Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ yaw tsaˬ yaw dawˇ hawˇ˗eu gʼawˬ shaˬ gaˬ˗eu jeˬ˗ahˇ dzaw geuꞈ

1, 2. (a) Yeˬsuˇ Miˬyehˇ˗euˬ Zahˇ dawˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ noeˬ nga? (b) Zahˇ˗euˬ saˬ laˬ hawˇ˗eu Paˬliˬsehˇ deuˬ Zahˇ dawˬ˗ahˇ maˬ ngeuˇ paw aˬ joˆ˗ehˇ zmˬ nga?

Yeˬsuˇ Moˇseˬ˗euˬ zahˇ dawˬ˗ahˇ gaˬ˗eu meh. Heu˗ahˇ aˬ dui zahˬ leˇ paˬ˗ehˇ maˬ gʼeh˗a. Aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ naˇ Zahˇ dawˬ heu aˬ yawꞈ˗euˬ dehꞈ ziˇ laꞈ kʼoeˇ aˇ yeˇ huiˬ dzehˬ˗eu Aˬda Yeˬhawˇbaˬ jawˇ gaˇ neh oe˗euˬ miˇ neh meh. Ja ceuˬ 40:8-ahˇ Yeˬsuˇ Miˬyehˇ˗euˬ Zahˇ dawˬ˗ahˇ gaˬ dui dui meh lehˇ ehˇ˗eu meh. Teu gaˇ “Miˬyehˇ nawˬ˗euˬ nui kʼahˇ byah ni ngaˇ mˇ mawꞈ˗eu nui ma ahˇ ma. Nawˬ neh mehˬ˗euˬ tsoˆ˗euˬ dawˬ deuˬ nui ma laꞈ kʼoeˇ boꞈ taˬ˗euˬ ma” lehˇ ehˇ˗eu meh. Yeˬsuˇ Miˬyehˇ˗euˬ Zahˇ dawˬ˗aˬ byah kuꞈ˗awˇ gaˇ dahˇ tsoeˬ˗eu uˬ taꞈ maˇ diˇ pyeuꞈ laˇ meh lehˇ ngehˬ˗eu jeˬ hawˇ˗eu mˇ˗eu jeˬ neh bi siˬ˗euˬ meh.—Maꞈtehˬ 5:17-19.

² Yeˬsuˇ zahˇ˗euˬ saˬ laˬ deuˬ hawˇ˗eu Paˬliˬsehˇ deuˬ aˬ yawꞈ˗euˬ Aˬda˗euˬ Zahˇ dawˬ˗ahˇ maˬ ngeuˇ paw zmˬ iˇ gaˇ ya mawˇ ngeh nui ma cawˆ dui dui˗euˬ paˬ. Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ “Naw maꞈ˗aˬ deh ma yaˇ sawˇ jaˬ gu lu myahˬ yaˇ sawˇ heu deuˬ˗ahˇ keuˆ ni Miˬyehˇ˗ahˇ tseˇ bymˇ tiˬ bymˇ damˬ˗eu meh” lehˇ ehˇ nehˬ˗euˬ meh. Heu naˇ aˬ yawꞈ maꞈ Zahˇ dawˬ˗euˬ ciˆ liˇ cawˆ lawˇ deuˬ˗ahˇ mˇ cawˬ gaˇ ehˇ mawꞈ˗eu meh. Toˆ˗ehˇ jahˇ˗eu teu naˇ aˬ jeˬ pyeuꞈ laˇ˗eu nga? “Zahˇ dawˬ kʼoꞈ dawˬ laꞈ kʼoeˇ mehˬ taˬ˗euˬ huiˬ dui dui˗eu dawˬ deuˬ pyeuꞈ˗eu yaw tsaˬ yaw dawˇ jeˬ gʼawˬ shaˬ gaˬ˗eu jeˬ yaw sui yaw dawˇ jeˬ heu deuˬ˗ahˇ naw maꞈ maˬ caw teh” nga lehˇ Yeˬsuˇ ehˇ˗eu meh. (Maꞈtehˬ 23:23) Paˬliˬsehˇ deuˬ naˇ zahˇ dawˬ˗euˬ dawˬ tsuiꞈ˗ahˇ maˬ siˬ nya˗eu uˬ taꞈ aˬ cawˬ naˆ maˬ tseˇ muiˬ dzehˬ de lehˇ noeˬ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ Yeˬsuˇ naˇ Zahˇ dawˬ deuˬ maˇ maˇ ni aˬ jeˬ˗ahˇ ehˇ mawꞈ˗eu lehˇ siˬ nya˗awˇ zahˇ dawˬ teu Miˬyehˇ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ aˬ jeˬ mehˬ˗eu nga lehˇ jiˇ siˬ nya˗eu meh.

3. Heu kaw˗ahˇ aˬ dui aˬ jeˬ˗euˬ gaˇ kawˆ dzaw˗eu nga?

³ Ka li zaˬ deuˬ˗ahˇ Moˇseˬ˗euˬ Zahˇ dawˬ˗ahˇ mˇ caw lehˇ maˬ ehˇ˗a. (Loˇmaˆ 7:6) Ehˇ kʼawꞈ Yeˬhawˇbaˬ aˬ jeˬ miˇ neh Zahˇ dawˬ heu deuˬ Jaˇliꞈ˗ahˇ bi boꞈ ahˇ taˬ˗euˬ nga? Aˬ yawꞈ aˬ dui˗ahˇ “Zahˇ dawˬ kʼoꞈ dawˬ laꞈ kʼoeˇ mehˬ taˬ˗euˬ huiˬ dui dui˗eu dawˬ deuˬ”˗ahˇ bi gʼoˆ shaw˗awˇ bi mˇ caw mawꞈ˗eu miˇ neh meh. Heu naˇ Zahˇ dawˬ˗ahˇ neh dzaw geuꞈ nya˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. Yaw jeˬ ma jeˬ buˬ˗iˇ law˗iˇ˗eu meuˬ lehˬ hmˬ taˬ˗euˬ gaˇ neh aˬ dui aˬ jeˬ dzaw geuꞈ nya˗eu nga? Yaw beh kawˆ˗ahˇ mˇ bahˬ˗awˇ cehˆ˗eu deuˬ mˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu jeˬ˗ahˇ neh aˬ dui ya dzaw geuꞈ˗euˬ ma. Heu kawˆ laꞈ kʼoeˇ buˬ˗iˇ law˗iˇ˗eu meuˬ Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ aˬ jeˬ mehˬ˗eu nga lehˇ dzaw˗awˇ aˬ dui aˬ yawꞈ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ dzaw geuꞈ nya nga lehˇ jiˇ dzaw ma. Kʼoeˇ naˇ aˬ dui meuˬ teu Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gʼawˬ shaˬ gaˬ˗eu jeˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ bi siˬ˗eu nga? Meuˬ heu deuˬ Yeˬhawˇbaˬ dehꞈ ziˇ˗ahˇ haw˗eu jeˬ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ aˬ jeˬ mehˬ˗eu nga? Meuˬ heu Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ byah kuꞈ˗eu yaw tsaˬ yaw dawˇ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ pah mehˬ˗eu nga? lehˇ heu smˬ kawˆ˗ahˇ haw˗awˇ gaˇ kawˆ heu deuˬ˗ahˇ dzaw ngeh mˬ taˆ Aˬda˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ dzaw geuꞈ nya˗eu nga lehˇ jiˇ haw ma.—Eˇpeˇsu 5:1-ahˇ gui.

Buˬ˗iˇ law˗iˇ˗eu meuˬ˗euˬ jawˇ duˬ Miˬyehˇ˗euˬ gʼawˬ shaˬ gaˬ˗eu jeˬ˗ahˇ bi mawˇ

4, 5. (a) Cehˆ˗eu gʼaˬ buˬ˗iˇ law˗iˇ˗eu meuˬ˗ahˇ yaw awˬ˗ehˇ cehˆ gʼeh nya ni aˬ jeˬ jahˇ nehˬ taˬ˗euˬ nga aˬ jeˬ miˇ neh? (b) Heu naˇ Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ aˬ jeˬ mehˬ˗eu nga?

⁴ Yeˬhawˇbaˬ Iˇsaˬleˬlaˆ deuˬ yaw awˬ˗ehˇ bi cehˆ nya˗eu gʼaˇ duˬ buˬ˗iˇ law˗iˇ˗eu meuˬ koꞈ meuˬ lehˬ hmˬ taˬ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ Yawˇdaˬ lawˇ baˬ nyiˬ paw luꞈ˗ahˇ meuˬ smˇ meuˬ tseˇ lehˇ ehˇ nehˬ˗euˬ meh. Aˬ jeˬ miˇ neh? Cehˆ˗eu deuˬ yaw kawˇ ma˗ehˇ yaw awˇ laꞈ˗ehˇ bi cehˆ gʼeh nya˗eu gʼaˇ duˬ meh. (Bawˇtsahˬ 35:11-14) Meuˬ teu deuˬ˗ahˇ iˇ˗eu gaˇ ma jiˇ yaw muiˬ meh. (Dawˬmehˬmehˬ˗eu 19:3) Yuˇdaˆ tsawˇ haˬ˗euˬ zahˇ sahˇ kʼoꞈ˗ahˇ cehˆ˗eu deuˬ meuˬ teu deuˬ˗ahˇ yaw awˬ˗ehˇ poˆ mawˇ nya ni gaˇ ma kahˇ li aˇ myawꞈ myawꞈ taˬ˗euˬ meh. Meuˬ teu deuˬ Iˇsaˬleˬlaˆ miˇ kʼahˬ laꞈ kʼoeˇ jaˆ˗eu miˇ neh aˬ cawˬ˗ahˇ sehꞈ˗euˬ gʼaˬ Miˬyehˇ maˬ ngeuˇ˗eu deuˬ˗ahˇ uˬ duˬ tahˬ ni lawˬ haw laˇ˗eu aˬ cawˬ˗euˬ tsawˇ jeuˬ meuˬ˗ahˇ cehˆ iˇ˗eu maˬ loˬ˗a.

⁵ Gaˇ kawˆ heu˗ahˇ shaˇ noeˬ haw sheˇ. Tsawˇ haˬ˗ahˇ sehꞈ˗eu deuˬ yaˇ kʼaˬ daˇ gaˇ ya daˬ meh lehˇ Yeˬhawˇbaˬ ehˇ˗eu kʼawꞈ aˬ cawˬ˗ahˇ maˬ yehꞈ maˇ yehꞈ˗ehˇ sehꞈ˗eu gʼaˬ naˇ gʼawˬ shaˬ gaˬ˗eu jeˬ hawˇ˗eu haw piˇ˗eu jeˬ˗ahˇ za meh lehˇ ehˇ˗eu meh. Meuˬ heu deuˬ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ Jaˇliꞈ˗ahˇ pyehˆ tseˇ˗eu tiˬ gʼaˬ ehˇ˗eu “Yaw jeˬ na luꞈyaw awˬ awˬ lehˇ gʼoˆ shaw nya˗awˇ maˇ jawˆ˗i siˬ laˇ ni jahˇ taˬ˗euˬ miˇ neh mˇ caw˗eu maˬ shaˬ nga.” Yeˬhawˇbaˬ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ yaˇ kʼaˬ daˇ˗eu lehˇ tehꞈ˗ehˇ haw˗eu haiˬ˗eu yaˇ kʼaˬ daˇ˗eu gʼaˬ maˬ ngeuˇ˗a. Aˬ yawꞈ˗aˬ “gʼawˬ shaˬ gaˬ˗eu jeˬ myaˬ dui dui”˗eu meh.—Eˇpeˇsu 2:4.

6. Paˬliˬsehˇ deuˬ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gʼawˬ shaˬ gaˬ˗eu jeˬ˗ahˇ dzaw geuꞈ ngaˇ laˬ?

⁶ Ehˇ kʼawꞈ Paˬliˬsehˇ deuˬ aˬ cawˬ˗ahˇ gʼawˬ shaˬ maˬ gaˬ˗a. Yaw jeˬ ma jeˬ aˬ yawꞈ maꞈ tsawˇ haˬ tiˬ gʼaˬ aˬ yawꞈ tiˬ jeˬ˗ahˇ smˬ poˆ dzehˬ ni mˇ lehˬ naˇ iˬ baˇ maˬ paˇ ya pyehˬ nehˬ meh lehˇ Yuˇdaˆ˗euˬ zahˇ sahˇ koꞈ˗ahˇ ehˇ taˬ˗euˬ meh. Teu loꞈ˗ehˇ noeˬ˗eu maˬ tsaˬ nga lehˇ bi siˬ˗eu gʼaˇ duˬ Yeˬsuˇ kawˬ taꞈ˗eu tsawˇ haˬ˗euˬ gaˇ jeˇ Paˬliˬsehˇ tiˬ gʼaˬ neh guiˬ lahˬ shaˇ˗eu jeˬ˗ahˇ ngehˬ keuˆ˗euˬ meh. “Miˬyehˇ˗oˇ ngaˇ˗aˬ aˬ cawˬ˗ahˇ maˬ duˇ˗eu miˇ neh nawˬ˗euˬ guiˬ lahˬ˗ahˇ ja ceuˬ˗eu ma. Aˬ cawˬ loꞈ˗ehˇ kʼoeˬ dzaˬ kʼaˆ dzaˬ˗eu maˬ sui maˬ dawˇ˗eu aˬ cawˬ miˬ zaˬ˗ahˇ bahˬ˗eu heu deuˬ ngaˇ maˬ mˇ. Kʼoeˇ uˬ taꞈ kʼoeˇ gaˇ yawꞈ luꞈ˗eu kawˬ taꞈ˗eu tsawˇ haˬ heu gʼaˬ˗ahˇ ngaˇ maˬ duˇ” lehˇ Paˬliˬsehˇ ehˇ˗eu meh. Yeˬsuˇ aˬ jeˬ˗ahˇ ehˇ mawꞈ˗eu nga? Paˬliˬsehˇ deuˬ “aˬ cawˬ˗ahˇ taˬ nyiˇ”˗awˇ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ gʼawˬ shaˬ gaˬ nehˬ˗eu maˬ geuˇ nga lehˇ noeˬ˗eu meh.—Luˇkaꞈ 18:9-14.

7, 8. (a) Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gʼawˬ shaˬ gaˬ˗eu jeˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ dzaw geuꞈ nya nga? (b) Aˬ cawˬ˗ahˇ iˬ baˇ pyehˬ nehˬ˗eu gʼaˇ duˬ aˬ jeˬ miˇ neh ya taˬ aw nga?

⁷ Paˬliˬsehˇ deuˬ˗ahˇ maˬ dzaw geuꞈ ni Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ dzaw geuꞈ. Aˬ cawˬ˗ahˇ gʼawˬ shaˬ gaˬ˗awˇ ngehˬ gʼeh nehˬ. (Gawˇlawˇsehˇ 3:13-ahˇ gui.) Aˬ cawˬ nawˬ˗ahˇ yaw awˬ˗ehˇ iˬ baˇ shaˇ pyehˬ laˇ nya ni jawˇ. (Luˇkaꞈ 17:3, 4) Yawˬ ha˗ahˇ heu loꞈ˗ehˇ naˇ haˬ. ‘Tiˬ gʼaˬ na ngaˬ˗ahˇ yaw myaˬ poˆ nui ma laˆ naˇ laˇ ngeh ngaˇ yaw kawˇ˗ehˇ yaw awˇ laꞈ˗ehˇ iˬ baˇ pyehˬ nehˬ miˇ˗a loˇ? Aˇ yawꞈ nehˬ˗ehˇ laˆ tsaˬ˗eu gʼaˇ duˬ ngaˇ leh jeh miˇ˗a loˇ?’

⁸ Iˬ baˇ pyehˬ nehˬ˗eu gʼaˇ duˬ ya taˬ aw meh. Paˬliˬsehˇ deuˬ yawˬ ha aˬ cawˬ naˆ maˬ tseˇ muiˬ dzehˬ ma lehˇ noeˬ˗eu miˇ neh aˬ cawˬ˗ahˇ iˬ baˇ pyehˬ nehˬ˗eu maˬ leh jeh˗a. Ehˇ kʼawꞈ aˬ dui Ka li zaˬ deuˬ taˬ aw˗eu laꞈ kʼoeˇ ‘aˬ cawˬ [aˬ dui] naˆ maˬ tseˇ maˬ gaˇ’ meh lehˇ noeˬ˗awˇ aˬ myah luꞈ dawˬ gʼoꞈ maˬ doˆ ni iˬ baˇ ya pyehˬ nehˬ meh. (Piˇliˇpiˆ 2:3) Yawˬ ha˗ahˇ heu loꞈ˗ehˇ naˇ haˬ nya meh. ‘Ngaˇ Yeˬhawˇbaˬ taˬ aw˗eu jeˬ˗ahˇ dzaw geuꞈ luꞈ miˇ˗a loˇ?’ Aˬ dui taˬ aw˗eu tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ naˇ aˬ cawˬ aˬ dui˗ahˇ iˬ baˇ shaˇ pyehˬ laˇ˗eu yaw awˬ uˬ taꞈ aˬ cawˬ˗ahˇ iˬ baˇ pyehˬ nehˬ˗eu jiˇ yaw awˬ meh. Nui ma pehˇ˗eu maˬ tehˬ ni yaw kawˇ ma˗ehˇ gʼawˬ shaˬ gaˬ luꞈ˗uˇ.—Dawˬtsoˆtsoˆ˗eu 7:8, 9.

Ziˇ˗ahˇ taˬ huiˬ naˇ “tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ sehꞈ˗euˬ baˬ da neh” iˬ baˇ maˬ ya pi

9. Dehꞈ˗eu jeˬ aˇ poeˬ baw dui dui˗eu lehˇ Iˇsaˬleˬlaˆ deuˬ˗ahˇ bi gʼoˆ shaw˗eu gʼaˇ duˬ Yeˬhawˇbaˬ aˬ joˆ˗ehˇ jahˇ˗euˬ nga?

⁹ Buˬ˗iˇ law˗iˇ˗eu meuˬ bi jaˆ˗euˬ aˇ yeˇ huiˬ˗eu tiˬ kawˆ naˇ maˬ bahˬ˗eu tsawˇ haˬ˗ahˇ sehꞈ˗eu baˬ da neh Iˇsaˬleˬlaˆ tsawˇ haˬ˗ahˇ iˬ baˇ maˬ bi keuˆ le ni bi haw piˇ˗eu gʼaˇ duˬ meh. (Dawˬmehˬmehˬ˗eu 19:10) Yeˬhawˇbaˬ dehꞈ˗eu jeˬ˗ahˇ gaˬ˗awˇ aˬ cawˬ˗ahˇ sehꞈ˗euˬ deuˬ˗ahˇ bye˗eu meh. (Dawˬdaˬ 6:16, 17) Aˬ yawꞈ yaw tsaˬ yaw dawˇ hawˇ˗eu muiˬ˗eu shawˇ˗eu Miˬyehˇ pyeuꞈ˗eu miˇ neh maˬ yehꞈ maˇ yehꞈ˗ehˇ sehꞈ˗eu jeˬ˗ahˇ maˬ haw dzeuˇ coeˇ˗a. Maˬ yehꞈ maˇ yehꞈ˗ehˇ laˆ sehꞈ˗euˬ deuˬ gʼawˬ shaˬ gaˬ˗eu jeˬ˗ahˇ za geuˇ kʼawꞈ gaˇ kawˆ aˬ joˆ joˆ˗ehˇ gʼeh˗euˬ lehˇ aˬ yuiꞈ deuˬ˗ahˇ ya dzawˇ nehˬ meh. Aˬ yuiꞈ deuˬ maˬ yehꞈ maˇ yehꞈ˗ehˇ laˆ sehꞈ ngaˇ lehˇ daˇ tsehˆ naˇ cehˆ˗eu gʼaˬ piˇ ma yaw huiˬ gʼaˬ maˬ shiˇ˗eu kʼoeˇ keuˆ ni buˬ˗iˇ law˗iˇ˗eu meuˬ˗ahˇ ya jawˇ˗eu meh. Heu naˇ cehˆ˗eu gʼaˬ meuˬ teu˗ahˇ maˬ shiˇ tiˬ ziˇ ya jawˇ gaˇ duˇ˗eu meh. Heu loꞈ˗ehˇ jahˇ doˆ taˬ˗euˬ heu naˇ dehꞈ ziˇ˗aˬ aˇ poeˬ baw dui dui˗eu lehˇ Iˇsaˬleˬlaˆ tsawˇ haˬ˗ahˇ bi noeˬ taˬ˗eu gʼaˇ duˬ meh. Dehꞈ ziˇ biꞈ˗euˬ Gʼaˬ˗ahˇ yaw zeu baw˗eu gʼaˇ duˬ aˬ yawꞈ maꞈ aˬ cawˬ˗ahˇ maˬ laˆ tahˬ maˬ laˆ naˇ ni kʼaˇ gʼeh nya gaˇ neh ya yahˇ˗eu meh.

10. Yeˬsuˇ ehˇ˗eu loꞈ˗ehˇ zahˇ˗euˬ saˬ laˬ hawˇ˗eu Paˬliˬsehˇ deuˬ dehꞈ ziˇ˗ahˇ aˇ poeˬ aˬ joˆ˗ehˇ maˬ taˬ˗eu nga?

¹⁰ Zahˇ˗euˬ saˬ laˬ hawˇ˗eu Paˬliˬsehˇ deuˬ naˇ Yeˬhawˇbaˬ loꞈ˗ehˇ maˬ duˇ˗a aˬ yawꞈ maꞈ aˬ cawˬ˗euˬ dehꞈ ziˇ˗ahˇ aˇ poeˬ maˬ taˬ baw˗a. Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ “zaˬ siˬ tsawˇ gahˇ laˇ gʼoˆ˗euˬ mawˬ tawꞈ kahˬ naw maꞈ tuˆ tehˬ taˬ˗awˇ naw maꞈ maˬ uˇ leˇ˗eu uˬ taꞈ aˬ cawˬ uˇ leˇ gaˇ naw maꞈ laˆ tsoeˬ˗eu meh” lehˇ ehˇ nehˬ˗euˬ meh. (Luˇkaꞈ 11:52) Yeˬsuˇ aˬ jeˬ˗ahˇ ehˇ mawꞈ nga? Aˬ yawꞈ maꞈ zaˬ lahˇ deuˬ˗ahˇ Miˬyehˇ˗euˬ Dawˬ mehˬ˗awˇ aˬ myah luꞈ dehꞈ˗eu jeˬ za ni caw paˬ˗ehˇ gʼeh kʼawꞈ maˬ caw ba˗eu uˬ taꞈ “dehꞈ˗eu gaˇ ma sheuˬ mehˬ˗eu Gʼaˬ” pyeuꞈ˗eu Yeˬsuˇ mehˬ nah maˬ bi caw teh ni jiˇ laˆ tsoeˬ˗eu leh jeh˗eu meh. (Gʼaˬkʼehˇ 3:15) Teu miˇ neh aˬ yawꞈ maꞈ tsawˇ haˬ˗ahˇ luˬ iˇ seˇ iˇ˗eu paw sheuˬ gʼeh˗eu meh. Aˬ yawꞈ maꞈ yawˬ ha˗ahˇ kʼahˬ sehˇ jehˆ˗awˇ yawˬ ha gʼaˇ duˬ tehꞈ˗ehˇ shaˇ noeˬ˗eu uˬ taꞈ zaˬ lahˇ deuˬ˗euˬ dehꞈ ziˇ˗ahˇ maˬ kʼahˬ lahˇ˗a. Heu naˇ haiˬ dui doeˇ dui dui˗eu jeˬ pyeuꞈ meh.

11. (a) Pawˇluˆ dehꞈ ziˇ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ haw˗eu loꞈ˗ehˇ aˬ joˆ˗ehˇ haw˗eu nga? (b) Aˬ dui Pawˇluˆ neh Miˬyehˇ gaˇ laꞈ kʼoeˇ leh jeh˗euˬ jeˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ dzaw geuꞈ nya˗eu nga?

¹¹ Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ dzaw geuꞈ˗awˇ zahˇ˗euˬ saˬ laˬ hawˇ˗eu Paˬliˬsehˇ deuˬ loꞈ˗ehˇ maˬ gʼeh ni aˬ joˆ˗ehˇ yahˇ nya nga? Aˬ dui dehꞈ ziˇ˗ahˇ yaw zeu baw˗awˇ aˇ poeˬ ya taˬ baw meh. Kuiˇ laꞈ Pawˇluˆ kʼaˇ gʼeh nya gaˇ neh Miˬyehˇ Miˇkʼahˬ gaˇ kawˆ tsaꞈ gaˬ˗eu heu neh ziˇ˗ahˇ taˬ huiˬ˗eu lehˇ mˇ mawˇ˗euˬ meh. Teu miˇ neh Pawˇluˆ “naw maꞈ tiˬ gʼaˬ na dehꞈ˗eu saꞈ laˇ smˬ˗iˇ naˇ ngaˬ˗euˬ baˬ da neh maˬ ngeuˇ” lehˇ ehˇ˗euˬ meh. (Gʼaˬkʼehˇ 20:26, 27-ahˇ gui.) Pawˇluˆ tsaꞈ gaˬ iˇ˗eu heu naˇ iˬ baˇ maˬ bi taˬ mawꞈ˗eu miˇ neh hawˇ˗eu Yeˬhawˇbaˬ mˇ lehˇ ehˇ˗eu miˇ neh mˇ˗eu tehꞈ nga laˬ? Maˬ ngeuˇ˗a. Tsawˇ haˬ˗ahˇ gaˬ˗eu miˇ neh meh. Aˬ yawꞈ dehꞈ ziˇ˗aˬ aˇ poeˬ baw dui dui˗eu lehˇ haw˗awˇ aˬ myah luꞈ dehꞈ˗eu jeˬ bi za mawꞈ˗eu meh. (1 Gawˇliˬtu 9:19-23) Aˬ yawꞈ dehꞈ ziˇ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ haw˗eu loꞈ˗ehˇ haw˗awˇ dehꞈ ziˇ za nya ni bi dehꞈ paˇ mawꞈ meh. (2 Beˬtuˆluˆ 3:9) Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ dzaw geuꞈ mawꞈ naˇ tsawˇ haˬ˗ahˇ ya gaˬ meh. Gʼawˬ shaˬ gaˬ˗eu nui ma heu naˇ aˬ dui tsaꞈ gaˬ˗eu paw bi leh jeh˗awˇ gaˇ heu˗ahˇ laꞈ kʼaˬ bi cehˇ meh.

12. Maˬ laˆ tahˬ maˬ laˆ naˇ˗eu jeˬ aˬ jeˬ miˇ aˇ yeˇ huiˬ nga?

¹² Dehꞈ ziˇ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ haw˗eu loꞈ˗ehˇ haw˗eu gʼaˇ duˬ laˆ tahˬ laˆ naˇ laˇ˗eu jeˬ˗ahˇ ya noeˬ keuˆ˗eu meh. Aˬ dui lawˬ li yeuꞈ˗eu gaˇ mˇ˗eu nymˇ tsoˆ˗eu tiˬ jeˬ paˬ laˆ muiˬ˗eu Bawˬdzaˬnymˇ˗ahˇ iˇ˗eu maˬ ehˇ laˆ tahˬ laˆ naˇ laˇ˗eu jeˬ˗ahˇ ya yahˇ meh. Tsawˇ haˬ yaw muiˬ jawˇ saˇ doˆ˗eu maˬ laˆ tahˬ maˬ laˆ naˇ˗eu heu naˇ pyuˇ hawˇ˗eu aˇ yamˬ naˆ maˬ tseˇ aˬ myah luꞈ aˇ yeˇ huiˬ dzehˬ meh. Aˬ dui˗euˬ Miˬyehˇ aˬ myah luꞈ yaw muiˬ jeˬ mˇ˗awˇ aˬ dui˗ahˇ jiˇ aˬ yawꞈ loꞈ˗ehˇ bi gʼeh mawꞈ meh. Aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ ngehˬ˗ehˇ dzehˬ yawˬ ha hawˇ˗eu aˬ cawˬ˗euˬ dehꞈ ziˇ˗ahˇ maˬ laˆ naˇ ni ya yahˇ meh. (Dawˬdaˬ 22:3) Aˬ yawꞈ nawˬ˗ahˇ maˬ bi lehˬ laˇ ca laˇ˗eu gaˇ kawˆ ehˇ nehˬ laˇ naˇ naˇ haˬ˗awˬ. (Gaˬlaˬtiˆ 6:1) Dehꞈ ziˇ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ haw˗eu loꞈ˗ehˇ haw. Toˆ˗ehˇ naˇ “tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ sehꞈ˗euˬ baˬ da neh” iˬ baˇ maˬ ya pi˗a.

Heu gaˇ daˇ taˬ˗euˬ loꞈ˗ehˇ “yaˇ kʼaˬ daˇ”

13, 14. Iˇsaˬleˬlaˆ˗euˬ aˬ yuiꞈ deuˬ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ dzaw geuꞈ nya˗eu nga?

¹³ Yeˬhawˇbaˬ Iˇsaˬleˬlaˆ˗euˬ aˬ yuiꞈ deuˬ˗ahˇ aˬ yawꞈ˗euˬ yaw tsaˬ yaw dawˇ˗ahˇ dzaw geuꞈ lehˇ dawˬ biꞈ˗euˬ meh. Tiꞈ aˬ yawꞈ maꞈ gaˇ kawˆ aˬ joˆ˗ehˇ pyeuꞈ˗euˬ lehˇ ya siˬ jiˇ meh. Aˬ cawˬ˗ahˇ sehꞈ˗euˬ gʼaˬ˗ahˇ gʼawˬ shaˬ maˬ gaˬ miˇ na˗ehˇ aˬ jeˬ miˇ neh sehꞈ˗awˇ aˬ joˆ˗ehˇ noeˬ˗awˇ jahˇ˗euˬ dzeuˇ yaꞈ ngeh aˬ jeˬ jeˇ jahˇ haw˗euˬ lehˇ ya shaˇ sawˇ meh. Kʼoeˇ naˇ cehˆ leꞈ˗eu gʼaˬ aˬ cawˬ˗ahˇ bye˗awˇ diˇ daˬ˗ehˇ sehꞈ˗eu nga laˬ lehˇ jiˇ ya haw meh. (Bawˇtsahˬ 35:20-24-ahˇ gui.) Aˬ cawˬ˗ahˇ sehꞈ˗eu gʼaˬ˗ahˇ yaˇ kʼaˬ maˬ daˇ miˇ na˗ehˇ gaˇ kawˆ deuˬ˗ahˇ mawˇ˗euˬ saˇ kiˇ yaw teˬ nyiˬ gʼaˬ ya jawˇ meh.—Bawˇtsahˬ 35:30.

¹⁴ Gaˇ kawˆ aˬ joˆ joˆ˗ehˇ pyeuꞈ˗euˬ lehˇ siˬ duˬ jiˇ ngeh aˬ yuiꞈ deuˬ aˬ cawˬ˗ahˇ sehꞈ˗eu gʼaˬ neh mˇ˗euˬ jeˬ˗ahˇ tehꞈ˗ehˇ maˬ ngeuˇ˗eu aˬ yawꞈ gʼaˬ˗ahˇ ya noeˬ keuˆ meh. Aˬ yawꞈ maꞈ mawˇ laˇ˗eu jeˬ˗ahˇ tehꞈ˗ehˇ maˬ ngeuˇ˗eu haw doˆ nya˗eu zaˬ siˬ nui gahˇ ahˇ˗awˇ aˬ jeˬ miˇ neh gaˇ kawˆ teu doˆ laˇ˗euˬ nga lehˇ ya shaˇ sawˇ meh. Aˇ yeˇ huiˬ dzehˬ˗eu jeˬ naˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ zaˬ siˬ nui gahˇ gʼawˬ shaˬ gaˬ˗eu jeˬ hawˇ˗eu yaw tsaˬ yaw dawˇ˗ahˇ dzaw geuꞈ nya˗eu gʼaˇ duˬ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ baoˬ ya shaˇ meh.—Doˆ˗iˇ˗eu 34:6, 7.

15. Yeˬsuˇ neh iˬ baˇ zaˬ˗ahˇ haw˗eu jeˬ Paˬliˬsehˇ deuˬ nehˬ˗ehˇ aˬ joˆ˗ehˇ beu gaˇ nga?

¹⁵ Paˬliˬsehˇ deuˬ gʼawˬ shaˬ gaˬ˗eu laꞈ kʼoeˇ yaw tsaˬ yaw dawˇ maˬ mˇ˗a. Aˬ yawꞈ maꞈ naˇ yaw lehˬ jeˬ˗ahˇ tehꞈ˗ehˇ haw˗awˇ mˇ lehˬ˗euˬ gʼaˬ aˬ joˆ˗ehˇ gʼeh˗eu lehˇ maˬ haw˗a. Paˬliˬsehˇ tiˬ gʼaˬ na Yeˬsuˇ Maꞈtehˬ pehˬ˗euˬ nymˇ˗ahˇ haw dzaˬ taꞈ luꞈ gaˇ ya mawˇ ngeh gʼaˬ kʼehˇ deuˬ˗ahˇ “Naw maꞈ˗euˬ saˬ laˬ aˬ jeˬ miˇ neh kʼoeˇ loꞈ˗ehˇ gʼeh˗eu tsawˇ haˬ deuˬ nehˬ˗ehˇ dzaˬ taꞈ dawˇ taꞈ ta?” lehˇ naˇ haˬ˗eu meh. Yeˬsuˇ ehˇ˗eu “Jawˇ saˇ doˆ luꞈ˗eu deuˬ naˇ gawˇ laˆ saˆ˗eu tsawˇ haˬ˗ahˇ maˬ loˬ˗a. Jawˇ saˇ maˬ doˆ˗eu deuˬ tehꞈ˗ehˇ . . . loˬ˗eu meh. ‘Lawˇ˗eu shehˇ˗eu jeˬ˗ahˇ ngaˇ geuꞈ mawꞈ˗eu maˬ ngeuˇ. Gʼawˬ shaˬ gaˬ nya˗eu jeˬ˗ahˇ ngaˇ geuꞈ mawꞈ˗eu ma’ lehˇ Miˬyehˇ neh ehˇ˗euˬ dawˬ kʼoeˇ dawˬ˗euˬ dawˬ tsuiꞈ naw maꞈ dzaw duˬ˗iˇ˗awˬ. . . yaw tsaˬ yaw dawˇ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ kuˇ˗eu lehˇ ngaˇ oe˗euˬ maˬ ngeuˇ. Iˬ baˇ zaˬ deuˬ˗ahˇ kuˇ˗eu lehˇ ngaˇ oe˗euˬ ma.” (Maꞈtehˬ 9:9-13) Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ iˬ baˇ˗ahˇ haw dzeuˇ˗eu nga laˬ? Maˬ ngeuˇ˗a. Aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ bi dehꞈ paˇ mawꞈ meh. Heu naˇ aˬ yawꞈ neh tsaꞈ gaˬ˗euˬ gaˇ kawˆ laꞈ kʼoeˇ neh aˇ yeˇ huiˬ˗eu tiˬ kawˆ pyeuꞈ meh. (Maꞈtehˬ 4:17) Yeˬsuˇ “kawˬ taꞈ˗eu tsawˇ haˬ deuˬ hawˇ˗eu iˬ baˇ zaˬ deuˬ” dehꞈ poˆ mawꞈ˗eu jawˇ meh lehˇ siˬ nya meh. Aˬ yawꞈ maꞈ Maꞈtehˬ pehˬ kahˇ dzaˬ˗eu lehˇ oe˗euˬ tehꞈ maˬ ngeuˇ˗a Yeˬsuˇ˗euˬ mehˬ nah caw teh˗eu lehˇ oe˗euˬ meh. (Maˬkuˆ 2:15) Ehˇ kʼawꞈ Paˬliˬsehˇ deuˬ naˇ Yeˬsuˇ haw˗eu loꞈ˗ehˇ maˬ haw˗a. Aˬ yawꞈ maꞈ tsawˇ haˬ deuˬ dehꞈ paˇ nya meh lehˇ maˬ jah˗eu uˬ taꞈ noeˬ tmˬ kʼaˇ maˬ zaˬ˗eu iˬ baˇ zaˬ pyeuꞈ nga lehˇ haw˗eu meh. Heu naˇ gʼawˬ shaˬ gaˬ˗awˇ yaw tsaˬ yaw dawˇ ahˇ˗eu Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ aˇ naˆ ni beu gaˇ nga!

16. Daˇ tsehˆ˗eu gawˬmiˬtiˬ aˬ jeˬ jeˇ˗ahˇ ya haw nga?

¹⁶ Nymˇ iˬ nah˗euˬ aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ kʼawꞈ “yaw tsaˬ yaw dawˇ”˗ahˇ gaˬ˗eu Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ ya dzaw geuꞈ meh. (Ja ceuˬ 37:28) Dahˬ beh ngeh aˬ yawꞈ maꞈ iˬ baˇ mˇ˗euˬ ngaˇ laˬ lehˇ “yaw muiˬ paˬ˗ehˇ pyehˆ tseˇ haw”˗eu loˬ meh. Mˇ ngaˇ lehˇ ya siˬ naˇ aˬ joˆ˗ehˇ ya jahˇ˗eu lehˇ noeˬ tsehˆ˗eu gʼaˇ duˬ Jaˇliꞈ˗ahˇ ya caw teh meh. (Dawˬmehˬmehˬ˗eu 13:12-14) Aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu gʼaˬ daˇ tsehˆ˗eu gawˬmiˬtiꞈ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ naˇ iˬ baˇ mˇ˗euˬ gʼaˬ noeˬ paˇ ngaˇ laˬ lehˇ yaw muiˬ˗ehˇ haw˗awˇ ya daˇ nehˬ meh. Tsawˇ haˬ tiˬ gʼaˬ noeˬ paˇ ngaˇ laˬ lehˇ haw˗eu heu naˇ yaw awˬ maˬ ngeuˇ˗a. Iˬ baˇ noeˬ poˆ˗eu heu naˇ iˬ baˇ mˇ˗euˬ gʼaˬ aˬ yawꞈ neh mˇ˗eu jeˬ˗ahˇ noeˬ˗eu jeˬ nehˬ˗ehˇ taꞈ˗awˇ aˬ yawꞈ˗euˬ nui ma laꞈ kʼoeˇ noeˬ˗eu jeˬ nehˬ˗ehˇ jiˇ taꞈ˗eu meh. (Pah mehˬ˗eu 3:3) Mˇ lehˬ˗eu gʼaˬ gʼawˬ shaˬ gaˬ˗eu jeˬ˗ahˇ za˗eu gʼaˇ duˬ iˬ baˇ ya noeˬ poˆ˗eu meh.a—Ehˇ lahˬ˗ahˇ haw.

17, 18. Iˬ baˇ noeˬ poˆ˗eu lehˇ aˬ yuiꞈ deuˬ aˬ joˆ˗ehˇ haw siˬ nya nga? (Dahˬ beh˗eu baˇ˗ahˇ haw.)

¹⁷ Yeˬhawˇbaˬ hawˇ˗eu Yeˬsuˇ tsawˇ haˬ˗euˬ nui ma˗ahˇ siˬ nya˗eu miˇ neh aˬ joˆ˗ehˇ noeˬ˗awˇ aˬ joˆ˗ehˇ gʼeh˗eu lehˇ siˬ jiˇ nya meh. Ehˇ kʼawꞈ aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ maˬ siˬ nya˗a. Teu miˇ neh nawˇ aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu gʼaˬ pyeuꞈ naˇ iˬ baˇ mˇ˗euˬ gʼaˬ maˇ diˇ noeˬ paˇ ngaˇ lehˇ aˬ joˆ˗ehˇ siˬ nya nga? Tiꞈ zaˬ siˬ nui gahˇ hawˇ˗eu haw doˆ nya˗eu jeˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ guiˬ lahˬ shaˇ. (1 Sahˬpaˬ 3:9) Nyiꞈ maˇ diˇ noeˬ poˆ˗eu jeˬ pyeuꞈ˗eu “Miˬyehˇ nui ma tsaˬ˗eu laꞈ kʼoeˇ ya noeˬ shaˬ˗eu jeˬ” hawˇ˗eu “tsawˇ haˬ zaˬ˗ahˇ taꞈ leˇ˗awˇ noeˬ shaˬ˗eu jeˬ”˗ahˇ tseˇ paˆ nya˗eu gʼaˇ duˇ Miˬyehˇ˗euˬ Dawˬ hawˇ˗eu saˇ jaˇ ziꞈ˗awˇ noeˬ dahˇ doe˗eu zaˬ kʼaˆ deuˬ neh jahˇ doˆ taˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ haw. (2 Gawˇliˬtu 7:10, 11) Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ iˬ baˇ noeˬ poˆ˗eu deuˬ hawˇ˗eu maˬ noeˬ poˆ˗eu deuˬ˗euˬ gaˇ kawˆ ja mawˇ taˬ gaˇ haw˗awˇ aˬ yawꞈ maꞈ aˬ joˆ˗ehˇ gʼeh˗awˇ aˬ joˆ˗ehˇ noeˬ˗eu nga aˬ joˆ˗ehˇ mˇ˗eu nga lehˇ haw.

¹⁸ Smˇ aˬ yawꞈ neh mˇ˗euˬ jeˬ˗ahˇ tehꞈ˗ehˇ maˬ ngeuˇ˗eu aˬ yawꞈ maˇ diˇ aˬ joˆ˗ehˇ gʼeh˗eu tsawˇ haˬ nga lehˇ haw. Aˬ jeˬ miˇ neh teu loꞈ˗ehˇ gʼeh˗awˇ teu loꞈ˗ehˇ noeˬ tsehˆ˗euˬ nga? Aˬ yawꞈ˗ahˇ aˬ jeˬ lawˬ haw˗awˇ aˬ jeˬ maˬ jahˇ nya˗euˬ nga? Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ Ka li zaˬ aˇ muˇ˗euˬ uˬ duˬ pyeuꞈ˗eu Yeˬsuˇ˗ahˇ heu loꞈ˗ehˇ ngehˬ keuˆ taˬ˗euˬ meh. “Aˬ yawꞈ . . . Myaˆ mawˇ˗awˇ naˬ bawˇ gaˬ gaˇ gʼoe˗awˇ aˬ yawꞈ yaˇ kʼaˬ maˬ daˇ tsehˆ ni iˇ shaˬ zaˬ˗ahˇ yaw tsaˬ yaw dawˇ jeˬ bi mawˇ˗awˇ zaˬ coeˬ zaˬ˗ahˇ di dehˬ ni haw tehꞈ˗a” lehˇ ehˇ˗eu meh. (Iˇsaˬyaˇ 11:3, 4) Aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ˗oˇ Yeˬsuˇ nawˬ˗ahˇ tseˇ˗awˇ aˬ yawꞈ˗euˬ aˇ muˇ˗ahˇ bi ngehˬ gʼeh˗euˬ miˇ neh nawˇ gʼawˬ shaˬ gaˬ˗awˇ yaw tsaˬ yaw dawˇ laꞈ kʼoeˇ daˇ tsehˆ nya ni aˬ yawꞈ nawˬ˗ahˇ caw ba nehˬ meh. (Maꞈtehˬ 18:18-20) Aˬ dui˗ahˇ ngehˬ gʼeh˗eu deuˬ jawˇ˗eu miˇ neh aˬ dui guiˬ lahˬ huiˬ dui dui miˇ˗a. Aˬ yawꞈ maꞈ aˬ cawˬ˗ahˇ yaw tsaˬ yaw dawˇ jeˬ hawˇ˗eu gʼawˬ shaˬ gaˬ˗eu jeˬ mˇ mawˇ nya ni jiˇ caw ba nehˬ meh.

19. Buˬ˗iˇ law˗iˇ˗eu meuˬ˗ahˇ neh ya dzaw˗euˬ jeˬ˗ahˇ nawˇ aˬ geu kawˆ zmˬ iˇ le?

¹⁹ Moˇseˬ˗euˬ Zahˇ dawˬ˗ahˇ “zaˬ siˬ tsawˇ gahˇ hawˇ˗eu yaw tsaˬ yaw dawˇ”˗euˬ aˇ baˇ baˇ mawˇ nehˬ taˬ˗euˬ meh. Heu naˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ kawˆ hawˇ˗eu aˬ yawꞈ˗euˬ zahˇ dawˬ mehˬ nehˬ laꞈ meh. (Loˇmaˆ 2:20) Buˬ˗iˇ law˗iˇ˗eu meuˬ naˇ aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ “yaw tsaˬ yaw dawˇ” laꞈ kʼoeˇ ya daˇ nga lehˇ mehˬ˗awˇ “gʼawˬ shaˬ gaˬ˗eu nui ma ya ahˇ” nga lehˇ jiˇ mehˬ meh. (Zaˬkaˬliˇ 7:9) Aˬ dui˗ahˇ Moˇseˬ˗euˬ Zahˇ dawˬ˗ahˇ caw teh lehˇ maˬ ehˇ kʼawꞈ Yeˬhawˇbaˬ maˬ poˆ maˬ paˇ laˇ˗aˬ. Yaw tsaˬ yaw dawˇ hawˇ˗eu gʼawˬ shaˬ gaˬ˗eu jeˬ aˬ yawꞈ˗euˬ mehˬ shi aˇ yeˇ huiˬ luꞈ˗a siˬ. Heu loꞈ˗ehˇ gʼeh˗eu Miˬyehˇ˗ahˇ uˬ duˬ ya tahˬ˗eu muiˬ dui dui miˇ˗a. Aˬ dui aˬ yawꞈ˗euˬ seu dzeuꞈ aˇ gʼehˇ˗ahˇ dzaw geuꞈ˗awˇ aˬ yawꞈ neh uˆ kaˬ uˆ lahˇ uˬ moꞈ jawˇ kaˇ˗euˇ.