Maˬ tsaˬ maˬ dawˇ˗eu jeˬ˗ahˇ ya puˬ ngeh aˬ joˆ˗ehˇ jahˇ naˇ muiˬ dzehˬ nga?

1-2. Gʼawˬ mya gʼaˬ maˬ tsaˬ maˬ dawˇ˗eu jeˬ˗ahˇ ya puˬ ngeh, aˬ joˆ˗ehˇ jahˇ˗eu nga? Aˬ dui˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ bi noeˬ laˇ nya˗eu nga?

Aˬ dui maˬ tsaˬ maˬ dawˇ˗eu jeˬ tehꞈ˗ehˇ byah jiˇ taˬ˗euˬ miˇ tsaˬ˗ahˇ yaw dehꞈ dehꞈ luꞈ˗eu ma. Aˬ buˇ aˬ li beu gaˇ˗eu miˇ neh maˬ ehˇ, tsawˇ jeuˬ tsawˇ ca hawˇ˗eu dehꞈ˗eu aˇ tiˆ beu gaˇ˗eu miˇ neh maˬ ehˇ, tsawˇ haˬ gʼawˬ mya gʼaˬ maˬ tsaˬ maˬ dawˇ˗eu jeˬ˗ehˇ mˇ nehˬ laꞈ gaˇ yaˬ puˬ˗eu meh. Nui kʼahˇ huiˬ˗eu, jeˬ gaꞈ jeˬ ka mˇ˗eu deuˬ hawˇ˗eu maˬ sui maˬ dawˇ˗eu sahˬ paˬ sahˬ ma deuˬ baˬ da neh aˬ yawꞈ maꞈ shaˬ zahˬ gʼawˬ mya jeˬ˗ahˇ ya puˬ˗eu meh. Maˬ tsaˬ maˬ dawˇ˗eu heu deuˬ hawˇ˗eu dzaˇ˗i nui deuˬ aˬ dui yawˬ gʼaˬ na luꞈ˗ahˇ tiˬ paw maˬ ngeuˇ naˇ tiˬ paw deuˬ˗eu meh.

² Tsawˇ haˬ deuˬ maˬ tsaˬ maˬ dawˇ˗eu jeˬ˗ahˇ ya puˬ ngeh maˬ ehˇ, ya mawˇ ngeh maˬ ehˇ, nui ma pehˇ gaˇ aˬ dui maˬ zahˬ leˇ. Aˬ dui yawˬ gʼaˬ na luꞈ nui saˇ oꞈ˗eu miˇ kʼahˬ˗ahˇ dehꞈ mawꞈ˗awˇ, tiˬ gʼaˬ tiˇ gʼaˬ yaw muiˬ˗ehˇ mˇ nehˬ gaˇ mawˇ mawꞈ˗eu ma. Teu miˇ neh tsawˇ haˬ deuˬ, bi poˆ bi paˇ laˇ˗eu gʼaˇ duˬ leh jeh luꞈ˗eu meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, aˬ yawꞈ maꞈ miˇ kʼahˬ sahˬ paˬ sahˬ ma deuˬ˗ahˇ tahˬ shaˇ˗eu sahˬ boꞈ sha˗eu, gaˇ ma˗ahˇ guˇ guˇ˗ehˇ cah˗eu, yaw tsaˬ yaw dawˇ jeˬ˗ahˇ mˇ ma lehˇ saˇ jaˇ dzaˬ˗eu uˆ lahˇ˗eu aˬ yuiꞈ deuˬ˗ahˇ gʼaˬ biꞈ˗eu, heu deuˬ jahˇ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ Jaˇliꞈ˗ahˇ naˇ, Ka li zaˬ pyeuꞈ˗eu aˬ dui “miˇ tsaˬ heu˗ahˇ maˬ taꞈ”, maˬ tsaˬ maˬ dawˇ˗eu jeˬ˗ahˇ Miˬyehˇ Miˇkʼahˬ laˆ byoˆ nehˬ le gaˇ yaw dawˬ meh lehˇ ehˇ taˬ˗euˬ meh. (Yoˇhaˬ 17:16) Toˆ˗ehˇ kʼawꞈ tiˬ gʼaˬ na maˬ tsaˬ maˬ dawˇ˗eu jeˬ˗ahˇ ya daˬ gaˇ ya mawˇ ngeh, aˬ dui˗ahˇ nui ma cawˆ laˇ˗awˇ nui ma jiˇ pehˇ laˇ nya˗eu meh. Aˬ dui˗ahˇ ‘Ngaˇ aˬ joˆ˗ehˇ jahˇ paˬ nga? Ngaˇ jahˇ nya˗eu aˬ jeˬ jeˇ jaˆ nga?’ lehˇ bi noeˬ laˇ nya˗eu meh. Teu˗euˬ dawˬ kʼoꞈ˗ahˇ za˗eu gʼaˇ duˬ Yeˬhawˇbaˬ hawˇ˗eu Yeˬsuˇ maˬ tsaˬ maˬ dawˇ˗eu jeˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ noeˬ nga lehˇ jeˬ hu haw ma.

Yeˬhawˇbaˬ hawˇ˗eu Yeˬsuˇ maˬ tsaˬ maˬ dawˇ˗eu jeˬ˗ahˇ bye

3. Aˬ dui maˬ tsaˬ maˬ dawˇ˗eu jeˬ˗ahˇ ya mawˇ ngeh aˬ jeˬ miˇ neh nui ma pehˇ˗eu nga? (Iˇsaˬyaˇ 5:7)

³ Aˬ dui maˬ tsaˬ maˬ dawˇ˗eu jeˬ˗ahˇ ya mawˇ ngeh, aˬ jeˬ miˇ neh nui ma pehˇ˗eu nga? Teu naˇ aˬ dui˗ahˇ ‘tsaˬ˗eu dawˇ˗eu sui˗eu jeˬ˗ahˇ, nui gaˬ ahˇ˗eu’ Yeˬhawˇbaˬ loꞈ˗ehˇ duˇ ni beh taˬ˗euˬ miˇ neh meh. (Ja ceuˬ 33:5; Aˇdahˬbeh˗eu 1:26) Yeˬhawˇbaˬ tiˬ jawˇ˗iˬ maˬ tsaˬ maˬ dawˇ˗eu jeˬ maˬ mˇ˗a. Aˬ dui˗ahˇ jiˇ aˬ cawˬ˗ahˇ maˬ tsaˬ maˬ dawˇ˗eu jeˬ maˬ bi mˇ nehˬ mawꞈ˗a. (Dawˬmehˬmehˬ˗eu 32:3, 4; Miˇkaˬ 6:8; Zaˬkaˬliˇ 7:9) Yaw jeˬ ma jeˬ, bawˇlawˇpeh Iˇsaˬyaˇ saˇ ka˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ Iˇsaˬleˬlaˆ cawˬ cawˬ neh bi kʼehˬ bi kʼaˆ˗awˇ ngoeˇ˗eu “teˇ saˇ” ya gaˬ˗euˬ meh. (Iˇsaˬyaˇ 5:7-ahˇ gui.) Teu miˇ neh Yeˬhawˇbaˬ aˬ cawˬ˗ahˇ maˬ tsaˬ maˬ dawˇ˗eu jeˬ˗ehˇ mˇ nehˬ˗eu deuˬ˗ahˇ hawˇ˗eu aˬ yawꞈ˗euˬ zahˇ dawˬ kʼoꞈ dawˬ˗ahˇ tiˬ kʼehˬ maˬ taˬ leuˇ˗eu deuˬ˗ahˇ yaˇ kʼaˬ daˇ nehˬ˗euˬ meh.—Iˇsaˬyaˇ 5:5, 13.

4. Tiˬ gʼaˬ na maˬ tsaˬ maˬ dawˇ˗eu jeˬ˗ahˇ ya puˬ gaˇ ya mawˇ ngeh, Yeˬsuˇ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ bi gʼeh leˇ˗eu nga? (Aˇ baˇ˗ahˇ jiˇ haw.)

⁴ Yeˬhawˇbaˬ loꞈ˗ehˇ duˇ ni Yeˬsuˇ jiˇ yaw tsaˬ yaw dawˇ jeˬ˗ahˇ gaˬ˗awˇ maˬ tsaˬ maˬ dawˇ˗eu jeˬ˗ahˇ bye˗eu meh. Yeˬsuˇ miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ mˇ ngeh, aˬ laꞈ tiˬ pyawˬ shiˇ˗euˬ tsawˇ haˬ˗ahˇ ya mawˇ˗awˇ aˬ yawꞈ˗ahˇ gʼawˬ shaˬ haw gaˬ˗awˇ laˆ saˆ taˬ nehˬ˗euˬ meh. Ehˇ kʼawꞈ Yuˇdaˆ zahˇ˗euˬ aˬ yuiꞈ deuˬ naˇ Yeˬsuˇ jawˇ nah˗euˬ zahˇ˗ahˇ maˬ caw teh nga lehˇ nui ma pehˇ dui dui˗eu meh. Aˬ laꞈ tiˬ pyawˬ shiˇ˗euˬ teu gʼaˬ˗ahˇ laˆ saˆ taˬ nehˬ gaˇ jiˇ laˬ kʼaˬ maˬ caw cehˇ˗a. Teu naˇ Yeˬsuˇ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ bi gʼeh leˇ˗euˬ nga? “Tsawˇ haˬ kʼoeˇ deuˬ˗ahˇ Yeˬsuˇ haw˗awˇ nui ma pehˇ˗eu meh.”—Maˬkuˆ 3:1-6.

5. Maˬ tsaˬ maˬ dawˇ˗eu jeˬ˗ahˇ ya puˬ ngeh nui pehˇ gaˇ kawˆ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ aˬ dui aˬ jeˬ ya noeˬ taˬ˗eu nga?

⁵ Yeˬhawˇbaˬ hawˇ˗eu Yeˬsuˇ maˬ tsaˬ maˬ dawˇ˗eu jeˬ˗ahˇ ya mawˇ ngeh nui ma pehˇ˗eu meh. Teu miˇ neh aˬ dui jiˇ maˬ tsaˬ maˬ dawˇ˗eu jeˬ˗ahˇ ya mawˇ ngeh nui ma pehˇ˗eu heu naˇ yaw lehˬ maˬ ngeuˇ˗a. (Eˇpeˇsu 4:26) Toˆ˗ehˇ nga lehˇ˗aˬ, nui ma pehˇ paˬ˗ehˇ tsaˬ laˇ kʼawꞈ nui pehˇ heu naˇ maˬ tsaˬ maˬ dawˇ˗eu jeˬ˗ahˇ maˬ laˆ piˇ nya˗a lehˇ ya noeˬ taˬ˗eu meh. Maˇ diˇ naˇ aˬ dui nui pehˇ maˬ gʼaˬ leˇ naˇ, maˬ nyehꞈ tehˬ nya naˇ, yawˬ ha˗euˬ gʼawˇ mawˇ˗ahˇ deuˬ˗eu tehꞈ meh. (Ja ceuˬ 37:1, 8; Yaˬkoˆ 1:20) Toˆ˗ehˇ naˇ aˬ dui maˬ tsaˬ maˬ dawˇ˗eu jeˬ˗ahˇ ya puˬ ngeh aˬ joˆ˗ehˇ ya jahˇ˗eu nga? Aˬ dui Yeˬsuˇ jawˇ gaˇ neh dzaw geuꞈ nya˗eu meh.

Maˬ tsaˬ maˬ dawˇ˗eu jeˬ˗ahˇ ya mawˇ ngeh Yeˬsuˇ aˬ joˆ˗ehˇ jahˇ˗euˬ nga?

6. Yeˬsuˇ miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ jawˇ ngeh, aˬ jeˬ jeˇ˗euˬ maˬ tsaˬ maˬ dawˇ˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ ya mawˇ˗euˬ nga? (Aˇ baˇ˗ahˇ jiˇ haw.)

⁶ Yeˬsuˇ miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ jawˇ ngeh, maˬ tsaˬ maˬ dawˇ˗eu gʼawˬ mya jeˬ˗ahˇ ya mawˇ˗euˬ meh. Yeˬsuˇ zahˇ˗euˬ aˬ yuiꞈ deuˬ zaˬ lahˇ deuˬ˗ahˇ kʼehˬ nehˬ kʼaˆ nehˬ gaˇ ya mawˇ˗euˬ meh. (Maꞈtehˬ 23:2-4) Kʼoeˇ naˇ Loˇmaˆ˗euˬ sahˬ paˬ sahˬ ma deuˬ jiˇ zaˬ lahˇ deuˬ˗ahˇ gʼawˬ shaˬ maˬ gaˬ nehˬ gaˇ ya mawˇ˗euˬ meh. Teu miˇ neh Yuˇdaˆ tsawˇ haˬ gʼawˬ mya gʼaˬ Loˇmaˆ uˆ lahˇ˗eu uˬ moˆ maˬ jawˇ mawꞈ˗a. Yaw jeˬ ma jeˬ, zehˇlawꞈ aˇ muˇ Loˇmaˆ uˆ lahˇ˗eu uˬ moˆ maˬ jawˇ mawꞈ˗eu miˇ neh deuˆ˗eu leh jeh˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ Yeˬsuˇ naˇ uˆ lahˇ˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ maˬ suˬ saˬ˗a, maˬ sheuˬ gʼeh˗a, gʼaˬ maˬ biꞈ˗a. Kʼoeˇ naˇ Yeˬsuˇ tsawˇ haˬ deuˬ aˬ yawꞈ˗ahˇ sahˬ paˬ maˬ geuꞈ˗ehˇ maˬ juˬ ni jahˇ meh lehˇ ya siˬ ngeh gawˬ jawˬ paw le˗euˬ meh.—Yoˇhaˬ 6:15.

7-8. Yeˬsuˇ miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ jawˇ ngeh maˬ tsaˬ maˬ dawˇ˗eu jeˬ˗ahˇ laˆ byoˆ˗eu lehˇ aˬ jeˬ miˇ neh maˬ leh jeh˗eu nga? (Yoˇhaˬ 18:36)

⁷ Yeˬsuˇ miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ jawˇ ngeh, teu ngeh˗euˬ uˆ lahˇ˗eu jeˬ˗ahˇ gʼoe˗awˇ maˬ tsaˬ maˬ dawˇ˗eu jeˬ˗ahˇ laˆ byoˆ˗eu lehˇ maˬ leh jeh˗a. Aˬ jeˬ miˇ neh nga? Yeˬsuˇ tsawˇ haˬ cawˬ cawˬ maˬ uˆ lahˇ nya˗a, uˆ lahˇ˗eu aˬ kawˬ˗aˬ maˬ jaˆ˗a lehˇ siˬ nya˗eu miˇ neh meh. (Ja ceuˬ 146:3; Yeˬlaˬmiˇ 10:23) Miˇ tsaˬ heu siˬ˗ahˇ uˆ lahˇ˗eu gʼaˬ Saˬdaˬ pyeuꞈ˗eu miˇ neh tsawˇ haˬ˗aˬ maˬ tsaˬ maˬ dawˇ˗eu jeˬ˗ahˇ maˬ laˆ byoˆ tsehˆ tsehˆ nya˗a. Saˬdaˬ naˇ haiˬ dui doeˇ dui dui˗awˇ, nymˬ˗mˇ iˬ nah˗euˬ tsawˇ haˬ gʼawˬ mya gʼaˬ jiˇ aˬ yawꞈ loꞈ˗ehˇ gʼeh˗eu meh. Teu miˇ neh miˇ tsaˬ heu siˬ maˬ tsaˬ maˬ dawˇ˗eu jeˬ tehꞈ˗ehˇ byah jiˇ tsaˬ˗euˬ meh. (Yoˇhaˬ 8:44; Eˇpeˇsu 2:2) Kʼoeˇ naˇ maˬ byah kuꞈ˗eu tsawˇ haˬ pyeuꞈ˗eu miˇ neh nui ma yaw sui yaw dawˇ deuˬ kʼawꞈ, aˬ myah luꞈ yaw tsaˬ yaw dawˇ dawˇ lehˇ maˬ mˇ nya˗a.—Dawˬtsoˆ 7:20.

⁸ Yeˬsuˇ maˬ tsaˬ maˬ dawˇ˗eu jeˬ˗ahˇ Miˬyehˇ Miˇkʼahˬ tehꞈ˗ehˇ laˆ byoˆ nehˬ nya meh lehˇ siˬ nya˗eu meh. Teu miˇ neh Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ˗euˬ aˇ yamˬ hawˇ˗eu gʼaˬ “Miˬyehˇ Miˇkʼahˬ gaˇ kawˆ laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu guiˬ lahˬ dawˬ” tsaꞈ gaˬ gaˇ tehꞈ˗ehˇ zmˬ˗eu meh. (Luˇkaꞈ 8:1) Yeˬsuˇ tiˬ nah maˬ tsaˬ maˬ dawˇ˗eu jeˬ hawˇ˗eu maˬ sui maˬ dawˇ˗eu jeˬ laˆ byoˆ jiˇ ma lehˇ “yaw tsaˬ yaw dawˇ jeˬ˗ahˇ mehꞈ˗eu shuꞈ˗eu tsawˇ haˬ” deuˬ˗ahˇ kamˬ nehˬ˗euˬ meh. (Maꞈtehˬ 5:6, Luˇkaꞈ 18:7, 8) Ehˇ kʼawꞈ maˬ tsaˬ maˬ dawˇ˗eu jeˬ˗ahˇ laˆ byoˆ nehˬ˗eu deuˬ naˇ, tsawˇ haˬ˗euˬ aˇ maꞈ aˇ muˇ maˬ ngeuˇ˗a. “Miˇ tsaˬ heu˗ahˇ taꞈ˗eu jeˬ maˬ ngeuˇ˗eu” Miˬyehˇ˗euˬ Miˇkʼahˬ pyeuꞈ meh.—Yoˇhaˬ 18:36-ahˇ gui.

Maˬ tsaˬ maˬ dawˇ˗eu jeˬ˗ahˇ ya puˬ ngeh Yeˬsuˇ˗ahˇ dzaw geuꞈ

9. Maˬ tsaˬ maˬ dawˇ˗eu jeˬ˗ahˇ Miˬyehˇ Miˇkʼahˬ tehꞈ˗ehˇ laˆ byoˆ nehˬ nya meh lehˇ nawˬ˗ahˇ aˬ jeˬ miˇ neh jah nya?

⁹ Yeˬsuˇ˗euˬ saˇ ka˗ahˇ naˆ maˬ tseˇ “aˇ saˬ saˬ˗eu aˇ nah aˇ yamˬ”˗ahˇ maˬ tsaˬ maˬ dawˇ˗eu jeˬ myaˬ dzehˬ laˇ˗euˬ meh. Maˬ tsaˬ maˬ dawˇ˗eu jeˬ˗euˬ dawˬ pehˬ naˇ, Saˬdaˬ hawˇ˗eu aˬ yawꞈ˗euˬ uˆ lahˇ˗eu uˬ moˆ jawˇ˗eu haiˬ˗eu tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ neh pyeuꞈ doˆ laˇ˗euˬ meh. (2 Tiˆmoˇseˬ 3:1-5, 13; Pah mehˬ˗eu 12:12) Yeˬsuˇ loꞈ˗ehˇ duˇ ni aˬ dui jiˇ maˬ tsaˬ maˬ dawˇ˗eu jeˬ˗euˬ dawˬ pehˬ duˬ puˇ˗ahˇ Miˬyehˇ Miˇkʼahˬ tehꞈ˗ehˇ gʼeu doˆ nehˬ nya meh lehˇ siˬ nya˗eu ma. Kʼoeˇ naˇ, aˬ dui Miˬyehˇ Miˇkʼahˬ˗ahˇ gʼaˬ biꞈ˗eu miˇ neh, maˬ tsaˬ maˬ dawˇ˗eu jeˬ˗ahˇ laˆ byoˆ˗eu gʼaˇ duˬ, gaˇ ma kahˇ li ni guˇ guˇ˗ehˇ cah gaˇ maˬ taꞈ maˬ gm leˇ. Tsawˇ haˬ zaˬ˗euˬ uˆ lahˇ sahˬ paˬ sahˬ ma deuˬ˗ahˇ jiˇ gʼaˬ maˬ gʼoe. Mehˇ nmˇ Saꞈteˇsiˬa neh ya puˬ ya mawˇ˗euˬ jeˬ˗ahˇ haw ma. Aˬ yawꞈ yaw tsaˬ yaw dawˇ jeˬ˗ahˇ maˬ siˬ nya laˇ ngeh gaˇ ma kahˇ li ni guˇ guˇ˗ehˇ cah˗eu deuˬ nehˬ˗ehˇ tiˬ kʼehˬ maˬ kaˬ gm leˇ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ, aˬ yawꞈ ngaˇ mˇ luꞈ˗eu jeˬ heu ngeuˇ leˇ miˬ˗a laˬ lehˇ shaˇ noeˬ laˇ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ heu loꞈ˗ehˇ ehˇ˗eu meh. “Ngaˇ gaˇ ma kahˇ li ni guˇ guˇ˗ehˇ cah luꞈ ngeh ngaˬ˗ahˇ tsaˬ˗eu paw tseˇ˗euˬ miˬ˗a laˬ leˇ heu lehˇ tiˬ kʼeh maˬ kaˬ noeˬ laˇ nya. Ehˇ kʼawꞈ, nymˬ˗mˇ naˇ ngaˇ Miˬyehˇ Miˇkʼahˬ˗ahˇ gʼaˬ biꞈ˗eu miˇ neh, tseˇ tsaˬ miˇ˗a lehˇ siˬ nya ma. Maˬ tsaˬ maˬ dawˇ˗eu jeˬ˗ahˇ ngaˇ maˬ laˆ byoˆ nya nya. Ehˇ kʼawꞈ Yeˬhawˇbaˬ laˆ byoˆ nehˬ nya jiˇ meh lehˇ ngaˇ siˬ nya ma.”—Ja ceuˬ 72:1, 4.

10. Uˆ lahˇ˗eu jeˬ˗ahˇ laˆ poˆ laˆ paˇ˗eu lehˇ leh jeh˗eu deuˬ mˇ˗eu jeˬ naˇ, Maꞈtehˬ 5:43-48 laꞈ kʼoeˇ Yeˬsuˇ neh mehˬ taˬ˗euˬ jeˬ nehˬ˗ehˇ aˬ jeˬ miˇ neh maˬ tsaˬ˗eu nga? (Aˇ baˇ˗ahˇ jiˇ haw.)

¹⁰ Nymˬ˗mˇ iˬ nah˗euˬ uˆ lahˇ˗eu jeˬ˗ahˇ laˆ poˆ laˆ paˇ˗eu lehˇ leh jeh˗eu deuˬ laꞈ kʼoeˇ, nui ma huiˬ nui ma pehˇ˗eu zahˇ sahˇ kʼoꞈ˗ahˇ maˬ caw teh˗eu deuˬ tehꞈ˗ehˇ byah jiˇ taˬ˗euˬ meh. Heu naˇ Yeˬsuˇ neh mehˬ˗eu jeˬ nehˬ˗ehˇ maˬ tsaˬ˗a. (Eˇpeˇsu 4:31) Mehˇ nmˇ Jeˇpaˬ˗liˬ “Tsawˇ haˬ deuˬ uiˬ leˇ˗awˇ aˬ cawˬ˗ahˇ maˬ bi tsoeˬ maˬ bi ciˆ leˇ ni cah ma lehˇ noeˬ kʼawꞈ, myaˆ nuiˆ kʼoˆ tehˆ tiˬ tehˆ laꞈ kʼoeˇ tehꞈ˗ehˇ luiˬ gʼa laˇ nya˗awˇ, yaw haiˬ yaw doeˇ jeˬ mˇ laˇ nya meh lehˇ ngaˇ siˬ nya ma” lehˇ ehˇ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ Yeˬsuˇ naˇ, aˬ dui nehˬ˗ehˇ noeˬ˗eu jeˬ maˬ duˇ leˇ˗eu deuˬ˗ahˇ tehꞈ˗ehˇ maˬ ngeuˇ˗eu, aˬ dui˗ahˇ kʼehˬ laˆ kʼaˆ laˇ˗eu deuˬ˗ahˇ kʼawꞈ nui gaˬ keuˆ˗eu laꞈ kʼoeˇ yaw muiˬ˗ehˇ mˇ nehˬ lehˇ ehˇ˗eu meh. (Maꞈtehˬ 5:43-48-ahˇ gui.) Aˬ dui Ka li zaˬ pyeuꞈ˗eu miˇ neh, Yeˬsuˇ neh mehˬ taˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ kʼaˇ gʼeh nya gaˇ neh leh jeh˗awˇ mˇ caw˗eu ma.

11. Tiˬ poˆ na Yeˬsuˇ˗ahˇ dzaw geuꞈ˗eu aˬ jeˬ miˇ neh maˬ awˬ nga?

¹¹ Miˬyehˇ Miˇkʼahˬ maˬ tsaˬ maˬ dawˇ˗eu jeˬ˗ahˇ laˆ byoˆ nehˬ jiˇ meh lehˇ aˬ dui siˬ nya kʼawꞈ, maˬ tsaˬ maˬ dawˇ˗eu jeˬ˗ahˇ ya puˬ ngeh Yeˬsuˇ˗ahˇ dzaw geuꞈ˗eu yaw shaˬ nya lehˇ noeˬ laˇ nya˗eu meh. Tsawˇ jeuˬ tsawˇ ca tseˇ paˆ gaˇ ya daˬ˗euˬ Jaˬniˬyaˬ neh ya puˬ ya mawˇ˗euˬ jeˬ˗ahˇ haw ma. Aˬ yawꞈ “Ngaˬ˗ahˇ nui ma pehˇ laˇ˗eu lehˇ miˇ˗a. Nui ma jiˇ naˇ laˇ˗awˇ maˬ tsaˬ maˬ dawˇ˗eu jeˬ˗ahˇ laˆ byoˆ mawꞈ nya. Teu miˇ neh ngaˇ tsawˇ jeuˬ tsawˇ ca hawˇ˗eu shaˬ jiˇ yaw naˆ yaw ba lehˇ biˇ paˆ˗eu jeˬ˗ahˇ laˆ byoˆ˗eu lehˇ leh jeh˗eu aˇ muˇ nehˬ˗ehˇ gm leˇ ma lehˇ noeˬ˗euˬ ma. Toˆ˗ehˇ jahˇ naˇ, ngaˬ˗euˬ nui pehˇ shuꞈ˗iˇ meh lehˇ noeˬ nya” lehˇ ehˇ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ aˇ nah naˇ aˬ yawꞈ yawˬ ha˗euˬ nui noeˬ ya laˆ paˇ nga lehˇ ya mawˇ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ heu loꞈ˗ehˇ ehˇ˗eu meh. “Ngaˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ maˬ gʼoe ni tsawˇ haˬ deuˬ neh ngehˬ gaˇ jah˗awˇ, aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ gʼoe laˇ˗euˬ gaˇ duˇ nya. Teu miˇ neh ngaˇ aˇ muˇ teu muˇ˗ahˇ gʼaˬ maˬ paˇ biꞈ ma, tiˬ jeˬ˗iˬ maˬ paˇ taꞈ maˬ paˇ gm leˇ ma lehˇ noeˬ tsehˆ˗euˬ ma.” Aˬ dui nui pehˇ baˬ da neh uˆ lahˇ˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ gʼaˬ baꞈ maˬ baꞈ ni hawˇ˗eu nymˬ˗mˇ iˬ nah tsawˇ pyehˇ pyehˇ luꞈ˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ maˬ taꞈ maˬ gm leˇ ni ya yahˇ˗eu meh.—Yoˇhaˬ 15:19.

12. Aˬ dui aˬ jeˬ˗ahˇ haw˗eu, aˬ jeˬ˗ahˇ gui˗eu, aˬ jeˬ˗ahˇ naˇ haˬ˗eu lehˇ aˬ jeˬ miˇ neh ya tseˇ˗eu nga?

¹² Maˬ tsaˬ maˬ dawˇ˗eu jeˬ˗ahˇ ya puˬ ngeh nui ma maˬ pehˇ˗eu gʼaˇ duˬ aˬ jeˬ ya jahˇ˗eu nga? Aˬ dui haw˗eu jeˬ, gui˗eu jeˬ, naˇ haˬ˗eu jeˬ, heu deuˬ˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ ya tseˇ˗eu meh. Iˇteuꞈnehꞈ laꞈ kʼoeˇ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ tsawˇ pyehˇ bi pyehˇ˗eu gaˇ kawˆ hawˇ˗eu uˆ lahˇ˗eu jeˬ˗ahˇ laˆ poˆ laˆ paˇ˗eu gaˇ kawˆ tehꞈ˗ehˇ byah jiˇ taˬ˗euˬ meh. Kʼoeˇ naˇ dawˬ gaˬ kʼawˬ˗eu yaw myaˬ gaˇ jiˇ maˇ diˇ maˬ ngeuˇ gaˇ yawˬ ha˗euˬ nui noeˬ pyehˬ kʼawˬ˗eu meh. Aˬ dui neh ya gaˬ˗euˬ jeˬ maˇ diˇ paˇ ngeuˇ˗eu law naˇ kʼawꞈ, teu˗ahˇ tehꞈ˗ehˇ naˇ haˬ naˇ haˬ˗ehˇ jawˇ naˇ gaˇ dahˇ tsoeˬ ngaˇ laˬ? Aˬ dui gaˇ kawˆ heu deuˬ˗ahˇ aˇ yamˬ aˇ dzehˬ˗ehˇ biꞈ naˇ, maˬ loˬ gaˇ nui ma maˬ saˇ ni bi gʼeh laˇ nya˗awˇ, gʼaˬ bi baˬ laˇ nya˗eu meh. (Dawˬdaˬ 24:10) Teu taꞈ˗ehˇ paˇ doeˇ dzehˬ˗eu jeˬ naˇ, Miˬyehˇ Miˇkʼahˬ tehꞈ˗ehˇ maˬ tsaˬ maˬ dawˇ˗eu jeˬ˗ahˇ laˆ byoˆ nehˬ nya meh lehˇ bi ngehˇ laˇ nya meh.

13. Yawˬ nah na luꞈ Jaˇliꞈ gui˗eu heu naˇ maˬ tsaˬ maˬ dawˇ˗eu jeˬ˗ahˇ ya puˬ ngeh aˬ joˆ˗ehˇ caw ba nehˬ˗eu nga?

¹³ Yawˬ nah na luꞈ Jaˇliꞈ gui˗awˇ shaˇ noeˬ shaˇ sawˇ˗eu heu naˇ, maˬ tsaˬ maˬ dawˇ˗eu jeˬ˗ahˇ ya puˬ ngeh kamˬ daˬ coeˇ ni caw ba nehˬ laꞈ˗eu meh. Mehˇ nmˇ Aˇliˬyaˬ aˬ yawꞈ˗euˬ jawˇ kʼahˬ˗ahˇ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ maˬ tsaˬ maˬ dawˇ˗eu jeˬ˗ahˇ ya puˬ gaˇ ya mawˇ ngeh aˬ yawꞈ nui ma tiˬ pawꞈ˗iˬ maˬ saˇ˗a. Maˬ tsaˬ maˬ dawˇ˗eu jeˬ mˇ˗eu deuˬ tiˬ jeˬ˗iˬ maˬ ngeuˇ˗eu loꞈ˗ehˇ jawˇ daˆ leꞈ gaˇ ya mawˇ ngeh, aˬ yawꞈ nui ma pehˇ dui dui˗eu meh. Aˬ yawꞈ heu loꞈ˗ehˇ ehˇ˗eu meh. “Ngaˇ tiˬ kʼehˬ naˬ leˇ˗awˇ ‘Shaˬ zahˬ heu deuˬ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ laˆ piˇ nehˬ meh lehˇ ngaˇ maˇ diˇ jah miˇ˗a laˬ?’ lehˇ yawˬ haˇ yawˬ ha ya naˇ haˬ nya. Teu ngeh ngaˇ Yawˇbaˆ 34:22-29-ahˇ gui luꞈ˗eu ma. Jaˇliꞈ aˇ deuˆ heu deuˬ naˇ, ngaˬ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ tiˬ gʼaˬ˗iˬ maˬ cehˆ zaꞈ nya˗a. Yeˬhawˇbaˬ tiˬ gʼaˬ tehꞈ˗ehˇ tsaˬ˗awˇ dawˇ˗awˇ shaˬ zahˬ dawˬ tawˆ luꞈ˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ laˆ byoˆ nehˬ nya meh lehˇ bi noeˬ mawˇ laꞈ nya.” Toˆ˗ehˇ naˇ maˬ tsaˬ maˬ dawˇ˗eu jeˬ˗ahˇ Miˬyehˇ Miˇkʼahˬ laˆ byoˆ le gaˇ dawˬ luꞈ˗eu aˇ yamˬ˗ahˇ aˬ dui aˬ jeˬ jeˇ jahˇ nya˗eu nga?

Nymˬ˗mˇ aˬ dui mˇ nya˗eu jeˬ

14. Aˬ dui yawˬ gʼaˬ na luꞈ aˬ jeˬ jahˇ˗eu lehˇ tseˇ nya˗eu nga? (Gawˇlawˇsehˇ 3:10, 11)

¹⁴ Aˬ dui aˬ cawˬ˗ahˇ maˬ tsaˬ maˬ dawˇ˗eu jeˬ maˬ bi mˇ ni maˬ jahˇ nya kʼawꞈ, yawˬ ha aˬ cawˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ mˇ nehˬ˗eu lehˇ tseˇ nya meh. Aˬ dui neh ya siˬ˗euˬ loꞈ˗ehˇ nui gaˬ mˇ mawˇ˗eu heu neh Yeˬsuˇ˗ahˇ dzaw geuꞈ nya meh. Heu naˇ aˬ dui˗ahˇ maˬ tsaˬ maˬ dawˇ˗eu jeˬ˗ehˇ mˇ nehˬ laꞈ˗eu deuˬ˗ahˇ kʼawꞈ, yaw zeu baw˗eu laꞈ kʼoeˇ mˇ nehˬ ni laˆ noeˬ nehˬ˗eu meh. (Maꞈtehˬ 7:12; Loˇmaˆ 12:17) Aˬ dui yawˬ gʼaˬ na luꞈ˗ahˇ gʼawˬ shaˬ gaˬ˗eu laꞈ kʼoeˇ yaw tsaˬ yaw dawˇ dawˇ lehˇ mˇ nehˬ gaˇ ya mawˇ ngeh, Yeˬhawˇbaˬ nui kʼahˇ shiˇ˗eu meh.—Gawˇlawˇsehˇ 3:10, 11-ahˇ gui.

15. Tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ Jaˇliꞈ˗euˬ yaw tsaˬ yaw dawˇ jeˬ mehˬ nehˬ˗eu heu naˇ aˬ joˆ˗ehˇ gaˇ dahˇ tsoeˬ˗eu nga?

¹⁵ Tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ caw ba nehˬ nya˗eu jeˬ laꞈ kʼoeˇ neh kʼaˇ muiˬ˗eu jeˬ naˇ, aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ kawˆ mehˬ nehˬ˗eu heu meh. Aˬ jeˬ miˇ neh nga? ‘Sahˬpaˬ Miˬyehˇ˗ahˇ siˬ nya˗eu jeˬ˗aˬ’ haiˬ dui doeˇ dui dui˗eu tiˬ gʼaˬ˗ahˇ kʼawꞈ, nahˬ yu ni aˬ cawˬ˗ahˇ gaˬ nya˗eu tiˬ gʼaˬ bi pyeuꞈ laˇ nya˗eu miˇ neh meh. (Iˇsaˬyaˇ 11:6, 7, 9) Jeˬmaˬ˗oˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ haw ma. Aˬ yawꞈ Jaˇliꞈ maˬ dzaw laˇ siˬ ngeh, uˆ lahˇ˗eu sahˬ paˬ sahˬ ma deuˬ zaˬ lahˇ deuˬ˗ahˇ kʼehˬ nehˬ kʼaˆ nehˬ nga lehˇ noeˬ˗eu miˇ neh, uˆ lahˇ˗eu sahˬ paˬ sahˬ ma deuˬ˗ahˇ laˆ tsoeˬ˗eu aˇ muˇ nehˬ˗ehˇ gm leˇ haw˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ “Aˬ dui aˬ cawˬ˗ahˇ dehꞈ poˆ dehꞈ paˇ ni maˬ ka tiˇ nya˗a. Ngaˇ dehꞈ poˆ dehꞈ paˇ nya˗euˬ heu naˇ, bi ka tiˇ˗euˬ miˇ neh maˬ ngeuˇ. Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ yaw tsaˬ yaw dawˇ jeˬ˗ahˇ ya dzaw˗euˬ miˇ neh ma” lehˇ ehˇ˗eu meh. Jeˬmaˬ˗oˬ aˬ yawꞈ neh ya siˬ˗euˬ jeˬ baˬ da neh aˬ cawˬ nehˬ˗ehˇ maˬ paˇ diˬ maˬ paˇ ceh˗euˬ meh. Jaˇliꞈ˗euˬ yaw tsaˬ yaw dawˇ jeˬ˗ahˇ dehꞈ caw˗eu deuˬ myaˬ laˇ naˇ, maˬ tsaˬ maˬ dawˇ˗eu jeˬ mˇ˗eu deuˬ cuiˆ˗iˇ˗eu meh.

16. Nawˬ˗ahˇ aˬ jeˬ miˇ neh tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ Miˬyehˇ Miˇkʼahˬ gaˇ kawˆ ehˇ nehˬ mawꞈ nya?

¹⁶ Yeˬsuˇ loꞈ˗ehˇ duˇ ni aˬ dui tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ Miˬyehˇ Miˇkʼahˬ tehꞈ˗ehˇ maˬ tsaˬ maˬ dawˇ˗eu jeˬ˗ahˇ laˆ byoˆ nehˬ nya meh lehˇ leh jeh˗awˇ ehˇ nehˬ˗eu ma. Noeˬ tmˬ˗eu jeˬ gaˇ kawˆ heu naˇ maˬ tsaˬ maˬ dawˇ˗eu jeˬ˗ahˇ ya puˬ˗eu deuˬ˗ahˇ gʼaˬ biꞈ˗eu meh. (Yeˬlaˬmiˇ 29:11) Uˬ soe ngehˬ keuˆ taˬ˗euˬ Saꞈteˇsiˬ “Yaw tsaˬ yaw dawˇ jeˬ˗ahˇ ya siˬ˗euˬ heu naˇ, ngaˬ˗ahˇ maˬ tsaˬ maˬ dawˇ˗eu jeˬ˗ahˇ ya puˬ ngeh maˬ ehˇ, ya mawˇ ngeh maˬ ehˇ, kamˬ daˬ coeˇ ni caw ba nehˬ˗eu meh. Yeˬhawˇbaˬ Jaˇliꞈ˗ahˇ zmˬ˗awˇ ngaˬ˗ahˇ gʼaˬ biꞈ nehˬ laꞈ˗euˬ meh” lehˇ ehˇ˗eu meh. Aˬ dui Jaˇliꞈ˗ahˇ zmˬ˗awˇ maˬ tsaˬ maˬ dawˇ˗eu jeˬ˗ahˇ ya puˬ˗euˬ deuˬ˗ahˇ gʼaˬ biꞈ nehˬ mawꞈ naˇ, yaw muiˬ˗ehˇ ya lehˬ hmˬ taˬ˗eu meh. Heu kawˆ laꞈ kʼoeˇ ngehˬ keuˆ taˬ˗euˬ saˇ jaˇ dawˬ deuˬ maˇ diˇ byah laˇ meh lehˇ jah naˇ, sahˬ boꞈ dzaw nymˇ˗ahˇ maˬ ehˇ, gaˇ mˇ duˬ˗ahˇ maˬ ehˇ, ya puˬ˗eu deuˬ˗ahˇ ja nehˬ˗eu kʼaˇ yehꞈ laˇ ngeh, gaˇ kawˆ heu nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ ja saw nehˬ nya meh.b

17. Maˬ tsaˬ maˬ dawˇ˗eu jeˬ˗ahˇ kamˬ daˬ coeˇ ni Yeˬhawˇbaˬ aˬ joˆ˗ehˇ caw ba nehˬ˗eu nga?

¹⁷ Saˬdaˬ ‘miˇ tsaˬ heu˗ahˇ kʼaˇ uˆ lahˇ luꞈ˗eu’ kʼoeˇ keuˆ ni aˬ dui maˬ tsaˬ maˬ dawˇ˗eu jeˬ˗ahˇ ya puˬ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ aˬ dui noeˬ tmˬ˗eu jeˬ jaˆ˗eu miˇ neh gʼaˬ maˬ baˬ. Yeˬhawˇbaˬ Saˬdaˬ hawˇ˗eu yaw haiˬ yaw doeˇ deuˬ˗ahˇ laˆ byoˆ jiˇ ma lehˇ saˇ jaˇ dzaˬ taˬ˗euˬ meh. (Yoˇhaˬ 12:31) Yeˬhawˇbaˬ Jaˇliꞈ˗ahˇ neh nymˬ˗mˇ iˬ nah aˬ jeˬ miˇ neh maˬ tsaˬ maˬ dawˇ˗eu jeˬ tehꞈ˗ehˇ byah jiˇ taˬ nga lehˇ ehˇ nehˬ˗eu tehꞈ˗ehˇ maˬ gʼaˬ ni, maˬ tsaˬ maˬ dawˇ˗eu jeˬ˗ahˇ ya puˬ˗eu deuˬ˗ahˇ aˬ yawꞈ aˬ joˆ˗ehˇ noeˬ˗eu lehˇ jiˇ ehˇ nehˬ taˬ˗euˬ meh. (Ja ceuˬ 34:17-19) Kʼoeˇ naˇ Yeˬhawˇbaˬ maˬ tsaˬ maˬ dawˇ˗eu jeˬ˗ahˇ ya puˬ ngeh aˬ dui aˬ joˆ˗ehˇ ya jahˇ˗eu lehˇ Yeˬsuˇ neh bi mˇ mehˬ yaꞈ˗awˇ, Miˬyehˇ˗euˬ Miˇkʼahˬ maˬ tsaˬ maˬ dawˇ˗eu jeˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ laˆ byoˆ nehˬ˗eu lehˇ jiˇ bi mehˬ˗euˬ meh. (2 Beˬtuˆluˆ 3:13) Teu miˇ neh miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ “yaw tsaˬ yaw dawˇ jeˬ” tehꞈ˗ehˇ jaˆ˗eu aˇ yamˬ˗ahˇ dawˬ ba jawˬ˗ehˇ, Miˬyehˇ Miˇkʼahˬ gaˇ kawˆ laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu guiˬ lahˬ dawˬ nui ma keuˆ˗eu laꞈ kʼoeˇ leh jeh˗awˇ tsaꞈ gaˬ daˆ leꞈ kaˇ˗euˇ.—Iˇsaˬyaˇ 9:7.