Zaˬkaˬliˇ neh yaw sahˇ laꞈ kʼoeˇ mawˇ˗euˬ jeˬ nawˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ gaˇ dahˇ tsoeˬ˗eu nga?
“Ngaˇ jawˇ gaˇ gʼoꞈ laˇ˗awˬ. Ngaˇ kʼawꞈ naw maꞈ jawˇ gaˇ gʼoꞈ le ma.”—Zaˬkaˬliˇ 1:3.
1-3. (a) Zaˬkaˬliˇ ngehˬ dah˗eu gʼaˬ aˬ geu ngeh geuꞈ leˇ˗euˬ nga Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ zaˬ lahˇ deuˬ aˬ joꞈ˗ehˇ pyeuꞈ luꞈ˗eu nga? (b) Yeˬhawˇbaˬ aˬ jeˬ miˇ neh aˬ yawꞈ˗euˬ zaˬ lahˇ deuˬ˗ahˇ bi gʼoꞈ laˇ˗euˬ nga?
Zaw luꞈ˗eu sahˬ boꞈ paˇ yoˆ pawˬ tuˇ laꞈ kʼoeˇ zaˬ miˬ zaˬ tiˬ gʼaˬ nuiˇ luꞈ hahˬ byaꞈ˗euˬ aˬ dahˇ loꞈ˗ehˇ aˬ dahˇ tsoꞈ˗eu zaˬ miˬ zaˬ nyiˬ gʼaˬ mˬ paw zaw luꞈ. Zaˬkaˬliˇ nui ma cehˇ tahˬ tahˬ laˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu yaw sahˇ tiˬ jeˬ ya mawˇ˗euˬ meh. (Zaˬkaˬliˇ 5:1, 7-9) Yeˬhawˇbaˬ aˬ jeˬ miˇ neh aˬ dui˗ahˇ yaw sahˇ teu biꞈ˗eu nga? Saˇ ka teu˗ahˇ Iˇsaˬleˬlaˆ deuˬ aˬ joˆ˗ehˇ dehꞈ yaꞈ˗euˬ nga? Kʼoeˇ naˇ nymˇ aˬ dui yaw sahˇ teu˗ahˇ neh gaˇ dahˇ tsoeˬ˗eu jeˬ aˬ joˆ˗ehˇ za nya˗eu nga?
2 Gaˇ kawˆ heu B.C. 537-ahˇ pyeuꞈ laˇ˗awˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ zaˬ lahˇ deuˬ laꞈ kʼaˬ cehˇ dui dui˗eu meh. Aˬ yawꞈ maꞈ Baˬbuˇloˬ˗ahˇ bi nyehꞈ gʼeh˗awˇ zaˬ kʼaˆ 70 kʼoꞈ ya geuꞈ iˇ˗euˬ meh. Ehˇ kʼawꞈ nymˇ naˇ doˆ laˇ shaw˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ maꞈ uˬ duˬ tahˬ nymˇ tsoˆ˗awˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ uˬ duˬ tahˬ˗eu gʼaˇ du Yeˬluˇsaˬlehˬ˗ahˇ ya gʼoꞈ laˇ˗eu miˇ neh nui ma cehˇ tahˬ tahˬ dui dui˗eu meh. Tiˬ kʼoꞈ byah laˇ ngeh aˬ yawꞈ maꞈ uˬ duˬ tahˬ nymˇ tsoˆ˗eu dawꞈ leˇ˗euˬ meh. Teu ngeh zaˬ lahˇ deuˬ laꞈ kʼaˬ cehˇ dui dui˗awˇ “laˆ lawꞈ taˬ˗euˬ miˇ neh gaˇ mahˇ kaˬ gaˇ keuˆ ni gaˬ keuˆ˗iˇ˗euˬ meh.” (Eˇzaˬlaˬ 3:10-13) Ehˇ kʼawꞈ uˬ duˬ tahˬ nymˇ tsoˆ gaˇ laˆ tsoeˬ˗eu deuˬ myaˬ laˇ tehˇ tehˬ˗eu miˇ neh Iˇsaˬleˬlaˆ tsawˇ haˬ deuˬ gʼaˬ baˬ laˇ˗awˇ uˬ duˬ tahˬ nymˇ maˬ paˇ tsoˆ ni yawˬ ha˗euˬ nymˇ tsoˆ gaˇ hawˇ˗eu yaˇ mˇ dzaˬ gaˇ kaꞈ gʼa laˇ˗euˬ meh. 16 kʼoꞈ byah laˇ ngeh keuˆ ni uˬ duˬ tahˬ nymˇ maˬ tsoˆ gʼaˬ ni jaˆ˗eu meh. Miˬyehˇ˗euˬ zaˬ lahˇ deuˬ Yeˬhawˇbaˬ jawˇ paw bi gʼoꞈ laˇ˗awˇ yawˬ ha gʼaˇ duˬ tehꞈ˗ehˇ shaˇ noeˬ˗eu jeˬ˗ahˇ bi byehˇ dzeh˗eu gʼaˇ duˬ saˇ tiˇ biꞈ˗eu jeˬ˗ahˇ loˬ˗eu meh. Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ nui ma shaˬ dehꞈ dehꞈ˗eu laꞈ kʼoeˇ kʼaˬ duˬ ni uˬ duˬ bi tahˬ mawꞈ˗eu meh.
3 Teu miˇ neh 520 kʼoꞈ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗euˬ zaˬ lahˇ deuˬ˗ahˇ Baˬbuˇloˬ˗ahˇ neh aˬ jeˬ miˇ neh bi doˆ laˇ˗euˬ nga lehˇ bi siˬ˗eu gʼaˇ duˬ ngehˬ dah˗eu gʼaˬ pyeuꞈ˗eu Zaˬkaˬliˇ˗ahˇ bi oe˗euˬ meh. “Yeˬhawˇbaˬ noeˬ mawˇ” lehˇ dawˬ tsuiꞈ jaˆ˗eu Zaˬkaˬliˇ˗euˬ tsawˇ myahˇ heu naˇ zawˇ˗ehˇ shaˇ noeˬ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu tiˬ jeˬ meh. Iˇsaˬleˬlaˆ tsawˇ haˬ deuˬ Yeˬhawˇbaˬ neh aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ gʼaˇ duˬ mˇ nehˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ ngehˇ byoˆ jiˇ kʼawꞈ Miˬyehˇ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ noeˬ mawˇ luꞈ˗a siˬ. (Zaˬkaˬliˇ 1:3, 4-ahˇ gui.) Muiˬ˗eu shawˇ˗eu uˬ duˬ tahˬ˗eu jeˬ muiˬ kʼoꞈ laˇ ni caw ba nehˬ ma lehˇ Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ saˇ jaˇ dzaˬ˗euˬ kʼawꞈ aˬ yawꞈ maꞈ laꞈ kʼoeˇ jaˆ˗eu muiˬ dzehˬ dzehˬ˗eu jeˬ maˬ biꞈ naˇ aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ uˬ duˬ tahˬ˗eu jeˬ˗ahˇ laꞈ maˬ daˬ lehˇ saˇ tiˇ biꞈ˗euˬ meh. Aˬ dui Zaˬkaˬliˇ neh mawˇ˗euˬ yaw sahˇ gaˇ kawˆ 6 hawˇ˗eu 7-ahˇ pyehˆ tseˇ ma. Kʼoeˇ naˇ Yeˬhawˇbaˬ Iˇsaˬleˬlaˆ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ laˆ noeˬ nehˬ˗awˇ yaw sahˇ gaˇ kawˆ teu nyiˬ kawˆ nymˇ iˬ nah aˬ dui˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ caw ba nga lehˇ dzaw ma.
Smˇ kʼoeˬ kʼoeˬ gaˇ Miˬyehˇ yaˇ kʼaˬ daˇ˗eu jeˬ
4. Zaˬkaˬliˇ yaw sahˇ gaˇ kawˆ 6-ahˇ aˬ jeˬ ya mawˇ˗euˬ nga? Sahˬ boꞈ paˇ yoˆ nyiˬ pyawˬ˗ahˇ luꞈ aˬ jeˬ miˇ neh boꞈ taˬ˗euˬ nga? (Dahˬ beh˗eu baˇ˗ahˇ haw 1.)
4 Zaˬkaˬliˇ gaˬ naˇ yaw huiˬ 5 heu naˇ aˬ myah myah˗ahˇ maˬ duˇ˗eu yaw sahˇ neh dahˬ beh˗eu meh. (Zaˬkaˬliˇ 5:1, 2-ahˇ gui.) Zaˬkaˬliˇ yaw mahˇ paw nyiˬ tseˇ caˆ (30 feet) byah˗awˇ yaw jeˇ paw tseˇ caˆ (15 feet) byah˗eu sahˬ boꞈ paˇ yoˆ tiˬ yoˆ zaw luꞈ gaˇ ya mawˇ˗euˬ meh. Sahˬ boꞈ paˇ yoˆ pah ngeh teu gaˇ dawˬ gaˬ kʼawˬ˗eu sahˬ boꞈ ahˇ˗eu meh. (Zaˬkaˬliˇ 5:3) Teu naˇ aˇ yeˇ huiˬ˗eu yaˇ kʼaˬ daˇ˗eu gaˇ kawˆ pyeuꞈ meh. Gaˇ hu ba sahˬ boꞈ paˇ yoˆ˗ahˇ sahˬ boꞈ boꞈ ngeh tiˬ paw pyawˬ˗ahˇ tehꞈ˗ehˇ boꞈ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ dawˬ gaˬ heu naˇ aˇ yeˇ huiˬ dui dui˗eu miˇ neh nyiˬ paw pyawˬ˗ahˇ luꞈ boꞈ taˬ˗euˬ meh.
Ka li zaˬ deuˬ aˬ geu jeˬ˗ahˇ maˬ kaˬ maˬ ya kʼoeˬ˗a (Aˇ deuˆ 5-7-ahˇ haw)
5, 6. Yeˬhawˇbaˬ smˇ kʼoeˬ kʼoeˬ˗eu jeˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ noeˬ˗eu nga?
5 Zaˬkaˬliˇ 5:3, 4-ahˇ gui. Tsawˇ haˬ yawˬ gʼaˬ na luꞈ yawˬ ha neh kʼaˇ mˇ˗eu loꞈ˗ehˇ Miˬyehˇ mehˬ shi yaˇ kʼaˬ ya bi daˇ˗eu meh. Gaˇ kawˆ teu aˬ cawˬ˗ahˇ naˆ maˬ tseˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ zaˬ lahˇ deuˬ˗ahˇ keuˆ le˗eu meh. Heu naˇ aˬ yawꞈ maꞈ Miˬyehˇ˗euˬ tsawˇ myahˇ˗ahˇ ha geuꞈ taˬ˗euˬ miˇ neh meh. Aˬ yawꞈ maꞈ Miˬyehˇ˗ahˇ gaˬ˗awˇ smˇ kʼoeˬ kʼoeˬ˗eu jeˬ Miˬyehˇ˗euˬ tsawˇ myahˇ cawˆ˗eu lehˇ jiˇ siˬ nya˗eu meh. (Dawˬdaˬ 30:8, 9) Tiˬ gʼaˬ na gaˇ kahˇ dahˇ gaˇ kʼoeˬ naˇ yaw lehˬ maˬ ngeuˇ˗a lehˇ noeˬ˗eu meh. Gaˇ kahˇ dahˇ gaˇ kʼoeˬ˗euˬ kʼawꞈ aˬ yawꞈ neh kʼoeˬ˗euˬ jeˬ heu naˇ yawˬ ha˗euˬ nui kʼahˇ Yeˬhawˇbaˬ hawˇ˗eu tsawˇ myahˇ zahˇ dawˬ kʼoꞈ dawˬ heu deuˬ naˆ maˬ tseˇ aˇ yeˇ huiˬ dzehˬ˗eu lehˇ mˇ mawˇ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh.
6 Zaˬkaˬliˇ 5:3, 4-ahˇ yaˬ kʼehˇ yaˬ˗euˬ dawˬ “smˇ kʼoeˬ yawˬ gʼaˬ na luꞈ˗euˬ . . . nymˇ˗ahˇ uˇ keuˆ˗iˇ˗eu uˬ taꞈ nymˇ kʼoeˇ deuˬ˗euˬ laꞈ kʼoeˇ jawˇ˗awˇ luˬ˗iˇ seˇ˗iˇ˗eu jeˬ bi keuˆ le tehꞈ˗a” lehˇ ehˇ gaˇ mawˇ maˬ lo? Teu miˇ neh Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ neh laˆ lehˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ pah mehˬ nya˗awˇ yaˇ kʼaˬ daˇ nehˬ nya˗eu meh. Smˇ kʼoeˬ deuˬ aˬ yawꞈ maꞈ nehˬ mˇ˗eu jeˬ yehˇ baw leˬ aˬ da aˬ ma heu deuˬ˗ahˇ laˆ zaꞈ nya kʼawꞈ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ maˬ laˆ zaꞈ nya˗a. Miˬyehˇ kʼaˇ kʼoeˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ pah mehˬ jiˇ˗eu meh. (Heˬbyehˇ 4:13) Aˬ dui laˬ kʼaꞈ cehˇ dui dui miˇ˗a “yawˬ jeˬ na luꞈ˗ahˇ” saˇ jaˇ ziꞈ˗eu lehˇ leh jeh˗eu tsawˇ haˬ deuˬ nehˬ˗ehˇ ya jawˇ˗eu miˇ neh.—Heˬbyehˇ 13:18.
7. Aˬ dui zaw luꞈ˗eu sahˬ boꞈ paˇ yoˆ laꞈ kʼoeˇ ahˇ˗eu yaˬ kʼehˇ yaˬ˗eu jeˬ˗ahˇ neh aˬ joˆ˗ehˇ dzeuˇ iˇ nya˗eu nga?
7 Smˇ kʼoeˬ kʼoeˬ˗eu heu naˇ Yeˬhawˇbaˬ nui ma maˬ tsaˬ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ neh tsaˬ˗eu hawˇ˗eu maˬ tsaˬ˗eu jeˬ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗eu zahˇ dawˬ biꞈ taˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ ya siˬ˗awˇ ya mˇ caw˗euˬ uˬ taꞈ aˬ yawꞈ˗euˬ tsawˇ myahˇ daˬ ga ni maˬ ya dehꞈ˗eu miˇ neh guiˬ lahˬ huiˬ dui dui miˇ˗a. Aˬ dui heu loꞈ˗ehˇ ya dehꞈ˗eu heu naˇ ehˇ dawˬ maˬ naˇ haˬ˗eu deuˬ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ yaˇ kʼaˬ daˇ ngeh aˬ dui ya dzeuˇ iˇ˗eu meh.
“Aˬ myah luꞈ” ngehˬ taˬ˗euˬ loꞈ˗ehˇ bi jaˆ
8-10. (a) Kamˬ˗eu jeˬ heu naˇ aˬ jeˬ nga? (b) Zeˬdaˬkiˇ aˬ jeˬ˗euˬ gaˇ kawˆ kamˬ bahˬ˗euˬ nga?
8 Kʼoeˇ naˇ zaw luꞈ˗eu sahˬ boꞈ paˇ yoˆ laꞈ kʼoeˇ Miˬyehˇ˗euˬ tsawˇ myahˇ˗ahˇ “jaˬ myawꞈ myawꞈ˗awˇ kamˬ˗eu” tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ saˇ tiˇ biꞈ˗eu dawˬ jiˇ ahˇ˗eu meh. (Zaˬkaˬliˇ 5:4) Kamˬ˗eu jeˬ heu naˇ tiˬ jeˬ na maˇ diˇ ngeuˇ meh lehˇ yaw duˬ yaw ciˇ ciˇ lehˇ ngehˬ˗eu dawˬ pyeuꞈ˗awˇ mˇ˗eu laˬ maˬ mˇ˗eu laˬ lehˇ ngehˬ tsehˆ˗eu saˇ jaˇ dawˬ jiˇ pyeuꞈ˗eu meh.
9 Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ tsawˇ myahˇ neh kamˬ˗eu heu naˇ aˇ yeˇ huiˬ dui dui˗eu jeˬ pyeuꞈ˗eu lehˇ Zeˬdaˬkiˇ˗ahˇ keuˆ le˗euˬ jeˬ˗ahˇ neh ya siˬ˗euˬ ma. Aˬ yawꞈ naˇ Yeˬluˇsaˬlehˬ meuˬ˗ahˇ uˆ lahˇ˗euˬ sahˬ paˬ aˇ saˬ saˬ˗eu gʼaˬ pyeuꞈ˗eu meh. Zeˬdaˬkiˇ Baˬbuˇloˬ sahˬ paˬ˗euˬ laꞈ oˆ jawˇ ma lehˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ tsawˇ myahˇ˗ahˇ neh kamˬ˗euˬ kʼawꞈ aˬ yawꞈ ehˇ taˬ˗euˬ loꞈ˗ehˇ maˬ jaˆ˗a. Teu miˇ neh Yeˬhawˇbaˬ Zeˬdaˬkiˇ˗ahˇ “Baˬbuˇloˬ miˇ kʼahˬ˗ahˇ ya shiˇ˗eu yaw duˬ baw tehꞈ˗a. Aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ naˇ yawˬ ha neh kamˬ tsehˆ˗euˬ dawˬ˗ahˇ maˬ caw teh˗eu uˬ taꞈ aˬ yawꞈ˗ahˇ sahˬ paˬ ka nehˬ yaꞈ˗euˬ Baˬbuˇloˬ sahˬ paˬ nehˬ˗ehˇ dzaˬ˗euˬ saˇ jaˇ˗ahˇ aˬ yawꞈ peuˬ˗euˬ” miˇ neh lehˇ ehˇ˗eu meh.—Yeˬsaˬgeˬlaˇ 17:16.
10 Zeˬdaˬkiˇ Miˬyehˇ˗euˬ tsawˇ myahˇ neh kamˬ˗euˬ miˇ neh ehˇ taˬ˗euˬ loꞈ˗ehˇ jaˆ gaˇ Yeˬhawˇbaˬ noeˬ tmˬ˗eu meh. (2 Laˬsaˬbaˬ 36:13) Ehˇ kʼawꞈ Zeˬdaˬkiˇ saˇ jaˇ maˬ ziꞈ ni Baˬbuˇloˬ˗euˬ laꞈ˗ahˇ neh ya dzeuˇ iˇ˗eu gʼaˇ duˬ Iˇjiˇtuˆ˗ahˇ caw ba nehˬ laꞈ lehˇ shaˇ iˇ˗euˬ meh. Iˇjiˇtuˆ kʼawꞈ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ maˬ caw ba nehˬ nya˗a.—Yeˬsaˬgeˬlaˇ 17:11-15, 17, 18.
11, 12. (a) Saˇ jaˇ dzaˬ˗eu jeˬ laꞈ kʼoeˇ neh aˇ yeˇ huiˬ dzehˬ˗eu jeˬ naˇ aˬ jeˬ nga? (b) Aˬ dui˗euˬ a nehˬ˗eu jeˬ dehꞈ ziˇ laꞈ kʼoeˇ aˬ joˆ˗ehˇ gʼeh paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu nga?
11 Zeˬdaˬkiˇ˗ahˇ pyeuꞈ laˇ˗euˬ jeˬ˗ahˇ neh Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui kamˬ˗eu jeˬ˗ahˇ mawˇ luꞈ nga lehˇ ya siˬ˗euˬ ma. Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ nui kʼahˇ bi shiˇ˗eu gʼaˇ duˬ aˬ dui ehˇ taˬ˗euˬ loꞈ˗ehˇ ya jaˆ˗eu meh. (Ja ceuˬ 76:11) Aˇ yeˇ huiˬ dzehˬ dzehˬ˗eu saˇ jaˇ naˇ aˬ dui neh Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ a nehˬ˗euˬ jeˬ heu pyeuꞈ meh. Aˬ dui aˬ yawꞈ˗ahˇ a nehˬ ngeh dehꞈ ziˇ laꞈ kʼoeˇ aˬ jeˬ peyuꞈ laˇ kʼawꞈ nawˬ˗euˬ gaˇ mˇ ma lehˇ saˇ jaˇ dzaˬ yaꞈ˗euˬ ma.
12 Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ saˇ jaˇ dzaˬ taˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ saˇ jaˇ aˬ joˆ˗ehˇ ziꞈ daˆ leꞈ nya˗eu nga? Aˬ dui “aˬ myah luꞈ” huiˬ˗eu nyiˇ˗eu lawˬ haw laˇ˗eu jeˬ˗ahˇ ya tahˬ puˬ˗eu meh. Lawˬ haw laˇ˗eu jeˬ˗ahˇ ya tahˬ puˬ ngeh aˬ dui mˇ˗eu jeˬ Miˬyehˇ nehˬ˗ehˇ cawˬ cawˬ˗eu jeˬ aˇ naˆ ni muiˬ˗eu nga lehˇ siˬ laˇ˗eu meh. (Ja ceuˬ 61:8) Yaw jeˬ ma jeˬ gaˇ mˇ gaˇ maˬ ehˇ dzaw nymˇ˗ahˇ maˬ ehˇ tiˬ gʼaˬ na nawˬ˗ahˇ ngehˬ cawˬ laˇ ngeh nawˇ aˬ joˆ˗ehˇ jahˇ le? Nawˇ teu gaˇ neh yaw kawˇ˗ehˇ cehˆ˗awˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ ehˇ dawˬ naˇ haˬ˗eu lehˇ mˇ mawˇ ma loˇ? (Dawˬdaˬ 23:26) Nymˇ jiˇ laꞈ kʼoeˇ nawˇ tiˬ gʼaˬ tehꞈ˗ehˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ uˬ duˬ tahˬ naˇ lawˇ? Ka li zaˬ tiˬ gʼaˬ loꞈ˗ehˇ dehꞈ daˆ leꞈ nya˗eu gʼaˇ duˬ nawˇ Yeˬhawˇbaˬ neh bi caw ba ma loˇ? Nawˇ aˬ joˆ˗ehˇ ya dehꞈ kʼawꞈ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ nui gaˬ hawˇ˗eu sheuˬ gʼeh nehˬ laꞈ˗euˬ gʼaˇ duˬ aˬ yawꞈ˗ahˇ guiˬ lahˬ huiˬ ma loˇ? Nawˇ yawˬ nah na luꞈ Jaˇliꞈ gui˗eu aˇ yamˬ biˇ taˬ maˬ loˇ? Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ a nehˬ ngeh heu deuˬ mˇ ma lehˇ saˇ jaˇ dzaˬ˗euˬ meh. Aˬ dui aˬ yawꞈ˗euˬ ehˇ dawˬ naˇ haˬ˗awˇ kʼaˇ muiˬ˗eu jeˬ bi nehˬ ngeh aˬ yawꞈ˗ahˇ gaˬ˗awˇ aˬ dui aˬ yawꞈ˗euˬ pyeuꞈ˗eu lehˇ mˇ mawˇ˗eu jeˬ pyeuꞈ˗eu meh. Aˬ dui uˬ duˬ tahˬ˗eu jeˬ heu naˇ dehꞈ ziˇ gaˇ ma pyeuꞈ˗awˇ aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ saˇ jaˇ ziꞈ˗eu miˇ neh aˬ yawꞈ aˬ dui˗ahˇ mehˬ hu paw muiˬ dui dui˗eu jeˬ biꞈ ma lehˇ saˇ jaˇ dzaˬ taˬ˗euˬ meh.—Dawˬmehˬmehˬ˗eu 10:12, 13.
13. Zaˬkaˬliˇ neh mawˇ˗euˬ yaw sahˇ gaˇ kawˆ 6 heu laꞈ kʼoeˇ neh aˬ dui aˬ jeˬ ya siˬ˗euˬ nga?
13 Zaˬkaˬliˇ neh mawˇ˗euˬ yaw sahˇ gaˇ kawˆ 6 heu aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ gaˬ naˇ smˇ kʼoeˬ maˬ kʼoeˬ˗eu uˬ taꞈ ehˇ taˬ˗euˬ loꞈ˗ehˇ jaˆ ngaˇ lehˇ siˬ laˇ ni caw ba nehˬ laꞈ˗euˬ meh. Kʼoeˇ naˇ Iˇsaˬleˬlaˆ tsawˇ haˬ deuˬ gʼawˬ mya poˆ mˇ bahˬ˗euˬ kʼawꞈ Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ neh ehˇ taˬ˗euˬ loꞈ˗ehˇ jaˆ˗awˇ aˬ yawꞈ˗euˬ zaˬ lahˇ deuˬ˗ahˇ maˬ byehˇ dzeh nga lehˇ jiˇ ya siˬ˗euˬ ma. Miˬyehˇ aˬ yawꞈ˗euˬ zaˬ lahˇ deuˬ˗ahˇ muiˇ˗eu deuˬ laˆ bahˬ˗eu miˇ neh nga lehˇ gʼoˆ shaw nehˬ˗eu meh. Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ neh mˇ˗euˬ jeˬ˗ahˇ neh aˬ dui ehˇ taˬ˗euˬ loꞈ˗ehˇ ya bi jaˆ meh lehˇ mehˬ˗awˇ teu loꞈ˗ehˇ mˇ caw nya ni aˬ yawꞈ caw ba nehˬ laꞈ meh lehˇ aˬ dui noeˬ tmˬ˗eu ma. Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ caw ba˗eu tiˬ jeˬ naˇ mehˬ hu paw noeˬ tmˬ˗eu jeˬ biꞈ˗eu heu meh. Gʼawˬ myahˇ maˬ gʼeh˗ehˇ aˬ yawꞈ maˬ muiˬ˗eu jeˬ dawˬ tawˆ luꞈ˗ahˇ laˆ byoˆ jiˇ meh. Aˬ dui noeˬ tmˬ˗eu jeˬ gaˇ kawˆ heu jaˆ tawꞈ leꞈ˗eu Zaˬkaˬliˇ neh mawˇ˗euˬ yaw sahˇ heu gaˇ gui nya˗eu meh.
Yeˬhawˇbaˬ maˬ muiˬ˗eu jeˬ˗ahˇ laˆ byoˆ jiˇ
14, 15. (a) Zaˬkaˬliˇ yaw sahˇ gaˇ kawˆ 7-ahˇ aˬ jeˬ mawˇ˗euˬ nga? (Dah beh˗eu baˇ˗ahˇ haw 2.) (b) Pawˬ tuˇ laꞈ kʼoeˇ ahˇ˗eu zaˬ miˬ zaˬ teu gʼaˬ aˬ suˇ gʼaˬ nga?
14 Zaw luꞈ˗eu sahˬ boꞈ paˇ yoˆ Zaˬkaˬliˇ mawˇ dzeuˇ ngeh mˬ taˆ gʼaˬ kʼehˇ “haw sheˇ” lehˇ ehˇ miˇ neh haw gʼeh ngeh “pawˬ tuˇ” tiˬ siˬ˗ahˇ ya mawˇ˗euˬ meh. (Zaˬkaˬliˇ 5:5-8-ahˇ gui.) Za siˬ neh jahˇ taˬ˗euˬ pawˬ tuˇ kʼawˬ pymˬ pah laˇ ngeh “laꞈ kʼoeˇ paw zaˬ miˬ zaˬ tiˬ gʼaˬ nuiˇ luꞈ” gaˇ Zaˬkaˬliˇ ya mawˇ˗euˬ meh. Zaˬ miˬ zaˬ heu gʼaˬ˗aˬ “maˬ sui maˬ dawˇ˗eu jeˬ pyeuꞈ˗eu meh” lehˇ mˬ taˆ gʼaˬ kʼehˇ ehˇ˗eu meh. Shaˇ noeˬ haw sheˇ zaˬ miˬ zaˬ teu gʼaˬ teu gaˇ neh doˆ laˇ˗eu lehˇ teuˆ gaˇ Zaˬkaˬliˇ ya mawˇ ngeh aˇ naˆ ni tsawˬ guˆ iˇ paˬ nga lehˇ! Ehˇ kʼawˬ mˬ taˆ gʼaˬ kʼehˇ neh dehˬ ahˇ kʼoꞈ˗awˇ kʼawˬ pymˬ yaw kawˇ ma˗ehˇ piˬ tehˬ˗euˬ meh. Gaˇ kawˆ heu aˬ jeˬ˗ahˇ ehˇ mawꞈ˗eu nga?
15 Yaw sahˇ heu hmˬ naˇ Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗euˬ zaˬ lahˇ deuˬ laꞈ kʼoeˇ maˬ sui maˬ dawˇ˗eu aˬ geu jeˬ maˬ kaˬ maˬ bi jaˆ nga lehˇ aˬ dui˗ahˇ bi jah ziꞈ laꞈ˗eu meh. Yeˬhawˇbaˬ maˬ muiˬ˗eu jeˬ˗ahˇ ya mawˇ ngeh yaw kawˇ˗ehˇ laˆ byoˆ˗eu meh. (1 Gawˇliˬtu 5:13) Mˬ taˆ gʼaˬ kʼehˇ gaˇ kawˆ heu nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ kʼawˬ pymˬ yaw kawˇ ma˗ehˇ piˬ tehˬ˗eu heu neh mˇ mawˇ nehˬ˗eu meh.
Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗ahˇ uˬ duˬ tahˬ˗eu jeˬ aˬ myah luꞈ bi shawˇ ma lehˇ saˇ jaˇ dzaˬ (Aˇ deuˆ 16-18-ahˇ haw)
16. (a) Pawˬ tuˇ˗ahˇ aˬ jeˬ keuˆ le˗euˬ nga? (Dahˬ beh˗eu baˇ˗ahˇ haw 3.) (b) Aˬ dahˇ tsoꞈ˗eu zaˬ miˬ zaˬ heu nyiˬ gʼaˬ pawˬ tuˇ aˬ gaˇ tsi taˬ iˇ˗eu nga?
16 Kʼoeˇ naˇ Zaˬkaˬliˇ hahˬ byaꞈ˗euˬ aˬ dahˇ loꞈ˗ehˇ gʼaˬ kʼaˆ dui dui˗eu aˬ dahˇ tsoꞈ˗eu zaˬ miˬ zaˬ nyiˬ gʼaˬ paˇ ya mawˇ˗euˬ meh. (Zaˬkaˬliˇ 5:9-11-ahˇ gui.) Zaˬmiˬzaˬ heu nyiˬ gʼaˬ naˇ pawˬ tuˇ laꞈ kʼoeˇ ahˇ˗eu gʼaˬ nehˬ˗ehˇ beu gaˇ˗eu meh. Aˬ yawꞈ maꞈ baoˬ ahˇ˗eu aˬ dahˇ neh “maˬ sui maˬ dawˇ˗eu jeˬ pyeuꞈ˗eu” pawˬ tuˇ˗ahˇ tsi˗awˇ zaw gʼeh˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ maꞈ aˬ gaˇ tsi gʼeh˗eu nga? Baˬbuˇloˬ miˇ kʼahˬ˗ahˇ tsi gʼeh˗eu meh. Aˬ jeˬ miˇ neh teu gaˇ tsi taˬ iˇ˗eu nga?
17, 18. (a) Baˬbuˇloˬ “maˬ sui maˬ dawˇ˗eu jeˬ˗euˬ jawˇ duˬ” aˬ jeˬ miˇ neh geuˇ˗eu nga? (b) Nawˇ aˬ jeˬ jahˇ˗eu lehˇ noeˬ tsoˆ taˬ leˬ?
17 Zaˬkaˬliˇ˗euˬ saˇ ka˗ahˇ jawˇ˗eu Iˇsaˬleˬlaˆ tsawˇ haˬ deuˬ “maˬ sui maˬ dawˇ˗eu jeˬ” Baˬbuˇloˬ miˇ kʼahˬ˗ahˇ yuˇ gʼeh˗eu teu naˇ tsaˬ ngaˇ lehˇ siˬ nya gaˇ duˇ˗eu meh. Meuˬ teu naˇ doeˇ dui dui˗eu meuˬ pyeuꞈ˗awˇ dehꞈ bahˬ dehꞈ muˆ˗eu jeˬ mawˇ kawˇ˗ahˇ uˬ duˬ tahˬ˗eu jeˬ heu deuˬ tiˬ byah ni jaˆ˗eu lehˇ aˬ yawꞈ maꞈ siˬ nya˗eu meh. Zaˬkaˬliˇ hawˇ˗eu Yuˇdaˆ tsawˇ haˬ nui deuˬ jiˇ teu gaˇ jawˇ ngeh zahˇ kʼawꞈ˗euˬ muˇ juˇ teu˗ahˇ gʼaˬ leˇ˗eu gʼaˇ duˬ ya leh jeh dui dui˗euˬ meh. Teu miˇ neh yaw sahˇ heu naˇ Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗euˬ uˬ duˬ tahˬ˗eu zahˇ˗ahˇ laˆ muiˬ laˆ shawˇ meh lehˇ kamˬ nehˬ˗eu jeˬ pyeuꞈ˗eu meh.
18 Yaw sahˇ heu hmˬ naˇ Yuˇdaˆ tsawˇ haˬ deuˬ uˬ duˬ tahˬ˗eu zahˇ˗ahˇ bo saˆ˗eu gʼaˇ duˬ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ jiˇ doˇ meh lehˇ saˇ tiˇ biꞈ˗eu meh. Maˬ muiˬ˗eu jeˬ heu naˇ Miˬyehˇ˗euˬ zaˇ lahˇ aˇ maꞈ laꞈ kʼoeˇ maˬ bi jaˆ nya˗a. Nymˇ iˬ nah Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ nui gaˬ biꞈ˗awˇ haw piˇ nehˬ˗eu muiˬ˗eu shawˇ˗eu aˬ yawꞈ˗euˬ aˇ maꞈ laꞈ kʼoeˇ kuˇ ahˇ laꞈ˗euˬ meh. Teu miˇ neh bi muiˬ bi shawˇ˗eu gʼaˇ duˬ aˬ dui yawˬ gʼaˬ na luꞈ˗ahˇ doˇ˗eu meh. Maˬ muiˬ˗eu jeˬ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ zaˬ lahˇ laꞈ kʼoeˇ tiˬ jeˬ gʼeh neh˗iˬ maˬ ya bi doˆ laˇ˗a.
Muiˬ˗eu shawˇ˗eu tsawˇ haˬ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ ciˬ huiˬ
19. Zaˬkaˬliˇ neh mawˇ˗euˬ yaw sahˇ nymˇ iˬ nah aˬ dui˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ gaˇ dahˇ tsoeˬ˗eu nga?
19 Zaˬkaˬliˇ neh mawˇ˗euˬ yaw sahˇ gaˇ kawˆ 6 hawˇ˗eu 7 heu naˇ maˬ muiˬ˗eu jeˬ mˇ˗eu deuˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ aˇ yeˇ huiˬ˗eu saˇ tiˇ biꞈ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. Yeˬhawˇbaˬ maˬ muiˬ maˬ jaˬ˗eu jeˬ maˬ paˇ bi jaˆ meh. Aˬ dui aˬ yawꞈ˗euˬ gaˇ mˇ zaˬ pyeuꞈ˗eu loꞈ˗ehˇ maˬ muiˬ˗eu jeˬ˗ahˇ ya bye˗eu meh. Yaw sahˇ heu aˬ dui gaˬ˗eu Aˬda nui kʼahˇ shiˇ ni leh jeh˗awˇ mˇ naˇ aˬ yawꞈ aˬ dui˗ahˇ yaˇ kʼaˬ maˇ daˇ˗eu uˬ taꞈ haw piˇ nehˬ˗awˇ guiˬ lahˬ jiˇ biꞈ˗eu yaw duˬ baw meh lehˇ bi siˬ laꞈ˗eu meh. Haiˬ˗eu miˇ tsaˬ heu siˬ laꞈ kʼoeˇ yaw shawˇ shawˇ˗ehˇ dehꞈ˗eu lehˇ ehˇ˗eu heu naˇ yaw awˬ maˬ ngeuˇ˗a. Ehˇ kʼawꞈ Yeˬhawˇbaˬ pyeuꞈ leˇ nya ni caw ba nehˬ˗eu meh. Maˇ maˇ ni gʼeh˗eu uˬ duˬ tahˬ˗eu jeˬ ya buˬ iˇ˗eu duˬ meh lehˇ aˬ dui aˬ joˆ˗ehˇ jah nya˗eu nga? Huiˬ˗eu shaˬ zahˬ ngehˬ˗ehˇ peh laˇ naˇ ngehˬ˗ehˇ Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗euˬ aˇ maꞈ˗ahˇ laˆ piˇ meh lehˇ aˬ dui aˬ joˆ˗ehˇ siˬ nya˗eu nga? Aˬ dui gaˇ kawˆ heu nyaˆ taꞈ kawˆ˗ahˇ ja sawˇ ma.