆ˗ehˇ mˇ mawˇ˗euˬ nga?’ lehˇ naˇ haˬ. Heu jiˇ naˇ Miˬyehˇ neh nawˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ lehˇ mˇ nehˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ shaˇ noeˬ˗awˇ, guiˬ lahˬ kʼoꞈ˗eu gʼaˇ duˬ guiˬ lahˬ shaˇ. Yeˬhawˇbaˬ nawˬ˗ahˇ gaˬ˗eu miˇ neh, yaw muiˬ jeˬ mˇ nehˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ noeˬ mawˇ. w23.03 12 ¶17-19

Yeˬsuˇ gʼaˬ kʼehˇ 12 gʼaˬ luꞈ˗ahˇ gʼawˬ shaˬ gaˬ˗awˇ, nui gaˬ mˇ mawˇ daˆ leꞈ˗euˬ meh. Aˬ dui teu˗ahˇ neh aˬ jeˬ dzaw geuꞈ nya˗eu nga? Aˬ cawˬ aˬ jeˬ mˇ˗euˬ heu naˇ aˇ yeˇ huiˬ˗eu jeˬ maˬ ngeuˇ˗a. Aˇ yeˇ huiˬ˗eu jeˬ naˇ, aˬ dui aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ yaw lehˬ hawˇ˗eu gʼaˬ baˬ˗eu jeˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ mˇ kʼoꞈ nehˬ˗eu heu pyeuꞈ meh. Nui jah taꞈ˗eu mehˇ nmˇ neh bi laˆ deuˬ˗euˬ naˇ, yawˬ ha˗ahˇ heu loꞈ˗ehˇ naˇ haˬ nya meh. ‘Ngaˇ mehˇ nmˇ heu gʼaˬ neh mˇ˗euˬ jeˬ˗ahˇ aˬ jeˬ miˇ neh heu naˆ naˆ˗ehˇ nui ma pehˇ˗eu nya? Heu naˇ ngaˇ laˆ paˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu jeˬ pyeuꞈ nga laˬ? Ngaˬ˗ahˇ nui ma laˆ pehˇ laˇ˗euˬ mehˇ nmˇ heu gʼaˬ tiˬ jeˬ paˬ nui ma maˬ muiˬ ni pyeuꞈ luꞈ nga laˬ? Nui ma pehˇ paˬ˗ehˇ tsaˬ˗eu jeˬ paˇ ngeuˇ˗euˬ naˇ kʼawꞈ, ngaˇ haw dzeuˇ nehˬ˗awˇ nui gaˬ mˇ mawˇ nehˬ nya miˇ˗a laˬ?’ Aˬ dui nui gaˬ ngehˬ˗ehˇ mˇ mawˇ naˇ ngehˬ˗ehˇ Yeˬsuˇ˗euˬ mehˬ nah caw teh˗eu maˇ diˇ deuˬ pyeuꞈ˗eu lehˇ bi siˬ bi mawˇ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. Yeˬsuˇ neh mˇ˗euˬ jeˬ heu naˇ, aˬ dui˗ahˇ nui jah taꞈ˗eu mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ ya gʼoˆ shaw nehˬ nga lehˇ mehˬ nehˬ laꞈ˗eu meh. (Dawˬ. 20:5) Aˬ dui Yeˬsuˇ loꞈ˗ehˇ aˬ cawˬ˗euˬ nui ma˗ahˇ maˬ haw mawˇ nya˗a. Ehˇ kʼawꞈ aˬ dui mehˇ nmˇ deuˬ˗euˬ gʼaˬ baˬ˗eu jeˬ hawˇ˗eu yaw lehˬ jeˬ˗ahˇ nui ma gʼawˬ mahˇ ni taˬ˗awˇ haw dzeuˇ, oˇ dzeuˇ nehˬ nya˗eu meh. (Peˇ. 4:1, 2; 1 Beˬ. 3:8) Aˬ dui mehˇ nmˇ deuˬ aˬ joˆ˗ehˇ ya huiˬ laˇ˗euˬ lehˇ siˬ nya taˬ naˇ, haw dzeuˇ oˇ dzeuˇ nehˬ˗eu yaw awˬ meh. w23.03 30 ¶14-16

Aˬ dui jawˇ saˇ yaw kʼaˆ˗ehˇ maˬ doˆ ngeh, Saˬdaˬ aˬ dui Miˬyehˇ˗euˬ zahˇ˗ahˇ mˇ bahˬ ni lawˬ haw laˇ nya˗eu meh. Saˬ laˬ gʼoˬ hawˇ˗eu Saˇ kiˇ maˬ ngeuˇ˗eu nymˇ jiˇ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ deuˬ shiˬ dawˆ lehˇ gʼaˬ biꞈ laˇ nya˗awˇ, tiˬ gʼaˬ na jiˇ Jaˇliꞈ zahˇ˗ahˇ maˬ tsaˬ˗eu jeˬ˗ehˇ naˇ gawˇ laˆ saˆ lehˇ gʼaˬ biꞈ laˇ nya˗eu meh. Aˬ dui tiˬ gʼaˬ˗iˬ maˬ shiˇ mawꞈ˗a. Aˬ dui shiˇ naˇ kʼawꞈ Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ gaˬ luꞈ meh siˬ lehˇ siˬ nya˗eu ma. (Maˆ. 8:37-39) Yeˬhawˇbaˬ shiˇ dzeuˇ˗euˬ aˬ yawꞈ gaˬ˗eu cawˬ deuˬ˗ahˇ maˬ ngehˇ˗aˬ. Aˬ yawꞈ maꞈ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ mehˬ shi yaw dehꞈ dehꞈ luꞈ˗a siˬ. (Luˇ. 20:37) Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ laˆ dehꞈ nehˬ mawꞈ dui dui˗eu meh. (Baˆ. 14:15) Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui “mˬ maˬ maˬ byaˆ zaˇ ziˇ dehꞈ˗eu jeˬ za” ni poeˬ dui dui˗eu jeˬ biꞈ nehˬ taˬ˗euˬ meh. (Yoˇ. 3:16) Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ gaˬ dui dui˗awˇ kʼahˬ lahˇ dui dui˗eu lehˇ siˬ nya˗eu ma. Teu miˇ neh aˬ dui jawˇ saˇ maˬ doˆ ngeh maˬ ehˇ, shiˇ gaˇ ya keuˆ ngeh maˬ ehˇ, Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ byehˇ dzeh ngeh to˗aˬ aˬ dui nui saˇ hawˇ˗eu zaˬ siˬ nui gahˇ uˬ taꞈ, gʼaˬ za nya˗eu gʼaˇ duˬ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ gʼoe mawꞈ˗eu ma.—Ceuˬ. 41:3. w22.06 18 ¶16-17

Jaˇliꞈ˗ahˇ “Sahˬpaˬ Miˬyehˇ˗ahˇ guˆ˗eu jeˬ˗aˬ, zaˬ siˬ tsawˇ gahˇ˗euˬ dawˬ pehˬ duˬ puˇ meh. Muiˬ˗eu shawˇ˗eu Gʼaˬ˗ahˇ siˬ nya naˇ, noeˬ siˬ noeˬ mawˇ nya˗eu jeˬ za˗eu meh” lehˇ ehˇ taˬ˗euˬ meh. (Dawˬ. 9:10) Teu miˇ neh aˇ yeˇ huiˬ˗eu gaˇ kawˆ deuˬ˗ahˇ noeˬ tsehˆ paˬ˗ehˇ tsaˬ laˇ ngeh “muiˬ˗eu shawˇ˗eu gʼaˬ˗ahˇ” taꞈ˗eu zaˬ siˬ tsawˇ gahˇ maˬ ngeuˇ naˇ, Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ shaˇ noeˬ shaˇ sawˇ˗eu jeˬ˗ahˇ dawˬ pehˬ ya taˬ˗eu meh. Aˬ dui Jaˇliꞈ hawˇ˗eu Jaˇliꞈ˗ahˇ dawˬ pehˬ taˬ˗eu paˇ dmˬ deuˬ˗ahˇ gui˗eu heu neh teu loꞈ˗ehˇ mˇ nya˗eu meh. Toˆ˗ehˇ naˇ aˬ dui maˇ maˇ ni gʼeh˗eu zaˬ siˬ tsawˇ gahˇ ahˇ˗eu lehˇ mˇ mawˇ˗eu jeˬ pyeuꞈ˗eu meh. (Dawˬ. 2:5-7) Yeˬhawˇbaˬ tiˬ gʼaˬ tehꞈ˗ehˇ maˇ maˇ ni gʼeh˗eu zaˬ siˬ tsawˇ gahˇ biꞈ nehˬ nya˗eu meh. (Maˆ. 16:27) Yeˬhawˇbaˬ naˇ, aˬ jeˬ miˇ neh zaˬ siˬ tsawˇ gahˇ˗euˬ dawˬ pehˬ duˬ puˇ pyeuꞈ˗eu nga? Dahˬ beh˗eu jeˬ naˇ, aˬ yawꞈ Beh˗euˬ yaw sahˇ pyeuꞈ˗awˇ, beh taˬ˗euˬ jeˬ gaˇ kawˆ aˬ yawꞈ maˬ siˬ nya˗eu tiˬ jeˬ-iˬ maˬ jaˆ˗eu miˇ neh meh. (Ceuˬ. 104:24) Nyiˬ jeˬ aˬ yawꞈ jeˬ naˇ, Yeˬhawˇbaˬ neh mˇ˗euˬ shaˇ˗euˬ jeˬ dawˬ tawˆ luꞈ laꞈ kʼoeˇ zaˬ siˬ tsawˇ gahˇ maˇ jawˆ ni mawˇ laˇ˗eu meh. (Maˆ. 11:33) Smˇ jeˬ aˬ yawꞈ jeˬ naˇ, Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ noeˬ dahˇ doe˗eu zaˬ siˬ tsawˇ gahˇ heu˗ahˇ caw teh˗awˇ mˇ caw˗eu deuˬ aˬ myah luꞈ gaˇ dahˇ tsoeˬ˗eu jeˬ za˗eu miˇ neh meh. (Dawˬ. 2:10-12) Maˇ maˇ ni gʼeh˗eu zaˬ siˬ tsawˇ gahˇ zaˬ˗eu gʼaˇ duˬ naˇ, yaw tsaˬ yaw dawˇ gaˇ kawˆ heu deuˬ˗ahˇ ya ha geuꞈ meh. Tiˬ jeˬ paˬ noeˬ tsehˆ ngeh maˬ ehˇ, aˬ jeˬ mˇ ngeh shaˇ ngeh maˬ ehˇ, sheuˬ hehˇ˗eu jeˬ heu˗ahˇ poˆ˗eu loˬ meh. w22.10 19 ¶3-4

Pah mehˬ˗eu yaw huiˬ 12-ahˇ ehˇ taˬ˗euˬ loꞈ˗ehˇ Saˬdaˬ hawˇ˗eu maˬ muiˬ˗eu mˬ taˆ gʼaˬ kʼehˇ deuˬ guiˇ deuˆ smˇ˗awˇ, miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ bi biˬ ka leꞈ˗euˬ meh. Teu miˇ neh Saˬdaˬ nui ma pehˇ dui dui˗awˇ, miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ tsawˇ haˬ zaˬ deuˬ˗ahˇ “noeˬ shaˬ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu” jeˬ tehꞈ˗ehˇ bi pyeuꞈ laˇ˗eu meh. (Pah. 12:9-12) Maˬ keuˆ laˇ miˇ ehˇ taˬ dawˬ heu deuˬ aˬ dui˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ gaˇ dahˇ tsoeˬ˗eu nga? Tsawˇ haˬ deuˬ doeˇ taꞈ˗ehˇ doeˇ dzehˬ laˇ luꞈ gaˇ haw ngeh, Yeˬsuˇ Sahˬ paˬ keuˆ leˇ shaw˗euˬ lehˇ siˬ laˇ˗eu meh. Teu miˇ neh aˬ dui tsawˇ haˬ deuˬ yawˬ ha˗euˬ gʼaˇ duˬ tehꞈ˗ehˇ shaˇ noeˬ˗awˇ, yaw haiˬ yaw doeˇ jeˬ mˇ gaˇ haw˗awˇ nui ma shaˬ zahˬ mˇ mˇ˗ehˇ jawˇ ngeh to˗aˬ, Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ ehˇ taˬ˗euˬ loꞈ˗ehˇ byah laˇ˗euˬ ngaˇ lehˇ noeˬ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu meh. Miˬyehˇ Miˇkʼahˬ keuˆ le shaw˗euˬ meh. (Ceuˬ. 37:1) Aˬ dui Aˬmaˬgeˬdoˬ ngehˬ˗ehˇ peh laˇ naˇ ngehˬ˗ehˇ, shaˬ zahˬ jiˇ ngehˬ˗ehˇ myaˬ laˇ meh lehˇ noeˬ taˬ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu meh. (Kuˆ. 13:8; 2 Tiˆ. 3:13) Mˬ taˆ Aˬda aˬ dui˗ahˇ miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ shaˬ zahˬ aˬ jeˬ miˇ neh teu naˆ naˆ˗ehˇ myaˬ˗eu lehˇ bi siˬ laꞈ˗eu miˇ neh guiˬ lahˬ huiˬ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu maˬ ngeuˇ nya loˇ? w22.07 3-4 ¶7-8

Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ naˇ˗eu gawˇ˗eu, uˬ jeˬ jaˬ lehˇ˗euˬ shaˬ zahˬ, guiˇ deuˆ˗eu, kʼehˬ˗eu kʼaˆ˗eu, shaˬ zahˬ nui jeˬ, heu deuˬ˗ahˇ kamˬ daˬ coeˇ ni caw ba nehˬ laꞈ lehˇ shaˇ nya meh. Kʼoeˇ naˇ aˬ dui yawˬ ha˗euˬ gʼaˇ duˬ maˬ shaˇ noeˬ ni mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ caw ba nehˬ luꞈ˗eu, mehˇ nmˇ deuˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ jiˇ shaˇ nehˬ nya meh. Aˬ dui shaˬ zahˬ puˬ luꞈ˗eu mehˇ nmˇ tiˬ gʼaˬ na˗ahˇ siˬ nya naˇ, aˬ yawꞈ˗euˬ tsawˇ myahˇ kuˇ˗awˇ guiˬ lahˬ shaˇ nehˬ nya meh. Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ kamˬ daˬ coeˇ ni caw ba nehˬ laꞈ lehˇ shaˇ˗eu heu naˇ, aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ maˇ diˇ gaˬ˗eu lehˇ mˇ mawˇ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. Aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu aˬ yuiꞈ deuˬ, mehˇ nmˇ deuˬ aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ gʼaˇ duˬ guiˬ lahˬ shaˇ nehˬ ngeh guiˬ lahˬ huiˬ dui dui˗awˇ, teu˗ahˇ neh gaˇ dahˇ tsoeˬ˗eu jeˬ jiˇ za˗eu meh. Gʼaˬ kʼehˇ Pawˇluˆ jiˇ “Laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu guiˬ lahˬ dawˬ gaˇ kawˆ zaꞈ taˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ aˬ cawˬ siˬ nya laˇ ni kʼaˬ duˬ ni dawˬ ngehˬ nya˗eu gʼaˇ duˬ, ngaˇ dawˬ ngehˬ˗eu lehˇ kʼaˇ gʼeh ngeh Miˬyehˇ˗euˬ dawˬ ngaˬ˗ahˇ biꞈ laꞈ ni ngaˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ kʼawꞈ aˬ myah luꞈ guiˬ lahˬ shaˇ˗awˬ” lehˇ ehˇ˗eu meh. (Peˇ. 6:19) Nymˬ˗mˇ iˬ nah gaˇ˗ahˇ leh jeh dui dui˗awˇ sheuˬ gʼeh˗eu mehˇ nmˇ aˬ yuiꞈ deuˬ gʼawˬ mya ni jawˇ˗eu meh. Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ aˬ yawꞈ maꞈ neh mˇ˗euˬ jeˬ˗ahˇ guiˬ lahˬ biꞈ laꞈ lehˇ shaˇ˗eu heu naˇ, aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ gaˬ˗eu lehˇ mˇ mawˇ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. w22.07 23-24 ¶14-16

Yehˇ deuˬ uˬ duˬ˗ahˇ maˬ bi deuˆ taˆ˗eu gʼaˇ duˬ shmˇ uˬ kʼoˆ kʼoˆ˗eu meh. Aˬ dui jiˇ nui jah paw˗euˬ guiˇ deuˆ gaˇ Saˬdaˬ neh aˬ dui˗euˬ nui noeˬ nui ma˗ahˇ maˬ bi deuˆ taˆ˗eu gʼaˇ duˬ ya laˆ piˇ˗eu meh. Saˬdaˬ aˬ dui˗euˬ nui noeˬ nui ma˗ahˇ laˆ cawˆ˗eu gʼaˇ duˬ muˇ juˇ juˇ˗eu jeˬ hawˇ˗eu maˬ muiˬ˗eu nui noeˬ˗ahˇ zmˬ˗awˇ deuˆ˗eu meh. Shmˇ uˬ kʼoˆ heu naˇ yehˇ deuˬ˗euˬ uˬ duˬ˗ahˇ haw piˇ nehˬ˗eu loꞈ˗ehˇ noeˬ tmˬ˗eu jeˬ heu jiˇ aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ saˇ jaˇ ziꞈ daˆ leꞈ nya˗eu gʼaˬ duˬ, aˬ dui˗euˬ nui noeˬ˗ahˇ haw piˇ nehˬ˗eu meh. Aˬ dui˗euˬ noeˬ tmˬ˗eu jeˬ maˬ ziꞈ naˇ yawˬ ha geuꞈ mawꞈ pyeuꞈ mawꞈ˗eu jeˬ tehꞈ˗ehˇ shaˇ noeˬ naˇ, mˬ maˬ maˬ byaˆ zaˇ ziˇ dehꞈ gʼeh˗eu noeˬ tmˬ˗eu jeˬ˗ahˇ maˬ haw tsoˆ taˬ ni pyeuꞈ laˇ˗eu meh. Gaˇ hu˗euˬ Gawˇliˬtu meuˬ˗ahˇ˗euˬ Ka li zaˬ tiˬ deuˬ na˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ shaˇ noeˬ haw sheˇ. Aˬ yawꞈ maꞈ Miˬyehˇ neh biꞈ˗euˬ saˇ jaˇ dawˬ deuˬ laꞈ kʼoeˇ neh daˬ ma hmˬ pyeuꞈ˗eu gʼoꞈ dehꞈ laˇ˗eu noeˬ tmˬ˗eu jeˬ˗ahˇ maˬ paˇ jah˗euˬ meh. (1 Gawˇ. 15:12) Pawˇluˆ gʼoꞈ dehꞈ laˇ˗eu noeˬ tmˬ˗eu jeˬ maˬ jaˆ˗eu deuˬ naˇ, nymˬ˗mˇ mehˬ kʼehˬ˗eu gʼaˇ duˬ tehꞈ˗ehˇ yaw dehꞈ dehꞈ˗eu meh lehˇ ehˇ˗eu meh. (1 Gawˇ. 15:32) Nymˬ˗mˇ iˬ nah Miˬyehˇ˗euˬ saˇ jaˇ dawˬ deuˬ˗ahˇ maˬ noeˬ tmˬ˗eu deuˬ naˇ tiˬ nah tiˬ nah byawˬ gʼa cehˇ gʼa˗eu gʼaˇ duˬ shaˇ noeˬ˗eu tehꞈ meh. Ehˇ kʼawꞈ aˬ dui naˇ Miˬyehˇ neh biꞈ˗euˬ mehˬ hu paw˗euˬ saˇ jaˇ dawˬ deuˬ˗ahˇ jah˗eu ma. w22.10 25-26 ¶8-9

Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ aˬ yawꞈ˗ahˇ guiˬ lahˬ shaˇ˗awˬ lehˇ kuˇ taˬ˗euˬ meh. Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui aˬ jeˬ ya puˬ luꞈ˗eu lehˇ siˬ nya˗awˇ, aˬ dui guiˬ lahˬ aˬ geu ngeh shaˇ˗eu maˬ kaˬ aˬ dui˗euˬ guiˬ lahˬ shaˇ dawˬ˗ahˇ aˬ myah luꞈ naˇ haˬ nehˬ ma lehˇ saˇ jaˇ dzaˬ taˬ˗euˬ meh. Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗euˬ gaˇ mˇ zaˬ deuˬ guiˬ lahˬ shaˇ gaˇ naˇ haˬ mawꞈ˗eu meh. (Dawˬ. 15:8) Nawˬ˗ahˇ tiˬ gʼaˬ tehꞈ nya lehˇ noeˬ laˇ ngeh, aˬ jeˬ jeˇ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ guiˬ lahˬ shaˇ nya˗eu nga? Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ nui ma laꞈ kʼoeˇ pyeuꞈ luꞈ˗eu jeˬ dzawˇ nehˬ. (Ceuˬ. 62:8) Yawˬ ha noeˬ shaˬ kʼahˬ lahˇ˗eu jeˬ hawˇ˗eu nui ma laꞈ kʼoeˇ pyeuꞈ luꞈ˗eu jeˬ dzawˇ nehˬ˗awˇ, aˬ joˆ˗ehˇ ya jahˇ˗eu lehˇ siˬ nya ni caw ba nehˬ laꞈ lehˇ guiˬ lahˬ shaˇ nya meh. Nui kʼaˬ biꞈ nehˬ laꞈ lehˇ shaˇ nya˗awˇ, yawˬ ha˗euˬ nui jah gaˇ kawˆ yaw muiˬ˗ehˇ dzawˇ nehˬ nya˗eu gʼaˇ duˬ, zaˬ siˬ nui gahˇ biꞈ nehˬ laꞈ lehˇ shaˇ nya˗eu meh. (Luˇ. 21:14, 15) Nawˇ nui ma nyiˇ˗awˇ gʼaˬ baˬ luꞈ naˇ noeˬ dahˇ doe laˇ˗euˬ mehˇ nmˇ tiˬ gʼaˬ na nehˬ˗ehˇ ngehˬ cawˬ peuˬ ni caw ba nehˬ laꞈ lehˇ shaˇ nya meh. Mehˇ nmˇ kʼoeˇ gʼaˬ˗ahˇ nawˬ˗euˬ nui ma laꞈ kʼoeˇ pyeuꞈ luꞈ˗eu jeˬ˗ahˇ gʼoˆ shaw leˇ ni caw ba nehˬ laꞈ lehˇ jiˇ guiˬ lahˬ shaˇ nya meh. Yeˬhawˇbaˬ nawˬ˗euˬ shaˇ dawˬ˗ahˇ dawˬ kʼoꞈ aˬ joˆ˗ehˇ biꞈ nehˬ nga lehˇ yaw muiˬ˗ehˇ ya haw˗eu meh. Nawˇ aˬ cawˬ neh caw ba nehˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ ha geuꞈ naˇ, tiˬ gʼaˬ tehꞈ nya lehˇ yaw kʼaˆ˗ehˇ maˬ paˇ noeˬ laˇ meh. w22.08 10 ¶6

Aˇ muˇ yaw shuiꞈ pyeuꞈ˗eu Teˇsaˬloˇni aˇ muˇ tiˬ kʼehˬ naˇ, yaw kʼaˆ˗ehˇ laˆ tsoeˬ laˇ˗eu jeˬ˗ahˇ ya puˬ˗euˬ meh. Laˆ tsoeˬ˗eu tsawˇ haˬ aˇ maꞈ deuˬ “jah˗eu tsawˇ haˬ tiˬ paˆ na deuˬ˗ahˇ, meuˬ˗ahˇ uˆ lahˇ˗eu sahˬ paˬ sahˬ ma deuˬ jawˇ gaˇ gʼeu gʼeh˗euˬ” meh. (Kʼehˇ. 17:6) Ka li zaˬ pyeuꞈ laˇ˗euˬ yaw shuiꞈ deuˬ aˇ naˆ ni tsawˬ guˆ˗iˇ paˬ nga. Aˬ yawꞈ maꞈ Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ mˇ˗eu gʼaˬ baˬ laˇ nya˗eu meh. Gʼaˬ kʼehˇ Pawˇluˆ teu loꞈ˗ehˇ maˬ bi pyeuꞈ mawꞈ˗a. Aˬ yawꞈ aˇ muˇ yaw shuiꞈ heu˗ahˇ caw ba˗eu gʼaˇ duˬ lehˬ hmˬ nehˬ˗euˬ meh. Pawˇluˆ Teˇsaˬloˇni aˇ muˇ˗ahˇ ‘Tiˆmoˇseˬ˗ahˇ kʼehˇ gʼeh laꞈ˗euˬ ma. Naw maꞈ jah˗eu nui ma ziꞈ ni gʼaˬ bi biꞈ˗eu gʼaˇ duˬ, kʼehˬ˗eu kʼaˆ˗eu heu jeˬ baˬ da neh jah˗eu jeˬ˗ahˇ naw maꞈ maˬ ya byehˇ dzeh˗eu gʼaˇ duˬ bi laˇ˗euˬ ma’ lehˇ ehˇ nehˬ˗euˬ meh. (1 Teˇ. 3:2, 3) Tiˆmoˇseˬ Pawˇluˆ Luˇdaˬlaˇ meuˬ˗ahˇ˗euˬ mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ gʼaˬ biꞈ gaˇ ya mawˇ˗euˬ gaˇ duˇ˗eu meh. Tiˆmoˇseˬ Yeˬhawˇbaˬ neh caw ba nehˬ laꞈ˗euˬ jeˬ˗ahˇ ya mawˇ˗euˬ meh. Teu miˇ neh aˬ yawꞈ mehˇ nmˇ yaw shuiꞈ deuˬ˗ahˇ nymˬ˗mˇ yawˬ jeˬ na luꞈ maˬ gaˇ laˇ meh lehˇ gʼaˬ biꞈ nehˬ nya˗euˬ meh.—Kʼehˇ. 14:8, 19-22; Heˬ. 12:2. w22.08 21 ¶4

1870 heu kaˬ˗ahˇ Caˇlawꞈ˗suiˬ Te˗suiˬ Laˇseuˬ neh sheuˬ gʼeh˗euˬ Jaˇliꞈ dzaw zaˬ tiˬ muˇ Jaˇliꞈ˗ahˇ duꞈ yawˇ ni pyehˆ tseˇ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ maꞈ Yeˬsuˇ˗euˬ ka kʼoꞈ˗eu jeˬ maˇ diˇ naˇ aˬ jeˬ˗ahˇ ehˇ mawꞈ˗eu nga lehˇ siˬ nya mawꞈ˗eu uˬ taꞈ, Yeˬsuˇ shiˇ˗euˬ gaˇ Noeˬ mawˇ˗eu mehˬ bawˬ aˬ joˆ˗ehˇ ya jahˇ˗eu lehˇ jiˇ siˬ nya mawꞈ˗eu meh. Aˬ yawꞈ maꞈ neh poˆ tseˇ˗euˬ jeˬ teu baˬ da neh nymˬ˗mˇ iˬ nah aˬ dui gaˇ dahˇ tsoeˬ˗eu jeˬ za luꞈ˗eu ma. Aˬ geu jeˬ lehˇ za luꞈ˗eu nga? Aˬ dui Yeˬsuˇ neh ziˇ lawˇ nehˬ le˗euˬ heu aˬ jeˬ˗ahˇ ehˇ mawꞈ˗eu nga lehˇ ya siˬ˗awˇ, tsawˇ haˬ yawˬ gʼaˬ na luꞈ Yeˬsuˇ˗euˬ ka kʼoꞈ˗eu jeˬ˗ahˇ neh gaˇ dahˇ tsoeˬ˗eu jeˬ aˬ joˆ˗ehˇ za nya˗eu nga lehˇ jiˇ ya siˬ˗euˬ ma. (1 Yoˇ. 2:1, 2) Kʼoeˇ naˇ, aˬ dui Miˬyehˇ nui kʼahˇ shiˇ˗eu deuˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ noeˬ tmˬ˗eu nyiˬ jeˬ˗euˬ gaˇ kawˆ Jaˇliꞈ˗ahˇ neh ya siˬ˗euˬ ma. Tiˬ paˆ na deuˬ mˬ kʼoeˇ taˆ maˬ shiˇ nya˗eu ziˇ za˗awˇ, tiˬ paˆ na deuˬ naˇ miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ mˬ maˬ maˬ byaˆ zaˇ ziˇ dehꞈ˗eu jeˬ za˗eu meh. Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ aˇ naˆ ni gaˬ˗eu gaˇ kawˆ hawˇ˗eu aˬ dui aˬ yawꞈ gʼaˬ yawꞈ Yeˬsuˇ˗euˬ ka kʼoꞈ˗eu jeˬ˗ahˇ neh gaˇ dahˇ tsoeˬ˗eu jeˬ aˇ naˆ ni za luꞈ˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ shaˇ noeˬ shaˇ sawˇ ngeh, Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ bi gʼoeˇ dzehˬ laˇ˗eu meh. (1 Beˬ. 3:18) Teu miˇ neh aˬ dui dzeuˇ laꞈ ngeh˗euˬ saˇ jaˇ ziꞈ˗eu mehˇ nmˇ deuˬ loꞈ˗ehˇ, Yeˬsuˇ neh mˇ mehˬ yaꞈ˗euˬ loꞈ˗ehˇ tsawˇ haˬ deuˬ aˬ dui nehˬ˗ehˇ Noeˬ mawˇ˗eu mehˬ bawˬ˗ahˇ bi uiˬ laˇ˗eu gʼaˇ duˬ kuˇ gaˬ˗eu ma. w23.01 21-22 ¶6-7

Yeˬsuˇ yawˬ gʼaˬ na luꞈ˗ahˇ Miˬyehˇ Miˇkʼahˬ biꞈ˗eu guiˬ lahˬ deuˬ˗euˬ gaˇ kawˆ mehˬ˗eu meh. Kʼoeˇ naˇ ka kʼoꞈ˗eu jeˬ heu, aˬ dui˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ hawˇ˗eu Yeˬsuˇ nehˬ˗ehˇ jiˇ muiˬ˗eu cawˬ cawˬ˗eu jeˬ jaˆ ni caw ba nehˬ˗eu miˇ neh guiˬ lahˬ huiˬ˗eu ma. Yeˬsuˇ˗ahˇ kʼaˇ jah˗eu tsawˇ haˬ yawˬ gʼaˬ na luꞈ mˬ maˬ maˬ byaˆ zaˇ ziˇ dehꞈ˗eu jeˬ za˗eu uˬ taꞈ, shiˇ dzeuˇ˗euˬ yawˬ ha gaˬ˗eu deuˬ nehˬ˗ehˇ jiˇ paˇ ya mawˇ dzoeˇ˗eu noeˬ tmˬ˗eu jeˬ jaˆ˗eu meh. (Yoˇ. 5:28, 29; Maˆ. 6:23) Maˇ diˇ naˇ, aˬ dui guiˬ lahˬ heu deuˬ˗ahˇ za geuˇ paˬ˗ehˇ tiˬ jeˬ˗iˬ mˇ taˬ˗euˬ maˬ jaˆ˗a. Kʼoeˇ naˇ aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ hawˇ˗eu Yeˬsuˇ neh aˬ dui˗euˬ gʼaˇ duˬ mˇ nehˬ laꞈ˗euˬ jeˬ˗ahˇ tiˬ jeˬ gʼeh nehˬ˗iˬ guiˬ lahˬ maˬ kʼoꞈ nehˬ jiˇ nya˗a. (Maˆ. 5:8, 20, 21) Ehˇ kʼawꞈ aˬ dui yawˬ gʼaˬ na luꞈ guiˬ lahˬ aˇ naˆ ni huiˬ˗eu lehˇ mˇ mawˇ nya˗eu meh. Aˬ joˆ˗ehˇ mˇ mawˇ nya˗eu nga? Aˬ dui jiˇ Miˬyehˇ Miˇkʼahˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ yawˬ ha˗euˬ gʼaˬ hawˇ˗eu aˇ yamˬ uˬ taꞈ, pyuˇ shuiˇ myawˬ gahˬ zmˬ˗eu heu neh meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, aˇ maꞈ aˇ muˇ˗euˬ nymˇ deuˬ tsoˆ gaˇ, laˆ saˆ gaˇ caw ba nehˬ nya meh. w23.01 26 ¶3; 28 ¶5

Yeˬsuˇ hawˇ˗eu aˬ yawꞈ nehˬ˗ehˇ uˆ lahˇ˗eu deuˬ naˇ, miˇ tsaˬ tahˬ kʼawˇ doe ni jawˇ˗eu tsawˇ haˬ aˇ heˇ lam gʼaˬ˗ahˇ neh ya haw saˆ˗eu meh. Yeˬsuˇ loꞈ˗ehˇ duˇ ni 144,000 gʼaˬ jiˇ sahˬ paˬ kʼawꞈ pyeuꞈ˗awˇ piˇ ma kʼawꞈ pyeuꞈ˗eu meh. (Pah. 5:10) Moˇseˬ˗euˬ zahˇ dawˬ kʼoꞈ dawˬ uˬ moˆ jawˇ˗eu piˇ ma deuˬ zaˬ lahˇ deuˬ˗euˬ shiˬ shaˬ jiˇ paw maˬ ehˇ, nui jah paw maˬ ehˇ, ya haw saˆ˗eu gaˇ za taˬ˗euˬ meh. Moˇseˬ˗euˬ zahˇ dawˬ kʼoꞈ dawˬ naˇ “keuˆ le luꞈ˗eu maˇ maˇ ni gʼeh˗eu yaw muiˬ jeˬ˗euˬ aˇ baˇ naˇ shmˇ” pyeuꞈ˗eu miˇ neh, aˬ dui Yeˬsuˇ hawˇ˗eu aˬ yawꞈ nehˬ˗ehˇ uˆ lahˇ˗eu deuˬ tsawˇ haˬ zaˬ˗ahˇ shiˬ shaˬ jiˇ paw maˬ ehˇ, nui jah paw maˬ ehˇ, muiˬ ni caw ba nehˬ meh lehˇ ehˇ nya˗eu meh. (Heˬ. 10:1) Nymˬ˗mˇ aˬ dui Yeˬsuˇ hawˇ˗eu aˬ yawꞈ nehˬ˗ehˇ tiˬ kawˆ loꞈ˗ehˇ uˆ lahˇ˗eu deuˬ, miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ jawˇ˗eu aˬ dui nehˬ˗ehˇ aˬ joˆ˗ehˇ ngehˬ cawˬ˗eu lehˇ maˬ siˬ nya kʼawꞈ, aˬ dui miˇ tsaˬ Baˬlaˬdiˇsuˆ˗ahˇ aˬ dui yawˬ gʼaˬ na luꞈ sheuˬ hehˇ˗eu jeˬ˗ahˇ za meh lehˇ jah ziꞈ nya meh.—Pah. 21:3, 4. w22.12 11-12 ¶11-13

Aˬ dui aˬ cawˬ˗ahˇ Noeˬ mawˇ˗eu mehˬ bawˬ˗ahˇ bi oe˗eu gʼaˇ duˬ kuˇ gaˬ˗eu heu naˇ, aˬ dui yawˬ gʼaˬ na luꞈ˗euˬ gʼaˇ duˬ Yeˬhawˇbaˬ hawˇ˗eu Yeˬsuˇ neh mˇ nehˬ˗euˬ yaw tsaˬ yaw dawˇ jeˬ˗ahˇ oe beh beh˗euˬ deuˬ˗ahˇ bi siˬ mawꞈ˗eu miˇ neh ma. (Yoˇ. 3:16) Aˬ dui aˬ yawꞈ maꞈ Noeˬ mawˇ˗eu mehˬ bawˬ˗ahˇ ya gaˬ˗eu jeˬ teu, aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ siˬ nya mawꞈ dzehˬ laˇ ni hawˇ˗eu Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ mˇ zaˬ pyeuꞈ laˇ ni laˆ noeˬ nehˬ gaˇ noeˬ tmˬ˗eu ma. Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ uˬ duˬ maˬ paˇ tahˬ˗euˬ deuˬ˗ahˇ jiˇ kuˇ gaˬ˗eu ma. Aˬ dui aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ gaˬ luꞈ meh siˬ lehˇ bi siˬ mawꞈ˗eu ma. Gʼawˬ mya gʼaˬ aˬ dui kuˇ gaˇ ha geuꞈ˗awˇ oe˗euˬ miˇ neh laˬ kʼaˬ cehˇ miˇ˗a. Noeˬ mawˇ˗eu mehˬ bawˬ˗ahˇ oe˗euˬ heu naˇ, aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ mˇ ngeh aˇ naˆ ni laˬ kʼaˬ cehˇ yaꞈ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ noeˬ mawˇ leˇ ni caw ba nehˬ˗eu meh. (Ceuˬ. 103:1-4) Tsawˇ haˬ deuˬ ha geuꞈ maˬ ha geuꞈ kʼawꞈ, tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ kʼaˇ gʼeh nya gaˇ neh kuˇ gaˬ naˇ Yeˬhawˇbaˬ nui kʼahˇ shiˇ meh.—Luˇ. 15:7; 1 Tiˆ. 2:3, 4. w23.01 20 ¶1; 22-23 ¶9-11

Yeˬsuˇ dehꞈ saˬ saˬ ngeh miˇ mˬ taˆ Aˬda˗ahˇ zaˬ lahˇ deuˬ˗ahˇ ngehˬ gʼeh bo saˆ nehˬ laꞈ lehˇ guiˬ lahˬ yaw kʼaˆ˗ehˇ shaˇ˗euˬ meh. (Yoˇ. 17:15, 20) Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ haw teˬ haw piˇ luꞈ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ Yeˬsuˇ zaˬ lahˇ deuˬ Saˬdaˬ yaw kʼaˆ˗ehˇ laˆ tsoeˬ laˇ gaˇ ya daˬ meh lehˇ siˬ nya˗awˇ, teu˗ahˇ deuˆ gʼaˬ nya˗eu gʼaˇ duˬ, Yeˬhawˇbaˬ neh caw ba nehˬ laꞈ˗euˬ jeˬ˗ahˇ loˬ meh lehˇ jiˇ siˬ nya˗eu meh. Nymˬ˗mˇ iˬ nah Ka li zaˬ maˇ diˇ deuˬ Saˬdaˬ uˆ lahˇ˗eu jeˬ baˬ da nehˬ shaˬ zahˬ gʼawˬ mya jeˬ˗ahˇ ya puˬ luꞈ˗eu meh. Aˬ dui puˬ luꞈ˗eu shaˬ zahˬ heu deuˬ naˇ, aˬ dui˗ahˇ gʼaˬ bi baˬ laˇ nya˗awˇ, aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ saˇ jaˇ ziꞈ˗eu jeˬ˗ahˇ jiˇ lawˬ haw laˇ nya˗eu meh. Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ haw luꞈ˗awˇ aˬ dui˗euˬ shaˬ zahˬ˗ahˇ mawˇ luꞈ˗eu meh. Kʼoeˇ naˇ aˬ dui˗ahˇ caw ba˗eu gʼaˇ duˬ jiˇ lehˬ hmˬ deuˇ taˬ˗euˬ meh. Yeˬhawˇbaˬ Miˬyehˇ ‘yawꞈ˗ahˇ zeu˗eu tsawˇ haˬ˗ahˇ’ ka kʼoꞈ˗eu gʼaˇ duˬ haw luꞈ˗eu meh.—Ceuˬ. 33:18-20. w22.08 8 ¶1-2

Yawˬ kʼoꞈ na luꞈ Noeˬ mawˇ˗eu mehˬ bawˬ aˇ yamˬ heu˗ahˇ, Yeˬsuˇ neh lawˇ nehˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ shaˇ noeˬ shaˇ sawˇ˗awˇ, guiˬ lahˬ shaˇ˗eu gʼaˇ duˬ, aˇ yamˬ yuˇ doˆ taˬ˗eu heu neh guiˬ lahˬ huiˬ˗awˇ aˇ poeˬ taˬ baw˗eu lehˇ mˇ mawˇ nya˗eu meh. Kʼoeˇ uˬ taꞈ, aˬ dui tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ mehˬ bawˬ heu˗ahˇ kʼaˇ gʼeh nya gaˇ neh bi oe˗eu gʼaˇ duˬ kuˇ gaˬ˗eu ma. Aˇ yeˇ huiˬ˗eu jeˬ naˇ, aˬ dui aˬ jeˬ neh maˬ kaˬ Noeˬ mawˇ˗eu mehˬ bawˬ˗ahˇ maˬ˗iˇ nya ni maˬ bi laˆ tsoeˬ lehˇ noeˬ tsehˆ taˬ˗euˬ ma. Aˬ dui Noeˬ mawˇ˗eu mehˬ bawˬ˗ahˇ tsawˇ haˬ deuˬ aˬ jeˬ miˇ neh ka kʼoꞈ˗eu jeˬ˗ahˇ loˬ˗eu nga, tsawˇ haˬ tiˬ gʼaˬ neh shiˇ˗euˬ jeˬ heu tsawˇ haˬ gʼawˬ mya ni˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ ka kʼoꞈ nya˗eu nga, kaˬ muˇ hawˇ˗eu aˬ gaꞈ dzaˇ uiˇ heu naˇ, aˬ jeˬ˗ahˇ ehˇ mawꞈ˗eu nga, teu˗ahˇ aˬ suˇ suˇ gʼaˬ dzaˬ nya˗eu nga lehˇ ehˇ˗eu gaˇ kawˆ heu deuˬ˗ahˇ ya siˬ˗eu meh. (Luˇ. 22:19, 20) Koeˇ naˇ miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ noeˬ tmˬ˗eu jeˬ jaˆ˗eu deuˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ, mehˬ hu paw za˗eu yaw muiˬ gʼawˬ mya jeˬ˗ahˇ noeˬ keuˆ˗eu aˇ yamˬ jiˇ pyeuꞈ meh. (Yaˇ. 35:5, 6; 65:17, 21-23) Aˬ dui yaw tsaˬ yaw dawˇ gaˇ kawˆ heu deuˬ˗ahˇ taˬ hui dui dui paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu meh. w23.01 20 ¶2; 20-21 ¶4

Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ iˬ baˇ pyehˬ˗awˇ aˬ dui˗ahˇ mˬ maˬ maˬ byaˆ zaˇ ziˇ dehꞈ gʼeh˗eu noeˬ tmˬ˗eu jeˬ biꞈ˗eu gʼaˇ duˬ, Yeˬsuˇ bi kamˇ shiˇ le˗euˬ meh. (Tehˬ. 20:28) Gaˇ kawˆ teu nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ gʼaˬ kʼehˇ Pawˇluˆ “tsawˇ haˬ zaˬ tiˬ gʼaˬ baˬ da neh shiˇ˗eu jeˬ keuˆ le˗euˬ loꞈ˗ehˇ, tsawˇ haˬ zaˬ tiˬ gʼaˬ baˬ da neh bi gʼoꞈ dehꞈ laˇ˗eu jeˬ jaˆ laˇ˗euˬ meh. Tsawˇ haˬ dawˬ tawˆ luꞈ Aˬdaˬ˗ahˇ taꞈ leˇ˗eu laꞈ kʼoeˇ ya shiˇ˗eu loꞈ˗ehˇ, Ka li˗ahˇ taꞈ leˇ˗eu laꞈ kʼoeˇ paˇ ya gʼoꞈ dehꞈ laˇ tehꞈ˗a” lehˇ ehˇ˗eu meh. (1 Gawˇ. 15:21, 22) Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ˗euˬ zaˬ lahˇ deuˬ˗ahˇ Miˬyehˇ˗euˬ Miˇkʼahˬ keuˆ le luꞈ˗uˇ Miˬyehˇ neh noeˬ taˬ˗euˬ jeˬ dawˬ tawˆ luꞈ miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ pyeuꞈ laˇ luꞈ˗uˇ lehˇ guiˬ lahˬ shaˇ lehˇ mehˬ˗eu meh. (Tehˬ. 6:9, 10) Miˬyehˇ neh noeˬ taˬ˗euˬ jeˬ laꞈ kʼoeˇ, tsawˇ haˬ zaˬ˗ahˇ miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ mˬ maˬ maˬ byaˆ zaˇ ziˇ bi dehꞈ gʼeh˗eu jeˬ heu jiˇ keuˬ˗eu meh. Teu˗ahˇ mˇ byah˗eu gʼaˇ duˬ, Yeˬhawˇbaˬ Yeˬsuˇ˗ahˇ mˬ taˆ Miˇkʼahˬ˗ahˇ Sahˬ paˬ bi geuꞈ˗euˬ meh. Kʼoeˇ naˇ aˬ yawꞈ neh noeˬ taˬ˗euˬ jeˬ mˇ byah˗eu gʼaˇ duˬ, Yeˬsuˇ nehˬ˗ehˇ gaˇ tiˬ kʼawˆ loꞈ˗ehˇ mˇ˗eu deuˬ pyeuꞈ˗eu miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ˗euˬ 144,000 gʼaˬ˗ahˇ tseˇ doˆ˗euˬ meh.—Pah. 5:9, 10. w22.12 5 ¶11-12

Aˬ dui gaˬ˗eu tiˬ gʼaˬ gʼaˬ shiˇ ngeh aˬ dui aˬ yawꞈ˗ahˇ yaw kʼaˆ˗ehˇ noeˬ mawˇ˗eu ma. Gaˇ kawˆ teu˗ahˇ kʼaˇ noeˬ doˆ laˇ ngeh aˬ dui˗euˬ nui ma˗ahˇ naˇ dui dui laˇ nya˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ aˇ yamˬ myahˇ laˇ ngeh tiˬ jawˇ aˬ yawꞈ neh mehˬ yaꞈ tsoˆ yaꞈ˗euˬ jeˬ, gʼaˬ biꞈ yaꞈ˗euˬ jeˬ, aˬ dui laˬ kʼaˬ bi cehˇ˗eu gʼaˇ duˬ ngehˬ yaꞈ mˇ yaꞈ˗euˬ jeˬ˗ahˇ kʼaˇ noeˬ doˆ laˇ ngeh, aˬ dui˗ahˇ laˬ kʼaˬ cehˇ kʼoꞈ laˇ nya˗eu meh. Teu gaˇ duˇ ni aˬ dui Yeˬsuˇ neh naˇ naˇ gawˇ gawˇ˗ehˇ shiˇ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ gui ngeh, aˬ dui˗euˬ nui ma˗ahˇ yaw kʼaˆ˗ehˇ deuˬ laˇ˗eu meh. Noeˬ mawˇ˗eu mehˬ bawˬ aˇ yamˬ heu laꞈ kʼoeˇ ngehˬ˗ehˇ dzehˬ, aˬ dui Yeˬsuˇ˗euˬ ka kʼoꞈ˗eu jeˬ˗euˬ aˇ yeˇ huiˬ˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ aˇ yamˬ yuˇ˗awˇ yaw kʼaˆ˗ehˇ shaˇ noeˬ shaˇ sawˇ˗eu ma. (1 Gawˇ. 11:24, 25) Ehˇ kʼawꞈ aˬ dui Yeˬsuˇ neh miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ jawˇ ngeh ngehˬ yaꞈ mˇ yaꞈ˗euˬ jeˬ˗ahˇ shaˇ noeˬ kʼoꞈ ngeh laˬ kʼaˬ cehˇ laˇ˗eu meh. Kʼoeˇ naˇ Yeˬsuˇ nymˬ˗mˇ aˬ jeˬ mˇ luꞈ˗awˇ mehˬ hu paw aˬ jeˬ mˇ˗eu lehˇ gʼeh˗eu gaˇ kawˆ heu˗ahˇ shaˇ noeˬ˗eu heu jiˇ gʼaˬ bi ahˇ laˇ˗eu meh. w23.01 26 ¶1-2

Zaˬ lahˇ deuˬ Yeˬsuˇ shiˇ ngeh nui ma cawˆ dui dui˗eu meh. Aˬ yawꞈ maꞈ gaˬ dui dui˗eu cawˬ ya smˇ˗euˬ tehꞈ˗ehˇ maˬ ngeuˇ˗eu, aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ noeˬ tmˬ˗eu jeˬ jiˇ tiˬ jeˬ˗iˬ maˬ paˇ jaˆ miˬ˗a lehˇ noeˬ˗eu meh. (Luˇ. 24:17-21) Ehˇ kʼawꞈ Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ bi mawˇ le ngeh tiˬ jawˇ, aˬ yawꞈ mˇ luꞈ˗eu jeˬ heu naˇ Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ maˬ keuˆ laˇ miˇ ehˇ taˬ dawˬ byah laˇ ni mˇ luꞈ˗eu jeˬ pyeuꞈ˗eu lehˇ gʼoˆ shaw leˇ ni caw ba nehˬ˗euˬ meh. Kʼoeˇ naˇ Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ aˇ yeˇ huiˬ˗eu gaˇ jiˇ a nehˬ˗euˬ meh. (Luˇ. 24:26, 27, 45-48) Yeˬsuˇ mˬ taˆ ya gʼoꞈ daˆ leˇ ngeh, zaˬ lahˇ deuˬ nui ma cawˆ cawˆ˗ehˇ jawˇ gaˇ neh laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu jeˬ pyeuꞈ laˇ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ maꞈ aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ Sahˬ paˬ dehꞈ luꞈ˗awˇ, aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ a nehˬ taˬ˗euˬ gaˇ deuˬ mˇ luiˆ nya ni caw ba nehˬ meh lehˇ siˬ nya˗eu miˇ neh laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu meh. Laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu jeˬ heu naˇ, aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ maˬ tsehˆ leˇ ni ja ceuˬ ni laˆ noeˬ nehˬ˗euˬ meh. (Luˇ. 24:52, 53; Kʼehˇ. 5:42) Aˬ dui Yeˬsuˇ˗euˬ mehˬ nah caw teh˗eu deuˬ˗ahˇ dzaw geuꞈ nya˗eu gʼaˇ duˬ dehꞈ ziˇ laꞈ kʼoeˇ Miˬyehˇ Miˇkʼahˬ˗ahˇ jeˬ hu ya taˬ˗eu meh. Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ mˇ daˆ leꞈ˗eu gʼaˇ duˬ shaˬ zahˬ˗ahˇ ya puˬ kʼawꞈ Miˬyehˇ˗euˬ Miˇkʼahˬ˗ahˇ jeˬ hu taˬ naˇ, Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ guiˬ lahˬ gʼawˬ mya ni biꞈ ma lehˇ saˇ jaˇ dzaˬ taˬ˗euˬ meh.—Dawˬ. 10:22. w23.01 30-31 ¶15-16

Aˬ dui Aˬdaˬ hawˇ˗eu Eˇbaˆ loꞈ˗ehˇ maˬ mˇ lehˬ mawꞈ. Aˬ dui aˬ yawꞈ nyaꞈ loꞈ˗ehˇ maˬ gʼeh˗eu gʼaˇ duˬ, Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ heu naˆ maˬ tseˇ siˬ nya laˇ ni maˬ ehˇ, aˬ yawꞈ˗euˬ seuˆ dzeuꞈ aˇ gʼehˇ deuˬ˗ahˇ aˇ poeˬ taˬ baw nya dzehˬ laˇ ni maˬ ehˇ, aˬ yawꞈ˗euˬ nui noeˬ˗ahˇ gʼoˆ shaw nya dzehˬ laˇ ni maˬ ehˇ, ya leh jeh˗eu meh. Aˬ dui toˆ˗ehˇ jahˇ naˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ gaˬ dzehˬ laˇ˗eu meh. Aˬbyaˬhaˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ haw ma. Aˬ yawꞈ naˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ gaˬ dui dui˗awˇ, tiˬ poˆ na Yeˬhawˇbaˬ neh noeˬ tsehˆ˗euˬ jeˬ˗ahˇ maˬ gʼoˆ shaw kʼawꞈ aˬ myah luꞈ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ ehˇ dawˬ˗ahˇ naˇ haˬ˗awˇ, aˬ yawꞈ˗ahˇ siˬ nya dzehˬ laˇ ni leh jeh˗eu meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, Yeˬhawˇbaˬ Sawˇdoˬ hawˇ˗eu Gawˇmawˇlaˆ meuˬ˗ahˇ laˆ cawˆ˗eu lehˇ noeˬ tsehˆ˗euˬ lehˇ Aˬbyaˬhaˬ ya siˬ ngeh, dahˬ beh ngeh aˬ yawꞈ “miˇ kʼahˬ dawˬ tawˆ luꞈ kʼoeˇ taˆ Yaˇ kʼaˬ daˇ˗eu yaw sahˇ gʼaˬ” tsawˇ muiˬ deuˬ˗ahˇ tsawˇ doeˇ deuˬ nehˬ˗ehˇ tiˬ kawˆ loꞈ˗ehˇ laˆ cawˆ jiˇ gaˇ guˆ˗eu miˇ neh, gaˇ kawˆ heu nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ yaw myaˬ poˆ naˇ haˬ˗euˬ meh. Yeˬhawˇbaˬ jiˇ nui ma gʼawˬ mahˇ ni taˬ˗awˇ aˬ yawꞈ ngehˬ gaˇ naˇ haˬ nehˬ˗awˇ, dawˬ kʼoꞈ biꞈ nehˬ˗euˬ meh. Uˬ duˬ duˬ leˇ ngeh Aˬbyaˬhaˬ Yeˬhawˇbaˬ naˇ tsawˇ haˬ yawˬ gʼaˬ na luꞈ˗euˬ nui ma˗ahˇ haw˗awˇ, tsawˇ muiˬ deuˬ˗ahˇ tiˬ jeˬ gʼeh nehˬ˗iˬ maˬ laˆ cawˆ˗eu lehˇ ya siˬ˗euˬ meh.—Beh. 18:20-32. w22.08 28 ¶9-10

B.C. 455-ahˇ yaw huiˬ yaw mahˇ gʼaˬ pyeuꞈ˗eu Neˬhaˬmiˇ Yeˬluˇsaˬlehˬ˗euˬ meuˬ meuˬ lahˇ laˆ saˆ gʼaˬ ngeh, meuˬ heu meuˬ˗ahˇ bo saˆ haw piˇ˗eu tsawˇ haˬ˗ahˇ poˆ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ jah coeˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu zaˬ yo aˬ li gʼawˬ mya gʼaˬ˗ahˇ tseˇ˗euˬ meh. Heu laꞈ kʼoeˇ neh tiˬ gʼa naˇ, yehˇ˗euˬ taˆ˗ahˇ aˬ yuiꞈ geuꞈ˗eu gʼaˬ pyeuꞈ˗eu Haˬnaˬniˇyaˆ pyeuꞈ meh. Jaˇliꞈ˗ahˇ Haˬnaˬniˇyaˆ naˇ, “Miˬyehˇ˗ahˇ guˆ˗eu nui ma ahˇ˗awˇ, aˬ cawˬ naˆ maˬ tseˇ gʼoe coeˇ˗eu tsawˇ haˬ tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ˗eu meh” lehˇ ehˇ˗eu meh. (Neˬ. 7:2) Haˬnaˬniˇyaˆ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ gaˬ˗awˇ, yaw zeu baw˗eu miˇ neh Yeˬhawˇbaˬ nui kʼahˇ maˬ shiˇ˗eu jeˬ maˬ mˇ mawꞈ˗a. Teu miˇ neh aˬ yawꞈ yawˬ ha˗ahˇ doˇ˗eu gaˇ˗ahˇ tiˬ byah tiˬ loꞈ mˇ˗eu meh. Seuˆ dzeuꞈ aˇ gʼehˇ heu deuˬ naˇ, aˬ dui Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ mˇ ngeh jah coeˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ nya ni caw ba nehˬ˗eu meh. Pawˇluˆ nui jah taˬ˗eu Diˇjiˇ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ haw ma. Pawˇluˆ Diˇjiˇ neh bi caw ba˗euˬ meh. Pawˇluˆ Diˇjiˇ naˇ “saˇ jaˇ ziꞈ˗eu zaˬ kʼaˆ tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ˗eu meh” lehˇ ehˇ˗eu meh. (Peˇ. 6:21, 22) Pawˇluˆ Diˇjiˇ˗ahˇ nui jah taˬ˗awˇ, Eˇpeˇsu hawˇ˗eu Gawˇlawˇsehˇ aˇ muˇ˗ahˇ sahˬ boꞈ bi biꞈ˗iˇ˗euˬ tehꞈ˗ehˇ maˬ gʼaˬ ni, teu gaˇ˗euˬ mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ gʼaˬ jiˇ bi biꞈ˗iˇ˗euˬ meh. Diˇjiˇ˗euˬ gaˇ kawˆ heu naˇ aˬ dui˗ahˇ nymˬ˗mˇ iˬ nah aˬ dui˗euˬ nui jah˗ahˇ ngehˬ gʼeh bo saˆ luꞈ˗eu saˇ jaˇ ziꞈ˗eu mehˇ nmˇ zaˬ yo aˬ li˗ahˇ bi noeˬ mawˇ laˇ˗eu meh.—Sehˇ. 4:7-9. w22.09 9-10 ¶5-6

Yoˇsehˆ 13 kʼoꞈ byah ni ya shaˬ˗euˬ meh. Yoˇsehˆ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ ngaˬ˗ahˇ maˇ diˇ gaˬ meh laˬ leˇ heu, shaˬ zahˬ puˬ luꞈ ngeh byehˇ dzeh nehˬ laꞈ nya lehˇ noeˬ leˇ nya˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ Yoˇsehˆ nui ma naˇ naˇ˗ehˇ maˬ jawˇ˗aˬ. Toˆ˗ehˇ gʼeh ngeh to˗aˬ, aˬ yawꞈ nui ma coꞈ ngehˇ ni bi jaˆ˗awˇ, yaw beuˇ beuˇ˗ehˇ jawˇ˗euˬ meh. Kʼoeˇ naˇ Yoˇsehˆ aˇ doˆ deuˬ˗ahˇ laꞈ poˆ mˇ˗eu yehꞈ laˇ˗euˬ kʼawꞈ, toˆ˗ehˇ maˬ jahˇ ni nui gaˬ mˇ mawˇ nehˬ˗awˇ, iˬ baˇ pyehˬ nehˬ˗euˬ meh. (Beh. 45:4, 5) Yoˇsehˆ toˆ˗ehˇ jahˇ nya˗euˬ teu naˇ, aˬ yawꞈ yawˬ ha˗euˬ shaˬ zahˬ˗ahˇ tehꞈ˗ehˇ maˬ haw tsoˆ taˬ ni yawˬ paw na luꞈ haw doe˗awˇ, Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗ahˇ aˬ jeˬ bi jahˇ mawꞈ˗eu nga lehˇ haw˗eu miˇ neh meh. (Beh. 50:19-21) Aˬ dui teu˗ahˇ neh aˬ jeˬ ya siˬ˗eu nga? Aˬ dui aˬ dui˗ahˇ maˬ tsaˬ maˬ dawˇ˗eu jeˬ˗ehˇ mˇ nehˬ laꞈ ngeh, Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ nui ma naˇ naˇ˗ehˇ maˬ ya jawˇ nga, Yeˬhawˇbaˬ ngaˬ˗ahˇ byehˇ dzeh˗euˬ maˬ siˬ ngaˇ lehˇ maˬ ya noeˬ nga. Toˆ˗ehˇ noeˬ ngeh to˗aˬ, Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗euˬ shaˬ zahˬ˗ahˇ kamˬ daˬ coeˇ ni aˬ joˇ joˆ˗ehˇ caw ba nehˬ˗euˬ nga lehˇ ya shaˇ noeˬ nga lehˇ ya siˬ˗euˬ ma. Kʼoeˇ naˇ mehˇ nmˇ tiˬ gʼaˬ na aˬ dui˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ maˬ ngehˬ cawˬ laˇ ngeh, yaw muiˬ˗ehˇ maˬ mˇ nehˬ laꞈ ngeh, aˬ dui iˬ baˇ˗ahˇ nui gaˬ neh ya pymˬ tehˬ˗eu meh. w22.11 21 ¶4

Daˬyeˬlaˇ yaw sahˇ laꞈ kʼoeˇ Yeˬhawˇbaˬ naˇ tsawˇ haˬ˗ahˇ uˆ lahˇ˗eu aˇ maꞈ dawˬ tawˆ luꞈ naˆ maˬ tseˇ huiˬ dzehˬ mahˇ dzehˬ˗eu lehˇ maˇ jawˆ ni bi siˬ bi mawˇ laˇ˗eu gaˇ kawˆ deuˬ˗ahˇ ya mawˇ˗euˬ meh. Daˬyeˬlaˇ yaw sahˇ laꞈ kʼoeˇ bawˇ tsahˬ jeˬ zaˬ oeˬ mawˇ˗ahˇ ya mawˇ˗euˬ meh. Teu naˇ, gaˇ hu hawˇ˗eu nymˬ˗mˇ iˬ nah miˇ tsaˬ˗ahˇ uˆ lahˇ˗eu baoˬ jaˆ˗eu deuˬ pyeuꞈ˗eu Baˬbuˇloˬ, Meˬdiˇ Paˇshaˇ, Gaˬliˇ, Loˇmaˆ, nymˬ˗mˇ iˬ nah jawˇ luꞈ˗eu Eˬgaˬlamˬ hawˇ˗eu Aˬmeˬliˇkaˬ heu deuˬ˗ahˇ ehˇ mawꞈ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. (Daˬ. 7:1-3, 17) Kʼoeˇ naˇ Daˬyeˬlaˇ Yeˬhawˇbaˬ Miˬyehˇ mˬ taˆ dzoeˬ dzaˬ nuiˇ mahˬ˗ahˇ nuiˇ luꞈ gaˇ jiˇ ya mawˇ˗euˬ meh. (Daˬ. 7:9, 10) Miˬyehˇ tsawˇ haˬ uˆ lahˇ˗eu aˇ maꞈ deuˬ˗euˬ uˆ lahˇ˗eu baoˬ dawˬ tawˆ luꞈ˗ahˇ yuˇ kʼoꞈ˗awˇ, teu naˆ maˬ tseˇ geuˇ˗eu, teu naˆ maˬ tseˇ baoˬ huiˬ˗eu deuˬ˗ahˇ biꞈ nehˬ˗eu meh. Aˬ geu deuˬ˗ahˇ biꞈ nehˬ˗eu nga? ‘Tsawˇ haˬ zaˬ˗ahˇ duˇ˗eu tiˬ gʼaˬ’ lehˇ ehˇ˗eu Yeˬsuˇ Ka liˬ˗ahˇ hawˇ˗eu “mˬ maˬ maˬ byaˆ zaˇ ziˇ” ya uˆ lahˇ gʼeh˗eu “dawˬ tawˆ kʼoeˇ taˆ huiˬ˗eu Miˬyehˇ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ” lehˇ ehˇ˗eu 144,000 gʼaˬ˗ahˇ biꞈ nehˬ˗eu meh. (Daˬ. 7:13, 14, 18) “Dawˬ tawˆ kʼoeˇ taˆ huiˬ˗eu Miˬyehˇ” naˇ, Yeˬhawˇbaˬ Miˬyehˇ pyeuꞈ˗eu lehˇ maˇ jawˆ ni siˬ laˇ˗eu meh. Daˬyeˬlaˇ neh yaw sahˇ laꞈ kʼoeˇ ya mawˇ˗euˬ jeˬ naˇ, yaw beh dzaˬ˗ahˇ aˬ yawꞈ neh, ‘mˬ taˆ Miˬyehˇ dzoeˬ dzaˬ dzeˇ paˇ mˇ˗eu meh’ lehˇ ehˇ˗eu meh.—Daˬ. 2:19-21. w22.10 14-15 ¶9-11