Dehꞈ ziˇ gaˇ kawˆ
Huiˬ dui dui˗eu saˬ laˬ jawˇ gaˇ neh tiˬ ziˇ ziˇ lah ni ya dzaw geuꞈ
Gaˇ ma˗ahˇ iˇ ngeh yehˇ deuˬ miˬ beuˆ baꞈ˗awˇ naˇ haˬ tseˇ laˇ˗eu, miˬ dzaˬ keuˬ taˬ˗euˬ gaˇ, jaˬ lehˇ lehˇ ma baw laˇ gaˇ, guiˇ deuˆ gaˇ ya mawˇ˗eu, miˇ kʼahˬ suˬ saˬ miˇ cehˆ˗eu, heu naˇ nga nyaꞈ dzeˇ zaˬ huˬ mehˬ mehˬ˗eu gaˇ hawˇ˗eu Miˇshaˬnaˬliˬ gaˇ mˇ ngeh ya puˬ˗euˬ tiˬ jeˬ na tehꞈ˗a siˬ. Ehˇ kʼawꞈ heu loꞈ˗ehˇ gʼeh˗eu dehꞈ ziˇ heu tiˬ jeˬ nehˬ˗ehˇ maˬ paˇ. Yeˬhawˇbaˬ nga nyaꞈ˗ahˇ guiˬ lahˬ biꞈ˗awˇ, caw ba nehˬ laꞈ˗euˬ meh. Huiˬ dui dui˗eu saˬ laˬ Yeˬhawˇbaˬ, nga nyaꞈ˗ahˇ poeˬ dui dui˗eu jeˬ mehˬ nehˬ laꞈ˗euˬ meh.—Yawˇbaˆ 36:22; Iˇsaˬyaˇ 30:20.
Aˬ da aˬ ma deuˬ˗euˬ muiˬ˗eu dehꞈ jeˬ dehꞈ kawˆ
1950 kʼoꞈ jiˇ leˇ dzaˬ˗ahˇ ngaˬ da ngaˬ ma Iˇdaˬliˬ miˇ kʼahˬ˗ahˇ neh Kehˇnaˬdaˬ miˇ kʼahˬ, Sehˬsaˬ˗kaˇciˬgʼawˬ gahˬ kaˬ, Kiˇdeuˬsaꞈ˗liˬ meuˬ˗ahˇ pawˇ˗iˇ˗euˬ meh. Tiˬ kʼehˬ naˇ, yaw tsaˬ yaw dawˇ jeˬ˗ahˇ ya siˬ nya˗awˇ, teu nga pehˬ˗euˬ nymˇ jiˇ gʼaˇ duˬ aˇ yeˇ kʼaˇ huiˬ˗eu jeˬ pyeuꞈ laˇ˗euˬ meh. Ngaˇ nyiˇ ngeh nga pehˬ pehˬ za ma zaˬ nah ga ni tsaꞈ gaˬ˗iˇ˗euˬ gaˇ noeˬ luꞈ nya siˬ. Teu miˇ neh “Ngaˇ yehꞈ kʼoꞈ kʼawˆ ngeh neh tiˬ poˆ na huˬ mehˬ mehˬ˗eu gʼaˬ ya geuꞈ˗euˬ ma” lehˇ ngehˬ niˇ gʼa laˇ˗eu baw˗eu meh.
1966 kʼoꞈ heu kaˬ˗ahˇ ngaˬ˗euˬ nymˇ jiˇ nehˬ˗ehˇ
Nga pehˬ iˇ shaˬ shaˬ kʼawꞈ, ngaˬ da ngaˬ ma naˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ biꞈ nehˬ˗eu paw dzaw geuꞈ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu deuˬ pyeuꞈ meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, 1963 kʼoꞈ˗ahˇ aˬ yawꞈ nyaꞈ Aˬmeˬliˇkaˬ miˇ kʼahˬ, Kehˇliˬpawˇniˬ˗yaˬ gahˬ kaˬ, Paˇsaꞈdiˇnaˬ meuˬ˗ahˇ, miˇ kʼahˬ deuˬ uiˬ laˇ˗eu mehˬ bawˬ˗ahˇ iˇ˗eu gʼaˇ duˬ, mˇ myawˬ gʼawˬ mya jeˬ ahˬ dzeh˗euˬ meh. Kʼoeˇ naˇ, 1972 kʼoꞈ˗ahˇ nga pehˬ 620 laˇ (1,000 kiˬloˬmiˬteuˬ) kaˬ gaˇ jaˆ˗eu Kehˇnaˬdaˬ miˇ kʼahˬ, Beˇtiꞈ˗shuiꞈ Koˬlamˇbiˬ˗aˬ gahˬ kaˬ, Ta˗le meuˬ˗ahˇ pawˇ˗iˇ˗awˇ, Iˇdaˬliˬ dawˬ ngehˬ˗eu tsaꞈ gaˬ duˬ˗ahˇ caw ba iˇ˗euˬ ma. Ngaˬ da naˇ, siˬ daˬ daˬ ma tiˬ hmˬ˗ahˇ laˆ luiˆ laˆ buˇ˗eu gaˇ mˇ iˇ˗euˬ meh. Gaˇ aˇ yaˬ biꞈ daˆ nehˬ kʼawꞈ, Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ yaw muiˬ˗ehˇ maˬ mˇ nya gaˇ guˆ˗eu miˇ neh maˬ ha geuꞈ˗aˬ.
Ngaˬ ha oeˬ mehˇ nmˇ˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ dehꞈ mehˬ nehˬ laꞈ˗euˬ miˇ neh ngaˬ da ngaˬ ma˗ahˇ guiˬ lahˬ huiˬ˗eu lehˇ miˇ˗a. Aˬ yawꞈ nyaꞈ naˇ, ngaˬ ha mehˇ nmˇ˗euˬ dahˬ beh˗eu saˬ laˬ gʼaˬ pyeuꞈ˗awˇ, Miˬyehˇ Miˇkʼahˬ˗ahˇ jeˬ hu taˬ naˇ Miˬyehˇ ngehˬ gʼeh nehˬ meh lehˇ ya dzaw geuꞈ˗euˬ ma.—Maꞈtehˬ 6:33.
Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ˗ahˇ aˇ yamˬ tiˬ byah ni mˇ dahˬ beh laˇ
1980 kʼoꞈ˗ahˇ ngaˇ gaˬ laˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗awˇ Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ˗ahˇ leh jeh˗eu mehˇ nmˇ Deˇbiˬ nehˬ˗ehˇ sheuˬ dahˬ dzaˬ˗euˬ ma. Nga nyaꞈ Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ˗ahˇ aˇ yamˬ tiˬ byah ni mˇ mawꞈ˗eu ma. Yuˇ˗euˬ ba la smˇ siˬ naˇ, Deˇbiˬ huˬ mehˬ mehˬ˗eu gʼaˬ geuꞈ dahˬ beh laˇ˗euˬ meh. Nga nyaꞈ yuˇ˗euˬ tiˬ kʼoꞈ byah laˇ naˇ, tsaꞈ gaˬ˗eu deuˬ loˬ dzehˬ˗eu jawˇ duˬ˗ahˇ pawˇ˗iˇ˗awˇ, ngaˇ jiˇ huˬ mehˬ mehˬ˗eu gʼaˬ geuꞈ dahˬ beh laˇ˗euˬ ma.
1980 kʼoꞈ˗ahˇ nga nyaꞈ jiˇ cehˇ baˇ ngeh nah
Tiˬ kʼehˬ naˇ nga nyaꞈ˗ahˇ gʼaˬ baˬ laˇ˗awˇ, Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ maˬ paˇ mˇ daˆ leꞈ nya miˇ˗a lehˇ noeˬ laˇ gaˇ keuˆ miˇ˗a. Ehˇ kʼawꞈ aˇ maꞈ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu gʼaˬ nehˬ˗ehˇ jeˬ hu ja sawˇ˗euˬ ma. Aˬ yawꞈ dawˇ coe ni “Nawˬ˗ahˇ neh jiˇ guˬ ngaˇ. Nawˇ maˬ muiˬ paw dzeˇ dzaˬ˗ahˇ tehꞈ˗ehˇ haw˗eu beu. Yaw muiˬ paw dzeˇ dzaˬ˗ahˇ jiˇ haw haw˗awˬ. Muiˬ˗eu gʼawˬ mya jeˬ˗ahˇ ya mawˇ tehꞈ˗aˬ” lehˇ ehˇ˗eu meh. Ngaˇ toˆ˗ehˇ gʼeh˗eu nui noeˬ nui duˇ loˬ luꞈ˗eu ma. (Ja ceuˬ 141:5) Aˬ yawꞈ neh ehˇ nehˬ laꞈ˗euˬ loꞈ˗ehˇ, ngaˇ gʼaˬ za laˇ˗eu gaˇ kawˆ deuˬ˗ahˇ mawˇ ma˗ehˇ poˆ˗euˬ ma. Ehˇ loꞈ˗ehˇ gʼaˬ za laˇ˗eu gaˇ kawˆ jiˇ gʼawˬ mya ni jaˆ ngaˇ. Aˇ muˇ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ mehˇ nmˇ deuˬ jiˇ Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ˗ahˇ leh jeh mawꞈ gaˇ ya mawˇ˗euˬ ma. Zaˬ deuˬ hawˇ˗eu yawˬ ha˗euˬ nymˇ dahˬ Saˇ kiˇ maˬ ngeuˇ˗eu deuˬ jiˇ leh jeh˗eu meh. Heu naˇ dzaw geuꞈ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. Nga nyaꞈ gʼaˬ za laˇ˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ poˆ tseˇ˗eu hawˇ˗eu ya puˬ˗euˬ shaˬ zahˬ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ laˆ piˇ laˇ gaˇ dawˬ˗eu gaˇ kawˆ ya dzaw˗euˬ ma. (Miˇkaˬ 7:7) Teu miˇ neh nga nyaꞈ laˬ kʼaˬ cehˇ kʼoꞈ laˇ nya˗euˬ ma.
Nga nyaꞈ huˬ mehˬ mehˬ˗eu dzaw nymˇ˗ahˇ daˆ beh beh˗iˇ ngeh poˆ, mehˬ˗eu gʼaˬ naˇ aˬ cawˬ˗euˬ miˇ kʼahˬ˗ahˇ Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ mˇ haw˗iˇ˗euˬ deuˬ pyeuꞈ meh. Aˬ yawꞈ maꞈ neh byaˬ nehˬ˗euˬ aˇ baˇ, shaˬ zahˬ, guiˬ lahˬ deuˬ˗ahˇ haw haw˗ehˇ nga nyaꞈ˗ahˇ jiˇ Miˇshaˬnaˬliˬ gaˇ mˇ mawꞈ laˇ nyaˬ. Teu miˇ neh Miˇshaˬnaˬliˬ geuꞈ˗eu lehˇ aˇ pyaˇ daˬ˗euˬ ma.
1983 kʼoꞈ˗ahˇ Beˇtiꞈ˗shuiꞈ Koˬlamˇbiˬ˗aˬ˗euˬ Bawˬdzaˬnymˇ˗ahˇ
Daˬ taˬ˗euˬ aˇ pyaˇ˗ahˇ le keuˆ nya˗eu gʼaˇ duˬ, nga nyaꞈ 1984 kʼoꞈ˗ahˇ Beˇtiꞈ˗shuiꞈ Koˬlamˇbiˬ˗aˬ˗ahˇ neh 2,485 laˇ (4,000 kiˬloˬmiˬteuˬ) dzehˬ ni kaˬ gaˇ jaˆ˗eu Paˇlaˬ dawˬ ngehˬ˗eu Ku behˆ gahˬ kaˬ˗ahˇ pawˇ˗iˇ˗euˬ ma. Teu gaˇ dehꞈ jeˬ dehꞈ kawˆ yaw shuiꞈ, dawˬ yaw shuiꞈ ya dzaw˗eu meh. Shaˬ zahˬ dzaˇ˗i tiˬ jeˬ naˇ, tiˬ kʼehˬ maˬ kaˬ pyuˇ zmˬ˗eu maˬ ahˇ˗eu heu meh. Tiˬ poˆ ngehˬ˗ehˇ dzehˬ dzaˬ˗eu maˬ jaˆ˗eu miˇ neh, aˬ cawˬ˗euˬ deh ma˗ahˇ mawˬ coeˇ duˬ gaˇ dzeˇ laˇ˗euˬ deuˬ gʼoˆ dzaˬ˗iˇ˗euˬ ma. Deˇbiˬ naˇ, aˬ luˇ mawˬ coeˇ teu gʼawˬ mya jeˬ lehˇ jahˇ jahˇ˗ehˇ bi dzaˬ laꞈ˗eu meh. Shaˬ zahˬ gʼawˬ mya jeˬ˗ahˇ ya puˬ kʼawꞈ, laˬ kʼaˬ tiˬ cehˇ kamˬ daˬ coeˇ˗eu gʼaˇ duˬ leh jeh˗euˬ ma. Teu ngeh Yeˬhawˇbaˬ caw ba nehˬ laꞈ luꞈ˗eu lehˇ yaw muiˬ˗ehˇ siˬ laˇ nya.—Ja ceuˬ 64:10.
Tiˬ nah maˬ noeˬ˗euˬ gaˇ naˬ gaˬ mahˇ laˇ˗euˬ meh. Teu naˇ nga nyaꞈ˗ahˇ Kehˇnaˬdaˬ Beˬdeˬlaˇ˗ahˇ mˇ le lehˇ kuˇ law hawˇ ngaˬ. Teu ngeh nga nyaꞈ Giˇlaˆ dzaw nymˇ˗ahˇ daˆ˗iˇ˗eu lehˇ jaˇ laˇ dawˆ taˬ˗euˬ ma. Teu miˇ neh aˬ joˆ˗ehˇ jahˇ paˬ maˬ siˬ lehˇ kʼawꞈ noeˬ˗awˇ laˬ kʼaˬ jiˇ cehˇ miˇ˗a. Ehˇ kʼawꞈ nga nyaꞈ Beˬdeˬlaˇ˗ahˇ iˇ˗eu lehˇ noeˬ tsehˆ˗euˬ ma. Iˇ keuˆ ngeh, Saˇ naˇ gawˬmiˬtiꞈ Keˇneꞈ Liˆdeuꞈ˗oˬ˗ahˇ “Giˇlaˆ dzaw nymˇ˗ahˇ oe lehˇ kuˇ laˇ naˇ aˬ joˆ˗ehˇ jahˇ nmˇ” lehˇ naˇ haˬ˗euˬ ma. Teu ngeh aˬ yawꞈ “Nyaˆ taꞈ˗euˬ gaˇ kawˆ nyaˆ taꞈ haw tehꞈ˗a” lehˇ ehˇ˗eu meh.
Ehˇ kʼawꞈ jawˇ nah tiˬ jaw naˇ, Giˇlaˆ dzaw nymˇ˗ahˇ daˆ le lehˇ kuˇ laˇ˗euˬ meh. Nga nyaꞈ tiˬ hmˬ maˬ ngeuˇ naˇ tiˬ hmˬ ya tseˇ˗eu lehˇ gʼeh˗eu meh. Mehˇ nmˇ Keˇneꞈ nga nyaꞈ˗ahˇ “Nawˇ aˬ geu hmˬ˗ahˇ tseˇ˗euˬ maˬ kaˬ, kʼoeˇ hmˬ˗ahˇ tseˇ˗euˬ law nmˇ gʼaˬ miˇ˗a lehˇ noeˬ laˇ˗eu baw meh. Gaˇ teu naˇ, tiˬ hmˬ taꞈ˗ehˇ tiˬ hmˬ muiˬ dzehˬ˗eu lehˇ maˬ jaˆ˗a. Aˬ geu hmˬ tseˇ kʼawꞈ Yeˬhawˇbaˬ guiˬ lahˬ biꞈ nehˬ nya meh” lehˇ ehˇ˗eu meh. Teu miˇ neh nga nyaꞈ Giˇlaˆ dzaw nymˇ˗ahˇ daˆ˗iˇ˗eu lehˇ tseˇ˗euˬ ma. Mehˇ nmˇ Keˇneꞈ neh ehˇ˗euˬ dawˬ heu naˇ, ngeuˇ law hawˇ ngaˬ˗aˇ lehˇ mawˇ laˇ miˇ˗a. Gaˇ nyiˬ hmˬ yaw kaˬ˗ahˇ zahˬ lah zahˇ lah˗ehˇ shaˬ luꞈ˗eu mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ ya mawˇ ngeh, ngaˇ mehˇ nmˇ Keˇneꞈ neh ngehˬ˗euˬ dawˬ˗ahˇ zmˬ˗awˇ gʼaˬ biꞈ nehˬ˗eu ma.
Miˇshaˬnaˬliˬ gaˇ mˇ ngeh
(Aˇ caˇ) Yuˬliˇsuiꞈ Gaꞈlaꞈ˗suiꞈ
(Aˇ maˇ) Jehˇ˗kuiˬ Leˬpeuˬ
1987 kʼoꞈ, Oeˬ siˬ ba la˗ahˇ Niˬ˗yuˬ Yawˇ gahˬ kaˬ, Buˇkiˬ˗liˬ˗ahˇ 83 poˆ aˬ yawꞈ poˆ jahˇ˗eu Giˇlaˆ dzaw nymˇ˗ahˇ ya daˆ˗iˇ˗eu miˇ neh laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu lehˇ miˇ˗a. Dzaw nymˇ heu˗ahˇ dzaw zaˬ dawˬ tawˆ luꞈ 24 gʼaˬ byah˗awˇ, mehˬ˗eu daˬ ma deuˬ naˇ, mehˇ nmˇ Yuˬliˇsuiꞈ Gaꞈlaꞈ˗suiꞈ hawˇ˗eu Jehˇ˗kuiˬ Leˬpeuˬ pyeuꞈ meh. Ba la ngaˬ siˬ tiˬ kʼehˬ laˇ kʼehˬ tehꞈ˗ehˇ byah laˇ nyaˬ. Nga maꞈ 1987 kʼoꞈ, Gʼoeˬ siˬ ba la 6 nah˗ahˇ dzaw nymˇ˗ahˇ neh iˇ ka˗euˬ ma. Nga nyaꞈ dzeˇ zaˬ mehˇ nmˇ Jawˬ hawˇ˗eu Maˬliˬ Guˇ nehˬ˗ehˇ tiˬ kawˆ loꞈ˗ehˇ He tiꞈ miˇ kʼahˬ˗ahˇ Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ ya mˇ˗iˇ˗euˬ ma.
1988 kʼoꞈ˗ahˇ He tiꞈ miˇ kʼahˬ˗ahˇ
1962 kʼoꞈ˗ahˇ Miˇshaˬnaˬliˬ deuˬ He tiꞈ miˇ kʼahˬ˗ahˇ neh bi teh doˆ˗euˬ taꞈ naˇ, teu gaˇ Miˇshaˬnaˬliˬ deuˬ maˬ paˇ sha gʼeh˗euˬ meh. Nga nyaꞈ Giˇlaˆ dzaw nymˇ˗ahˇ neh iˇ ka˗euˬ smˬ jaw naˇ, He tiꞈ miˇ kʼahˬ˗ahˇ gawˬ jawˬ gawˬ duˇ paw jaˆ˗eu tsaꞈ gaˬ˗eu deuˬ 35 gʼaˬ jawˇ˗eu aˇ muˇ muˇ zaˬ tiˬ muˇ˗ahˇ iˇ keuˆ taˬ˗euˬ ma. Nga nyaꞈ naˇ, aˇ kʼoꞈ kʼawꞈ yaw nyiˇ, noeˬ dahˇ kʼawꞈ maˬ doe laˇ, Miˇshaˬnaˬliˬ˗euˬ iˇ kahˇ˗ahˇ jiˇ nyiˬ gʼaˬ tehꞈ˗ehˇ ya jawˇ˗eu meh. Teu gaˇ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ naˇ, iˇ shaˬ shaˬ dui dui˗eu meh. Myaˬ tiˬ paˆ naˇ, sahˬ boꞈ maˬ nya˗a. Nymˬ˗mˇ hawˇ Miˇshaˬnaˬliˬ paˇ geuꞈ laˇ˗euˬ gaˇ miˇ kʼahˬ laꞈ kʼoeˇ suˬ saˬ˗eu jeˬ, miˇ kʼahˬ aˬ yuiꞈ geuꞈ˗eu lehˇ ceh˗eu jeˬ, jaˬ lehˇ lehˇ ma hawˇ˗eu shaˬ zahˬ heu deuˬ˗ahˇ ya puˬ˗euˬ ma.
Nga nyaꞈ shaˬ zahˬ gʼawˬ mya jeˬ˗ahˇ ya puˬ kʼawꞈ, gʼaˬ maˬ bʼaˬ ni laˬ kʼaˬ tiˬ cehˇ kamˬ daˬ˗euˬ mehˇ nmˇ He tiꞈ deuˬ˗ahˇ neh ya dzaw geuꞈ˗euˬ ma. Aˬ yawꞈ maꞈ myaˬ tiˬ paˆ dehꞈ ziˇ shaˬ dui dui kʼawꞈ, Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ hawˇ˗eu tsaꞈ gaˬ˗eu gaˇ˗ahˇ gaˬ dui dui˗eu meh. Mehˇ nmˇ aˬ piˬ tiˬ gʼaˬ ngehˬ˗ehˇ dzehˬ sahˬ boꞈ maˬ gui nya kʼawꞈ, Jaˇliꞈ aˇ deuˆ 150 deuˆ dzehˬ ni noeˬ taˬ nya˗eu meh. Tiˬ nah tiˬ nah ya mawˇ˗eu shaˬ zahˬ baˬ da neh Miˬyehˇ˗euˬ Miˇkʼahˬ tehꞈ˗ehˇ tsawˇ haˬ zaˬ˗euˬ shaˬ zahˬ˗ahˇ laˆ byoˆ nehˬ nya meh lehˇ tsaꞈ gaˬ mawꞈ dzehˬ laˇ nya. Kʼoeˇ naˇ nga nyaꞈ˗euˬ dahˬ beh˗euˬ Jaˇliꞈ dzaw zaˬ tiˬ gʼaˬ na, aˬ myah luꞈ huˬ mehˬ mehˬ˗eu gʼaˬ, Tiˬ gʼaˬ na naˇ, dzehˬ˗eu huˬ mehˬ mehˬ˗eu gʼaˬ, tiˬ gʼaˬ na˗aˬ, aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu gʼaˬ pyeuꞈ laˇ˗euˬ meh.
He tiꞈ miˇ kʼahˬ˗ahˇ jawˇ luꞈ ngeh, Tehˇ˗lehˇbeuˬ lehˇ kuˇ˗eu Mawˇmamˬ˗euˬ miˇshaˬnaˬliˬ aˬ li zaˬ guˬ tiˬ gʼaˬ nehˬ˗ehˇ ya mawˇ˗euˬ ma. Ngaˇ aˬ yawꞈ nehˬ˗ehˇ Jaˇliꞈ˗euˬ gaˇ kawˆ myaˆ poˆ ya ja sawˇ˗euˬ ma. Yaw myaˬ kʼoꞈ byah laˇ ngeh, aˬ yawꞈ sahꞈ boꞈ boꞈ ahˇ laꞈ˗euˬ miˇ neh ngaˬ˗ahˇ zahˬ leˇ nyaˬ. Aˬ yawꞈ “Keuˆ laˇ˗eu lehˇ gʼeh˗eu tiˬ nah mehˬ bawˬ˗ahˇ ngaˇ iˇ cuꞈ shawˇ˗eu lehˇ gʼeh ma. Jiˇ naˇ, ngaˇ He tiꞈ miˇ kʼahˬ˗ahˇ gʼoˆ iˇ˗awˇ, ngaˬ neh Mawˇmamˬ aˇ muˇ˗euˬ miˇshaˬnaˬliˬ geuꞈ˗euˬ jawˇ duˬ˗ahˇ dzehˬ˗eu huˬ mehˬ mehˬ˗eu gʼaˬ geuꞈ˗iˇ mawꞈ nya” lehˇ ehˇ˗eu meh. Ehˇ loꞈ˗ehˇ aˬ yawꞈ nyaꞈ dzeˇ zaˬ He tiꞈ miˇ kʼahˬ˗ahˇ dzehˬ˗eu huˬ mehˬ mehˬ˗eu gʼaˬ gʼawˬ mya kʼoꞈ ya geuꞈ˗euˬ meh.
Yuˇloˬ hawˇ˗eu Ehˇpa˗li kaˆ
1994 kʼoꞈ˗ahˇ Soˬ˗loˬbiˇniˬ˗yaˬ miˇ kʼahˬ˗ahˇ Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ mˇ ngeh
Aˬ dui˗euˬ gaˇ˗ahˇ beh kʼoꞈ laˇ˗euˬ Yuˇloˬ tiˬ tsahˇ˗ahˇ nga nyaꞈ˗ahˇ Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ bi mˇ iˇ laꞈ˗euˬ meh. 1992 kʼoꞈ˗ahˇ nga nyaꞈ Soˬ˗loˬbiˇniˬ˗yaˬ miˇ kʼahˬ, Luˇbaˇ˗liˇyaˬnaˬ meuˬ˗ahˇ laˇ keuˆ˗euˬ ma. Jawˇ duˬ teu tsahˇ naˇ, ngaˬ da ngaˬ ma Iˇdaˬliˬ miˇ kʼahˬ˗ahˇ maˬ pawˇ laˇ˗euˬ siˬ ngeh jawˇ˗euˬ jawˇ duˬ nehˬ˗ehˇ dawˬ peh jaˆ˗eu meh. Yaw beh Yuˬgoˬsaꞈ˗laˇbiˇ˗yaˬ lehˇ kuˇ˗eu jawˇ duˬ teu tsahˇ˗ahˇ guiˇ jaˆ luꞈ˗a siˬ. Teu ngeh teu gaˇ˗euˬ tsaꞈ gaˬ duˬ˗ahˇ Awˇsaˬ˗ti li˗ya miˇ kʼahˬ Biˬ˗yehˇnaˬ meuˬ, Kaˬ˗loˬeˇsiˬ˗yaˬ miˇ kʼahˬ Zaˇgehˬ˗lehꞈ meuˬ, Saiˇbiˬ˗yaˬ miˇ kʼahˬ Beˇgeˬleꞈ meuˬ˗ahˇ˗euˬ Beˬdeˬlaˇ deuˬ haw saˆ nehˬ luꞈ˗eu meh. Nymˬ˗mˇ naˇ Yuˬgoˬsaꞈ˗laˇbiˇ˗yaˬ˗ahˇ neh oe paˆ˗euˬ miˇ kʼahˬ deuˬ˗ahˇ yawˬ ha˗euˬ Beˬdeˬlaˇ lehˇ baw laˇ˗euˬ meh.
Yuˇloˬ paw paˇ pawˇ leˇ˗euˬ jiˇ dehꞈ jeˬ dehꞈ kawˆ yaw shuiꞈ, dawˬ yaw shuiꞈ ya dzaw˗awˇ, daˬ laˇ ni ya leh jeh˗eu meh. Teu gaˇ “Shaˬ˗eu dawˬ” lehˇ ehˇ˗eu dawˬ daˬ jaˆ˗eu loꞈ˗ehˇ, maˇ diˇ shaˬ˗eu lehˇ miˇ˗a. Aˇ maꞈ aˇ muˇ neh laˆ poˆ laˆ paˇ˗euˬ jeˬ˗ahˇ mehˇ nmˇ deuˬ nui ma keuˆ˗awˇ, caw teh˗eu miˇ neh Yeˬhawˇbaˬ guiˬ lahˬ biꞈ gaˇ ya mawˇ˗euˬ ma. Gaˇ kawˆ deuˬ˗ahˇ yamˬ law tsaˬ ngeh Yeˬhawˇbaˬ laˆ tsaˬ laˆ tsahˇ gaˇ ya mawˇ˗euˬ ma. Dzeuˇ laꞈ ngeh ya puˬ ya mawˇ˗euˬ jeˬ Soˬ˗loˬbiˇniˬ˗yaˬ˗ahˇ Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ mˇ ngeh gʼawˬ myaˆ ni caw ba nehˬ laꞈ˗awˇ, yaw shuiꞈ gʼawˬ mya jeˬ jiˇ ya dzaw geuꞈ˗euˬ ma.
Ya puˬ ya mawˇ˗euˬ poˆ laˇ paˇ laˇ˗euˬ jeˬ maˬ jiˇ˗aˬ siˬ. 2000 kʼoꞈ˗ahˇ nga nyaꞈ Ehˇpa˗li kaˆ paw jaˆ˗eu Koˇdiˬgʼawˬ miˇ kʼahˬ˗ahˇ ya mˇ iˇ˗euˬ ma. 2002 kʼoꞈ, Tseˇ tiꞈ siˬ ba la˗ahˇ Koˇdiˬgʼawˬ˗ahˇ guiˇ pyeuꞈ laˇ˗euˬ miˇ neh Siˬlaˇ Liˬ˗oˬ miˇ kʼahˬ˗ahˇ cehˆ gʼeh˗euˬ ma. Teu ngeh teu gaˇ jiˇ 11 kʼoꞈ deuˆ˗euˬ guiˇ jiˇ˗euˬ tiˬ dehˬ tehꞈ˗a siˬ. Koˇdiˬgʼawˬ miˇ kʼahˬ˗ahˇ ja pyuˬ ni ya doˆ˗iˇ˗euˬ miˇ neh maˬ awˬ nya. Ehˇ kʼawꞈ dzeuˇ laꞈ ngeh ya puˬ ya mawˇ˗euˬ jeˬ heu naˇ, nga nyaꞈ˗ahˇ laˬ kʼaˬ cehˇ daˆ leꞈ nya ni caw ba nehˬ laꞈ˗euˬ meh.
Nga nyaꞈ yaw tsaˬ yaw dawˇ jeˬ˗ahˇ siˬ nya mawꞈ˗eu deuˬ hawˇ˗eu guiˇ deuˆ˗eu baˬ da neh ya shaˬ luꞈ˗eu mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ, nui ma ahˇ˗eu ma. Mehˇ nmˇ deuˬ naˇ, iˇ shaˬ shaˬ dui dui kʼawꞈ kʼaˇ jaˆ˗eu jeˬ biˇ paˆ nehˬ mawꞈ˗eu meh. Mehˇ nmˇ tiˬ gʼaˬ ngehˬ˗ehˇ dzehˬ Deˇbiˬ˗ahˇ mehˬ tsoeˬ biꞈ nehˬ laˇ˗euˬ meh. Deˇbiˬ maˬ yuˇ coeˇ ni nyi naˬ ngeh, mehˇ nmˇ teu gʼaˬ “Nga maꞈ jawˇ gaˇ guiˇ deuˆ ngeh yamˬ˗ahˇ yawˬ kʼahˬ yawˬ˗ahˇ˗euˬ mehˇ nmˇ deuˬ nga maꞈ˗ahˇ caw ba nehˬ laꞈ˗euˬ meh. Nymˬ˗mˇ poˆ naˇ, nga maꞈ aˬ cawˬ˗ahˇ ya caw ba nga” lehˇ ehˇ˗eu meh. Nga nyaꞈ teu˗ahˇ dzaw geuꞈ mawꞈ dui dui miˇ˗a.
Aˇ nah naˇ nga nyaꞈ Koˇdiˬgʼawˬ˗ahˇ paˇ gʼoꞈ kʼoꞈ iˇ˗euˬ ma. Tiˬ poˆ cuiˆ cuiˆ˗ehˇ coꞈ˗iˇ luꞈ˗eu guiˇ paˇ nyehˆ kʼaˆ laˇ˗awˇ, 2004 kʼoꞈ, Tseˇ tiꞈ siˬ ba la˗ahˇ saˇ pawˇ dziˬ˗awˇ paˇ cehˆ˗euˬ ma. Nga nyaꞈ koꞈ jawꞈ˗i ehˇ gʼaˬ naˆ ni kah˗eu pehˇ tahˇ tiˬ gʼaˬ tiˬ tahˇ pi˗awˇ cehˆ˗euˬ ma. Nga nyaꞈ Paˇlaˬ˗euˬ taˆ˗ahˇ tiˬ miˇ yaꞈ˗awˇ yawˬ nah yawˬ keuˆ laˇ ngeh, Soiˇsaꞈ˗lehˬ miˇ kʼahˬ˗ahˇ iˇ˗euˬ ma. Uˬ ciꞈ sehˇ gʼahˇ hawˇ˗eu Beˬdeˬlaˇ˗ahˇ iˇ keuˆ˗euˬ ma. Ehˇ kʼawꞈ saˇ naˇ˗euˬ gawˬmiˬtiꞈ deuˬ, dzaw nymˇ˗ahˇ mehˬ˗eu mehˇ nmˇ deuˬ, aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ miˬ zaˬ deuˬ, nga nyaꞈ˗ahˇ lmˇ boˬ ni ha nehˬ laꞈ˗euˬ meh. Lahˇ tuˬ ni gʼeh˗eu dzaˬ dzaˬ dawˇ dawˇ deuˬ hawˇ˗eu Soiˇsaꞈ˗lehˬ˗euˬ cawˇkaꞈ˗lehꞈ bi dzaˬ nehˬ laꞈ˗euˬ meh. Nga nyaꞈ˗euˬ nui ma˗ahˇ zaw laˇ˗eu lehˇ miˇ˗a.
2005 kʼoꞈ˗ahˇ Koˇdiˬgʼawˬ miˇ kʼahˬ˗ahˇ˗euˬ huiˬ mehˬ bawˬ˗ahˇ dawˬ mehˬ mehˬ luꞈ
Nga nyaꞈ Gaˬnaˬ miˇ kʼahˬ˗ahˇ Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ tiˬ kʼehˬ ya mˇ˗iˇ˗awˇ, aˇ nah naˇ Koˇdiˬgʼawˬ miˇ kʼahˬ˗ahˇ guiˇ deuˆ˗eu jeˬ maˬ gaˇ laˇ˗euˬ miˇ neh paˇ gʼoꞈ˗iˇ˗euˬ ma. Miˇ kʼahˬ suˬ saˬ˗eu baˬ da neh kʼoeˇ paw ma paw˗ehˇ cah cah˗ehˇ ya shaˬ˗euˬ kʼawꞈ, mehˇ nmˇ deuˬ˗euˬ nui gaˬ baˬ da neh kamˬ daˬ coeˇ˗euˬ ma. Nga nyaꞈ, aˇ maꞈ aˇ muˇ heu laꞈ kʼoeˇ mehˇ nmˇ tsi tsi loꞈ˗ehˇ gʼeh˗eu nui gaˬ mˇ mawˇ gaˇ aˇ poeˬ taˬ baw dui dui˗eu ma. Ya puˬ˗eu shaˬ zahˬ heu naˇ dzaw nehˬ laꞈ˗eu tiˬ jeˬ pyeuꞈ miˇ˗a.
Nahˇ ma doˆ kʼehˬ gʼahˇ ceh kaˬ˗ahˇ
2007 kʼoꞈ˗ahˇ, nahˇ ma doˆ kʼehˬ gʼahˇ ceh kaˬ˗ahˇ
Nga nyaꞈ 2006 kʼoꞈ˗ahˇ nahˇ ma doˆ kʼehˬ gʼahˇ ceh kaˬ˗ahˇ Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ mˇ iˇ˗eu gʼaˇ duˬ, saˇ naˇ dawˬ pehˬ hmˬ˗ahˇ neh sahˬ boꞈ za˗euˬ ma. Teu gaˇ jiˇ shaˬ zahˬ yaw shuiꞈ, dawˬ yaw shuiꞈ, dehꞈ jeˬ dehꞈ kawˆ yaw shuiꞈ˗ahˇ ya puˬ˗euˬ ma. Sahˬ paˬ sahˬ ma deuˬ maˬ dzoeˇ leˇ˗eu gaˇ kawˆ hawˇ˗eu uˬ duˬ tahˬ˗eu zahˇ deuˬ kʼaˆ gʼa˗eu jawˇ duˬ heu tsahˇ˗ahˇ gʼawˬ mya jeˬ ya dzaw geuꞈ˗euˬ ma. Aˇ muˇ laꞈ kʼoeˇ tsawˇ jeuˬ˗euˬ dawˬ beu gaˇ kʼawꞈ, aˇ maꞈ aˇ muˇ neh sheuˬ hehˇ nehˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ caw teh˗eu miˇ neh mehˬ bawˬ gm luꞈ gaˇ ya mawˇ˗eu heu naˇ, zawˇ˗ehˇ gaˬ laˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu meh. Mehˇ nmˇ deuˬ myaˬ tiˬ paˆ, nymˇ jiˇ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ deuˬ, sahˬ boꞈ dzaw cawˬ deuˬ, gaˇ mˇ cawˬ deuˬ, nymˇ kaˬ taꞈ˗eu deuˬ, laˆ tsoeˬ laˇ kʼawꞈ, nui kʼaˬ ahˇ˗eu laꞈ kʼoeˇ kamˬ daˬ luꞈ˗eu meh.
2012 kʼoꞈ˗ahˇ nga nyaꞈ Iˇsaˬleˬlaˆ miˇ kʼahˬ, Tehˇ˗lehˇaˬbiˬ meuˬ˗ahˇ aˬ myah myah˗ahˇ maˬ duˇ˗eu mehˬ bawˬ˗ahˇ iˇ˗euˬ ma. Jawˇ duˬ heu tsahˇ˗ahˇ A.D. 33 Beˬdeˬgoˇdeˬ aˇ nah˗ahˇ neh taꞈ naˇ, tsawˇ haˬ heu myaˆ myaˆ˗ehˇ uiˬ laˇ˗awˇ tiˬ jawˇ˗i maˬ bawˬ dzaˬ haw˗aˬ siˬ. Heu poˆ naˇ zawˇ˗ehˇ noeˬ taˬ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu aˇ yamˬ pyeuꞈ meh.
Teu gaˇ jawˇ ngeh aˬ dui˗euˬ gaˇ˗ahˇ laˆ tsoeˬ taˬ˗euˬ miˇ kʼahˬ deuˬ˗ahˇ ya gʼa˗iˇ˗awˇ, sahˬ boꞈ tiˬ deuˬ na jiˇ yuˇ gʼeh˗euˬ ma. Tsaꞈ gaˬ˗iˇ gaˇ jiˇ iˇ˗euˬ ma. Tsawˇ haˬ ui cuiˆ tehꞈ˗ehˇ laˇ˗eu tiˬ nah mehˬ bawˬ˗ahˇ jiˇ iˇ˗euˬ ma. Kʼaˇ iˇ kʼaˇ laˇ gaˇ miˬ beuˆ baꞈ tuꞈ˗eu yehˇ deuˬ deh naˬ˗awˇ poˆ tseˇ gaˇ ya mawˇ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ mehˇ nmˇ deuˬ nehˬ˗ehˇ ya cah˗eu miˇ neh nui ma lmˇ boˬ ni gʼeh miˇ˗a.
Ehˇpa˗li kaˆ˗ahˇ paˇ gʼoꞈ laˇ
2014 kʼoꞈ˗ahˇ, Kahˇgoˬ miˇ kʼahˬ˗ahˇ dawˬ mehˬ mehˬ˗eu lehˇ lehˬ hmˬ luꞈ
2013 kʼoꞈ˗ahˇ za˗euˬ gaˇ heu naˇ, huiˬ˗eu poˆ laˇ paˇ laˇ˗euˬ jeˬ pyeuꞈ meh. Nga nyaꞈ Kahˇgoˬ miˇ kʼahˬ, Kiˬshaˇsaˬ meuˬ˗ahˇ˗euˬ Beˬdaˬlaˇ˗ahˇ ya mˇ iˇ˗euˬ ma. Kahˇgoˬ miˇ kʼahˬ naˇ huiˬ dui dui˗awˇ, kʼaˇ ngeuˇ˗eu jeˬ dehꞈ gahˬ jaˆ gahˬ kʼawꞈ, tsawˇ haˬ deuˬ naˇ iˬ shaˬ shaˬ˗awˇ guiˇ deuˆ˗eu jeˬ˗ahˇ gʼawˬ myahˇ ni ya daˬ˗euˬ meh. Yaw beh naˇ, “Ehˇpa˗li kaˆ gaˇ kawˆ siˬ nya taˬ dzeuˇ ma. Dah laˇ taˬ ma” lehˇ noeˬ˗euˬ ma. Ehˇ kʼawꞈ iˇ keuˆ ngeh˗aˬ, gʼawˬ mya jeˬ dzaw paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu jeˬ˗ahˇ ya mawˇ˗euˬ ma. Gaˇ ma maˬ dahˇ˗eu, lawˇ dzmˇ maˬ jaˆ˗eu gaˇ ma deuˬ˗ahˇ ya iˇ ngeh ngehˬ˗ehˇ dzehˬ miˇ˗a. Ehˇ kʼawꞈ gʼaˬ za laˇ˗eu jeˬ jiˇ gʼawˬ mya ni jaˆ miˇ˗a. Mehˇ nmˇ deuˬ iˇ shaˬ shaˬ kʼawꞈ, Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ˗ahˇ gaˬ dui dui˗awˇ, aˇ muˇ˗euˬ mehˬ bawˬ˗ahˇ hawˇ˗eu huiˬ˗eu mehˬ bawˬ˗ahˇ leh jeh˗awˇ iˇ gaˇ ya mawˇ˗eu miˇ neh gʼaˬ za laˇ˗eu lehˇ miˇ˗a. Yaw tsaˬ yaw dawˇ˗ahˇ nui ma ahˇ˗eu deuˬ jiˇ gʼawˬ mya ni jawˇ gaˇ ya mawˇ˗euˬ ma. Heu gaˇ haw ngeh Yeˬhawˇbaˬ caw ba nehˬ luꞈ˗awˇ, guiˬ lahˬ biꞈ luꞈ˗eu lehˇ maˇ jawˆ ni siˬ laˇ˗eu meh. Kahˇgoˬ miˇ kʼahˬ˗ahˇ gʼawˬ mya jeˬ ya dzaw geuꞈ˗euˬ loꞈ˗ehˇ, yawˬ ha˗euˬ nymˇ jiˇ loꞈ˗ehˇ duˇ leˇ˗eu cawˬ deuˬ jiˇ za˗euˬ ma.
2023 kʼoꞈ˗ahˇ Ehˇpa˗li kaˆ laꞈ oˆ paw tsaꞈ gaꞈ˗eu gaˇ mˇ luꞈ
2017 kʼoꞈ jiˇ leˇ dzaˬ˗ahˇ Ehˇpa˗li kaˆ laꞈ oˆ paw dzaˬ˗ahˇ ya mˇ iˇ˗euˬ ma. Saˇ naˇ heu hmˬ naˇ, nga nyaꞈ neh mˇ haw laꞈ˗euˬ saˇ naˇ deuˬ laꞈ kʼoeˇ neh kʼaˇ huiˬ˗eu hmˬ pyeuꞈ˗awˇ, gaˇ deuˬ jiˇ maˬ mˇ haw˗euˬ gaˇ deuˬ pyeuꞈ meh. Dzaw geuꞈ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu jeˬ gʼawˬ mya ni jaˆ kʼawꞈ, dzeuˇ yaꞈ ngeh ya puˬ ya mawˇ˗euˬ jeˬ jiˇ gʼawˬ mya ni caw ba nehˬ laꞈ miˇ˗a. Kamˬ daˬ laꞈ˗euˬ myahˇ laˇ˗euˬ mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ nga nyaꞈ gaˬ dui dui˗eu ma. Tsawˇ jeuˬ tsawˇ ca hawˇ˗eu dehꞈ jeˬ dehꞈ kawˆ maˬ duˇ leˇ kʼawꞈ, Beˬdeˬlaˇ˗ahˇ gaˇ mˇ˗eu mehˇ nmˇ deuˬ mehˬ bawˬ gm˗eu heu naˇ, zahˬ dui dui leˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. Heu naˇ, aˬ yawꞈ maꞈ yaw shuiꞈ shuiꞈ lehˇ dehꞈ paˇ˗awˇ Jaˇliꞈ zahˇ˗ahˇ mˇ caw luꞈ gaˇ Yeˬhawˇbaˬ guiˬ lahˬ biꞈ˗eu miˇ neh meh.
Dzeuˇ laꞈ˗euˬ aˇ nah aˇ yamˬ heu laꞈ kʼoeˇ, Nga nyaꞈ nui ma cehˇ tahˬ tahˬ laˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu gaˇ deuˬ gʼawˬ mya ni za˗euˬ ma. Dehꞈ jeˬ dehꞈ kawˆ yaw shuiꞈ hawˇ˗eu dawˬ yaw shuiꞈ jiˇ ya dzaw˗euˬ ma. Yaw awˬ nmˇ maˬ ngeuˇ nya. Ehˇ kʼawꞈ aˇ maꞈ aˇ muˇ hawˇ˗eu mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ neh tiˬ tiˆ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ ziꞈ dah ni gʼeh˗eu nui gaˬ za˗euˬ ma. (Ja ceuˬ 144:2) Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ˗ahˇ aˇ yamˬ tiˬ byah ni mˇ ngeh za˗euˬ puˬ haw mawˇ haw laꞈ˗euˬ jeˬ baˬ da neh Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ gaˇ dahˇ tsoeˬ dzehˬ laˇ˗euˬ meh.
Aˬ da aˬ ma neh dehꞈ mehˬ nehˬ laꞈ˗euˬ jeˬ˗ahˇ, gaˬ˗eu miˬ zaˬ neh caw ba nehˬ laꞈ˗euˬ jeˬ˗ahˇ, miˇ kʼahˬ doe ni jawˇ˗eu mehˇ nmˇ deuˬ neh dehꞈ mehˬ nehˬ laꞈ˗euˬ jeˬ˗ahˇ, ngaˇ aˇ poeˬ taˬ baw˗eu ma. Deˇbiˬ nga nyaꞈ mehˬ hu paw jiˇ Huiˬ dui dui˗eu mehˬ˗eu saˬ laˬ jawˇ gaˇ neh dzaw geuꞈ daˆ leꞈ ma lehˇ noeˬ tsoˆ taˬ˗euˬ ma.