Ngaˬ siˬ ba la

Yoˇhaˬ mˬ taˆ le daˆ˗eu muˇ˗ahˇ ya mawˇ gʼaˬ naˇ, ‘tsawˇ haˬ aˇ maꞈ maꞈ ma’ tiˬ maꞈ˗ahˇ paˇ ya mawˇ˗euˬ meh. Aˇ maꞈ heu maꞈ naˇ 144,000 gʼaˬ nehˬ˗ehˇ maˬ duˇ leˇ ni maˬ gui jiˇ coeˇ ni myaˬ˗eu meh. Aˬ dui aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ gaˇ kawˆ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ aˬ jeˬ ya siˬ˗eu nga? Yoˇhaˬ “Tsawˇ haˬ heu deuˬ˗aˬ, guˆ dui dui laˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu kʼehˬ˗eu kʼaˆ˗eu jeˬ˗ahˇ daˬ dzeuˇ laꞈ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ meh. Aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ pehˇ kʼahˬ pehˇ mahˇ˗ahˇ Yawˇ zaˬ˗euˬ shiˬ neh pyuˇ deuˬ ni tsiˬ shawˇ taˬ˗euˬ meh” lehˇ ehˇ˗eu meh. (Pah. 7:14) “Tsawˇ haˬ aˇ maꞈ” teu maꞈ huiˬ dui dui˗eu shaˬ zahˬ˗ahˇ dzeuˇ˗iˇ gʼaˬ ngeh, aˬ yawꞈ maꞈ miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ muiˬ dui dui˗eu guiˬ lahˬ gʼawˬ mya jeˬ za˗eu meh. (Ceuˬ. 37:9-11, 27-29; Dawˬ. 2:21, 22; Pah. 7:16, 17) Noeˬ tmˬ˗eu jeˬ mˬ kʼoeˇ taˆ jaˆ˗eu deuˬ maˬ ehˇ, miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ jaˆ˗eu deuˬ maˬ ehˇ, Pah mehˬ˗eu sahˬ boꞈ yaw huiˬ 7 laꞈ kʼoeˇ ahˇ˗eu gaˇ kawˆ deuˬ laꞈ kʼoeˇ yawˬ ha jiˇ ahˇ˗eu lehˇ haw mawˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu meh. Teu ngeh naˇ Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ mˇ zaˬ pyeuꞈ˗eu aˇ muˇ heu nyiˬ muˇ luꞈ˗euˬ gʼaˇ duˬ, nui ma cehˇ tahˬ tahˬ laˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu aˇ yamˬ pyeuꞈ meh. Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ uˆ lahˇ˗eu jeˬ˗ahˇ gʼaˬ biꞈ˗eu lehˇ tseˇ˗euˬ miˇ neh laˬ kʼaˬ ya cehˇ meh. w22.05 16 ¶6-7

Aˬ dui aˇ yeˇ huiˬ˗eu gaˇ kawˆ tiˬ kawˆ na˗ahˇ noeˬ tsehˆ ngeh, zaˬ siˬ nui gahˇ za˗eu gʼaˇ duˬ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ guiˬ lahˬ shaˇ˗eu yaw duˬ baw meh. (Koˆ. 1:5) Sahˬ paˬ Sawˇlaˬmoˬ “Dawˬ tawˆ luꞈ naˆ maˬ tseˇ nawˇ poˆ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu jeˬ˗aˬ, zaˬ siˬ tsawˇ gahˇ meh” lehˇ boꞈ taˬ˗euˬ meh. (Dawˬ. 4:7) Sawˇlaˬmoˬ Yeˬhawˇbaˬ jawˇ gaˇ neh oe˗euˬ zaˬ siˬ nui gahˇ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ ehˇ luꞈ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. Miˬyehˇ jawˇ gaˇ neh oe˗euˬ zaˬ siˬ nui gahˇ heu naˇ, nymˬ˗mˇ iˬ nah aˬ dui ya puˬ luꞈ˗eu shaˬ zahˬ˗ahˇ laˆ piˇ nya ni caw ba nehˬ nya ngaˇ laˬ? Caw ba nehˬ nya˗eu yaw duˬ baw meh. Aˬ dui˗ahˇ maˇ diˇ nui gahˇ ahˇ laˇ ni caw ba nehˬ nya˗eu tiˬ jeˬ naˇ, nui gahˇ ahˇ˗eu tsawˇ haˬ heu nyiˬ gʼaˬ neh mehˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ pyehˇ tseˇ˗awˇ mˇ caw˗eu heu meh. Dahˬ beh˗eu gʼaˬ naˇ Sawˇlaˬmoˬ meh. Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ ‘Huiˬ dui dui˗eu zaˬ siˬ tsawˇ gahˇ, naꞈ dui dui˗eu noeˬ siˬ noeˬ mawˇ nya˗eu jeˬ Sawˇlaˬmoˬ˗ahˇ Miˬyehˇ biꞈ˗euˬ meh’ lehˇ ehˇ taˬ˗euˬ meh. (1 Sahˬ. 4:29) Nyiˬ gʼaˬ aˬ yawꞈ gʼaˬ naˇ, miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ neh zaˬ siˬ nui gahˇ kʼaˇ ahˇ˗eu gʼaˬ pyeuꞈ˗eu Yeˬsuˇ meh. (Tehˬ. 12:42) Yeˬsuˇ˗euˬ kʼoeˇ taˆ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ yaw sahˇ keuˆ le˗eu miˇ neh ‘zaˬ siˬ nui gahˇ hawˇ˗eu noeˬ siˬ noeˬ mawˇ nya˗eu jeˬ byah˗eu meh’ lehˇ Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ maˬ keuˆ laˇ miˇ ehˇ taˬ˗euˬ meh.—Yaˇ. 11:2. w22.05 20 ¶1-2

Aˬ dui aˇ myaˆ kʼoꞈ kʼawˆ laˇ˗euˬ maˬ kaˬ Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ laꞈ kʼoeˇ aˇ pyaˇ daˬ nya˗awˇ, teu˗ahˇ le keuˆ nya˗eu meh. 75 kʼoꞈ kʼawˆ laˇ˗euˬ Behˬbaˬliˬ lehˇ kuˇ˗eu mehˇ nmˇ aˬ piˬ tiˬ gʼaˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ shaˇ noeˬ haw kaˇ˗euˇ. Aˬ yawꞈ jawˇ saˇ maˬ doˆ˗eu miˇ neh gaˇ ma yaw kʼaˆ˗ehˇ maˬ cah nya˗a. Ehˇ kʼawꞈ aˬ yawꞈ Noeˬ mawˇ˗eu mehˬ baw˗ahˇ kuˇ gaˬ˗eu aˇ taꞈ biꞈ gaˇ tiˬ byah tiˬ loꞈ mˇ mawꞈ˗eu meh. Teu miˇ neh aˬ yawꞈ yaw duˬ duˬ lehˇ gʼeh˗eu aˇ pyaˇ daˬ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ aˬ yawꞈ neh aˇ pyaˇ daˬ˗euˬ loꞈ˗ehˇ mˇ keuˆ nya˗euˬ miˇ neh laˬ kʼaˬ cehˇ dui dui˗eu meh. Aˬ yawꞈ neh mˇ˗euˬ jeˬ teu naˇ, mehˇ nmˇ nui deuˬ˗ahˇ Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ˗ahˇ leh jeh mawꞈ dzehˬ laˇ ni laˆ noeˬ nehˬ˗eu meh. Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗euˬ aˇ kʼoꞈ kʼawˆ laˇ˗euˬ mehˇ nmˇ deuˬ tiˬ byah tiˬ loꞈ maˬ mˇ nya kʼawꞈ, kʼaˇ gʼeh nya gaˇ neh leh jeh˗awˇ mˇ gaˇ aˇ poeˬ taˬ baw˗eu meh. (Ceuˬ. 71:17) Laꞈ dzeh miˇ nya˗eu aˇ pyaˇ˗ahˇ daˬ. Yeˬhawˇbaˬ nui kʼahˇ shiˇ˗eu seuˆ dzeuꞈ aˇ gʼehˇ deuˬ huiˬ laˇ mahˇ laˇ ni leh jeh. Kʼoeˇ naˇ Miˬyehˇ hawˇ˗eu aˇ maꞈ aˇ muˇ˗euˬ gʼaˇ duˬ gaˇ dahˇ tsoeˬ˗eu jeˬ˗ahˇ dzaw nya taˬ. Kʼoeˇ uˬ taꞈ, mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ kʼaˇ gʼeh nya gaˇ neh caw ba nehˬ nya ni leh jeh. Toˆ˗ehˇ naˇ Tiˆmoˇseˬ loꞈ˗ehˇ duˇ ni Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ guiˬ lahˬ biꞈ˗eu miˇ neh aˬ dui “gaˇ mˇ˗eu huiˬ laˇ mahˇ laˇ gaˇ tsawˇ haˬ dawˬ tawˆ luꞈ ya mawˇ˗eu” meh.—1 Tiˆ. 4:15. w22.04 27 ¶18-19

Yawˬ ha kʼaˇ gʼeh nya gaˇ neh leh jeh˗awˇ mehˬ nehˬ˗euˬ kʼawꞈ, zaˬ deuˬ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ˗ahˇ maˬ mˇ mawꞈ nya lehˇ ehˇ naˇ tawˇ neh? Yawˬ ha maˬ muiˬ˗eu aˬ da aˬ ma tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ nya lehˇ taˬ noeˬ. Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui yawˬ gʼaˬ na luꞈ˗ahˇ aˬ yawꞈ˗euˬ gaˇ mˇ maˬ mˇ˗eu yawˬ ha naꞈ˗iˬ tseˇ nya˗eu aˬ kawˬ˗aˬ biꞈ taˬ˗euˬ meh. Nawˬ˗euˬ zaˬ tiˬ nah gʼoꞈ kʼoꞈ laˇ meh lehˇ noeˬ tmˬ daˆ leꞈ. Byoˆ˗iˇ˗euˬ aˬ li tiˬ gʼaˬ˗euˬ yaw jeˬ ma jeˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ taˬ ngehˇ. (Luˇ. 15:11-19, 22-24) Aˬ yawꞈ gaˇ ma cah bahˬ˗euˬ kʼawꞈ, uˬ duˬ duˬ leˇ ngeh aˬ yawꞈ˗euˬ aˬ da jawˇ gaˇ gʼoꞈ laˇ˗euˬ meh. Aˬ da aˬ ma deuˬ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ uˬ duˬ tahˬ laˇ˗eu lehˇ gʼeh˗eu nahˬ zaˬ deuˬ˗ahˇ ya cu huiˬ˗eu muiˬ dui dui˗eu aˬ kawˬ˗aˬ za taˬ˗euˬ meh. (Ceuˬ. 78:4-6) Gaˇ teu naˇ yaw awˬ maˬ ngeuˇ˗eu miˇ neh naw maꞈ neh leh jeh˗awˇ mˇ˗euˬ jeˬ˗ahˇ ja ceuˬ mawꞈ miˇ˗a. Nawˇ zaˬ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ gaˬ ni maˬ ehˇ, Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ ehˇ dawˬ naˇ haˬ ni maˬ ehˇ, kʼaˇ gʼeh nya gaˇ neh leh jeh˗awˇ caw ba˗euˬ miˇ neh nui gaˬ pyeuꞈ˗eu mˬ taˆ Aˬda Yeˬhawˇbaˬ laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu yaw duˬ baw meh.—Peˇ. 6:4. w22.05 30-31 ¶16-18.

Aˇ muˇ laꞈ kʼoeˇ mehˬ bawˬ gm˗awˇ nui saˇ oꞈ˗eu gʼaˇ duˬ, aˬ dui yawˬ gʼaˬ na luꞈ yawˬ ha laꞈ kʼoeˇ˗euˬ kʼaˇ muiˬ˗eu jeˬ biꞈ˗eu loˬ meh. Dahˬ beh˗eu Ka li zaˬ saˇ ka˗ahˇ˗euˬ deuˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ shaˇ noeˬ haw sheˇ. Aˬ yawꞈ maꞈ laꞈ sawˬ gʼawˬ mya jeˬ, gaˇ gʼawˬ mya jeˬ, za taˬ˗euˬ meh. (1 Gawˇ. 12:4, 7-11) Ehˇ kʼawꞈ aˬ yawꞈ maꞈ tiˬ gʼaˬ tiˇ gʼaˬ maˬ mˇ ceh ceh˗a, tsaˬ leˇ dzoeˇ leˇ˗eu meh. Pawˇluˆ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ “Ka li˗euˬ gʼawˇ mawˇ huiˬ laˇ mahˇ laˇ ni” kʼaˇ jahˇ nya˗eu jeˬ jahˇ˗awˬ lehˇ gʼaˬ biꞈ˗eu meh. Pawˇluˆ aˇ muˇ˗ahˇ “Aˇ sehˇ aˬ yawꞈ sehˇ yawꞈ yawˬ ha˗euˬ gaˇ mˇ ngeh, gʼawˇ mawˇ mawˇ lah˗ehˇ huiˬ laˇ˗awˇ, gʼoeˇ˗eu gaˬ˗eu jeˬ laꞈ kʼoeˇ gʼaˬ kʼaˆ dzehˬ laˇ˗eu meh” lehˇ boꞈ nehˬ˗euˬ meh. (Peˇ. 4:1-3, 11, 12) Aˬ yawꞈ maꞈ toˆ˗ehˇ jahˇ˗eu miˇ neh, mehˬ bawˬ gm˗awˇ nui saˇ oꞈ dzehˬ laˇ˗euˬ meh. Nymˬ˗mˇ iˬ nah aˇ muˇ deuˬ jiˇ teu gaˇ duˇ˗eu meh. Yawˬ ha˗ahˇ aˬ cawˬ nehˬ˗ehˇ maˬ sheu cehˆ lehˇ noeˬ tsehˆ taˬ. Yeˬsuˇ˗ahˇ dzaw geuꞈ˗eu uˬ taꞈ, aˬ yawꞈ˗euˬ seuˆ dzeuꞈ aˇ gʼehˇ deuˬ˗ahˇ dzaw geuꞈ˗eu ya leh jeh˗eu meh. Gaˇ hu hawˇ˗eu nymˬ˗mˇ iˬ nah˗euˬ nui jah ziꞈ˗eu mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ neh dzaw geuꞈ. Aˬ dui yawˬ ha laꞈ kʼoeˇ neh kʼaˇ muiˬ˗eu jeˬ biꞈ naˇ, ‘Miˬyehˇ˗aˬ, dawˇ coe ni yaˇ kʼaˬ daˇ˗eu gʼaˬ pyeuꞈ˗eu miˇ neh aˬ dui neh mˇ˗euˬ gaˇ deuˬ˗ahˇ aˬ yawꞈ maˬ ngehˇ˗a’ lehˇ nui kʼaˬ tsmˬ nya meh. (Heˬ. 6:10) Aˬ dui neh Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ nui kʼahˇ bi shiˇ˗eu gʼaˇ duˬ, nui ma gʼawˇ mawˇ dawˬ tawˆ luꞈ leh jeh˗awˇ mˇ˗euˬ jeˬ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ aˇ poeˬ taˬ baw meh. w22.04 14 ¶15-16

Mˇ bahˬ˗euˬ gʼaˬ˗ahˇ iˬ baˇ pyehˬ˗eu maˬ pyehˬ˗eu lehˇ noeˬ tsehˆ˗eu heu naˇ, aˬ dui˗euˬ gaˇ maˬ ngeuˇ˗eu miˇ neh laˬ kʼaˬ cehˇ miˇ˗a. Heu naˇ Yeˬhawˇbaˬ tehꞈ˗ehˇ noeˬ tsehˆ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ aˬ dui ya noeˬ tsehˆ˗eu jeˬ jaˆ meh. Teu naˇ aˬ jeˬ nga? Tiˬ gʼaˬ paˬ aˬ dui˗ahˇ yaw kʼaˆ˗ehˇ mˇ bahˬ laˇ naˇ, aˬ yawꞈ ngaˇ lehˬ˗iˇ miˬ˗a lehˇ tahˬ shaˇ maˬ tahˬ shaˇ laˇ maˬ kaˬ, teu ngeh aˬ dui aˬ yawꞈ˗ahˇ nui ma naˇ naˇ˗ehˇ maˬ jawˇ ni iˬ baˇ pyehˬ nehˬ˗eu lehˇ noeˬ tsehˆ nya˗eu meh. Aˬ yawꞈ neh mˇ bahˬ˗euˬ jeˬ aˬ dui˗ahˇ aˇ dzehˬ˗ehˇ deuˬ˗eu jeˬ pyeuꞈ naˇ, aˬ dui aˬ yawꞈ˗ahˇ iˬ baˇ pyehˬ nehˬ˗eu gʼaˇ duˬ, yaw kʼaˆ˗ehˇ ya leh jeh˗awˇ, aˇ yamˬ ya zmˬ˗eu kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. 1994 kʼoꞈ, Gʼoeˬ siˬ ba la 15 nah˗ahˇ˗euˬ Loꞈ˗eu nymˇgoˇ˗ahˇ heu loꞈ˗ehˇ ehˇ taˬ˗euˬ meh. “Nawˇ tiˬ gʼaˬ gʼaˬ˗ahˇ iˬ baˇ pyehˬ˗eu lehˇ ehˇ˗eu heu naˇ, iˬ baˇ teu˗ahˇ ha geuꞈ gaˇ ehˇ mawꞈ˗eu maˬ ngeuˇ˗a. Ka li zaˬ deuˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ iˬ baˇ pyehˬ˗eu lehˇ ehˇ˗eu heu naˇ, gaˇ kawˆ deuˬ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ laꞈ˗ahˇ nui ma taˬ˗eu laꞈ kʼoeˇ a nehˬ gaˇ ehˇ˗eu meh. Yeˬhawˇbaˬ naˇ boeˬ boeˬ luˆ luˆ˗ahˇ neh tsaˬ dui dawˇ dui dui˗eu yaˇ kʼaˬ daˇ˗eu gʼaˬ pyeuꞈ˗awˇ, aˬ yawꞈ yamˬ law tsaˬ laˇ ngeh, yaw tsaˬ yaw dawˇ dawˇ lehˇ daˇ˗eu meh.” w22.06 9 ¶6-7

Yeˬhawˇbaˬ nymˬ˗mˇ iˬ nah aˬ dui˗euˬ saˇ ka˗ahˇ, miˇ tsaˬ tsawˇ jeuˬ tsawˇ ca dawˬ tawˆ luꞈ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ mehˬ bawˬ gm˗eu laꞈ kʼoeˇ aˬ yawꞈ˗ahˇ uˬ duˬ tahˬ laˇ meh lehˇ saˇ jaˇ dzaˬ taˬ˗euˬ meh. Nymˬ˗mˇ iˬ nah tsawˇ haˬ teu deuˬ˗ahˇ ‘tsawˇ haˬ aˇ maꞈ maꞈ ma’ lehˇ kuˇ˗eu meh. (Pah. 7:9, 10) Aˇ maꞈ teu maꞈ laꞈ kʼoeˇ tsawˇ jeuˬ tsawˇ ca hawˇ˗eu dehꞈ jeˬ dehꞈ kawˆ maˬ duˇ leˇ˗eu zaˬ yo aˬ li maˬ ehˇ, zaˬ miˬ aˬ buˇ maˬ ehˇ, zaˬ guˬ tsawˇ mawˬ maˬ ehˇ, jawˇ kʼawꞈ miˇ kʼahˬ doe ni nui saˇ oꞈ˗awˇ, mehˬ bawˬ gm˗eu meh. (Ceuˬ. 133:1; Yoˇ. 10:16) Kʼoeˇ uˬ taꞈ, aˬ yawꞈ maꞈ muiˬ dui dui˗eu noeˬ tmˬ˗eu jeˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ gaˬ mawꞈ˗eu deuˬ˗ahˇ dzawˇ nehˬ˗eu gʼaˇ duˬ, aˬ myah luꞈ lehˬ hmˬ dah taˬ˗euˬ meh. (Tehˬ. 28:19, 20; Pah. 14:6, 7; 22:17) Nawˇ tsawˇ haˬ aˇ maꞈ maꞈ ma laꞈ kʼoeˇ˗euˬ tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ naˇ, muiˬ dui dui˗eu noeˬ tmˬ˗eu jeˬ˗ahˇ aˇ poeˬ taˬ baw˗eu yaw duˬ baw meh. Nehꞈ Saˬdaˬ aˬ dui˗euˬ noeˬ tmˬ˗eu jeˬ˗ahˇ laˆ cawˆ mawꞈ˗eu meh. Saˬdaˬ aˬ yawꞈ neh noeˬ taˬ˗euˬ jeˬ naˇ, aˬ dui˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ saˇ jaˇ maˬ ziꞈ˗a lehˇ bi jah mawꞈ˗eu meh. Aˬ dui aˬ dui˗euˬ noeˬ tmˬ˗eu jeˬ cawˆ˗iˇ naˇ, nui kʼaˬ tiˬ poˆ cuiˆ cuiˆ˗ehˇ teˬ le˗awˇ, Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ˗ahˇ maˬ paˇ mˇ gaˇ keuˆ ni pyeuꞈ˗iˇ nya˗eu meh. w22.06 20-21 ¶2-3

Ziꞈ dah ni g’eh-eu noeˬ tmˬ-eu jeˬ heu naˇ aˬ dui-ahˇ jaˬ lehˇ lehˇ ma loꞈ-ehˇ g’eh-eu lawˬ haw laˇ-eu jeˬ-ahˇ kamˬ daˬ coeˇ ni caw ba nehˬ laꞈ-eu meh. Aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ naˇ gʼawˬ myahˇ maˬ gʼeh˗ehˇ yawˬ jeˬ na luꞈ muiˬ daˆ laˇ meh lehˇ siˬ nya˗eu miˇ neh meh. Yeˬsuˇ aˬ dui kʼehˬ laˇ kʼaˆ laˇ˗eu jeˬ˗ahˇ ya puˬ meh lehˇ saˇ tiˇ biꞈ taˬ˗euˬ dawˬ˗ahˇ taˬ ngehˇ. (Yoˇ. 15:20) Teu miˇ neh aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ neh mehˬ hu paw˗euˬ gaˇ kawˆ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ, dzaˬ taˬ˗euˬ saˇ jaˇ dawˬ deuˬ˗ahˇ shaˇ noeˬ shaˇ sawˇ˗eu heu naˇ, aˬ dui˗ahˇ Ka li zaˬ˗euˬ gaˇ ma˗ahˇ cah daˆ leꞈ nya ni caw ba nehˬ˗eu meh. Noeˬ tmˬ˗eu jeˬ heu naˇ Yeˬsuˇ˗ahˇ aˬ yawꞈ, naˇ dui gawˇ dui dui˗eu laꞈ kʼoeˇ ya shiˇ shaw˗iˬ meh lehˇ siˬ nya kʼawꞈ, saˇ jaˇ ziꞈ daˆ leꞈ nya ni aˬ joˆ˗ehˇ caw ba nehˬ˗euˬ nga lehˇ shaˇ noeˬ haw sheˇ. A.D. 33 Beˬdeˬgoˇdeˬ aˇ nah˗ahˇ gʼaˬ kʼehˇ Beˬtuˆluˆ Yeˬsuˇ nui saˇ aˇ naˆ ni oꞈ˗eu lehˇ bi siˬ˗eu gʼaˇ duˬ, Ja ceuˬ sahˬ boꞈ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ maˬ keuˆ laˇ miˇ ehˇ taˬ˗euˬ dawˬ tiˬ hmˬ˗ahˇ ngehˬ keuˆ˗euˬ meh. Teu gaˇ “noeˬ tmˬ taˬ˗euˬ ziꞈ dah jaˆ ma. Aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ naˇ, shiˇ˗eu jeˬ˗euˬ miˇ kʼahˬ laꞈ kʼoeˇ, nawˇ ngaˬ˗ahˇ maˬ byehˇ dzeh yaꞈ˗aˇ. Saˇ jaˇ ziꞈ˗eu zaˬ kʼaˆ˗ahˇ nawˇ, lmˬ bymˇ˗ahˇ maˬ bi buꞈ shoˆ˗aˇ . . . Nawˇ ngaˬ nehˬ˗ehˇ jawˇ˗eu miˇ neh, ngaˇ laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu jeˬ byah ma” lehˇ boꞈ taˬ˗euˬ meh. (Kʼehˇ. 2:25-28; Ceuˬ. 16:8-11) Yeˬsuˇ, Miˬyehˇ aˬ yawꞈ˗ahˇ bi gʼoꞈ dehꞈ laˇ meh, mˬ taˆ Miˬyehˇ nehˬ˗ehˇ ya mawˇ dzoeˇ kʼoꞈ meh lehˇ jah ziꞈ˗eu meh.—Heˬ. 12:2, 3. w22.10 24-25 ¶4-5

Tiˬ poˆ Yaˬkoˆ hawˇ˗eu Yoˇhaˬ aˬ yawꞈ˗euˬ aˬ ma neh Yeˬsuˇ˗ahˇ Miˬyehˇ˗euˬ Miˇkʼahˬ laꞈ kʼoeˇ aˇ yeˇ huiˬ˗eu jawˇ duˬ biꞈ nehˬ laꞈ lehˇ bi shaˇ˗iˇ˗euˬ meh. (Tehˬ. 20:20, 21) Aˬ yawꞈ maꞈ neh mˇ˗euˬ jeˬ teu˗ahˇ haw ngeh, aˬ yawꞈ maꞈ laꞈ kʼoeˇ nui kʼahˇ huiˬ˗awˇ nui noeˬ huiˬ˗eu jeˬ ahˇ luꞈ˗eu lehˇ siˬ laˇ˗eu meh. (Dawˬ. 16:18) Teu ngeh maˬ muiˬ˗eu nui ma Yaˬkoˆ hawˇ˗eu Yoˇhaˬ tehꞈ˗ehˇ mˇ mawˇ˗euˬ maˬ ngeuˇ˗a. Jaˇliꞈ˗ahˇ “Kʼoeˇ loꞈ˗ehˇ ehˇ gaˇ zaˬ lahˇ nui deuˬ tseˇ gʼaˬ ya gaˬ ngeh, aˬ nyaꞈ nmˇ˗ahˇ nui ma pehˇ˗eu meh” lehˇ ehˇ˗eu meh. (Tehˬ. 20:24) Yaˬkoˆ, Yoˇhaˬ hawˇ˗eu dzeˇ˗eu gʼaˬ kʼehˇ nui deuˬ, nawˇ huiˬ ngaˇ huiˬ lehˇ ja dzaˬ luꞈ˗eu aˇ baˇ˗ahˇ shaˇ noeˬ haw sheˇ. Yeˬsuˇ gaˇ kawˆ heu˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ jahˇ˗euˬ nga? Yeˬsuˇ nui ma maˬ pehˇ˗aˬ. Naw maꞈ naˆ maˬ tseˇ muiˬ dzehˬ˗eu, naw maꞈ naˆ maˬ tseˇ taˬ aw dzehˬ˗eu, tiˬ gʼaˬ tiˇ gʼaˬ gaˬ dzehˬ˗eu, gʼaˬ kʼehˇ yaw shuiꞈ poˆ paˇ˗iˇ ma lehˇ jiˇ maˬ ehˇ˗aˬ. Yeˬsuˇ gʼaˬ kʼehˇ deuˬ yaw muiˬ jeˬ mˇ mawꞈ meh lehˇ siˬ nya˗eu miˇ neh, aˬ za za lehˇ ngehˬ nehˬ˗awˇ nui ma gʼawˬ mahˇ ni taˬ nehˬ˗euˬ meh. (Tehˬ. 20:25-28) Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ nui gaˬ mˇ mawˇ daˆ leꞈ˗euˬ meh. w23.03 28-30 ¶10-13

Nawˇ yaw myaˬ jeˬ mˇ luiˆ nyaˬ˗euˬ meh. Nawˇ uˬ taꞈ yaw myaˬ kʼoꞈ Jaˇliꞈ leh jeh˗awˇ dzaw˗euˬ miˇ neh, Jaˇliꞈ heu naˇ Miˬyehˇ˗euˬ dawˬ pyeuꞈ˗eu lehˇ jah ziꞈ laˇ˗awˇ, Jaˇliꞈ˗euˬ yaw sahˇ gʼaˬ pyeuꞈ˗eu Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ jiˇ gaˬ laˇ˗euˬ meh. Nui gaˬ heu naˇ Miˬyehˇ˗ahˇ a nehˬ˗awˇ, iˇ cuꞈ shawˇ ni laˆ noeˬ nehˬ˗eu meh. Heu naˇ yaw duiˇ ma˗ehˇ muiˬ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. Nawˇ iˇ cuꞈ maˬ shawˇ mi naˆ˗ehˇ lawˬ haw laˇ˗eu jeˬ˗ahˇ ya puˬ˗euˬ tehꞈ˗a. Ehˇ kʼawꞈ nui jah paw ngehˬ˗ehˇ huiˬ laˇ mahˇ laˇ naˇ ngehˬ˗ehˇ lawˬ haw laˇ˗eu nui jeˬ˗ahˇ jiˇ paˇ ya tahˬ puˬ meh. Saˬdaˬ nawˬ˗ahˇ nawˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ gaˬ˗eu jeˬ teˬ le cuiˆ le ni maˬ ehˇ, Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ uˬ duˬ maˬ paˇ tahˬ ni maˬ ehˇ leh jeh˗eu meh. (Peˇ. 4:14) Ehˇ kʼawꞈ, teu loꞈ˗ehˇ taˬ bi pyeuꞈ. Nawˬ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ saˇ jaˇ ziꞈ daˆ leꞈ nya ni maˬ ehˇ, nawˬ neh Miˬyehˇ˗ahˇ a nehˬ ngeh dzaˬ˗euˬ saˇ jaˇ dawˬ˗ahˇ bo saˆ daˆ leꞈ nya ni maˬ ehˇ, caw ba nehˬ˗eu jeˬ naˇ aˬ jeˬ nga? Teu naˇ huiˬ loˆ laˇ˗euˬ tsawˇ haˬ pyeuꞈ laˇ ni “dzaw daˆ leꞈ˗eu” heu meh.—Heˬ. 6:1. w22.08 2 ¶1-2

Nymˇ jiˇ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ deuˬ yawˬ gʼaˬ na luꞈ yawˬ ha pehˬ˗euˬ nymˇ jiˇ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ gaˇ kawˆ ja ja˗ehˇ maˬ cah ni ya zaꞈ taˬ˗eu meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, miˬ zaˬ gʼaˬ laꞈ kʼoeˇ uiˇ yoeˇ laˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu tiˬ jeˬ na jaˆ˗eu lehˇ ehˇ˗awˬ. Kʼaˬ dzeˇ zaˬ gʼaˬ gaˇ kawˆ heu aˬ cawˬ˗ahˇ ja nehˬ˗iˇ˗awˇ, yawˬ ha˗euˬ miˬ zaˬ daˬ ga ni jahˇ paˬ˗ehˇ gʼeh ngaˇ laˬ? Aˬ yawꞈ miˬ zaˬ˗ahˇ gaˬ˗awˇ maˬ laˆ deuˬ mawꞈ˗eu miˇ neh toˆ˗ehˇ maˬ jahˇ˗eu yaw duˬ baw meh. (Peˇ. 5:33) Aˬ da aˬ ma deuˬ, zaˬ guˬ deuˬ jiˇ ni yaw zeu bi taˬ mawꞈ meh lehˇ maˬ ya ngehˇ˗a. Aˬ da aˬ ma deuˬ zaˬ˗euˬ gʼaˬ baˬ˗eu jeˬ aˬ cawˬ˗euˬ mehˬ shi ja byaˬ˗awˇ, zaˬ daˬ ga ni maˬ ya jahˇ˗a. (Sehˇ. 3:21) Zaˬ deuˬ jiˇ nymˇ jiˇ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ gaˇ kawˆ aˬ cawˬ˗ahˇ ja nehˬ˗iˇ˗awˇ, nymˇ jiˇ laꞈ kʼoeˇ deuˬ daˬ ga ni maˬ ya jahˇ˗a. Nymˇ jiˇ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ deuˬ yawˬ gʼaˬ na luꞈ, nymˇ jiˇ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ gaˇ kawˆ aˬ cawˬ˗ahˇ ja ja˗ehˇ maˬ cah ni zaꞈ taˬ naˇ, nymˇ jiˇ laꞈ kʼoeˇ gʼoeˇ˗eu gaˬ˗eu jeˬ byah˗eu meh. w22.09 10-11 ¶9

Yeˬhawˇbaˬ Yawˇbaˆ˗ahˇ ngehˬ cawˬ˗awˇ, aˬ yawꞈ zaˬ siˬ nui gahˇ aˇ naˆ ni ahˇ˗awˇ, aˬ yawꞈ neh beh taˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ nui ma keuˆ˗eu laꞈ kʼoeˇ ngehˬ gʼeh luꞈ˗eu lehˇ bi noeˬ mawˇ leˇ˗euˬ meh. Kʼoeˇ naˇ Yeˬhawˇbaˬ zahˬ dui dui leˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu jeˬ zaˬ gʼawˬ mya jeˬ˗ahˇ jiˇ paˇ ngehˬ keuˆ˗euˬ meh. (Baˆ. 38:1, 2; 39:9, 13, 19, 27; 40:15; 41:1, 2) Yeˬhawˇbaˬ saˇ jaˇ ziꞈ˗eu zaˬ guˬ pyeuꞈ˗eu Eˇliˇhuˆ˗ahˇ neh tiˬ tiˆ Yawˇbaˆ˗ahˇ gʼaˬ biꞈ nehˬ˗euˬ meh. Eˇliˇhuˆ Yawˇbaˆ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ kamˬ coeˇ oˇ coeˇ˗eu aˬ yawꞈ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ aˬ myah luꞈ guiˬ lahˬ biꞈ meh lehˇ bi jah ziꞈ leˇ˗euˬ meh. Yeˬhawˇbaˬ Eˇliˇhuˆ˗ahˇ Yawˇbaˆ˗ahˇ nui gaˬ keuˆ˗eu laꞈ kʼoeˇ nui noeˬ nui duˇ biꞈ ni laˆ noeˬ nehˬ˗euˬ meh. Eˇliˇhuˆ Yawˇbaˆ˗ahˇ boeˬ boeˬ luˆ luˆ˗ahˇ beh˗euˬ yaw sahˇ pyeuꞈ˗eu Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ kawˆ nehˬ˗ehˇ sheu cehˆ naˇ, Yawˇbaˆ˗euˬ gaˇ kawˆ ehˇ nyaꞈ maˬ nyeuˆ˗eu lehˇ siˬ leˇ ni caw ba nehˬ˗awˇ, Yawˇbaˆ˗ahˇ yawˬ ha˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ tehꞈ˗ehˇ maˬ shaˇ noeˬ ni caw ba nehˬ˗euˬ meh. Kʼoeˇ naˇ Yeˬhawˇbaˬ Yawˇbaˆ˗ahˇ gaˇ tiˬ hmˬ a nehˬ˗euˬ meh. Yeˬhawˇbaˬ Yawˇbaˆ˗ahˇ nawˬ˗ahˇ mˇ lehˬ laˇ˗euˬ cawˬ smˇ gʼaˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ guiˬ lahˬ shaˇ lehˇ ehˇ nehˬ˗euˬ meh. (Baˆ. 42:8-10) Nymˬ˗mˇ iˬ nah tawˇ neh Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui ya puˬ˗eu shaˬ zahˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ caw ba˗eu nga? Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ Yawˇbaˆ˗ahˇ loꞈ˗ehˇ do lehˇ maˬ ngehˬ cawˬ le kʼawꞈ, aˬ yawꞈ˗euˬ dawˬ pyeuꞈ˗eu Jaˇliꞈ˗ahˇ neh tiˬ tiˆ ngehˬ cawˬ˗eu meh.—Maˆ. 15:4. w22.08 11-12 ¶10-11

Loˇmaˆ˗euˬ Ka li zaˬ aˇ muˇ laꞈ kʼoeˇ Yuˇdaˆ tsawˇ haˬ deuˬ hawˇ˗eu aˬ cawˬ tsawˇ jeuˬ deuˬ jawˇ˗eu meh. Moˇseˬ˗euˬ zahˇ dawˬ kʼoꞈ dawˬ maˬ paˇ zmˬ˗euˬ taꞈ naˇ, Ka li zaˬ deuˬ dzaˬ dzaˬ dawˇ dawˇ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗eu zahˇ dawˬ˗ahˇ caw teh˗eu maˬ paˇ loˬ meh. (Kuˆ. 7:19) Teu gaˇ neh taꞈ naˇ Yuˇdaˆ tsawˇ haˬ Ka li zaˬ tiˬ deuˬ na aˬ jeˬ kʼawꞈ dzaˬ laˇ˗euˬ meh. Ehˇ kʼawꞈ tiˬ deuˬ na gaˇ kawˆ heu˗ahˇ laꞈ maˬ daˬ coeˇ˗a. Gaˇ kawˆ teu baˬ da neh aˇ muˇ laꞈ kʼoeˇ gaˇ kawˆ jaˆ laˇ˗euˬ meh. Gʼaˬ kʼehˇ Pawˇluˆ tsaˬ leˇ dzoeˇ leˇ˗eu jeˬ aˇ yeˇ huiˬ˗eu lehˇ siˬ nya˗eu meh. Pawˇluˆ mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ teu loꞈ˗ehˇ gaˇ kawˆ jaˆ˗eu teu naˇ, yawˬ ha˗ahˇ maˬ ehˇ, aˇ muˇ muˇ lah ni˗ahˇ maˬ ehˇ, deuˬ˗eu lehˇ gʼoˆ shaw leˇ ni caw ba nehˬ˗euˬ meh. (Maˆ. 14:19, 20) Kʼoeˇ naˇ Pawˇluˆ aˬ cawˬ sahˬ tiꞈ maˬ bi tiꞈ˗eu gʼaˇ duˬ yawˬ ha jiˇ dehꞈ poˆ dehꞈ paˇ˗euˬ meh. (1 Gawˇ. 9:19-22) Nymˬ˗mˇ iˬ nah aˬ dui jiˇ yawˬ ha naꞈ˗i noeˬ tsehˆ nya˗eu gaˇ kawˆ deuˬ˗ahˇ maˬ pyehˇ iˇ˗eu heu neh, mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ caw dehˬ caw toˆ nehˬ nya˗awˇ, aˇ muˇ laꞈ kʼoeˇ nui saˇ oꞈ ni jahˇ nya˗eu meh. w22.08 22 ¶7

Aˬ dui Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ mˇ˗eu paw aˇ pyaˇ daˬ taˬ˗euˬ tiˬ jeˬ na jaˆ naˇ, aˇ pyaˇ teu˗ahˇ le keuˆ nya ni ya leh jeh daˆ leꞈ˗eu meh. Aˬ dui yaw tsaˬ yaw dawˇ jeˬ mˇ˗eu aˇ pyaˇ daˬ ngeh jiˇ teu loꞈ˗ehˇ duˇ leˇ˗eu meh. Yeˬhawˇbaˬ nui ma g’awˬ mahˇ ni taˬ˗awˇ aˬ dui˗ahˇ caw ba˗eu miˇ neh, gʼaˬ biꞈ˗eu miˇ neh, aˬ dui mˇ pyeuꞈ nya˗eu meh. (Ceuˬ. 84:5, 7) Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ yaw tsaˬ yaw dawˇ jeˬ˗ahˇ caw teh˗eu heu naˇ, teu naˆ naˆ˗ehˇ shaˬ˗eu jeˬ maˬ ngeuˇ˗a lehˇ bi siˬ mawꞈ˗eu meh. (1 Yoˇ. 5:3) Maˇ diˇ naˇ teu naˇ aˬ dui˗ahˇ paˇ haw piˇ nehˬ˗eu meh. Aˬ dui haw piˇ nehˬ laꞈ˗eu jeˬ teu˗ahˇ yawˬ nah na luꞈ loˬ˗eu meh. Gʼaˬ kʼehˇ Pawˇluˆ neh ngehˬ keuˆ taˬ˗euˬ nui jah paw˗euˬ guiˇ deuˆ˗eu keu ka dawˬ tawˆ luꞈ˗ahˇ shaˇ noeˬ haw sheˇ. (Peˇ. 6:14-18) Yehˇ deuˬ˗euˬ nui ma˗ahˇ haw piˇ nehˬ˗eu jeˬ naˇ aˬ jeˬ nga? ‘Yaw tsaˬ yaw dawˇ jeˬ pyeuꞈ˗eu kʼahˬ˗ahˇ dehˬ kaˬ˗eu’ jeˬ pyeuꞈ meh. Teu naˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ tsaˬ˗eu dawˇ˗eu zahˇ˗ahˇ ehˇ mawꞈ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. Kʼahˬ˗ahˇ dehˬ kaˬ˗eu jeˬ aˬ dui˗euˬ nui ma˗ahˇ haw piˇ nehˬ˗eu loꞈ˗ehˇ, Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ tsaˬ˗eu dawˇ˗eu zahˇ jiˇ aˬ dui˗euˬ laꞈ kʼoeˇ paw˗euˬ gʼaˬ˗euˬ nui ma˗ahˇ haw piˇ nehˬ˗eu meh. Teu miˇ neh nawˬ˗euˬ laꞈ kʼoeˇ yaw tsaˬ yaw dawˇ jeˬ pyeuꞈ˗eu kʼahˬ˗ahˇ dehˬ kaˬ˗eu jeˬ heu˗ahˇ aˬ myah luꞈ dm taˬ luꞈ˗uˇ.—Dawˬ. 4:23. w22.08 29-30 ¶13-14

Jaˇliꞈ naˇ saˇ jaˇ ziꞈ˗eu tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ nui gahˇ ahˇ˗eu sheuˬ hehˇ˗eu jeˬ biꞈ luꞈ˗eu gʼawˬ mya heˇ kʼoꞈ byah laˇ˗euˬ meh. Jaˇliꞈ teu myah myah˗ehˇ aˬ joˆ˗ehˇ jaˆ laꞈ nya˗euˬ nga? Yeˬhawˇbaˬ Jaˇliꞈ˗ahˇ boꞈ poˆ doˆ taˬ˗eu gʼaˇ duˬ lehˬ hmˬ taˬ˗euˬ meh. Jaˇliꞈ boꞈ poˆ doˆ˗eu deuˬ naˇ, maˬ byah kuꞈ˗eu deuˬ pyeuꞈ kʼawꞈ, aˬ yawꞈ maꞈ boꞈ ngeh yaw muiˬ paˬ˗ehˇ haw haw˗ehˇ boꞈ˗euˬ meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, Heˬbyehˇ Jaˇliꞈ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ zaˬ siˬ nui gahˇ ahˇ˗eu tiˬ gʼaˬ “Gaˇ hu˗euˬ sahˬ boꞈ deuˬ laꞈ kʼoeˇ neh Jaˇliꞈ loꞈ˗ehˇ boꞈ tsaˬ boꞈ maˇ taˬ˗euˬ tiˬ jeˬ˗iˬ sahˬ boꞈ maˬ jaˆ˗eu lehˇ jah nya meh” lehˇ boꞈ taˬ˗euˬ meh. Teu miˇ neh nymˬ˗mˇ iˬ nah aˬ dui ya gui luꞈ˗eu Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ dawˬ heu naˇ, Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ nui noeˬ pyeuꞈ˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ aˬ dui jah ziꞈ nya meh. “Muiˬ˗eu guiˬ lahˬ hawˇ˗eu byah˗eu laꞈ sawˬ dawˬ tawˆ luꞈ” Yeˬhawˇbaˬ jawˇ gaˇ neh oe˗euˬ jeˬ pyeuꞈ meh. (Koˆ. 1:17) Jaˇliꞈ heu naˇ Yeˬhawˇbaˬ neh aˬ dui˗ahˇ biꞈ˗euˬ laꞈ sawˬ kʼaˇ muiˬ˗eu hmˬ pyeuꞈ meh. Laꞈ sawˬ˗ahˇ haw ngeh, laꞈ sawˬ biꞈ˗euˬ heu gʼaˬ naˇ aˬ dui˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ aˇ naˆ ni siˬ nya˗awˇ, aˬ dui loˬ˗eu jeˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ aˇ naˆ ni siˬ nya˗eu lehˇ siˬ laˇ˗eu meh. Laꞈ sawˬ pyeuꞈ˗eu Jaˇliꞈ heu jiˇ teu gaˇ duˇ meh. Aˬ dui laꞈ sawˬ heu˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ pyehˆ tseˇ haw ngeh, Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ kawˆ gʼawˬ mya ni siˬ nya laˇ˗eu meh. Miˬyehˇ aˬ dui˗euˬ gaˇ kawˆ hawˇ˗eu aˬ dui loˬ˗eu jeˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ siˬ nya ngaˇ lehˇ siˬ laˇ˗eu meh. w23.02 2-3 ¶3-4

Yeˬsuˇ uˆ lahˇ˗eu tiˬ heˇ kʼoꞈ aˇ yamˬ laꞈ kʼoeˇ, gʼoꞈ dehꞈ laˇ˗eu jeˬ aˇ dahˬ beh ngeh nah˗ahˇ aˇ naˆ ni laˬ kʼaˬ cehˇ laˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu nga? Aˬ dui yawˬ gʼaˬ na luꞈ shiˇ dzeuˇ˗euˬ yawˬ ha gaˬ˗eu deuˬ˗ahˇ mawˇ mawꞈ dui dui laˇ taˬ˗euˬ ma. Yeˬhawˇbaˬ jiˇ mawˇ mawꞈ dui dui laˇ taˬ˗euˬ meh. (Baˆ. 14:15) Yawˬ ha gaˬ˗eu deuˬ gʼoꞈ dehꞈ laˇ gaˇ ya mawˇ ngeh, yawˬ gʼaˬ na luꞈ laˬ kʼaˬ aˇ naˆ ni cehˇ paˬ nga lehˇ shaˇ noeˬ haw sheˇ. Dehꞈ˗eu jeˬ pyeuꞈ˗eu sahˬ boꞈ laꞈ kʼoeˇ tsawˇ myahˇ boꞈ ahˇ taˬ˗euˬ “tsawˇ muiˬ” deuˬ naˇ, “gʼoꞈ dehꞈ laˇ˗awˇ dehꞈ˗eu jeˬ za”˗eu meh. (Kʼehˇ. 24:15; Yoˇ. 5:29) Aˬ dui gaˬ˗eu deuˬ gʼawˬ mya gʼaˬ Aˬmaˬgeˬdoˬ guiˇ jiˇ˗awˇ neh tiˬ kʼehˬ naˇ gʼoꞈ dehꞈ laˇ˗eu deuˬ˗euˬ laꞈ kʼoeˇ keuˬ˗eu kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. Kʼoeˇ uˬ taꞈ, dehꞈ luꞈ ngeh Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ maˬ ya siˬ nya˗euˬ Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ˗ahˇ maˬ ya mˇ˗euˬ “tsawˇ doeˇ” deuˬ jiˇ “gʼoꞈ dehꞈ laˇ˗awˇ, yaˇ kʼaˬ daˇ gaˇ ya daˬ”˗eu meh. Gʼoꞈ dehꞈ laˇ˗eu deuˬ yawˬ gʼaˬ na luꞈ mehˬ nehˬ tsoˆ nehˬ laꞈ˗eu jeˬ˗ahˇ loˬ˗eu meh. (Yaˇ. 26:9; 61:11) Teu miˇ neh Yeˬhawˇbaˬ miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ tiˬ jawˇ˗iˬ maˬ jaˆ haw˗euˬ huiˬ dui dui˗eu mehˬ˗eu tsoˆ˗eu jeˬ bi jaˆ˗euˬ meh.—Yaˇ. 11:10. w22.09 20-21 ¶1-2

Yeˬhawˇbaˬ tsawˇ haˬ uˆ lahˇ˗eu aˇ maꞈ dawˬ tawˆ luꞈ˗ahˇ, aˬ yawꞈ naˇ dawˬ tawˆ luꞈ kʼoeˇ taˆ huiˬ˗eu Miˬyehˇ pyeuꞈ˗eu gaˇ kawˆ bi mawˇ˗euˬ meh. Yeˬhawˇbaˬ Iˇsaˬleˬlaˆ deuˬ˗ahˇ saˇ jaˇ dzaˬ taˬ˗euˬ miˇ kʼahˬ˗ahˇ yuˇ geuꞈ nya ni caw ba nehˬ˗euˬ meh. (Shuˆ. 11:4-6, 20; 12:1, 7, 24) Yeˬhawˇbaˬ dawˬ tawˆ kʼoeˇ taˆ huiˬ˗eu Miˬyehˇ pyeuꞈ˗eu lehˇ gʼawˬ mya poˆ bi siˬ bi mawˇ˗euˬ meh. Baˬbuˇloˬ˗euˬ sahˬ paˬ Neˬbuˬkaˬneˬzaˬ Yeˬhawˇbaˬ Miˬyehˇ˗ahˇ ciˬ huiˬ ciˬ mahˇ jeˬ maˬ ciˬ huiˬ ni, yawˬ ha˗euˬ baoˬ hawˇ˗eu yaw shehꞈ kʼahˬ sehˇ gaˇ kawˆ kʼahˬ sehˇ jehˆ˗eu meh. Teu miˇ neh Yeˬhawˇbaˬ Miˬyehˇ aˬ yawꞈ˗ahˇ uˬ˗iˇ ni kʼehˬ nehˬ˗euˬ meh. Neˬbuˬkaˬneˬzaˬ muiˬ kʼoꞈ laˇ ngeh tiˬ jawˇ “dawˬ tawˆ kʼoeˇ taˆ huiˬ˗eu Miˬyehˇ˗ahˇ ngaˇ ja ceuˬ”˗eu ma lehˇ ehˇ˗eu meh. Aˬ yawꞈ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ “dzoeˬ dzaˬ zaˇ ziˇ gmˬ” meh lehˇ ehˇ˗awˇ, “miˇ tsaˬ zaˬ deuˬ, yawꞈ˗euˬ laꞈ kʼawˆ uˬ moˆ tehꞈ meh. Yawꞈ nui kʼahˇ maˬ tsahˇ pyawˇ nya˗a” lehˇ ha geuꞈ˗eu meh. (Daˬ. 4:30, 33-35) “Sahˬpaˬ Miˬyehˇ˗ahˇ tsaˬ geuꞈ˗awˇ, Miˬyehˇ shaˇ kuˇ leˇ˗euˬ tsawˇ jeuˬ, Sahˬpaˬ Miˬyehˇ neh tseˇ doˆ˗awˇ, yawꞈ˗euˬ zaˬ bi geuꞈ˗euˬ tsawˇ jeuˬ, aˇ naˆ ni guiˬ lahˬ huiˬ˗eu nga.” (Ceuˬ. 33:12) Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ saˇ jaˇ ziꞈ daˆ leꞈ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu zawˇ˗ehˇ muiˬ˗eu gaˇ kawˆ pyeuꞈ meh. w22.10 15-16 ¶13-15

Byah laˇ taˬ˗euˬ maˬ keuˆ laˇ miˇ ehˇ taˬ dawˬ heu deuˬ naˇ, mehˬ hu paw nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ Miˬyehˇ neh dzaˬ taˬ˗euˬ saˇ jaˇ dawˬ deuˬ jiˇ maˇ diˇ pyeuꞈ laˇ ngaˇ lehˇ bi jah ziꞈ laꞈ˗eu meh. Aˬ dui jiˇ Ja ceuˬ sahˬ boꞈ boꞈ˗euˬ tiˬ gʼaˬ neh “Sahˬpaˬ Miˬyehˇ˗oˇ, nawˇ ka kʼoꞈ le gaˇ maˬ dawˬ coeˇ laˇ miˇ˗a. Nawˬ˗euˬ dawˬ˗ahˇ ngaˇ jah˗eu ma” lehˇ ehˇ˗euˬ loꞈ˗ehˇ noeˬ˗eu ma. (Ceuˬ. 119:81) Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ “noeˬ tmˬ” jeˬ biꞈ ma lehˇ saˇ jaˇ dzaˬ taˬ˗euˬ meh. (Miˇ. 29:11) Aˬ dui˗euˬ mehˬ hu paw˗euˬ gaˇ kawˆ nehˬ˗ehˇ taꞈ˗eu noeˬ tmˬ˗eu jeˬ heu naˇ, tsawˇ haˬ zaˬ neh leh jeh˗euˬ jeˬ˗ahˇ maˬ taꞈ ni Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ saˇ jaˇ dawˬ deuˬ˗ahˇ jaˆ˗eu meh. Teu miˇ neh Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ maˬ keuˆ laˇ miˇ ehˇ taˬ dawˬ deuˬ˗ahˇ yaw kʼaˆ kʼaˆ˗ehˇ pyehˆ tseˇ˗eu heu neh Jaˇliꞈ˗ahˇ jah ziꞈ laˇ ni leh jeh daˆ leꞈ kaˇ˗euˇ. Aˬ dui˗ahˇ Jaˇliꞈ˗ahˇ jah laˇ ni caw ba nehˬ˗eu dzaˇ˗i tiˬ jeˬ naˇ, tsawˇ haˬ deuˬ Jaˇliꞈ˗euˬ nui noeˬ nui duˇ˗ahˇ mˇ caw ngeh tiˬ jawˇ dehꞈ ziˇ muiˬ daˆ laˇ gaˇ ya mawˇ˗eu heu meh. (Ceuˬ. 119:66, 138) Yaw jeˬ ma jeˬ, gʼawˬ˗eu lehˇ gʼeh˗eu nymˇ dahˬ deuˬ Jaˇliꞈ˗euˬ nui noeˬ nui duˇ˗ahˇ mˇ caw ngeh tiˬ jawˇ nymˇ dahˬ muiˬ daˆ laˇ˗awˇ laˬ kʼaˬ cehˇ gaˇ ya mawˇ˗euˬ meh. Kʼoeˇ naˇ zaˬ deuˬ kʼawꞈ nui gaˬ tiˬ byah ni jaˆ˗eu nymˇ jiˇ laꞈ kʼoeˇ lmˇ boˬ ni ya huiˬ laˇ˗eu meh.—Peˇ. 5:22-29. w23.01 5 ¶12-13

Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ saˇ jaˇ dawˬ deuˬ byah laˇ gaˇ neh nawˬ˗euˬ dehꞈ ziˇ laꞈ kʼoeˇ aˬ jeˬ gaˇ dahˇ tsoeˬ˗eu nga lehˇ shaˇ noeˬ haw. Yaw jeˬ ma jeˬ, Miˬyehˇ aˬ dui dehꞈ ziˇ laꞈ kʼoeˇ loˬ˗eu jeˬ˗ahˇ caw ba nehˬ meh lehˇ Yeˬsuˇ saˇ jaˇ dzaˬ taˬ˗euˬ meh. (Tehˬ. 6:32, 33) Kʼoeˇ naˇ Yeˬsuˇ nawˇ muiˬ˗eu shawˇ˗eu yaw sahˇ˗ahˇ shaˇ naˇ Yeˬhawˇbaˬ biꞈ nehˬ meh lehˇ jiˇ kamˬ taˬ˗euˬ meh. (Luˇ. 11:13) Yeˬhawˇbaˬ saˇ jaˇ dzaˬ taˬ˗euˬ loꞈ˗ehˇ jaˆ meh. Nawˬ˗euˬ dehꞈ ziˇ laꞈ kʼoeˇ saˇ jaˇ dawˬ heu deuˬ tehꞈ˗ehˇ maˬ ngeuˇ˗eu nui deuˬ jiˇ byah laˇ˗euˬ jaˆ tehꞈ˗a. Yaw jeˬ ma jeˬ, nawˬ˗ahˇ iˬ baˇ pyehˬ nehˬ ma, nawˬ˗ahˇ gʼaˬ biꞈ nehˬ ma, yamˬ law tsaˬ˗eu nui jah paw˗euˬ dzaˇ biꞈ nehˬ ma lehˇ saˇ jaˇ dzaˬ taˬ˗euˬ meh. (Tehˬ. 6:14; 24:45; 2 Gawˇ. 1:3) Yeˬhawˇbaˬ neh nawˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ mˇ nehˬ laꞈ˗euˬ jeˬ˗ahˇ shaˇ noeˬ shaˇ sawˇ naˇ mehˬ hu paw Miˬyehˇ mˇ nehˬ˗eu lehˇ gʼeh˗eu jeˬ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗eu nawˬ˗euˬ noeˬ tmˬ˗eu jeˬ ziꞈ dah ni gʼeh laˇ˗eu meh. Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ neh dzaˬ taˬ˗euˬ saˇ jaˇ dawˬ˗ahˇ mˇ byah meh lehˇ jah ziꞈ nya meh. Ja ceuˬ sahˬ boꞈ boꞈ˗euˬ tiˬ gʼaˬ ehˇ˗eu loꞈ˗ehˇ ‘Dzaˬ taˬ˗euˬ dawˬ ma saˇ jaˇ˗ahˇ aˬ myah luꞈ ziꞈ˗eu Miˬyehˇ pyeuꞈ˗eu Sahˬpaˬ Miˬyehˇ˗ahˇ gʼoe˗eu gʼaˬ laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu meh.’—Ceuˬ. 146:5, 6. w22.10 28 ¶15; 28 ¶17

Muiˬ˗eu shawˇ˗eu uˬ duˬ tahˬ˗eu jeˬ˗ahˇ laˆ muiˬ kʼoꞈ˗eu maˬ keuˆ laˇ miˇ ehˇ taˬ dawˬ heu nymˬ˗mˇ iˬ nah aˬ dui nehˬ˗ehˇ jiˇ taꞈ ngaˇ laˬ? Taꞈ meh. Aˬ joˆ˗ehˇ taꞈ˗eu nga? 1919 kʼoꞈ˗ahˇ neh naˇ tsawˇ haˬ yaw myaˬ lam gʼaˬ, miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ˗euˬ zahˇ kʼawꞈ dawˬ tawˆ luꞈ˗ahˇ ehˇ mawꞈ˗eu Baˬbuˇloˬ meuˬ meuˬ ma˗ahˇ neh doˆ laˇ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ Miˬyehˇ neh saˇ jaˇ dzaˬ taˬ˗euˬ miˇ kʼahˬ naˆ maˬ tseˇ muiˬ˗eu yaw jeˬ ma jeˬ˗euˬ Baˬlaˬdiˇsuˆ˗ahˇ sheuˬ ahˇ gʼeh˗euˬ meh. (Yaˇ. 51:3; 66:8) 1919 kʼoꞈ˗ahˇ neh naˇ tseˇ doˆ taˬ˗euˬ deuˬ yaw jeˬ ma jeˬ˗euˬ Baˬlaˬdiˇsuˆ laꞈ kʼoeˇ ya jawˇ˗eu miˇ neh laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu meh. Aˇ nah naˇ miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ mˬ maˬ maˬ byaˆ zaˇ ziˇ dehꞈ gʼeh˗eu noeˬ tmˬ˗eu jeˬ jaˆ˗eu ‘yawˇ nui deuˬ’ jiˇ yaw jeˬ ma jeˬ˗euˬ Baˬlaˬdiˇsuˆ laꞈ kʼoeˇ jawˇ laˇ˗awˇ, Yeˬhawˇbaˬ neh biꞈ˗euˬ muiˬ dui dui˗eu guiˬ lahˬ gʼawˬ mya ni za˗euˬ meh. (Yoˇ. 10:16; Yaˇ. 25:6; 65:13) Yaw jeˬ ma jeˬ˗euˬ Baˬlaˬdiˇsuˆ miˇ tsaˬ tahˬ kʼawˇ doe ni jaˆ˗eu meh. Teu miˇ neh aˬ dui aˬ geu gaˇ jawˇ˗eu maˬ kaˬ maˇ maˇ ni gʼeh˗eu uˬ duˬ tahˬ˗eu jeˬ˗ahˇ kʼaˇ gʼeh nya gaˇ neh gʼaˬ kʼaˇ biꞈ˗eu kʼoeˇ keuˆ ni, yaw jeˬ ma jeˬ˗euˬ Baˬlaˬdiˇsuˆ laꞈ kʼoeˇ jawˇ luꞈ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. w22.11 11-12 ¶12-15

Nawˬ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ “mˬ maˬ maˬ byaˆ zaˇ ziˇ Miˬyehˇ pyeuꞈ” lehˇ ehˇ˗eu heu˗ahˇ gʼoˆ shaw˗eu shaˬ miˇ˗a laˬ? (Yaˇ. 40:28) Tsawˇ haˬ gʼawˬ mya ni gʼoˆ shaw yaw shaˬ nya lehˇ noeˬ˗eu meh. Eˇliˇhuˆ Miˬyehˇ˗ahˇ ngehˬ keuˆ ngeh, “aˬ yawꞈ˗euˬ aˇ kʼoꞈ aˇ la aˬ dui maˬ toꞈ nya˗a” lehˇ ehˇ˗eu meh. (Baˆ. 36:26) Ehˇ kʼawꞈ aˬ dui tiˬ jeˬ na˗ahˇ maˬ gʼoˆ shaw nya nga lehˇ˗aˬ, teu naˇ maˇ diˇ maˬ jaˆ˗eu lehˇ ehˇ mawꞈ˗eu maˬ ngeuˇ˗a. Yaw jeˬ ma jeˬ, aˬ dui yaw shehꞈ gaˇ aˬ joˆ˗ehˇ mˇ˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ tiˬ byah tiˬ loꞈ maˬ gʼoˆ shaw nya nga lehˇ˗aˬ, yaw shehꞈ maˬ jaˆ˗eu lehˇ ehˇ mawꞈ˗eu maˬ ngeuˇ˗a. Teu gaˇ duˇ ni tsawˇ haˬ deuˬ Yeˬhawˇbaˬ Miˬyehˇ aˬ myah luꞈ dehꞈ laꞈ˗awˇ aˬ myah luꞈ dehꞈ gʼeh˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ tiˬ byah tiˬ loꞈ maˬ gʼoˆ shaw nya nga lehˇ˗aˬ, Miˬyehˇ aˬ myah luꞈ maˬ dehꞈ gʼeh˗a lehˇ ehˇ mawꞈ˗eu maˬ ngeuˇ˗a. Beh˗euˬ yaw sahˇ aˬ myah luꞈ dehꞈ˗eu gaˇ kawˆ heu naˇ, aˬ dui gʼoˆ shaw maˬ gʼoˆ shaw˗eu nehˬ˗ehˇ maˬ taꞈ˗a. (Maˆ. 11:33-36) Miˬyehˇ naˇ, nahˇ ma ba la aˬ guiˇ boeˬ boeˬ luˆ luˆ maˬ jaˆ laˇ mi naˆ˗ehˇ dehꞈ luꞈ jawˇ luꞈ˗eu meh. Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ ‘mˬ maˬ sheu taw taˬ’ mi naˆ˗ehˇ dehꞈ luꞈ jawˇ luꞈ˗eu meh lehˇ jah ziꞈ˗eu ma.—Miˇ. 51:15. w22.12 2-3 ¶3-4

Tiˬ poˆ na aˬ dui aˬ cawˬ˗euˬ dah zaˇ guiˬ lahˬ ya shaˇ nehˬ˗eu lehˇ baw˗eu meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, Jaˇliꞈ mehˬ caw le˗euˬ mehˇ nmˇ gʼaˬ˗ahˇ guiˬ lahˬ bi shaˇ nya˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ aˬ yawꞈ dzaw zaˬ˗euˬ gaˇ kawˆ yaw kʼaˆ˗ehˇ maˬ siˬ nya˗eu miˇ neh, jiˇ ngeh tehꞈ˗ehˇ shaˇ nehˬ mawꞈ˗eu kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. Toˆ˗ehˇ jahˇ naˇ, dzaw zaˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ aˬ geu jeˬ shaˇ nehˬ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu nga lehˇ siˬ nya laˇ˗eu meh. Mehˇ nmˇ zaˬ yo aˬ li tiˬ gʼaˬ na tsaꞈ gaˬ˗iˇ˗eu gʼaˇ duˬ bawˬ dzaˬ ngeh maˬ ehˇ, aˇ muˇ˗euˬ mehˬ bawˬ jahˇ ngeh maˬ ehˇ, guiˬ lahˬ ya shaˇ nehˬ˗eu kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. Teu ngeh aˬ jeˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ shaˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu lehˇ siˬ nya paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu meh. Guiˬ lahˬ shaˇ˗eu heu naˇ, dawˬ mehˬ mehˬ˗eu aˇ yamˬ maˬ ngeuˇ˗a. Tiˬ jeˬ paˬ tsaꞈ gaˬ˗eu aˇ yamˬ maˬ ngeuˇ˗a. Aˬ myah myah naˇ aˇ muˇ˗euˬ mehˬ bawˬ mˇ ngeh, dawˬ caˇ caˇ˗awˇ guiˬ lahˬ shaˇ˗eu aˇ yamˬ 5 peu jaˆ˗eu tehꞈ meh. Teu miˇ neh guiˬ lahˬ shaˇ˗eu doˇ˗eu mehˇ nmˇ deuˬ mehˬ bawˬ dahˬ beh˗eu guiˬ lahˬ shaˇ ngeh, “dawˬ gʼawˬ mya ni” ngehˬ ngehˬ˗ehˇ guiˬ lahˬ gʼawˬ mahˇ ni shaˇ paˬ˗ehˇ maˬ gʼeh˗a.—Tehˬ. 6:7. w22.07 24-25 ¶17-18

Yeˬsuˇ aˇ saˬ saˬ˗eu aˇ nah aˇ yamˬ˗ahˇ yaw jaw naˇ gawˇ “yawˬ gaˇ na luꞈ” jaˆ laˇ meh lehˇ maˬ keuˆ laˇ miˇ ehˇ taˬ˗euˬ meh. (Luˇ. 21:11) Gaˇ kawˆ teu˗ahˇ siˬ nya taˬ˗eu teu naˇ, aˬ dui˗ahˇ nui saˇ oꞈ˗eu jeˬ aˬ joˆ˗ehˇ biꞈ˗eu nga? Aˬ dui yaw jaw naˇ gawˇ heu naˇ, Yeˬsuˇ neh ehˇ taˬ˗euˬ loꞈ˗ehˇ pyeuꞈ laˇ˗euˬ ngaˇ lehˇ siˬ nya˗eu miˇ neh aˬ dui maˬ zahˬ leˇ. Teu miˇ neh aˬ dui Yeˬsuˇ neh “taˬ tsawˬ guˆ˗iˇ” lehˇ nui noeˬ nui duˇ biꞈ taˬ˗euˬ dawˬ˗ahˇ mˇ caw˗eu leh jeh˗eu ma. Yaw jaw naˇ gawˇ baˬ da neh aˬ dui aˬ myah myah mˇ luꞈ˗eu tiˬ jeˬ na maˬ paˇ mˇ nya˗euˬ meh. Ehˇ kʼawꞈ yawˬ haˇ yawˬ ha Jaˇliꞈ pyehˆ tseˇ˗eu, mehˬ bawˬ˗ahˇ iˇ˗eu heu deuˬ˗ahˇ maˬ ya bi deuˬ laˇ˗a. Aˇ maꞈ aˇ muˇ˗euˬ sahˬ boꞈ hawˇ˗eu biˬdiˬloˬ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ maˇ diˇ ya tahˬ puˬ˗euˬ gaˇ kawˆ teu naˇ mehˇ nmˇ deuˬ jiˇ nawˇ loꞈ˗ehˇ gʼeh˗eu shaˬ zahˬ˗ahˇ ya tahˬ puˬ kʼawꞈ saˇ jaˇ ziꞈ daˆ leꞈ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ bi siˬ laꞈ˗eu meh. w22.12 17 ¶4; 17-18 ¶6

Yaˬkoˆ aˬ yawꞈ˗euˬ aˬ li Yoˇsehˆ˗ahˇ gaˬ dui dui˗eu meh. (Beh. 37:3, 4) Teu miˇ neh aˇ doˆ deuˬ Yoˇsehˆ˗ahˇ bye dui dui˗eu meh. Yehꞈ laˇ ngeh aˬ yawꞈ maꞈ Yoˇsehˆ˗ahˇ, jeˬ gaꞈ jeˬ ka mˇ˗eu cah˗eu Miˇdiˬyaˬ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ ahˬ nehˬ˗euˬ meh. Jeˬ gaꞈ jeˬ ka mˇ˗eu teu deuˬ, Yoˇsehˆ˗ahˇ kaˬ dui dui˗eu Iˇjiˇtuˆ miˇ kʼahˬ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗euˬ meh. Iˇjiˇtuˆ miˇ kʼahˬ˗ahˇ iˇ keuˆ ngeh, aˬ yawꞈ maꞈ Yoˇsehˆ˗ahˇ sahˬ paˬ Paˬlawˇ˗euˬ nymˇ˗ahˇ loꞈ˗eu guiˇ maꞈ˗ahˇ uˆ lahˇ˗eu Pawˇtiˇpaˬ˗ahˇ paˇ ahˬ nehˬ˗euˬ meh. Tiˬ kʼehˇ laˇ kʼehˬ laꞈ kʼoeˇ tehꞈ˗ehˇ Yoˇsehˆ˗euˬ dehꞈ ziˇ paˇ˗iˇ shaw˗euˬ meh. Aˬ da gaˬ dui dui˗eu zaˬ tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ gaˇ neh, Iˇjiˇtuˆ miˇ kʼahˬ˗ahˇ zaˬ kʼaˆ tiˬ gʼaˬ ya geuꞈ˗iˇ˗euˬ meh. (Beh. 39:1) Tiˬ poˆ na˗aˬ, aˬ dui˗euˬ kʼoeˇ taˆ jiˇ “aˬ cawˬ” deuˬ ya puˬ˗eu shaˬ zahˬ deuˬ keuˆ le nya˗eu meh. (1 Gawˇ. 10:13) Kʼoeˇ naˇ aˬ dui tiˬ poˆ na˗aˬ, Yeˬsuˇ˗euˬ zaˬ lahˇ pyeuꞈ˗eu miˇ neh shaˬ zahˬ ya puˬ˗eu kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, nui jah baˬ da neh cehꞈ lehꞈ ka laˇ gaˇ, laˆ tsoeˬ laˇ gaˇ, kʼehˬ laˇ kʼaˆ laˇ gaˇ, ya daˬ˗eu kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. (2 Tiˆ. 3:12) Nawˇ aˬ jeˬ˗euˬ shaˬ zahˬ˗ahˇ ya puˬ kʼawꞈ Yeˬhawˇbaˬ nawˬ˗ahˇ mˇ pyeuꞈ nya ni, guiˬ lahˬ baw ni caw ba nehˬ nya meh. w23.01 14-15 ¶3-4

Tiˬ poˆ na˗aˬ, aˬ dui˗ahˇ nui ma laˆ pehˇ laˇ˗eu mehˇ nmˇ teu gʼaˬ˗ahˇ do lehˇ maˬ ngehˬ cawˬ naˇ maˬ geuꞈ nya nga lehˇ noeˬ laˇ˗eu kʼawꞈ baw meh. Teu ngeh aˬ dui yawˬ ha˗ahˇ heu loꞈ˗ehˇ ya naˇ haˬ˗eu meh. ‘Ngaˇ gaˇ kawˆ dawˬ tawˆ luꞈ˗ahˇ siˬ nya miˇ˗a laˬ?’ (Dawˬ. 18:13) ‘Aˬ yawꞈ maˬ yehˆ maˇ yehˆ˗ehˇ ngehˬ lehˬ mˇ lehˬ˗euˬ kʼawꞈ maˬ pyeuꞈ nya nga laˬ?’ (Tsoˆ. 7:20) ‘Ngaˇ tawˇ neh tiˬ jawˇ˗iˬ maˬ mˇ lehˬ haw˗aˬ laˬ?’ (Tsoˆ. 7:21, 22) ‘Aˬ yawꞈ nehˬ˗ehˇ ja iˇ naˇ gaˇ kawˆ paˇ huiˬ dzehˬ laˇ nya nga laˬ?’ Naˇ haˬ˗eu jeˬ heu deuˬ˗ahˇ aˇ yamˬ yuˇ˗awˇ shaˇ noeˬ shaˇ sawˇ naˇ, yaw lehˬ˗ahˇ haw dzeuˇ nehˬ nya ni nui gaˬ laˆ noeˬ nehˬ laꞈ˗eu lehˇ siˬ laˇ˗eu meh. Kʼoeˇ naˇ aˬ yawꞈ gʼaˬ yawꞈ˗ehˇ jiˇ mehˇ nmˇ deuˬ yaw lehˬ jaˆ kʼawꞈ, yawˬ ha˗euˬ gʼaˇ duˬ tehꞈ˗ehˇ maˬ shaˇ noeˬ˗eu nui gaˬ mˇ mawˇ˗eu heu neh Yeˬsuˇ˗euˬ mehˬ nah caw teh˗eu maˇ diˇ deuˬ pyeuꞈ˗eu lehˇ mˇ mawˇ luꞈ˗eu meh. Aˬ dui neh mˇ mawˇ˗euˬ nui gaˬ heu naˇ, aˬ cawˬ deuˬ˗ahˇ kʼawꞈ zahˇ maˇ˗ahˇ tseˇ paˆ nya ni caw ba nehˬ˗awˇ, Yeˬhawˇbaˬ Miˬyehˇ˗ahˇ aˬ dui nehˬ˗ehˇ uˬ duˬ tahˬ laˇ˗eu meh. Teu miˇ neh Ka li zaˬ maˇ diˇ deuˬ˗ahˇ bi siˬ laˇ˗eu nui gaˬ˗ahˇ mˇ mawˇ daˆ leꞈ˗eu gʼaˇ duˬ noeˬ tsehˆ taˬ luꞈ˗uˇ. w23.03 31 ¶18-19

Jaˇliꞈ˗ahˇ bi boꞈ˗euˬ gʼaˬ˗euˬ seuˆ dzeuꞈ aˇ gʼehˇ naˇ, nui gaˬ pyeuꞈ meh lehˇ Jaˇliꞈ˗ahˇ pah mehˬ nehˬ taˬ˗eu meh. Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ gaˬ˗eu miˇ neh, aˬ dui˗ahˇ uˬ duˬ maˬ bi kawꞈ mawꞈ˗eu miˇ neh, maˬ loˬ˗eu gaˇ kawˆ ciˇ liˇ cawˇ lawˇ maˬ bi boꞈ ahˇ taˬ˗aˬ. (Yoˇ. 21:25) Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ yaw zeu taˬ nehˬ laꞈ˗awˇ ngehˬ cawˬ˗eu heu neh, nui gaˬ paˇ mˇ mawˇ˗eu meh. Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗euˬ dehꞈ ziˇ yawˬ paw na luꞈ˗ahˇ nyehꞈ tehˬ˗eu gʼaˇ duˬ Jaˇliꞈ˗ahˇ maˬ gui jiˇ coeˇ ni myaˬ˗eu zahˇ sahˇ kʼoꞈ deuˬ maˬ jahˇ doˆ taˬ˗aˬ. Aˬ yawꞈ aˬ dui yaw muiˬ˗ehˇ noeˬ tsehˆ tseˇ mˇ nya˗eu gʼaˇ duˬ, Jaˇliꞈ˗ahˇ maˇ diˇ pyeuꞈ yaꞈ˗euˬ gaˇ kawˆ deuˬ hawˇ˗eu nui ma cehˇ tahˬ tahˬ laˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu maˬ keuˆ laˇ miˇ ehˇ taˬ dawˬ deuˬ uˬ taꞈ, dehꞈ ziˇ laꞈ kʼoeˇ maˇ diˇ zmˬ˗iˇ nya˗eu nui noeˬ nui duˇ deuˬ biꞈ taꞈ˗euˬ meh. Heu naˇ aˬ dui˗ahˇ Miˬyehˇ˗ahˇ nui ma laꞈ kʼoeˇ neh gaˬ ni, ehˇ dawˬ naˇ haˬ ni, laˆ noeˬ nehˬ laꞈ˗eu meh. Jaˇliꞈ Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ nui ma ahˇ˗awˇ, kʼahˬ lahˇ dui dui meh lehˇ bi siˬ laꞈ˗eu meh. Aˬ joˆ˗ehˇ bi siˬ nehˬ laꞈ˗eu nga? Tsawˇ haˬ zaˬ˗euˬ nui noeˬ nui ma˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ gʼeh laˇ˗eu lehˇ bi siˬ laꞈ˗eu gaˇ kawˆ gʼawˬ mya ni Jaˇliꞈ˗ahˇ boꞈ ahˇ taˬ˗euˬ meh. Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ ahˇ˗eu tsawˇ haˬ heu deuˬ jiˇ, “aˬ dui loꞈ˗ehˇ gʼeh˗eu tsawˇ haˬ tiˬ gʼaˬ” pyeuꞈ˗eu miˇ neh, aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ gʼeh leˇ˗eu lehˇ gʼoˆ shaw nehˬ nya˗eu meh. (Koˆ. 5:17) Aˇ yeˇ huiˬ dzehˬ˗eu jeˬ naˇ, Yeˬhawˇbaˬ neh tsawˇ haˬ teu deuˬ˗ahˇ mˇ nehˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ haw ngeh, ‘Yeˬhawˇbaˬ˗aˬ, gʼawˬ shaˬ gaˬ˗eu jeˬ tiˬ byah ni ahˇ˗euʼ lehˇ maˇ jawˆ ni siˬ laˇ˗eu meh.—Koˆ. 5:11. w23.02 6-7 ¶13-15

Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ aˇ saˬ saˬ˗eu dmˬ pyeuꞈ˗eu Pah mehˬ˗eu sahˬ boꞈ laꞈ kʼoeˇ “sahˬ boꞈ heu taꞈ˗aˬ, Yeˬsuˇ Ka li neh pah mehˬ laꞈ˗euˬ gaˇ kawˆ deuˬ boꞈ taˬ˗euˬ sahˬ boꞈ pyeuꞈ˗eu meh. Gʼawˬ myahˇ maˬ gʼeh˗ehˇ aˬ joˆ˗ehˇ pyeuꞈ laˇ˗eu lehˇ gʼeh˗eu gaˇ kawˆ aˬ yawꞈ˗euˬ zaˬ kʼaˆ deuˬ˗ahˇ bi siˬ bi mawˇ˗eu gʼaˇ duˬ, Miˬyehˇ neh aˬ yawꞈ˗ahˇ heu loꞈ˗ehˇ pah mehˬ nehˬ˗euˬ jeˬ pyeuꞈ˗eu meh.” (Pah. 1:1) Teu miˇ neh aˬ dui nymˬ˗mˇ iˬ nah miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ pyeuꞈ laˇ˗eu gaˇ kawˆ deuˬ, Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ maˬ keuˆ laˇ miˇ ehˇ taˬ dawˬ deuˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ byah laˇ luꞈ˗eu lehˇ yaw kʼaˆ˗ehˇ nui ma ahˇ˗eu ma. Kʼoeˇ naˇ aˬ dui gaˇ kawˆ heu nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ, nui deuˬ nehˬ˗ehˇ jiˇ ja cawˬ mawꞈ˗eu ma. Aˬ dui Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ maˬ keuˆ laˇ miˇ ehˇ taˬ dawˬ˗ahˇ ja sawˇ ngeh, mehˬ hu paw aˬ jeˬ pyeuꞈ laˇ˗eu lehˇ shehˆ tsaˬ tsaˬ˗eu jeˬ˗ahˇ ya yahˇ˗eu meh. Aˬ jeˬ miˇ neh? Aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ naˇ, aˇ muˇ laꞈ kʼoeˇ mehˬ bawˬ gm˗eu jeˬ˗ahˇ maˬ laˆ cawˆ mawꞈ˗eu miˇ neh ma. Yaw jeˬ ma jeˬ, aˬ dui uˆ lahˇ˗eu aˬ yuiꞈ deuˬ maˬ tsaˬ maˬ dzoeˇ leˇ˗eu jeˬ˗ahˇ laˆ piˇ˗awˇ, guˆ kʼaˇ maˬ za ni nui saˇ oꞈ˗eu jeˬ bi pyeuꞈ laˇ ma lehˇ ngehˬ gaˇ ya gaˬ˗eu kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. Teu ngeh aˬ dui 1 Teˇsaˬloˇni 5:3 laꞈ kʼoeˇ˗euˬ dawˬ byah laˇ luꞈ˗eu lehˇ shehˆ tsaˬ tsaˬ ngeh to˗aˬ, aˇ maꞈ aˇ muˇ˗ahˇ neh doˆ saˬ saˬ laˇ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ ya haw˗eu meh. Aˬ dui aˇ maꞈ aˇ muˇ˗ahˇ neh laˇ˗euˬ jeˬ˗ahˇ dawˬ pehˬ taˬ˗awˇ ja sawˇ ngeh, aˇ muˇ laꞈ kʼoeˇ mehˬ bawˬ gm˗awˇ, “nui ma tiˬ siˬ tehꞈ˗ehˇ taˬ˗awˇ, nui noeˬ tiˬ gaˇ taꞈ” ni caw ba˗eu jeˬ pyeuꞈ meh.—1 Gawˇ. 1:10; 4:6. w23.02 16 ¶4-5

Nawˇ Yeˬsuˇ Ka li˗ahˇ aˬ jeˬ miˇ neh gaˬ˗eu nya? Yeˬsuˇ taˬ aw˗awˇ yaw tsaˬ yaw dawˇ paw jawˇ˗eu meh. Nawˇ yaw tsaˬ yaw dawˇ jeˬ˗ahˇ gaˬ naˇ, Yeˬsuˇ˗ahˇ jiˇ gaˬ˗eu meh. Yeˬsuˇ yaw tsaˬ yaw dawˇ paw kʼaˬ duˬ ni aˬ joˆ˗ehˇ jawˇ˗euˬ nga lehˇ shaˇ noeˬ haw sheˇ. (Yoˇ. 18:37) Yeˬsuˇ taˬ aw˗eu gaˇ kawˆ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ aˬ joˆ˗ehˇ paˇ mehˬ˗eu nga? Yeˬsuˇ aˬ joˆ˗ehˇ ya taˬ aw˗eu lehˇ dehꞈ mehˬ yaꞈ˗euˬ meh. Yeˬsuˇ mˬ taˆ Aˬda Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ maˬ ngeuˇ naˇ, yawˬ ha˗ahˇ tiˬ jawˇ˗iˬ maˬ ciˬ huiˬ˗a. (Kuˆ. 10:17, 18; Yoˇ. 5:19) Yeˬsuˇ neh taˬ aw˗euˬ jeˬ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ, nawˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ gʼeh laˇ˗eu nya? Teu naˇ aˬ yawꞈ˗ahˇ gaˬ ni, aˬ yawꞈ˗ahˇ dzaw geuꞈ ni laˆ noeˬ nehˬ laꞈ˗eu maˬ ngeuˇ nya loˇ? Ngeuˇ˗eu yaw duˬ baw meh. Yeˬsuˇ aˬ jeˬ miˇ neh taˬ aw˗eu nga? Teu naˇ, taˬ aw˗eu aˬ yawꞈ˗euˬ Aˬda˗ahˇ gaˬ˗awˇ dzaw geuꞈ mawꞈ˗eu miˇ neh meh. (Ceuˬ. 18:35; Heˬ. 1:3) Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ seuˆ dzeuꞈ aˇ gʼehˇ˗ahˇ tiˬ byah tiˬ loꞈ dzaw geuꞈ˗eu Yeˬsuˇ˗ahˇ aˬ dui gaˬ˗eu ma. w23.03 3-4 ¶6-7

Jaˇliꞈ˗ahˇ “tsawˇ muiˬ” hawˇ˗eu “tsawˇ doeˇ” lehˇ kuˇ˗eu, miˇ tsaˬ˗ahˇ mˬ maˬ maˬ byaˆ zaˇ ziˇ dehꞈ˗eu noeˬ tmˬ˗eu jeˬ jaˆ˗eu aˇ muˇ nyiˬ muˇ gʼoꞈ dehꞈ laˇ meh lehˇ ehˇ taˬ˗euˬ meh. “Tsawˇ muiˬ” lehˇ ehˇ˗eu heu naˇ, dehꞈ luꞈ ngeh Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ˗ahˇ saˇ jaˇ ziꞈ˗eu laꞈ kʼoeˇ mˇ˗euˬ deuˬ˗ahˇ ehˇ˗eu meh. “Tsawˇ doeˇ” lehˇ ehˇ˗eu heu naˇ, Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ˗ahˇ maˬ mˇ˗euˬ deuˬ˗ahˇ ehˇ mawꞈ˗eu meh. Aˇ muˇ heu nyiˬ muˇ luꞈ gʼoꞈ dehꞈ laˇ˗eu jeˬ maˇ˗iˬ, aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ tsawˇ myahˇ tawˇ neh, dehꞈ˗eu jeˬ biꞈ˗eu sahˬ boꞈ laꞈ kʼoeˇ boꞈ ahˇ taˬ ngaˬ˗a laˬ? “Tsawˇ muiˬ” deuˬ naˇ aˬ yawꞈ maꞈ dehꞈ luꞈ ngeh aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ tsawˇ myahˇ dehꞈ˗eu jeˬ biꞈ˗eu sahˬ boꞈ laꞈ kʼoeˇ boꞈ ahˇ taˬ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ maꞈ shiˇ ngeh aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ tsawˇ myahˇ dehꞈ˗eu jeˬ biꞈ˗eu sahˬ boꞈ laꞈ kʼoeˇ neh bi siˆ dzeh ngaˇ˗a laˬ? Maˬ, maˬ bi siˆ dzeh˗a. Aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ naˇ, aˬ yawꞈ maꞈ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ nui noeˬ laꞈ kʼoeˇ “dehꞈ luꞈ˗a” siˬ. Yeˬhawˇbaˬ naˇ “shiˇ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ˗euˬ Miˬyehˇ maˬ ngeuˇ˗a. Dehꞈ luꞈ˗eu tsawˇ haˬ deuˬ˗euˬ Miˬyehˇ meh. Aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ naˇ, aˬ yawꞈ mehˬ shi dawˬ tawˆ luꞈ yaw dehꞈ meh.” (Luˇ. 20:38) Dawˬ heu naˇ tsawˇ muiˬ deuˬ miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ gʼoꞈ dehꞈ laˇ ngeh, dahˬ beh ngeh aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ tsawˇ myahˇ siˆ byoˆ nya˗eu sahˬ boꞈ kahˬ neh boꞈ taˬ˗euˬ kʼawꞈ, dehꞈ˗eu jeˬ biꞈ˗eu sahˬ boꞈ laꞈ kʼoeˇ ahˇ luꞈ meh siˬ lehˇ ehˇ mawꞈ˗eu meh.—Luˇ. 14:14. w22.09 16-17 ¶9-10

Yeˬhawˇbaˬ tsawˇ haˬ dahˬ beh˗eu gʼaˬ pyeuꞈ˗eu Aˬdaˬ˗ahˇ beh taˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ laˬ kʼaˬ bi cehˇ mawꞈ˗eu meh. Yeˬhawˇbaˬ Aˬdaˬ˗ahˇ muiˬ dui dui˗eu yaˇ kmˇ˗ahˇ bi jawˇ˗awˇ, yaˇ kmˇ teu˗ahˇ bi haw saˆ˗euˬ uˬ taꞈ, yaˇ kmˇ teu mˇ huiˬ gʼeh˗eu gaˇ biꞈ nehˬ˗euˬ meh. (Beh. 2:8, 9) Shaˇ noeˬ haw sheˇ, Aˬdaˬ siˬ yoeˬ aˇ ji ji laˇ gaˇ, aˇ yehˆ poˬ laˇ gaˇ ya mawˇ ngeh aˇ naˆ ni laˬ kʼaˬ cehˇ paˬ nga lehˇ. Eˬdeˬ yaˇ kmˇ˗ahˇ ya haw saˆ˗eu heu naˇ, maˬ ehˇ jiˇ coeˇ ni muiˬ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. Kʼoeˇ uˬ taꞈ, jeˬ zaˬ deuˬ˗ahˇ tsawˇ myahˇ myahˇ nehˬ˗eu gaˇ jiˇ za taˬ˗euˬ meh. (Beh. 2:19, 20) Maˇ diˇ naˇ Yeˬhawˇbaˬ jeˬ zaˬ deuˬ˗ahˇ tsawˇ myahˇ myahˇ nehˬ nya˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ gaˇ teu Aˬdaˬ˗ahˇ biꞈ nehˬ˗euˬ meh. Aˬdaˬ jeˬ zaˬ deuˬ˗ahˇ tsawˇ myahˇ maˬ myahˇ nehˬ mi naˆ˗ehˇ, jeˬ zaˬ deuˬ aˬ joˇ joˆ˗ehˇ gʼeh˗eu nga, aˬ jeˬ jeˇ nehˬ˗ehˇ tsaˬ leˇ˗eu nga lehˇ shaˇ noeˬ˗euˬ yaw duˬ baw meh. Heu loꞈ˗ehˇ jahˇ˗eu heu naˇ, Aˬdaˬ˗ahˇ laˬ kʼaˬ bi cehˇ laˇ˗awˇ, mˬ taˆ Aˬda˗euˬ zaˬ siˬ nui gahˇ hawˇ˗eu beh taˬ˗euˬ laꞈ zaˇ deuˬ˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ ya siˬ nya laˇ˗euˬ yaw duˬ baw meh. w23.03 15-16 ¶3

Eˬgaˬlamˬ hawˇ˗eu Aˬmeˬliˇkaˬ naˇ mawˇ kawˇ˗euˬ aˬ kuiˇ pyeuꞈ˗eu miˇ neh, Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ ehˇ taˬ˗euˬ loꞈ˗ehˇ aˬ yawꞈ pehˬ naˇ miˇ tsaˬ˗ahˇ uˆ lahˇ˗eu baoˬ jaˆ˗eu aˇ saˬ saˬ˗eu pehˬ pyeuꞈ meh. (Daˬ. 2:31-33) Miˇ tsaˬ˗ahˇ uˆ lahˇ˗eu baoˬ jaˆ˗eu dzaˇ˗i tiˬ pehˬ lehˇ maˬ paˇ doˆ laˇ meh. Miˬyehˇ Miˇ kʼahˬ Aˬmaˬgeˬdoˬ guiˇ mˇ ngeh, nymˬ˗mˇ miˇ tsaˬ˗ahˇ uˆ lahˇ baoˬ jaˆ˗eu heu pehˬ hawˇ˗eu miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ jaˆ˗eu uˆ lahˇ˗eu aˇ maꞈ dawˬ tawˆ luꞈ˗ahˇ laˆ cawˆ jiˇ˗eu meh. (Pah. 16:13, 14, 16; 19:19, 20) Maˬ keuˆ laˇ miˇ ehˇ taˬ dawˬ heu aˬ dui˗ahˇ gaˇ dahˇ aˬ joˆ˗ehˇ tsoeˬ˗eu nga? Daˬyeˬlaˇ˗euˬ maˬ keuˆ laˇ miˇ ehˇ taˬ dawˬ˗ahˇ aˬ dui aˇ saˬ saˬ˗eu aˇ nah aˇ yamˬ˗ahˇ dehꞈ luꞈ˗eu lehˇ bi siˬ laꞈ˗eu nui jeˬ˗ahˇ jiˇ ngehˬ keuˆ taˬ˗euˬ meh. Dzeuˇ laꞈ˗euˬ 2,500 kʼoꞈ˗ahˇ neh Daˬyeˬlaˇ Baˬbuˇloˬ jiˇ naˇ Miˬyehˇ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ taꞈ˗eu, miˇ tsaˬ˗ahˇ uˆ lahˇ˗eu baoˬ jaˆ˗eu 4 pehˬ doˆ laˇ meh lehˇ ehˇ taˬ˗euˬ meh. Kʼoeˇ naˇ Daˬyeˬlaˇ Eˬgaˬlamˬ hawˇ˗eu Aˬmeˬliˇkaˬ miˇ tsaˬ˗ahˇ uˆ lahˇ˗eu baoˬ jaˆ˗eu deuˬ laꞈ kʼoeˇ neh aˇ saˬ saˬ˗eu pehˬ pyeuꞈ meh lehˇ jiˇ paˇ ehˇ taˬ˗euˬ meh. Gʼawˬ myahˇ maˬ gʼeh˗ehˇ Miˬyehˇ Miˇ kʼahˬ tsawˇ haˬ zaˬ˗euˬ uˆ lahˇ˗eu jeˬ dawˬ tawˆ luꞈ˗ahˇ laˆ cawˆ le jiˇ˗awˇ, miˇ tsaˬ tiˬ siˬ siˬ lah ni˗ahˇ uˆ lahˇ le meh. Heu naˇ gʼaˬ za dui dui laˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu noeˬ tmˬ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. w22.07 4-5 ¶9; 5 ¶11-12