Tseˇ nyiꞈ siˬ ba la

Iˬdiˬyoˇbyaˇ sahˬ paˬ ma˗euˬ pyuˇ shuiˇ myawˬ gahˬ deuˬ˗ahˇ jeˬ hmˬ bo saˆ˗eu yaw huiˬ yaw mahˇ tiˬ gʼaˬ iˇ cuꞈ shawˇ˗eu gʼaˇ duˬ maˇ diˇ dah laˇ˗euˬ ngaˇ laˬ? Shaˇ noeˬ haw sheˇ, Iˬdiˬyoˇbyaˇ tsawˇ haˬ yaw huiˬ yaw mahˇ heu gʼaˬ, ‘Yeˬluˇsaˬlehˬ meuˬ˗ahˇ uˬ duˬ tahˬ leˇ˗euˬ meh.’ (Kʼehˇ. 8:27) Teu miˇ neh aˬ yawꞈ naˇ, Yuˇdaˆ zahˇ˗ahˇ ahˇ laˇ˗euˬ tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ gaˇ duˇ˗eu meh. Aˬ yawꞈ Heˬbyehˇ˗euˬ Jaˇliꞈ˗ahˇ neh Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ ya dzaw˗euˬ yaw duˬ baw meh. Ehˇ kʼawꞈ aˬ yawꞈ teu naˆ maˬ tseˇ siˬ nya mawꞈ˗eu meh. Gaˇ pehˇ˗ahˇ Piˇliˇpuˆ nehˬ˗ehˇ ya mawˇ ngeh, aˬ yawꞈ bawˇlawˇpeh Iˇsaˬyaˇ˗euˬ sahˬ boꞈ gui luꞈ˗eu meh. (Kʼehˇ. 8:28) Aˬ yawꞈ Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ dzaw dahˬ beh˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ tehꞈ˗ehˇ maˬ ngeuˇ˗eu heu naˆ maˬ tseˇ siˬ nya mawꞈ˗eu meh. Aˬ yawꞈ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ uˬ duˬ tahˬ˗eu gʼaˇ duˬ, Iˬdiˬyoˇbyaˇ˗ahˇ neh gaˇ mahˇ kaˬ gaˇ jaˆ˗eu Yeˬluˇsaˬlehˬ meuˬ˗euˬ uˬ duˬ tahˬ nymˇ˗ahˇ iˇ˗euˬ meh. Iˬdiˬyoˇbyaˇ tsawˇ haˬ yaw huiˬ yaw mahˇ heu gʼaˬ, aˇ yeˇ huiˬ˗eu yaw tsaˬ yaw dawˬ tiˬ deuˬ na, Piˇliˇpuˆ˗ahˇ neh ya siˬ˗euˬ meh. Teu laꞈ kʼoeˇ Yeˬsuˇ Meˬsiˇya pyeuꞈ˗eu gaˇ kawˆ jiˇ ahˇ˗eu meh. (Kʼehˇ. 8:34, 35) Yeˬhawˇbaˬ hawˇ˗eu Zaˬmaˇ˗ahˇ yaw kʼaˆ˗ehˇ gaˬ laˇ˗euˬ miˇ neh, Yeˬsuˇ˗euˬ zaˬ lahˇ geuꞈ˗eu gʼaˇ duˬ iˇ cuꞈ shawˇ˗eu lehˇ noeˬ tsehˆ˗euˬ meh. Piˇliˇpuˆ Iˬdiˬyoˇbyaˇ tsawˇ haˬ yaw huiˬ yaw mahˇ heu gʼaˬ yaw muiˬ˗ehˇ dah laˇ taˬ˗euˬ gaˇ ya mawˇ ngeh iˇ cuꞈ shawˇ nehˬ˗euˬ meh. w23.03 8-9 ¶3-6

Maˬ ngeuˇ gaˇ ngehˬ naˇ, Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ nui kʼahˇ maˬ shiˇ˗a. (Dawˬ. 6:16, 17) Nymˬ˗mˇ iˬ nah tsawˇ haˬ deuˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ jaˬ myawꞈ myawꞈ˗eu heu naˇ, jeˬ˗iˬ maˬ ngeuˇ˗eu loꞈ˗ehˇ pyeuꞈ˗iˇ taˬ˗euˬ kʼawꞈ, aˬ dui naˇ gaˇ kawˆ teu nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ Yeˬhawˇbaˬ haw˗eu loꞈ˗ehˇ ya haw˗eu meh. (Ceuˬ. 15:1, 2) Aˬ dui diˇ daˬ˗ehˇ jaˬ myawꞈ myawꞈ˗eu jeˬ˗ahˇ maˬ ehˇ, aˬ cawˬ˗ahˇ bi gʼoˆ shaw bahˬ leˇ nya˗eu dawˬ ngehˬ˗eu jeˬ˗ahˇ maˬ ehˇ, ya yahˇ˗eu meh. Kʼoeˇ naˇ ja kʼoeˬ˗eu jeˬ˗ahˇ jiˇ ya yahˇ˗eu meh. (Dawˬ. 25:23; 2 Teˇ. 3:11) Dawˬ ngehˬ cawˬ luꞈ ngeh ja kʼoeˬ˗eu paw iˇ˗eu lehˇ gʼeh˗eu jeˬ nya lehˇ siˬ laˇ naˇ, yawˬ paw yawˬ ngehˬ pyawˇ gʼeh luꞈ˗uˇ. Aˬ dui maˬ muiˬ˗eu dawˬ yaw jawꞈ tehꞈ˗ehˇ ngehˬ luꞈ byah luꞈ˗eu miˇ tsaˬ˗ahˇ yaw dehꞈ ya dehꞈ luꞈ˗eu miˇ neh, Yeˬhawˇbaˬ nui kʼahˇ shiˇ˗eu jeˬ˗ehˇ ngehˬ nya tmˇ nya˗eu gʼaˇ duˬ, ya leh jeh dui dui˗eu meh. Yeˬhawˇbaˬ haw luꞈ meh lehˇ maˬ ya ngehˇ˗a. Aˬ dui tsaꞈ gaˬ˗iˇ ngeh maˬ ehˇ, bawˬ dzaˬ ngeh maˬ ehˇ, dawˬ ngehˬ kʼaˇ ngehˬ ngeh maˬ ehˇ, yaw muiˬ paw dzeˇ dzaˬ˗ahˇ ngehˬ˗eu leh jeh naˇ, Yeˬhawˇbaˬ guiˬ lahˬ biꞈ˗eu meh. Haiˬ˗eu miˇ tsaˬ heu bi laˆ cawˆ gʼaˬ ngeh tiˬ jawˇ, aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ ciˬ huiˬ ciˬ mahˇ˗eu jeˬ˗ehˇ ngehˬ˗eu awˬ dzehˬ laˇ˗eu meh.—Yuˇ. 15. w22.04 9 ¶18-20

Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ hawˇ˗eu Yeˬsuˇ aˬ dui˗ahˇ aˇ naˆ ni gaˬ˗eu lehˇ shaˇ noeˬ shaˇ sawˇ˗eu heu naˇ, aˬ dui˗ahˇ aˬ yawꞈ nyaꞈ˗ahˇ gaˬ kʼoꞈ ni laˆ noeˬ nehˬ laꞈ˗eu meh. (1 Yoˇ. 4:10) Yeˬsuˇ ngaˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ shiˇ ngaˬ lehˇ siˬ laˇ ngeh ngehˬ˗ehˇ dzehˬ, aˬ dui aˬ yawꞈ˗ahˇ paˇ gaˬ dzehˬ laˇ˗eu meh. Gʼaˬ kʼehˇ Pawˇluˆ jiˇ gaˇ kawˆ heu˗ahˇ siˬ nya˗eu meh. Aˬ yawꞈ Gaˬlaˬtiˆ meuˬ˗ahˇ jawˇ˗eu Ka li zaˬ deuˬ˗ahˇ “ngaˬ˗ahˇ gaˬ˗awˇ ngaˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ gʼawˇ mawˇ damˬ nehˬ le˗euˬ Miˬyehˇ˗euˬ Zaˬmaˇ” lehˇ boꞈ nehˬ˗awˇ, guiˬ lahˬ huiˬ˗eu lehˇ mˇ mawˇ˗euˬ meh. (Gaˬ. 2:20) Yeˬhawˇbaˬ nawˬ˗ahˇ aˬ yawꞈ˗euˬ cawˬ bi pyeuꞈ laˇ˗eu lehˇ kuˇ˗eu gʼaˇ duˬ, Yeˬsuˇ˗euˬ ka kʼoꞈ˗eu jeˬ˗ahˇ dawˬ pehˬ taˬ˗eu meh. (Yoˇ. 6:44) Yeˬhawˇbaˬ nawˬ˗euˬ laꞈ kʼoeˇ jaˆ˗eu yaw muiˬ tiˬ jeˬ na˗ahˇ haw mawˇ ngeh, nawˬ˗ahˇ aˬ yawꞈ˗euˬ cawˬ bi pyeuꞈ laˇ˗eu gʼaˇ duˬ poeˬ dui dui˗eu jeˬ biꞈ˗euˬ lehˇ ya siˬ ngeh, nawˬ˗euˬ nui ma˗ahˇ zaw dui dui laˇ˗eu maˬ ngeuˇ nya loˇ? Yeˬsuˇ hawˇ˗eu Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ gaˬ dzehˬ laˇ˗eu maˬ ngeuˇ nya loˇ? Yawˬ ha˗ahˇ heu loꞈ˗ehˇ naˇ haˬ ‘Nui gaˬ heu naˇ, aˬ jeˬ mˇ ni laˆ noeˬ nehˬ laꞈ˗eu nya?ʼ Yeˬhawˇbaˬ hawˇ˗eu Yeˬsuˇ˗ahˇ gaˬ˗eu nui gaˬ heu naˇ, aˬ dui˗ahˇ aˬ cawˬ˗ahˇ gaˬ ni laˆ noeˬ nehˬ-eu meh.—2 Gawˇ. 5:14, 15; 6:1, 2. w23.01 28-29 ¶6-7

Jaˇliꞈ heu naˇ, Miˬyehˇ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ “ehˇ dawˬ naˇ haˬ” ni caw ba nehˬ˗eu, Yeˬhawˇbaˬ zmˬ˗euˬ aˇ yeˇ huiˬ˗eu tiˬ jeˬ pyeuꞈ meh. Miˬyehˇ Jaˇliꞈ˗ahˇ taˬ aw˗eu laˬ kʼoeˇ gui˗eu deuˬ tehꞈ˗ehˇ gʼoˆ shaw nya˗eu jeˬ˗ehˇ bi boꞈ taˬ˗euˬ meh. (Luˇ. 10:21) Aˬ geu gaˇ jawˇ˗eu tsawˇ haˬ maˬ kaˬ Jaˇliꞈ gui˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ taˬ aw˗eu deuˬ tehꞈ˗ehˇ Jaˇliꞈ˗ahˇ maˇ diˇ gʼoˆ shaw nya˗awˇ dehꞈ ziˇ laꞈ kʼoeˇ zmˬ˗iˇ nya˗eu meh. (2 Gawˇ. 3:15, 16) Yeˬhawˇbaˬ Jaˇliꞈ˗ahˇ zmˬ˗awˇ tsawˇ haˬ aˇ maꞈ aˇ maꞈ˗ahˇ tehꞈ˗ehˇ maˬ ngeuˇ˗eu, aˬ yawꞈ gʼaˬ yawꞈ˗ahˇ jiˇ sheuˬ hehˇ nehˬ˗awˇ gʼaˬ biꞈ nehˬ laꞈ˗eu meh. Aˬ dui Jaˇliꞈ˗ahˇ gui ngeh Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui aˬ yawꞈ gʼaˬ yawꞈ˗ahˇ ngehˬ gʼeh luꞈ˗eu lehˇ siˬ laˇ˗eu meh. (Yaˇ. 30:21) Jaˇliꞈ gui ngeh heu deuˆ naˇ ngaˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ boꞈ taˬ ngaˬ lehˇ noeˬ laˇ˗eu maˬ ngeuˇ nya loˇ? Miˬyehˇ Jaˇliꞈ heu˗ahˇ tsawˇ haˬ yaw myaˬ lam gʼaˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ bi boꞈ˗euˬ gaˇ neh, nawˬ˗euˬ gaˇ kawˆ nehˬ˗ehˇ aˬ jeˬ miˇ neh taˆ lehˇ tsaˬ leˇ˗eu nga? Aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ naˇ, Jaˇliꞈ˗ahˇ bi boꞈ˗euˬ Miˬyehˇ heu gʼaˬ naˇ, boeˬ boeˬ luˆ luˆ laꞈ kʼoeˇ neh nui gahˇ kʼaˇ ahˇ˗eu gʼaˬ pyeuꞈ˗eu miˇ neh meh.—2 Tiˆ. 3:16, 17. w23.02 4-5 ¶8-10

Aˬ dui Ka li zaˬ maˇ diˇ deuˬ pyeuꞈ˗eu loꞈ˗ehˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ gaˬ dui dui˗eu ma. Aˬ dui aˬ yawꞈ˗euˬ gaˇ˗ahˇ kʼaˇ gʼeh nya gaˇ neh leh jeh˗awˇ mˇ nehˬ mawꞈ˗eu ma. Teu loꞈ˗ehˇ mˇ nya˗eu gʼaˇ duˬ, aˬ dui Ka li zaˬ˗euˬ seuˆ dzeuꞈ aˇ gʼehˇ deuˬ bi huiˬ bi mahˇ laˇ˗eu, gaˇ dahˇ tsoeˬ˗eu gaˇ deuˬ dzaw nya taˬ˗eu, aˬ cawˬ˗ahˇ caw ba nehˬ˗eu leh jeh˗eu, aˇ pyaˇ heu deuˬ daˬ taˬ˗eu loˬ meh. Aˬ dui Miˬyehˇ gaˇ paw˗euˬ aˇ pyaˇ deuˬ aˬ jeˬ miˇ neh daˬ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu nga? Aˬ dui nui gaˬ pyeuꞈ˗eu mˬ taˆ Aˬda Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ laˬ kʼaˬ bi cehˇ mawꞈ˗eu miˇ neh ma. Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui yawˬ ha˗euˬ nya˗eu jeˬ hawˇ˗eu bym˗eu byehˆ˗eu jeˬ˗ahˇ aˬ yawꞈ˗euˬ gaˇ mˇ gaˇ tiˬ byah tiˬ loꞈ zmˬ gaˇ ya mawˇ ngeh laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu meh. Kʼoeˇ naˇ aˬ dui mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ aˬ myah myah naˆ maˬ tseˇ caw ba nehˬ mawꞈ˗eu miˇ neh Miˬyehˇ gaˇ paw huiˬ laˇ mahˇ laˇ ni leh jeh˗eu ma. (1 Teˇ. 4:9, 10) Aˬ dui yaw tsaˬ yaw dawˇ laꞈ kʼoeˇ jawˇ laꞈ˗euˬ aˇ myaˆ kʼoꞈ byah laˇ˗euˬ maˬ kaˬ, Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ paw huiˬ laˇ mahˇ laˇ ni jahˇ nya meh. w22.04 22 ¶1-2

Aˬ dui gʼawˬ myahˇ maˬ gʼeh˗ehˇ miˇ kʼahˬ˗ahˇ uˆ lahˇ˗eu aˇ maꞈ deuˬ miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ jaˆ˗eu zahˇ kʼawꞈ deuˬ pyeuꞈ˗eu Baˬbuˇloˬ meuˬ meuˬ ma˗ahˇ deuˆ meh lehˇ ya siˬ˗euˬ ma. Teu naˇ huiˬ dui dui˗eu shaˬ zahˬ dahˬ beh laˇ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. Teu ngeh tsawˇ haˬ deuˬ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ mˇ laˇ ngaˇ laˬ? Maˬ, maˬ mˇ laˇ˗a. Teu ngeh Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ maˬ mˇ˗eu heu deuˬ naˇ, Pah mehˬ˗eu sahˬ boꞈ yaw huiˬ 6 laꞈ kʼoeˇ ehˇ taˬ˗euˬ loꞈ˗ehˇ, gawˬ jawˬ loꞈ˗ehˇ duˇ˗eu dzoeˬ dzaˬ mˇ˗eu aˇ maꞈ deuˬ˗ahˇ hawˇ˗eu jeˬ gaꞈ jeˬ ka mˇ˗eu aˇ maꞈ deuˬ˗ahˇ shaˇ ju˗iˇ˗eu meh. Aˬ yawꞈ maꞈ Miˬyehˇ˗euˬ Miˇkʼahˬ˗ahˇ gʼaˬ maˬ biꞈ˗eu miˇ neh, Miˬyehˇ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ muiˇ˗eu deuˬ lehˇ sawˇ˗eu meh. (Luˇ. 11:23; Pah. 6:15-17) Huiˬ dui dui˗eu shaˬ zahˬ aˇ yamˬ laꞈ kʼoeˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ mˇ zaˬ deuˬ miˇ tsaˬ zaˬ deuˬ nehˬ˗ehˇ beu gaˇ˗eu meh. Teu ngeh yamˬ˗ahˇ miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ mˇ˗awˇ, “jeˬ zaˬ yaw haiˬ”˗ahˇ gʼaˬ maˬ biꞈ˗eu aˇ muˇ naˬ teu tiˬ muˇ jaˆ˗eu tehꞈ meh.—Pah. 13:14-17. w22.05 16-17 ¶8-9

Miˬyehˇ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ “Miˬyehˇ Miˇkʼahˬ gaˇ kawˆ laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu guiˬ lahˬ dawˬ” tsaꞈ gaˬ˗eu tehꞈ maˬ ngeuˇ˗a. (Tehˬ. 24:14) Aˬ yawꞈ maꞈ Pah mehˬ˗eu sahˬ boꞈ yaw huiˬ 8-10-ahˇ ngehˬ keuˆ taˬ˗euˬ mˬ taˆ gʼaˬ kʼehˇ deuˬ˗euˬ gaˇ˗ahˇ jiˇ ya caw ba nehˬ˗eu meh. Mˬ taˆ gʼaˬ kʼehˇ deuˬ, Miˬyehˇ˗euˬ Miˇkʼahˬ˗ahˇ maˬ ha geuꞈ˗eu deuˬ˗ahˇ keuˆ leꞈ˗eu maˬ muiˬ˗eu jeˬ˗ahˇ tsaꞈ gaˬ luꞈ˗eu meh. Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ Saˇ kiˇ deuˬ Saˬdaˬ˗euˬ haiˬ˗eu miˇ tsaˬ˗ahˇ keuˆ le˗eu maˬ muiˬ˗eu yaw doeˇ jeˬ˗ahˇ tsaꞈ gaˬ luꞈ˗eu meh. Tsaꞈ gaˬ˗eu dawˬ teu˗ahˇ “uˬ yehˇ aˇ siˬ hawˇ˗eu miˬ dzaˬ” nehˬ˗ehˇ sheu cehˆ taˬ˗euˬ meh. (Pah. 8:7, 13) Tsawˇ haˬ deuˬ dehꞈ poˆ dehꞈ paˇ˗awˇ, Miˬyehˇ nui ma pehˇ˗eu aˇ nah˗ahˇ neh dzeuˇ˗iˇ nya˗eu gʼaˇ duˬ, aˇ saˬ saˬ˗eu aˇ yamˬ aˇ dzehˬ˗ehˇ peh laˇ taˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ siˬ nya˗eu loˬ meh. (Niˇ. 2:2, 3) Ehˇ kʼawꞈ tsaꞈ gaˬ˗eu dawˬ teu˗ahˇ yawˬ gʼaˬ na luꞈ ya leˇ˗eu lehˇ maˬ ngeuˇ˗a. Teu miˇ neh aˬ dui gaˇ kawˆ teu˗ahˇ tsaꞈ gaˬ ngeh nui kʼaˬ ya ahˇ˗eu meh. Huiˬ dui dui˗eu shaˬ zahˬ aˇ yamˬ laꞈ kʼoeˇ aˇ saˬ saꞈ˗eu yaˇ kʼaˬ daˇ˗eu gaˇ kawˆ heu paˇ kʼaˆ paˇ doeˇ dzehˬ laˇ˗eu meh.—Pah. 16:21. w22.05 7 ¶18-19

Aˬ da aˬ ma pyeuꞈ laˇ˗eu lehˇ gʼeh˗eu Ka li zaˬ pyeuꞈ˗eu miˬ sawˇ yo zaˬ tiˬ gu˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ shaˇ noeˬ haw sheˇ. Dzeuˇ laꞈ˗euˬ aˇ nah aˇ yamˬ laꞈ kʼoeˇ aˬ yawꞈ maꞈ zaˬ deuˬ˗ahˇ cu˗eu jeˬ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗eu dawˬ mehˬ mehˬ˗eu jeˬ˗ahˇ yaw myaˬ poˆ gaˬ haw˗euˬ meh. Nymˬ˗mˇ naˇ Jaˇliꞈ zahˇ teu aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ gʼaˇ duˬ aˇ yeˇ huiˬ dzehˬ laˇ˗euˬ meh. Aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ naˇ, aˬ yawꞈ maꞈ zaˬ jawˇ le˗awˇ, zaˬ deuˬ˗ahˇ ya cu˗eu lehˇ gʼeh˗eu miˇ neh meh. Heu naˇ huiˬ dui dui˗eu gaˇ tiˬ hmˬ pyeuꞈ ngaˇ˗a. Gaˇ kawˆ deuˬ poˆ laˇ paˇ laˇ ngeh tiˬ jawˇ, aˬ dui siˬ nya taˬ˗euˬ Jaˇliꞈ zahˇ deuˬ˗ahˇ aˬ dui haw˗eu jeˬ jiˇ paˇ laˇ˗eu meh. Teu miˇ neh Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ uˬ duˬ tahˬ˗eu deuˬ Iˇsaˬleˬlaˆ˗euˬ sahˬ paˬ deuˬ˗ahˇ bi mˇ˗euˬ loꞈ˗ehˇ aˬ yawꞈ maꞈ “ziˇ jiˇ leˇ ngeh keuˆ ni” Jaˇliꞈ gui˗awˇ shaˇ noeˬ shaˇ sawˇ˗eu meh. (Mehˬ. 17:19) Aˬ da aˬ ma deuˬ zaˬ deuˬ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ kawˆ mehˬ nehˬ˗eu muiˬ dui dui˗eu aˬ kawˬ˗aˬ za taˬ˗euˬ meh. Aˬ da aˬ ma deuˬ zaˬ deuˬ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ siˬ nya ni tehꞈ˗ehˇ maˬ ngeuˇ˗eu, nui ma laꞈ kʼoeˇ˗ahˇ keuˆ ni gaˬ ni cawˬ ba nehˬ mawꞈ˗eu meh. w22.05 26-28 ¶2-3

Aˬ dui yawˬ ha neh mˇ lehˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ nui ma cawˆ˗awˇ neh tehꞈ˗ehˇ maˬ gʼaˬ˗a siˬ. Laꞈ jiˇ ya keuˆ˗iˇ˗eu meh. Yeˬhawˇbaˬ tsawˇ haˬ tiˬ gʼaˬ gʼaˬ˗ahˇ iˬ baˇ pyehˬ maˬ pyehˬ˗eu lehˇ noeˬ tsehˆ ngeh noeˬ keuˆ˗eu aˇ yeˇ huiˬ˗eu tiˬ jeˬ naˇ, mˇ lehˬ˗euˬ gʼaˬ dehꞈ poˆ dehꞈ paˇ˗euˬ ngaˇ laˬ lehˇ haw˗eu heu meh. Dehꞈ poˆ dehꞈ paˇ˗eu lehˇ ehˇ˗eu heu naˇ, “gʼoꞈ laˇ” gaˇ ehˇ mawꞈ˗eu meh. Teu naˇ maˬ muiˬ˗eu jeˬ maˬ paˇ mˇ ni Yeˬhawˇbaˬ bi dehꞈ mawꞈ˗eu loꞈ˗ehˇ dehꞈ gaˇ jiˇ ehˇ mawꞈ˗eu meh. (Yaˇ. 55:7) Kʼoeˇ naˇ Yeˬhawˇbaˬ noeˬ˗eu loꞈ˗ehˇ noeˬ nya˗eu gʼaˇ duˬ naˇ, yawˬ ha˗euˬ nui noeˬ˗ahˇ ya laˆ paˇ˗eu meh. (Maˆ. 12:2; Peˇ. 4:23) Kʼoeˇ uˬ taꞈ, maˬ muiˬ˗eu nui noeˬ hawˇ˗eu maˬ muiˬ˗eu mˇ jeˬ shaˇ kawˆ byehˇ dzeh ma lehˇ ya noeˬ tsoˆ taˬ˗eu meh. (Sehˇ. 3:7-9) Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ neh iˬ baˇ bi pyehˬ mawꞈ naˇ, iˬ baˇ bi ciˬ shawˇ mawꞈ naˇ, Yeˬsuˇ˗euˬ ka kʼoꞈ˗eu jeˬ˗ahˇ ya jah˗eu meh. Aˬ dui yawˬ ha˗euˬ dehꞈ ziˇ˗ahˇ nui ma laꞈ kʼoeˇ neh dehꞈ poˆ dehꞈ paˇ gaˇ Yeˬhawˇbaˬ ya mawˇ ngeh, Yeˬsuˇ˗euˬ ka kʼoꞈ˗eu jeˬ˗ahˇ neh aˬ dui˗ahˇ iˬ baˇ pyehˬ nehˬ laꞈ˗eu meh.—1 Yoˇ. 1:7. w22.06 6-7 ¶16-17

Aˬdaˬ hawˇ˗eu Eˇbaˆ Miˬyehˇ˗ahˇ puiˬ˗euˬ taꞈ naˇ tsawˇ haˬ zaˬ tiˬ gʼaˬ tiˇ gʼaˬ nawˬ dzaˬ kʼaˆ dzaˬ luꞈ˗eu meh. (Tsoˆ. 8:9) Yaw jeˬ ma jeˬ, uˆ lahˇ˗eu baoˬ jaˆ˗eu deuˬ yawˬ ha˗euˬ baoˬ˗ahˇ maˬ ngeuˇ paw dzeˇ dzaˬ˗ahˇ zmˬ˗awˇ, yaw haiˬ yaw doeˇ jahˇ˗eu deuˬ jiˇ aˬ cawˬ˗ahˇ behˬ dzaˬ˗eu meh. Sahˬ boꞈ dzaw nymˇ laꞈ kʼoeˇ jiˇ dzaw zaˬ deuˬ tiˬ gʼaˬ na yawˬ ha˗euˬ sahˬ boꞈ dzaw cawˬ˗ahˇ behˬ dzaˬ˗awˇ laˆ guˆ˗eu meh. Nymˇ jiˇ laꞈ kʼoeˇ kʼawꞈ ceh dzaˬ˗awˇ laꞈ keuˆ˗iˇ˗eu jiˇ jaˆ˗eu meh. Teu miˇ neh tsawˇ haˬ cawˬ cawˬ guˆ˗eu heu naˇ zahˬ leˇ paˬ˗ehˇ maˬ gʼeh˗a. Saˬdaˬ tsawˇ haˬ˗ahˇ guˆ˗eu nui ma teu˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ zmˬ˗eu nga? Saˬdaˬ tsawˇ haˬ˗ahˇ guˆ˗eu nui ma teu˗ahˇ zmˬ˗awˇ Miˬyehˇ˗euˬ zahˇ˗ahˇ mˇ bahˬ ni maˬ ehˇ, Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ maˬ paˇ mˇ ni maˬ ehˇ, jahˇ˗eu meh. Kʼoeˇ naˇ Saˬdaˬ miˇ kʼahˬ˗ahˇ uˆ lahˇ˗eu aˇ maꞈ deuˬ˗ahˇ zmˬ˗awˇ, aˬ dui˗euˬ gaˇ˗ahˇ laˆ naˬ˗awˇ aˬ dui˗ahˇ jiˇ kʼehˬ laˇ kʼaˆ laˇ˗eu meh. (Luˇ. 21:12) Yaw myaˬ gʼaˬ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ Saˇ kiˇ deuˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ maˬ ngeuˇ˗eu jeˬ˗ehˇ pyehˬ kʼawˬ˗eu meh. Teu loꞈ˗ehˇ dawˬ gaˬ kʼawˬ gaˇ jah leˇ˗euˬ deuˬ aˬ dui˗ahˇ cehꞈ lehꞈ ka laˇ˗awˇ, laꞈ jiˇ keuˆ laˇ˗eu meh. (Maꞈtehˬ 10:36) Saˬdaˬ teu loꞈ˗ehˇ jahˇ gaˇ aˬ dui zahˬ leˇ paˬ˗ehˇ gʼeh ngaˇ laˬ? Maˬ. Aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ naˇ, dahˬ beh˗euˬ Ka li zaˬ saˇ ka˗ahˇ jiˇ teu loꞈ˗ehˇ jahˇ˗euˬ miˇ neh meh.—Kʼehˇ. 5:27, 28, 40. w22.06 16-17 ¶10-11

Yaw tsaˬ yaw dawˇ jeˬ mˇ˗eu “tsawˇ haˬ gʼawˬ mya ni” lehˇ ehˇ˗eu teu laꞈ kʼoeˇ aˬ suˇ suˇ gʼaˬ ahˇ˗eu nga? Teu laꞈ kʼoeˇ gʼoꞈ dehꞈ laˇ˗eu deuˬ hawˇ˗eu Aˬmaˬgeˬdoˬ˗ahˇ neh buˬ˗iˇ law˗iˇ˗eu deuˬ uˬ taꞈ, miˇ shuiꞈ˗ahˇ dehꞈ le˗eu zaˬ deuˬ ahˇ˗eu meh. Tiˬ heˇ kʼoꞈ aˇ yamˬ jiˇ ngeh miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ dehꞈ luꞈ˗eu tsawˇ haˬ yawˬ gʼaˬ na luꞈ byah kuꞈ˗eu tsawˇ haˬ pyeuꞈ laˇ˗eu meh. Byah kuꞈ˗eu tsawˇ haˬ pyeuꞈ laˇ˗euˬ miˇ neh mˬ maˬ maˬ byaˆ zaˇ ziˇ dehꞈ˗eu jeˬ aˬ yawˇ yawꞈ za˗eu maˬ ngeuˇ˗a lehˇ ya noeˬ taˬ˗euˬ meh. Aˬdaˬ hawˇ˗eu Eˇbaˆ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ shaˇ noeˬ haw sheˇ. Aˬ yawꞈ nyaꞈ byah kuꞈ˗eu tsawˇ haˬ pyeuꞈ kʼawꞈ, mˬ maˬ maˬ byaˆ zaˇ ziˇ dehꞈ˗eu jeˬ za˗eu gʼaˇ duˬ naˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ ehˇ dawˬ naˇ haˬ˗eu lehˇ mˇ mawˇ˗eu loˬ meh. Ehˇ kawꞈ aˬ yawꞈ nyaꞈ ehˇ dawˬ maˬ naˇ haˬ˗aˬ. (Maˆ. 5:12) Tiˬ heˇ kʼoꞈ aˇ yamˬ jiˇ ngeh yawˬ gʼaˬ na luꞈ byah kuꞈ laˇ˗eu meh. Byah kuꞈ tsawˇ haˬ dawˬ tawˆ luꞈ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ uˆ lahˇ˗eu jeˬ˗ahˇ mˬ maˬ maˬ byaˆ zaˇ ziˇ gʼaˬ biꞈ ngaˇ laˬ? Maˬ ngeuˇ naˇ, byah kuꞈ˗eu tsawˇ haˬ tiˬ deuˬ na saˇ jaˇ maˬ ziꞈ˗euˬ Aˬdaˬ hawˇ˗eu Eˇbaˆ loꞈ˗ehˇ pyeuꞈ˗iˇ nga laˬ? Naˇ haˬ˗eu jeˬ heu˗euˬ dawˬ kʼoꞈ za˗eu loˬ meh. w22.09 22-23 ¶12-14

Miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ pyeuꞈ luꞈ˗eu jeˬ˗ahˇ haw˗awˇ, nawˬ˗ahˇ yaw muiˬ paw dzeˇ dzaˬ˗ahˇ haw˗eu yaw shaˬ maˬ ngeuˇ nya loˇ? Nymˇ jiˇ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ deuˬ yaw beh loꞈ˗ehˇ tiˬ gʼaˬ tiˇ gʼaˬ maˬ paˇ gaˬ˗euˬ uˬ taꞈ, tsawˇ haˬ deuˬ ngehˬ˗ehˇ naˇ ngehˬ˗ehˇ doeˇ dzehˬ laˇ luꞈ˗awˇ yawˬ ha˗euˬ gʼaˇ duˬ tehꞈ˗ehˇ shaˇ noeˬ luꞈ˗eu meh. Tsawˇ haˬ myaˬ tiˬ paˆ miˇ kʼahˬ˗ahˇ uˆ lahˇ˗eu aˬ yuiꞈ deuˬ˗ahˇ nui ma maˬ paˇ taˬ coeˇ˗euˬ meh. Ehˇ kʼawꞈ gaˇ kawˆ teu deuˬ muiˬ daˆ laˇ meh lehˇ jah ziꞈ taˬ˗euˬ jeˬ bi myaˬ daˆ laˇ nya meh. Aˬ jeˬ miˇ neh? Tsawˇ haˬ deuˬ “aˇ saˬ saˬ˗eu aˇ nah aˇ yamˬ” nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ maˬ keuˆ laˇ miˇ ehˇ taˬ dawˬ jaˆ˗eu loꞈ˗ehˇ dehꞈ luꞈ˗eu miˇ neh meh. (2 Tiˆ. 3:1-5) Maˬ keuˆ laˇ miˇ ehˇ taˬ dawˬ teu deuˬ byah laˇ luꞈ˗eu lehˇ nui ma dawˇ coe ni gʼeh˗eu deuˬ ha geuꞈ˗eu meh. Ehˇ taˬ˗euˬ dawˬ teu byah laˇ gaˇ haw ngeh, Yeˬsuˇ Miˬyehˇ Miˇkʼahˬ˗ahˇ Sahˬpaˬ pyeuꞈ leˇ shaw˗euˬ lehˇ siˬ laˇ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ heu naˇ Miˬyehˇ Miˇkʼahˬ nehˬ˗ehˇ taꞈ˗eu maˬ keuˆ laˇ miˇ ehˇ taˬ dawˬ yaw myaˬ hmˬ laꞈ kʼoeˇ neh tiˬ hmˬ tehꞈ˗a siˬ. Aˇ baˇ dawˆ tsaꞈ niˇ gʼa˗eu jeˬ tiˬ hmˬ tiˇ hmˬ cehˆ tsaˬ cehˆ gawꞈ leˇ˗eu loꞈ˗ehˇ, maˬ keuˆ laˇ miˇ ehˇ taˬ dawˬ deuˬ jiˇ tiˬ hmˬ tiˇ hmˬ tsaˬ leˇ˗eu meh. w22.07 2 ¶1-2

Koˇbiˬ-19 naˇ gawˇ jaˆ˗eu aˇ yamˬ laꞈ kʼoeˇ, aˬ dui aˇ muˇ mehˬ bawˬ aˬ joˆ˗ehˇ ya jahˇ˗awˇ, tsaꞈ gaˬ˗eu gaˇ aˬ joˆ˗ehˇ ya mˇ daˆ leꞈ˗eu lehˇ maˇ jawˆ ni gʼeh˗eu nui noeˬ nui duˇ biꞈ nehˬ laꞈ˗euˬ meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, aˇ maꞈ aˇ muˇ aˇ muˇ˗euˬ mehˬ bawˬ maˬ ehˇ, tiˬ nah mehˬ bawˬ maˬ ehˇ, smˬ nah mehˬ bawˬ maˬ ehˇ, taˆ lehˇ biˬdiˬoˬ paw neh bi jahˇ paˇ˗euˬ meh. Kʼoeˇ naˇ tsaꞈ gaˬ˗eu gaˇ˗ahˇ jiˇ sahˬ boꞈ boꞈ boꞈ˗ehˇ, naˬ gaˬ ngehˬ ngehˬ˗ehˇ tsaꞈ gaˬ laˇ˗euˬ meh. Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui neh leh jeh˗euˬ jeˬ˗ahˇ guiˬ lahˬ biꞈ˗eu meh. Beˬdeˬlaˇ yaw myaˬ gaˇ tsaꞈ gaˬ˗eu yaw shuiꞈ deuˬ gʼawˬ mya ni lahˬ laˇ˗euˬ meh lehˇ tsaꞈ gaˬ laꞈ˗euˬ meh. Kʼoeˇ naˇ aˇ yamˬ teu laꞈ kʼoeˇ mehˇ nmˇ gʼawˬ mya gʼaˬ, naˇ gawˇ jaˆ˗eu aˇ yamˬ heu laꞈ kʼoeˇ muiˬ˗eu puˬ haw mawˇ haw laꞈ˗eu jeˬ gʼawˬ mya ni za˗euˬ meh. Tiˬ gʼaˬ na˗aˬ, aˇ maꞈ aˇ muˇ naˇ yaw jaw naˇ gawˇ heu nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ, aˇ dzehˬ shaˇ noeˬ dzeuˇ nga lehˇ noeˬ˗eu kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. Ehˇ kʼawꞈ aˇ maꞈ aˇ muˇ neh biꞈ˗euˬ nui noeˬ nui duˇ heu maˇ diˇ nui gahˇ ahˇ˗eu jeˬ pyeuꞈ˗eu lehˇ yaw myaˬ poˆ maˇ jawˆ ni ya siˬ ya mawˇ˗euˬ ma. Aˬ dui Yeˬsuˇ neh nui gaˬ keuˆ˗eu laꞈ kʼoeˇ sheuˬ hehˇ nehˬ laꞈ˗euˬ jeˬ˗ahˇ kʼaˇ shaˇ noeˬ ngeh, ni shawˬ aˬ jeˬ pyeuꞈ laˇ kʼawꞈ Yeˬhawˇbaˬ hawˇ˗eu Zaˬmaˇ Yeˬsuˇ aˬ dui nehˬ˗ehˇ jawˇ˗eu yaw duˬ baw ngaˇ lehˇ jah ziꞈ laˇ˗eu meh.—Heˬ. 13:5, 6. w22.07 13 ¶15-16

Aˬ dui guiˬ lahˬ shaˇ ngeh Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ ja ceuˬ˗eu uˬ taꞈ, guiˬ lahˬ jiˇ huiˬ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, aˬ yawꞈ muiˬ dui saw dui dui˗eu aˇ yehˆ gʼawˬ mya jeˬ biꞈ nehˬ taˬ˗awˇ, kuiˇ dui dui˗eu dzaˬ dzaˬ dawˇ dawˇ deuˬ jiˇ biꞈ nehˬ taˬ˗euˬ uˬ taꞈ, muiˬ˗eu cawˬ deuˬ jiˇ biꞈ nehˬ laꞈ˗euˬ meh. Aˬ dui heu˗euˬ gʼaˇ duˬ guiˬ lahˬ huiˬ nya meh. Nui gaˬ Aˬda Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui laˬ kʼaˬ bi cehˇ˗eu gʼaˇ duˬ, loˬ˗eu taꞈ˗ehˇ dzehˬ ni biꞈ taˬ˗euˬ meh. (Ceuˬ. 104:12-15, 24) Teu naˆ maˬ tseˇ aˇ yeˇ huiˬ dzehˬ˗eu jeˬ naˇ, aˬ dui˗euˬ nui jah ziꞈ dah ni bi gʼeh˗eu gʼaˇ duˬ nui jah paw˗euˬ dzaˇ tiˬ byah tiˬ loꞈ biꞈ nehˬ laꞈ˗euˬ gʼaˇ duˬ hawˇ˗eu mehˬ hu paw za˗eu muiˬ dui dui˗eu noeˬ tmˬ˗eu jeˬ biꞈ nehˬ laꞈ˗euˬ gʼaˇ duˬ jiˇ guiˬ lahˬ ya huiˬ˗eu meh. Aˬ dui˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ neh mˇ nehˬ laꞈ˗euˬ yaw muiˬ jeˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ, guiˬ lahˬ huiˬ˗eu yaw awˬ˗ehˇ ngehˇ laˇ nya˗eu meh. Aˬ dui˗ahˇ teu loꞈ˗ehˇ maˬ bi ngehˇ ni caw ba nehˬ˗eu jeˬ naˇ aˬ jeˬ nga? Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ guiˬ lahˬ aˬ jeˬ jeˇ˗euˬ gaˇ kawˆ shaˇ˗euˬ lehˇ sahˬ boꞈ boꞈ doˆ laꞈ˗awˇ, Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗euˬ shaˇ dawˬ˗ahˇ dawˬ kʼoꞈ aˬ joˆ˗ehˇ biꞈ˗eu nga lehˇ tiˬ kʼehˬ maˬ taˬ ya haw˗eu meh. Kʼoeˇ naˇ aˬ yawꞈ neh caw ba nehˬ laꞈ˗euˬ jeˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ, guiˬ lahˬ ya huiˬ˗eu meh.—Sehˇ. 3:15. w22.07 22-23 ¶8-9

Aˬ dui yaw tsaˬ yaw dawˇ jeˬ˗ahˇ siˬ nya˗awˇ neh tehꞈ˗ehˇ maˬ gʼaˬ˗a siˬ. Teu˗ahˇ neh gaˇ dahˇ tsoeˬ˗eu jeˬ tiˬ byah tiˬ loꞈ za˗eu gʼaˇ duˬ, yaw tsaˬ yaw dawˇ jeˬ˗ahˇ ya dehꞈ caw˗eu meh. Aˬ dui neh ya siˬ˗eu jeˬ dehꞈ ziˇ laꞈ kʼoeˇ maˇ diˇ ya zmˬ˗eu meh. Toˆ˗ehˇ gʼeh˗awˇ neh tehꞈ˗ehˇ yaw tsaˬ yaw dawˇ jeˬ baˬ da neh maˇ maˇ ni laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu jeˬ za˗eu meh. (Koˆ. 1:25) Aˬ dui yaw tsaˬ yaw dawˇ jeˬ˗ahˇ dehꞈ caw luꞈ˗eu lehˇ aˬ joˆ˗ehˇ yaw duˬ bi baw nya˗eu nga? Mehˇ nmˇ zaˬ yo aˬ li tiˬ gʼaˬ aˬ dui˗ahˇ aˬ dui aˬ geu tsahˇ˗ahˇ huiˬ laˇ mahˇ laˇ taˬ˗awˇ, aˬ geu tsahˇ˗ahˇ huiˬ laˇ mahˇ laˇ˗eu loˬ nga siˬ lehˇ yaw muiˬ˗ehˇ pyehˆ tseˇ lehˇ nui noeˬ nui duˇ biꞈ taˬ˗euˬ meh. Gʼaˬ kʼehˇ Pawˇluˆ “Aˬ dui neh caw teh gʼeh laꞈ˗euˬ zahˇ sahˇ kʼoꞈ heu hmˬ˗ahˇ tehꞈ˗ehˇ caw teh˗awˇ, tiˬ kawˆ loꞈ˗ehˇ mˇ daˆ shaˇ daˆ leꞈ kaˇ˗euˇ” lehˇ ehˇ˗eu meh. (Piˆ. 3:16) “Yaw tsaˬ yaw dawˇ jeˬ laꞈ kʼoeˇ dehꞈ”˗eu leh jeh˗eu baˬ da neh za˗euˬ guiˬ lahˬ deuˬ˗ahˇ shaˇ noeˬ haw. Yawˬ ha˗euˬ dehꞈ ziˇ muiˬ daˆ laˇ˗eu tehꞈ˗ehˇ maˬ gʼaˬ ni Yeˬhawˇbaˬ hawˇ˗eu nui jah taꞈ˗eu mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ shiˬ keuˇ ni bi gʼeh leˇ˗eu meh. (Dawˬ. 27:11; 3 Yoˇ. 4) Aˬ dui heu˗euˬ baˬ da neh yaw tsaˬ yaw dawˇ jeˬ˗ahˇ gaˬ˗awˇ, yaw tsaˬ yaw dawˇ jeˬ˗ahˇ dehꞈ caw˗eu ma. w22.08 19 ¶16-18

Aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ Yeˬhawˇbaˬ hawˇ˗eu Yeˬsuˇ˗ahˇ gaˬ˗eu lehˇ aˬ joˆ˗ehˇ mˇ mawˇ nya˗eu nga? Mˇ mawˇ nya˗eu aˇ yeˇ huiˬ˗eu tiˬ jeˬ naˇ, Yeˬsuˇ˗euˬ yawˇ deuˬ loˬ˗eu jeˬ˗ahˇ ngehˬ gʼeh nehˬ˗eu heu neh meh. (1 Beˬ. 5:1, 2) Gaˇ kawˆ heu nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ, Yeˬsuˇ gʼaˬ kʼehˇ Beˬtuˆluˆ˗ahˇ maˇ jawˆ ni dzawˇ nehˬ˗euˬ meh. Beˬtuˆluˆ Yeˬsuˇ˗ahˇ 3 poˆ byah ni byehˇ dzeh˗euˬ tiˬ dehˬ siˬ miˇ neh, aˬ yawꞈ Yeˬsuˇ˗ahˇ aˇ naˆ ni gaˬ˗eu lehˇ mˇ mawˇ mawꞈ˗eu yaw duˬ baw meh. Yeˬsuˇ gʼoꞈ dehꞈ laˇ gʼaˬ ngeh, Beˬtuˆluˆ˗ahˇ “Yoˇhaˬ˗euˬ aˬ li Siˇmoˬ˗oˇ, nawˇ ngaˬ˗ahˇ gaˬ ma loˇ” lehˇ naˇ haˬ nehˬ˗euˬ meh. Beˬtuˆluˆ Yeˬsuˇ˗ahˇ gaˬ˗eu lehˇ mˇ mawˇ˗eu gʼaˇ duˬ, aˬ jeˬ kʼawꞈ mˇ mawꞈ˗eu yaw duˬ baw meh. Yeˬsuˇ Beˬtuˆluˆ˗ahˇ “Ngaˬ˗euˬ yawˇ deuˬ˗ahˇ bo saˆ˗awˬ” lehˇ ehˇ nehˬ˗euˬ meh. (Yoˇ. 21:15-17) Teu gaˇ neh taꞈ naˇ Beˬtuˆluˆ Yeˬsuˇ˗ahˇ gaˬ˗eu lehˇ mˇ mawˇ˗eu gʼaˇ duˬ, aˬ yawꞈ˗euˬ tiˬ ziˇ Yeˬsuˇ˗euˬ yawˇ deuˬ˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ ngehˬ gʼeh bo saˆ˗euˬ meh. Aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ Yeˬsuˇ neh Beˬtuˆluˆ˗ahˇ ngehˬ nehˬ˗euˬ dawˬ teu yawˬ ha˗euˬ gʼaˇ duˬ jiˇ aˇ yeˇ huiˬ˗eu lehˇ aˬ joˆ˗ehˇ mˇ mawˇ nya˗eu nga? Kʼoeˇ naˇ mehˇ nmˇ deuˬ jawˇ gaˇ tiˬ kʼehˬ maˬ kaˬ iˇ˗awˇ, gʼaˬ biꞈ nehˬ˗iˇ˗eu heu neh maˬ ehˇ, naˬ leˇ taˬ˗euˬ mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ jawˇ gaˇ gʼoꞈ laˇ nya ni caw ba nehˬ˗eu heu meh maˬ ehˇ, Yeˬhawˇbaˬ hawˇ˗eu Yeˬsuˇ˗ahˇ aˇ naˆ ni gaˬ˗eu lehˇ mˇ mawˇ nya meh.—Yeˬ. 34:11, 12. w23.01 29 ¶10-11

Aˬ dui yawˬ ha ya puˬ˗eu shaˬ zahˬ˗ahˇ tiˬ gʼaˬ˗iˬ maˬ gʼoˆ shaw nya nga lehˇ noeˬ˗eu nui noeˬ heu˗ahˇ ya yahˇ˗eu meh. Toˆ˗ehˇ noeˬ˗eu teu naˇ, aˬ dui˗ahˇ gʼaˬ bi baˬ laˇ˗awˇ, noeˬ tmˬ kʼaˇ maˬ za ni bi pyeuꞈ˗iˇ˗eu uˬ taꞈ, maˬ muiˬ˗eu nui noeˬ teu˗ahˇ deuˆ ceh ceh˗eu gʼaˬ jiˇ maˬ paˇ ahˇ ni bi pyeuꞈ˗iˇ˗eu meh. Jaˇliꞈ˗ahˇ “Naw maꞈ kʼoeˇ taˆ muˇ juˇ juˇ˗eu jeˬ keuˆ le ngeh, kamˬ coeˇ ni aˬ yawꞈ gʼaˬ biꞈ nehˬ laꞈ˗awˇ, buˬ˗iˇ nya˗eu gaˇ ma shaˇ dahˇ nehˬ laꞈ tehꞈ˗a” lehˇ ehˇ˗eu meh. Teu miˇ neh maˬ muiˬ˗eu jeˬ mˇ mawꞈ˗eu nui kʼahˇ teu huiˬ laˇ kʼawꞈ, aˬ dui teu˗ahˇ deuˆ gʼaˬ nya meh. Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ neh bi caw ba naˇ, maˬ muiˬ˗eu jeˬ teu˗ahˇ laꞈ maˬ keuˆ˗iˇ˗eu yaw duˬ baw meh. Aˬ dui maˬ byah kuꞈ˗eu tsawˇ haˬ pyeuꞈ˗eu miˇ neh, maˬ muiˬ˗eu nui kʼahˇ teu˗ahˇ maˬ bi doˆ laˇ ni maˬ nyehꞈ cuꞈ nya˗a lehˇ taˬ ngehˇ. Ehˇ kʼawꞈ aˬ dui˗ahˇ maˬ muiˬ˗eu nuiˬ noeˬ teu kʼaˇ ahˇ laˇ ngeh, aˬ dui Yoˇsehˆ loꞈ˗ehˇ yaw tsehˆ tsehˆ lehˇ mˇ nya˗eu meh. Aˬ yawꞈ Pawˇtiˇpaˬ˗euˬ miˬ zaˬ jawˇ gaˇ neh kawˇ ma˗ehˇ cehˆ doˆ˗euˬ meh. (Beh. 39:12) Maˬ tsaˬ˗eu nui kʼahˇ˗ahˇ laꞈ mˇ keuˆ˗iˇ˗eu maˬ loˬ˗a. w23.01 12-13 ¶16-17

Yaw tsaˬ yaw dawˇ jeˬ heu naˇ, Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ seuˆ dzeuꞈ aˇ gʼehˇ dzaˇ˗i tiˬ hmˬ pyeuꞈ meh. (Mehˬ. 32:4) Yaw tsaˬ yaw dawˇ jeˬ heu naˇ, myaˆ pyawˬ huiˬ nyiˇ maˬ tseˇ˗eu jeˬ nehˬ˗ehˇ peh˗eu meh. Yeˬhawˇbaˬ myaˆ pyawˬ huiˬ nyiˇ maˬ tseˇ˗a. (Kʼehˇ. 10:34, 35) Jaˇliꞈ˗ahˇ gʼawˬ mya jeˬ˗euˬ dawˬ neh bi boꞈ taˬ gaˇ haw ngeh, Yeˬhawˇbaˬ myaˆ pyawˬ huiˬ nyiˇ maˬ tseˇ˗eu lehˇ siˬ laˇ˗eu meh.Yeˬhawˇbaˬ aˇ saˬ saˬ˗eu aˇ nah aˇ yamˬ˗ahˇ tsawˇ haˬ gʼawˬ mya ni Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ “maˇ maˇ ni gʼeh˗eu zaˬ siˬ nui gahˇ gʼawˬ mya ni ya siˬ”˗awˇ gʼoˆ shaw tehꞈ˗a lehˇ bi boꞈ taˬ˗euˬ meh. (Daˬ. 12:4) Zaˬ siˬ nui gahˇ heu˗ahˇ tsawˇ haˬ gʼawˬ mya ni bi siˬ nya laˇ nya˗eu tiˬ jeˬ naˇ, Jaˇliꞈ hawˇ˗eu Jaˇliꞈ˗ahˇ dawˬ pehˬ taˬ˗eu sahˬ boꞈ˗ahˇ dawˬ yuˇ paˇ˗awˇ yaˬ doˆ˗eu heu pyeuꞈ meh. Ehˇ kʼawꞈ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ naˇ, Jaˇliꞈ dmˬ lah ni maˬ ehˇ, tiˬ tsehˆ na˗ahˇ maˬ ehˇ, tsawˇ jeuˬ˗euˬ dawˬ 240 jeˬ˗euˬ dawˬ neh yuˇ doˆ taˬ˗euˬ meh. Kʼoeˇ naˇ yawˬ gʼaˬ na luꞈ pyuˇ baꞈ maˬ jiˇ ni za nya˗eu meh. Teu miˇ neh tsawˇ jeuˬ tsawˇ ca deuˬ aˇ saˬ saˬ˗eu maˬ keuˆ le mi naˆ˗ehˇ Miˬyehˇ Miˬkʼahˬ gaˇ kawˆ laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu guiˬ lahˬ dawˬ dzaw geuꞈ nya˗eu meh. (Tehˬ. 24:14) Yaw tsaˬ yaw dawˇ Miˬyehˇ, tsawˇ haˬ zaˬ˗ahˇ aˇ dzehˬ˗ehˇ gaˬ˗eu miˇ neh, tiˬ tiˆ˗ahˇ neh tiˬ tiˆ aˬ yawꞈ˗euˬ gaˇ kawˆ bi dzaw geuꞈ mawꞈ˗eu meh. w23.02 5-6 ¶11-12

Nawˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ tsaˬ˗eu dawˇ˗eu zahˇ˗ahˇ gaˬ miˇ˗a loˇ? Gaˬ˗eu yaw duˬ baw meh. Ehˇ kʼawꞈ aˬ dui maˬ byah kuꞈ˗eu miˇ neh maˬ yahˇ naˇ, yaw tsaˬ yaw dawˇ jeˬ nehˬ˗ehˇ taꞈ˗eu miˇ tsaˬ˗euˬ nui noeˬ teu aˬ dui˗euˬ nui noeˬ˗ahˇ uˆ lahˇ laˇ nya˗eu meh. (Yaˇ. 5:20) Tsawˇ haˬ deuˬ yaw tsaˬ yaw dawˇ tsawˇ haˬ˗ahˇ noeˬ keuˆ ngeh, yawˬ haˇ yawˬ ha tsaˬ ma, aˬ cawˬ naˆ maˬ tseˇ maˬ gaˇ dzehˬ ma, lehˇ noeˬ˗eu deuˬ˗ahˇ noeˬ keuˆ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ Yeˬhawˇbaˬ teu loꞈ˗ehˇ gʼeh gaˇ tiˬ pawꞈ˗iˬ maˬ ya leˇ˗a. Yeˬsuˇ miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ jawˇ ngeh, yaw tsaˬ yaw dawˇ tsawˇ haˬ jahˇ geuꞈ˗eu zahˇ˗euˬ aˬ yuiꞈ deuˬ˗ahˇ dehˬ˗euˬ meh. (Tsoˆ. 7:16; Luˇ. 16:15) Yawˬ haˇ yawˬ ha tsaˬ ma lehˇ noeˬ˗eu jeˬ heu naˇ, maˇ maˇ ni gʼeh˗eu yaw tsaˬ yaw dawˇ jeˬ maˬ ngeuˇ˗a. Yaw tsaˬ yaw dawˇ jeˬ heu naˇ, muiˬ dui dui˗eu seuˆ dzeuꞈ aˇ gʼehˇ tiˬ jeˬ pyeuꞈ meh. Teu naˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ mehˬ shi tsaˬ˗eu jeˬ mˇ gaˇ ehˇ mawꞈ˗eu meh. Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ “yaw tsaˬ yaw dawˇ jeˬ” heu˗euˬ dawˬ tsuiꞈ naˇ, Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ tsaˬ˗eu dawˇ˗eu zahˇ nehˬ˗ehˇ dehꞈ caw gaˇ ehˇ mawꞈ˗eu meh. w22.08 27 ¶3-5

Yeˬsuˇ zaˬ lahˇ deuˬ gʼaˬ baˬ˗eu jeˬ jaˆ meh lehˇ siˬ nya kʼawꞈ, aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ jah coeˇ˗eu meh. (Yoˇ. 15:16) Yaˬkoˆ hawˇ˗eu Yoˇhaˬ Yeˬsuˇ˗ahˇ Miˬyehˇ˗euˬ Miˇkʼahˬ˗ahˇ muiˬ˗eu jawˇ duˬ biꞈ nehˬ laꞈ lehˇ shaˇ ngeh, Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ maꞈ Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ mˇ˗eu heu naˇ maˬ ngeuˇ˗eu jeˬ˗ehˇ noeˬ˗awˇ mˇ nga lehˇ maˬ noeˬ˗euˬ uˬ taꞈ, gʼaˬ kʼehˇ maˬ bi geuꞈ ni jiˇ maˬ teh doˆ˗aˬ. (Kuˆ. 10:35-40) Aˇ nah naˇ Yeˬsuˇ bi nyehꞈ ngeh miˇ, zaˬ lahˇ yawˬ gʼaˬ na luꞈ Yeˬsuˇ˗ahˇ byehˇ dzeh˗awˇ cehˆ˗euˬ meh. (Tehˬ. 26:56) Ehˇ kʼawꞈ Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ jah coeˇ luꞈ meh siˬ. Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ gʼaˬ baˬ˗eu jeˬ˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ siˬ nya kʼawꞈ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ “aˇ saˬ saˬ ngeh keuˆ ni gaˬ˗euˬ meh.” (Yoˇ. 13:1) Yeˬsuˇ gʼoꞈ dehꞈ laˇ ngeh tiˬ jawˇ saˇ jaˇ ziꞈ˗eu gʼaˬ kʼehˇ 11 gʼaˬ˗ahˇ zaˬ lahˇ pyeuꞈ laˇ ni mˇ˗eu gaˇ˗ahˇ bi sheuˬ gʼeh˗eu gʼaˇ duˬ hawˇ˗eu aˇ poeˬ baw˗eu yawˇ deuˬ˗ahˇ bi haw saˆ˗eu gʼaˇ duˬ aˇ yeˇ huiˬ˗eu gaˇ a nehˬ yaꞈ˗euˬ meh. (Tehˬ. 28:19, 20; Yoˇ. 21:15-17) Maˬ byah kuꞈ˗eu tsawˇ haˬ heu deuˬ˗ahˇ Yeˬsuˇ neh jah˗euˬ maˬ lehˬ˗iˇ˗aˬ. Aˬ yawꞈ maꞈ ziˇ jiˇ ngeh keuˆ ni Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ˗ahˇ saˇ jaˇ ziꞈ˗eu laꞈ kʼoeˇ mˇ˗euˬ meh. Yeˬsuˇ maˬ byah kuꞈ˗eu tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ jah coeˇ˗eu jeˬ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ aˬ dui dzaw geuꞈ paˬ˗ehˇ mehˬ yaꞈ˗euˬ meh. w22.09 6 ¶12

Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ gaˬ˗awˇ, aˬ dui jawˇ paw jawˇ meh lehˇ jah ziꞈ naˇ, Saˬdaˬ neh aˬ dui˗ahˇ laˆ guˆ laˇ˗eu jeˬ˗ahˇ gʼaˬ leˇ nya˗eu meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, Ja ceuˬ yaw huiˬ 118-ahˇ boꞈ˗euˬ gʼaˬ, gʼaˬ baˬ laˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ ya puˬ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ˗ahˇ muiˇ˗eu deuˬ gʼawˬ mya ni jawˇ˗awˇ, tiˬ deuˬ na naˇ yaw huiˬ yaw mahˇ deuˬ pyeuꞈ meh. (yaw nyiˇ 9, 10) Tiˬ poˆ na aˬ yawꞈ nui ma suˬ saˬ dui dui˗eu meh. (yaw nyiˇ 13) Kʼoeˇ naˇ aˬ yawꞈ Yeˬhawˇbaˬ neh yaw kʼaˆ˗ehˇ mehˬ laˇ tsoˆ laˇ gaˇ jiˇ ya daˬ˗euˬ meh. (yaw nyiˇ 18) Ehˇ kʼawꞈ Ja ceuˬ sahˬ boꞈ heu˗ahˇ boꞈ˗euˬ heu gʼaˬ “ngaˇ maˬ guˆ” lehˇ boꞈ taˬ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗ahˇ mehˬ laˇ tsoˆ laˇ kʼawꞈ gaˬ meh lehˇ siˬ nya˗eu miˇ neh meh. Ja ceuˬ sahˬ boꞈ heu˗ahˇ boꞈ˗euˬ heu gʼaˬ aˬ jeˬ keuˆ le teuˇ le˗euˬ kʼawꞈ, nui gaˬ Aˬda Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗ahˇ caw ba˗eu gʼaˇ duˬ lehˬ hmˬ deuˇ taˬ˗euˬ meh lehˇ jah ziꞈ˗eu meh. (Ceuˬ. 118:29) Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ maˇ diˇ gaˬ meh lehˇ ya jah ziꞈ˗eu meh. Heu loꞈ˗ehˇ jah ziꞈ˗eu heu naˇ, aˬ dui˗ahˇ nymˇ jiˇ˗ahˇ maˬ mˇ cu nya gaˇ guˆ˗eu nui ma˗ahˇ maˬ ehˇ, tsawˇ haˬ˗ahˇ guˆ˗eu nui ma˗ahˇ maˬ ehˇ, shiˇ gaˇ guˆ˗eu nui ma˗ahˇ maˬ ehˇ, deuˆ gʼaˬ nya ni caw ba nehˬ˗eu meh. w22.06 15 ¶3-4

Dehꞈ ziˇ laꞈ kʼoeˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ uˬ duˬ tahˬ˗eu jeˬ˗ahˇ aˬ myah luꞈ jeˬ hu ya taˬ˗eu meh. Yeˬhawˇbaˬ naˇ Beh˗euˬ yaw sahˇ pyeuꞈ˗eu miˇ neh, aˬ dui˗euˬ uˬ duˬ tahˬ˗eu jeˬ˗ahˇ za geuˇ˗eu meh. (Pah. 4:11; 14:6, 7) Teu miˇ neh aˬ dui˗euˬ dehꞈ ziˇ laꞈ kʼoeˇ neh aˇ yeˇ kʼaˇ huiˬ˗eu jeˬ naˇ, “yaw sahˇ˗euˬ baoˬ baˬ da neh, Aˬda˗ahˇ siˬ duˬ˗eu laꞈ kʼoeˇ” aˬ yawꞈ geuꞈ mawꞈ˗eu jeˬ˗ehˇ uˬ duˬ tahˬ˗eu jeˬ heu ya bi pyeuꞈ meh. (Yoˇ. 4:23, 24) Aˬ dui Jaˇliꞈ˗euˬ yaw tsaˬ yaw dawˇ jeˬ˗ahˇ tsaˬ˗eu jeˬ˗ehˇ uˬ duˬ tahˬ nya ni muiˬ˗eu shawˇ˗eu yaw sahˇ neh bi sheuˬ gʼeh mawꞈ˗eu ma. Aˬ dui aˬ dui˗euˬ gaˇ˗ahˇ laˆ naˬ taˬ˗euˬ maˬ ngeuˇ naˇ tiˬ byah tiˬ loꞈ maˬ mˇ nya˗eu miˇ kʼahˬ˗ahˇ jawˇ luꞈ kʼawꞈ, Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ uˬ duˬ tahˬ˗eu jeˬ˗ahˇ dehꞈ ziˇ laꞈ kʼoeˇ jeˬ hu ya taˬ˗eu meh. Nymˬ˗mˇ aˬ dui˗euˬ mehˇ nmˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ Saˇ kiˇ pyeuꞈ˗eu baˬ da neh tehꞈ˗ehˇ mehˇ nmˇ tiˬ yaˇ gʼaˬ dzehˬ ni tawˬ˗ahˇ bi nyehꞈ ahˇ taˬ˗euˬ meh. Ehˇ kʼawꞈ aˬ yawꞈ maꞈ guiˬ lahˬ shaˇ˗eu, yawˬ haˇ yawˬ ha Jaˇliꞈ pyehˆ tseˇ˗eu, aˬ cawˬ˗ahˇ Miˬyehˇ hawˇ˗eu Miˬyehˇ˗euˬ Miˇkʼahˬ tsaꞈ gaˬ˗eu heu neh, kʼaˇ gʼeh nya gaˇ neh laˬ kʼaˬ tiˬ cehˇ leh jeh˗awˇ mˇ luꞈ˗eu meh. Aˬ dui cehꞈ lehꞈ ka laˇ gaˇ ya daˬ ngeh maˬ ehˇ, kʼehˬ laˇ kʼaˆ laˇ gaˇ ya daˬ ngeh maˬ ehˇ, Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui nehˬ˗ehˇ jawˇ meh. Laꞈ sawˬ biꞈ nehˬ meh lehˇ siˬ nya˗eu miˇ neh laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu meh.—1 Beˬ. 4:14. w22.10 9 ¶13

Dawˬ daˬ sahˬ boꞈ laꞈ kʼoeˇ dehꞈ ziˇ˗ahˇ muiˬ daˆ laˇ ni caw ba nehˬ nya˗eu maˇ diˇ gaˇ dahˇ tsoeˬ˗eu nui noeˬ nui duˇ biꞈ nehˬ taˬ˗euˬ meh. Aˬ dui teu laꞈ kʼoeˇ˗euˬ nui noeˬ nui duˇ nyiˬ hmˬ˗ahˇ ja sawˇ ma. Dahˬ beh˗eu jeˬ naˇ, yawˬ ha laꞈ kʼoeˇ jaˆ˗eu jeˬ˗ahˇ nui kʼahˇ shiˇ˗eu heu meh. Dawˬdaˬ 23:4, 5-ahˇ, “Smˇ muiˬ muiˬ laˇ ni tehꞈ˗ehˇ maˬ leh jeh ni noeˬ gahˇ˗awˬ.Kʼaˬ dzeˇ loꞈ˗ehˇ aˬ dahˇ tsoꞈ laˇ˗awˇ zaw byoˆ gʼeh nya˗eu meh” lehˇ nui noeˬ nui duˇ biꞈ taˬ˗euˬ meh. Nymˬ˗mˇ iˬ nah smˇ muiˬ iˇ shaˬ maˬ ehˇ, pyuˇ shuiˇ˗euˬ mehˬ nah caw teh˗eu miˇ neh tsawˇ myahˇ hawˇ˗eu cawˬ cawˬ˗eu paw kʼawꞈ deuˬ˗awˇ, mawˇ do paw kʼawꞈ jawˇ saˇ maˬ doˆ ni pyeuꞈ laˇ luꞈ˗eu meh. (Dawˬ. 28:20; 1 Tiˆ. 6:9, 10) Nyiˬ jeˬ aˬ yawꞈ jeˬ naˇ, shaˇ noeˬ˗awˇ neh ngehˬ˗eu heu meh. Aˬ dui saˇ tiˇ maˬ taˬ naˇ aˬ dui˗euˬ dawˬ baˬ da neh aˬ cawˬ˗ahˇ yaw kʼaˆ˗ehˇ deuˬ leˇ nya˗eu meh. Dawˬdaˬ 12:18-ahˇ “Dawˬ doeˇ ngehˬ˗eu mi cehˇ coeˇ gaˇ duˇ˗awˇ, tsawˇ gahˇ ahˇ˗eu dawˬ muiˬ, jaˆ gʼaˬ˗ahˇ duˇ˗eu meh” lehˇ ehˇ taˬ˗euˬ meh. Aˬ dui aˬ cawˬ˗euˬ gʼaˬ baˬ˗eu jeˬ˗ahˇ maˬ ja kʼoeˬ˗eu heu naˇ tiˬ gʼaˬ tiˇ gʼaˬ cawˬ cawˬ˗eu jeˬ muiˬ ni caw ba nehˬ˗eu meh.—Dawˬ. 20:19. w22.10 22 ¶14; 22-23 ¶16-17

Yeˬsaˬgeˬlaˇ aˬ yawꞈ tsaꞈ gaˬ˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ ya gʼoˆ shaw taˬ˗awˇ nui ma laꞈ kʼoeˇ keuˆ ni ya jah ziꞈ taˬ˗eu meh. Yeˬsaˬgeˬlaˇ sahˬ boꞈ paˇ yoˆ teu dzaˬ ahˇ ngeh “byaˬ byaˬ uiˇ loꞈ˗ehˇ coeˇ˗eu” miˇ neh aˬ yawꞈ zahˬ leˇ˗euˬ meh. (Yeˬ. 3:3) Aˬ jeˬ miˇ neh nga? Aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ naˇ, Yeˬsaˬgeˬlaˇ˗euˬ gʼaˇ duˬ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ dah zaˇ ya pyeuꞈ˗eu heu naˇ, coeˇ oˆ ni gʼeh˗awˇ, muiˬ dui dui˗eu jeˬ˗ahˇ ya puˬ ya mawˇ haw˗eu miˇ neh meh. (Ceuˬ. 19:8-11) Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗ahˇ bawˇlawˇpeh bi geuꞈ˗euˬ miˇ neh aˬ yawꞈ guiˬ lahˬ huiˬ dui dui˗eu meh. Yeˬhawˇbaˬ Yeˬsaˬgeˬlaˇ˗ahˇ “Ngaˬ neh kʼaˇ ehˇ˗euˬ jeˬ˗ahˇ yaw muiˬ paˬ˗ehˇ naˇ haˬ duˬ˗awˇ juiˇ uiˬ taˬ˗awˬ” lehˇ ehˇ nehˬ˗euˬ meh. (Yeˬ. 3:10) Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗ahˇ sahˬ boꞈ paˇ yoˆ teu laꞈ kʼoeˇ boꞈ taˬ˗euˬ dawˬ˗ahˇ noeˬ taˬ˗awˇ yaw muiˬ˗ehˇ shaˇ noeˬ shaˇ sawˇ lehˇ ehˇ nehˬ˗euˬ meh. Yeˬsaˬgeˬlaˇ toˆ˗ehˇ mˇ ngeh tiˬ jawˇ aˬ yawꞈ gʼaˬ kʼaˆ laˇ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ sahˬ boꞈ paˇ yoˆ teu laꞈ kʼoeˇ˗euˬ baoˬ ahˇ˗eu dawˬ teu tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ ya tsaꞈ gaˬ˗eu meh. (Yeˬ. 3:11) Miˬyehˇ˗euˬ dawˬ teu aˬ yawꞈ˗euˬ mehˬ boeˬ hawˇ˗eu nui ma˗ahˇ byah luꞈ˗eu miˇ neh aˬ yawꞈ Miˬyehˇ˗euˬ dawˬ teu˗ahˇ tsaꞈ gaˬ˗awˇ mˇ byah nya ni dah laˇ taˬ˗euˬ meh. w22.11 6 ¶12-14

Aˇ maꞈ aˇ muˇ neh laˆ poˆ laˆ paˇ˗euˬ jeˬ nawˬ nehˬ˗ehˇ do lehˇ deuˬ naˇ nawˇ aˬ joˆ˗ehˇ jahˇ de? Aˇ maꞈ aˇ muˇ neh laˆ paˇ˗euˬ jeˬ˗ahˇ tiˬ byah tiˬ loꞈ gʼaˬ biꞈ. Iˇsaˬleˬlaˆ tsawˇ haˬ deuˬ bawˇ tsahˬ bawˇ dahˇ˗ahˇ cah luꞈ ngeh Kawˇhaˆ pehˬ zaˬ deuˬ laꞈ kʼoeˇ neh tiˬ deuˬ naˇ, yawˬ gʼaˬ na luꞈ˗euˬ mehˬ shi dawˬ ma saˇ jaˇ bahˬ keuˆ baꞈ˗awˇ neh ya cah˗eu meh. (Tsahˬ. 3:29, 31; 10:33; Shuˆ. 3:2-4) Heu naˇ yaw duiˇ ma˗ehˇ muiˬ˗eu gaˇ pyeuꞈ meh. Ehˇ kʼawꞈ Miˬyehˇ neh saˇ jaˇ dzaˬ taˬ˗euˬ miˇ kʼahˬ˗ahˇ le keuˆ ngeh˗aˬ, gaˇ poˆ laˇ paˇ laˇ shaw˗euˬ meh. Teu gaˇ dawˬ ma saˇ jaˇ bahˬ keuˆ jawˇ duˬ baꞈ paˇ˗iˇ˗eu maˬ paˇ loˬ meh. Teu miˇ neh Kawˇhaˆ pehˬ˗euˬ aˇ jeuˬ tiˬ deuˬ gaˇ nui deuˬ ya mˇ˗euˬ meh. (1 Laˬ. 6:31-33; 26:1, 24) Ehˇ kʼawꞈ Kawˇhaˆ pehˬ zaˬ teu loꞈ˗ehˇ gʼeh˗eu gaˇ ya mˇ˗eu miˇ neh dawˬ gʼoꞈ maˬ doˆ˗a. Heu naˆ maˬ tseˇ huiˬ˗eu gaˇ shaˇ˗a lehˇ Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ ehˇ taˬ˗euˬ tiˬ gaˇ˗iˬ maˬ ya mawˇ˗a. Aˬ dui teu˗ahˇ neh aˬ jeˬ ya siˬ˗eu nga? Aˇ maꞈ aˇ muˇ laˆ poˆ laˆ paˇ ngeh aˬ dui˗euˬ gaˇ˗ahˇ deuˬ laˇ kʼawꞈ, mehˬ bawˬ gm˗awˇ, nui ma keuˆ˗awˇ, gʼaˬ ya biꞈ nga. Aˬ joˆ˗ehˇ gʼeh˗eu gaˇ za˗eu maˬ kaˬ gaˇ teu laꞈ kʼoeˇ laˬ kʼaˬ ya cehˇ nga lehˇ ya siˬ˗euˬ ma. Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ mehˬ shi aˇ poeˬ baw˗eu tsawˇ haˬ pyeuꞈ˗eu teu naˇ, aˬ dui neh za taˬ˗euˬ gaˇ teu baˬ da neh maˬ ngeuˇ˗a. Yeˬhawˇbaˬ nawˬ neh za taˬ˗euˬ gaˇ˗ahˇ naˆ maˬ tseˇ, ehˇ dawˬ naˇ haˬ˗eu jeˬ˗ahˇ aˇ poeˬ taˬ baw dzehˬ˗eu meh. w22.11 23-24 ¶10-11

Gʼaˬ kʼehˇ Pawˇluˆ tawˬ˗ahˇ uˇ luꞈ ngeh, Awˬneˬsiˬpawˬ lehˇ kuˇ˗eu dahˬ beh˗euˬ Ka li zaˬ saˇ ka˗ahˇ˗euˬ mehˇ nmˇ tiˬ gʼaˬ, Pawˇluˆ˗ahˇ byehˇ dzeh˗euˬ kʼoeˇ deuˬ loꞈ˗ehˇ maˬ gʼeh ni aˬ yawꞈ Pawˇluˆ˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ ngehˬ gʼeh nehˬ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ Pawˇluˆ “tawˬ˗ahˇ uˇ gaˇ aˬ yawꞈ maˬ shaꞈ dawˇ˗a.” Kʼoeˇ tehꞈ˗ehˇ maˬ gʼaˬ ni, aˬ yawꞈ Pawˇluˆ˗ahˇ maˬ poˆ mawˇ˗euˬ kʼoeˇ keuˆ ni poˆ˗awˇ, poˆ mawˇ ngeh tiˬ jawˇ jiˇ shiˇ gaˇ maˬ guˆ ni maˇ diˇ caw ba nehˬ˗euˬ meh. Aˬ dui heu gaˇ neh aˬ jeˬ ya siˬ˗eu nga? Mehˇ nmˇ deuˬ kʼehˬ˗eu kʼaˆ˗eu jeˬ˗ahˇ ya daˬ luꞈ ngeh, tsawˇ haˬ˗ahˇ guˆ˗eu miˇ neh aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ maˬ caw ba ni maˬ ya gʼeh nga leh ya siˬ˗euˬ ma. Toˆ˗ehˇ gʼeh ngeh to˗aˬ, aˬ dui mehˇ nmˇ deuˬ jawˇ paw jawˇ˗awˇ, kʼaˇ gʼeh nya gaˇ neh aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ ya laˆ piˇ˗eu meh. (Dawˬ. 17:17) Aˬ yawꞈ maꞈ aˬ dui˗euˬ nui gaˬ hawˇ˗eu aˬ dui neh caw ba nehˬ laꞈ˗eu jeˬ˗ahˇ loˬ dui dui˗eu meh. Laˇsiˬ˗yaˬ miˇ kʼahˬ˗euˬ mehˇ nmˇ deuˬ naˇ, aˬ dui dzaw geuꞈ dui dui paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu meh. Aˬ yawꞈ maꞈ tawˬ˗ahˇ uˇ luꞈ˗eu mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ gʼawˬ mya jeˬ lehˇ caw ba nehˬ˗euˬ meh. Aˬ dui˗euˬ mehˇ nmˇ deuˬ saˇ naˇ˗ahˇ ya daˆ˗iˇ ngeh, aˬ yawꞈ maꞈ jiˇ iˇ caw˗awˇ gʼaˬ biꞈ nehˬ˗iˇ˗eu meh. Aˬ dui heu gaˇ neh aˬ jeˬ ya siˬ˗euˬ nga? Aˬ dui sheuˬ hehˇ˗eu mehˇ nmˇ aˬ yuiꞈ deuˬ bi ja bu˗awˇ, bi nyehꞈ ngeh, kʼehˬ˗eu kʼaˆ˗eu jeˬ˗ahˇ ya daˬ ngeh, maˬ guˆ ni aˬ dui aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ gʼaˇ duˬ guiˬ lahˬ shaˇ nehˬ˗awˇ, kʼaˇ gʼeh nya gaˇ neh caw ba˗eu uˬ taꞈ, aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ nymˇ jiˇ deuˬ˗ahˇ jiˇ yaw muiˬ˗ehˇ ya ngehˬ gʼeh nehˬ nga lehˇ ya siˬ˗euˬ ma.—Kʼehˇ. 12:5; 2 Gawˇ. 1:10, 11. w22.11 17 ¶11-12

Aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ shaˬ zahˬ mˇ luꞈ˗eu mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ nui ma paw hawˇ˗eu nui jah paw dzeˇ dzaˬ˗ahˇ gʼaˬ ya biꞈ nehˬ˗eu meh. (1 Beˬ. 5:2) Aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ uˬ jeˬ jaˬ lehˇ˗euˬ shaˬ zahˬ pyeuꞈ laˇ ngeh, mehˇ nmˇ deuˬ laˆ tahˬ laˆ naˇ ngaˬ laˬ, dzaˬ dzaˬ dawˇ dawˇ, dm gʼaˬ dm lmˇ, jawˇ duˬ jawˇ zaˇ lawˬ muˇ jaˆ ngaˇ laˬ lehˇ yaw muiˬ˗ehˇ ya haw˗eu meh. Ba la myaˆ siˬ byah laˇ ngeh keuˆ ni mehˇ nmˇ deuˬ nui ma paw maˬ ehˇ, nui jah paw maˬ ehˇ, gʼaˬ biꞈ nehˬ laꞈ˗eu jeˬ˗ahˇ loˬ luꞈ˗eu kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. (Yoˇ. 21:15) Uˬ jeˬ jaˬ lehˇ˗euˬ shaˬ zahˬ˗ahˇ ya puˬ˗euˬ mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ mawˇ dzoeˇ˗iˇ˗euˬ Saˇ naˇ˗euˬ Gawˬmiˬtiꞈ tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ˗eu mehˇ nmˇ Hehˬloˬ heu loꞈ˗ehˇ ehˇ˗eu meh. “Maˬ gaˇ laˇ˗eu gʼaˇ duˬ aˇ yamˬ loˬ meh. Aˬ yawꞈ maꞈ ui cuiˆ maˬ gaˇ laˇ˗euˬ kʼawꞈ ni, aˬ yawꞈ maꞈ yawˬ ha gaˬ˗eu gʼaˬ bi shiˇ˗euˬ baˬ da neh maˬ ehˇ, poeˬ˗eu myawˬ deuˬ bi laˆ cawˆ˗euˬ baˬ da neh maˬ ehˇ, guˆ laˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu jeˬ˗ahˇ ya tahˬ puˬ˗euˬ miˇ neh maˬ ehˇ, tiˬ kʼehˬ maˬ kaˬ nui ma cawˆ nya˗eu meh. Teu naˇ aˬ yawꞈ maꞈ nui jah maˬ ahˇ˗eu baˬ da neh maˬ ngeuˇ˗a, tsawˇ haˬ yawˬ gʼaˬ na luꞈ teu loꞈ˗ehˇ tehꞈ meh.” Aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ Jaˇliꞈ˗ahˇ “ngoeˇ˗eu tsawˇ haˬ deuˬ nehˬ˗ehˇ caw ngoeˇ˗awˬ” lehˇ ehˇ taˬ˗euˬ nui noeˬ nui duˇ˗ahˇ maˇ diˇ mˇ caw˗eu meh.—Maˆ. 12:15. w22.12 22 ¶1; 24-25 ¶10-11

Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui tsaˬ˗eu dawˇ˗eu jeˬ˗ahˇ mˇ nya˗eu gʼaˇ duˬ, aˬ dui˗ahˇ aˬ yawꞈ˗euˬ muiˬ˗eu shawˇ˗eu yaw sahˇ biꞈ nehˬ˗eu meh. Aˬ dui Jaˇliꞈ gui ngeh maˬ ehˇ, mehˬ bawˬ˗ahˇ iˇ ngeh maˬ ehˇ, Miˬyehˇ˗euˬ muiˬ˗eu shawˇ˗eu yaw sahˇ za˗eu meh. Aˬ dui, aˬ dui loꞈ˗ehˇ leh jeh˗awˇ tsaˬ˗eu dawˇ˗eu jeˬ mˇ˗eu mehˇ nmˇ deuˬ nehˬ˗ehˇ aˇ yamˬ zmˬ˗awˇ cawˬ cawˬ taꞈ˗eu heu naˇ, aˬ dui˗ahˇ gʼaˬ bi ahˇ laˇ˗eu meh. (Heˬ. 10:24, 25; 13:7) Kʼoeˇ naˇ aˬ dui yawˬ ha˗euˬ gʼaˬ baˬ˗eu jeˬ˗ahˇ deuˆ ceh ceh˗eu gʼaˇ duˬ, caw ba nehˬ laꞈ lehˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ guiˬ lahˬ yaw kʼaˆ˗ehˇ shaˇ naˇ, aˬ dui teu˗ahˇ deuˆ gʼaˬ nya ni Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ muiˬ˗eu shawˇ˗eu yaw sahˇ biꞈ˗awˇ caw ba nehˬ˗eu meh. Teu loꞈ˗ehˇ mˇ˗eu shaˇ˗eu jeˬ teu naˇ, maˬ muiˬ˗eu nui kʼahˇ dawˬ tawˆ luꞈ˗ahˇ maˬ laˆ byoˆ nehˬ kʼawꞈ, maˬ muiˬ˗eu jeˬ teu˗ahˇ laˆ maˬ mˇ keuˆ˗iˇ ni caw ba nehˬ˗eu meh. Ka li zaˬ˗euˬ mˇ jeˬ shaˇ kawˆ aˬ myah luꞈ mˇ˗awˇ, tsaˬ˗eu dawˇ˗eu jeˬ˗ahˇ leh jeh˗awˇ mˇ daˆ leꞈ˗eu heu naˇ, aˇ yeˇ huiˬ dui dui˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. w23.01 11-12 ¶13-14

Jaˇliꞈ˗aˬ, mawˇ do˗ahˇ haw saˆ˗eu maˬ ngeuˇ naˇ, dzaˬ dzaˬ dawˇ dawˇ gaˇ kawˆ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ nui noeˬ nui duˇ biꞈ˗eu paˇ dmˬ maˬ ngeuˇ kʼawꞈ, gaˇ kawˆ teu nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ Yeˬhawˇbaˬ aˬ joˆ˗ehˇ noeˬ˗eu lehˇ bi siˬ laꞈ˗eu meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, Miˬyehˇ aˬ dui˗ahˇ “noeˬ shaˬ˗eu jeˬ hawˇ˗eu kʼahˬ lahˇ˗eu jeˬ taˬ bi ahˇ” lehˇ ehˇ˗eu meh. (Tsoˆ. 11:10) Kʼoeˇ naˇ Jaˇliꞈ aˬ dui˗ahˇ aˇ dzehˬ dzeuˇ ni taˬ dzaˬ taˬ dawˇ lehˇ saˇ tiˇ biꞈ taˬ˗eu meh. Aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ naˇ, teu naˇ aˬ dui˗euˬ mawˇ do hawˇ˗eu ziˇ˗ahˇ deuˬ laˇ nya˗eu miˇ neh meh. (Dawˬ. 23:20) Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ aˬ jeˬ dzaˬ aˬ jeˬ dawˇ˗eu, aˇ myaˆ ni dzaˬ aˇ myaˆ ni dawˇ˗eu, lehˇ yaw muiˬ˗ehˇ bi shaˇ noeˬ mawꞈ˗eu meh. (1 Gawˇ. 9:25) Yaw muiˬ˗ehˇ shaˇ noeˬ shaˇ sawˇ˗awˇ noeˬ tsehˆ˗eu heu neh, Miˬyehˇ neh biꞈ˗euˬ laꞈ sawˬ pyeuꞈ˗eu ziˇ˗ahˇ aˇ poeˬ taˬ baw˗eu lehˇ mˇ mawˇ nya˗eu meh. (Ceuˬ. 119:99, 100; Dawˬ 2:11) Yaw jeˬ ma jeˬ, aˬ dui aˬ jeˬ jeˇ dzaˬ˗eu lehˇ yaw muiˬ˗ehˇ ya shaˇ noeˬ˗eu meh. Aˬ dui ya leˇ˗eu dzaˇ pyeuꞈ kʼawꞈ mawˇ do˗ahˇ deuˬ naˇ, teu˗ahˇ maˬ dzaˬ. Kʼoeˇ naˇ aˬ dui yaw muiˬ˗ehˇ yuꞈ dehˆ˗eu, aˬ myah luꞈ cehˆ niˇ gʼa˗eu, mawˇ do˗ahˇ laˆ saˆ laˆ buˇ˗eu, iˇ kahˇ laˆ luiˆ laˆ buˇ˗eu, heu deuˬ mˇ˗eu heu neh nui gahˇ ahˇ˗eu lehˇ mˇ mawˇ nya˗eu meh. w23.02 21 ¶6-7

Aˬ dui Jaˇliꞈ gui ngeh poeˬ˗eu zaˬ siˬ nui gahˇ aˬ joˆ˗ehˇ poˆ mawˇ nya˗eu nga? 2 Tiˆmoˇseˬ 3:16, 17-ahˇ haw kaˇ˗euˇ. Teu deuˆ˗ahˇ “Jaˇliꞈ dawˬ kawˬ dawˬ tawˆ luꞈ” (1) mehˬ ngeh (2) iˬ baˇ˗ahˇ toeˬ mehˬ ngeh (3) maˬ tsaˬ˗eu jeˬ˗ahˇ mehˬ paˇ tsoˆ paˇ ngeh (4) mehˬ nehˬ tsoˆ nehˬ ngeh “gaˇ dahˇ tsoeˬ” meh lehˇ ehˇ taˬ˗euˬ meh. Aˬ dui yaw kʼaˆ˗ehˇ maˬ zmˬ˗eu Jaˇliꞈ aˇ deuˆ deuˬ˗ahˇ neh jiˇ gaˇ dahˇ tsoeˬ˗eu heu 4 jeˬ˗ahˇ za nya˗eu meh. Aˬ dui neh gui˗euˬ gaˇ kawˆ heu Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ maˬ ehˇ, Yeˬhawˇbaˬ neh noeˬ taˬ˗euˬ jeˬ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ maˬ ehˇ, Miˬyehˇ˗euˬ zahˇ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ maˬ ehˇ, aˬ jeˬ mehˬ˗eu nga lehˇ haw˗awˇ, iˬ baˇ toeˬ mehˬ˗eu gʼaˇ duˬ jiˇ aˬ joˆ˗ehˇ caw ba˗eu nga lehˇ yaw muiˬ˗ehˇ shaˇ sawˇ. Jaˇliꞈ aˇ deuˆ heu deuˬ naˇ, maˬ muiˬ˗eu nui noeˬ nui ma˗ahˇ siˬ nya˗eu gʼaˇ duˬ, byehˇ dzeh nya˗eu gʼaˇ duˬ, Miˬyehˇ˗ahˇ saˇ jaˇ ziꞈ nya˗eu gʼaˇ duˬ, aˬ joˆ˗ehˇ caw ba nehˬ˗eu nga lehˇ yaw muiˬ˗ehˇ haw. Kʼoeˇ naˇ Jaˇliꞈ aˇ deuˆ teu aˬ dui neh tsaꞈ gaˬ duˬ˗ahˇ ya puˬ˗euˬ maˬ tsaˬ˗eu jeˬ˗ahˇ mehˬ paˇ tsoˆ paˇ ni aˬ joˆ˗ehˇ caw ba nehˬ˗eu nga lehˇ haw. Kʼoeˇ naˇ Jaˇliꞈ aˇ deuˆ teu aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ shaˇ noeˬ˗eu loꞈ˗ehˇ shaˇ noeˬ nya ni caw ba nehˬ˗eu gʼaˇ duˬ aˬ jeˬ˗euˬ mehˬ nehˬ tsoˆ nehˬ˗eu jeˬ ahˇ˗eu nga lehˇ jiˇ yaw muiˬ˗ehˇ haw. Aˬ dui gaˇ dahˇ tsoeˬ˗eu heu 4 hmˬ˗ahˇ aˬ myah luꞈ noeˬ keuˆ naˇ, aˬ dui Jaˇliꞈ gui ngeh poeˬ˗eu zaˬ siˬ nui gahˇ deuˬ˗ahˇ poˆ mawˇ nya˗eu meh. w23.02 11 ¶11

Daˬyeˬlaˇ sahˬ boꞈ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ maˬ keuˆ laˇ miˇ ehˇ taˬ dawˬ dzaˇ˗i tiˬ hmˬ˗ahˇ, ‘shiꞈ kʼoꞈ aˇ yamˬ’ jiˇ leˇ ngeh Yeˬsuˇ uˆ lahˇ˗eu jeˬ dahˬ beh laˇ meh lehˇ ehˇ taˬ˗euˬ meh. Aˬ dui aˇ yamˬ teu˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ jahˇ˗awˇ neh siˬ nya˗eu nga? (Daˬ. 4:10-17) ‘Shiꞈ kʼoꞈ aˇ yamˬ’ lehˇ ehˇ˗eu heu naˇ 2,520 kʼoꞈ ga leˇ˗eu aˇ yamˬ tiˬ yamˬ˗ahˇ ehˇ mawꞈ˗eu meh. Aˇ yamˬ teu naˇ Yeˬluˇsaˬlehˬ meuˬ˗ahˇ jawˇ˗awˇ neh Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ dah zaˇ uˆ lahˇ˗eu sahˬ paˬ aˇ saˬ saˬ˗eu gʼaˬ˗ahˇ Baˬbuˇloˬ neh teh ka ngeh, B.C. 607-ahˇ aˇ dahˬ beh˗eu meh. Aˇ yamˬ teu yamˬ 1914 kʼoꞈ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ neh “tseˇ doˆ˗euˬ gʼaˬ” pyeuꞈ˗eu Yeˬsuˇ˗ahˇ Miˬyehˇ Miˇkʼahˬ˗ahˇ Sahˬ paˬ keuˆ leˇ ngeh aˇ saˬ saˬ˗eu meh. (Yeˬ. 21:25-27) Maˬ keuˆ laˇ miˇ ehˇ taˬ dawˬ heu aˬ dui˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ gaˇ dahˇ tsoeˬ˗eu nga? ‘Shiꞈ kʼoꞈ aˇ yamˬ’ gaˇ kawˆ˗ahˇ gʼoˆ shaw˗eu heu naˇ, aˬ dui˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ saˇ jaˇ dawˬ deuˬ˗ahˇ tsaˬ˗eu aˬ yamˬ˗ahˇ mˇ byah meh lehˇ bi jah ziꞈ laꞈ˗eu meh. Miˬyehˇ˗euˬ Miˇkʼahˬ Miˬyehˇ neh nah paˇ paˇ taˬ˗euˬ aˇ nah˗ahˇ beh laˇ˗euˬ loꞈ˗ehˇ, maˬ keuˆ laˇ miˇ ehˇ taˬ dawˬ nui deuˬ˗ahˇ jiˇ Miˬyehˇ aˬ yawꞈ neh nah paˇ paˇ taˬ˗euˬ aˇ yamˬ˗ahˇ bi byah laˇ˗eu yaw duˬ baw meh. Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ aˇ nah “gʼawˬ myahˇ ni maˬ paˇ nyi naˬ ni” keuˆ le meh.—Haˬ. 2:3. w22.07 3 ¶3-5