Laꞈ kʼaˬ cehˇ˗eu Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ mˇ˗eu tsawˇ haˬ laꞈ kʼaˬ cehˇ

1. Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ Saˇ kiˇ deuˬ aˬ jeˬ miˇ neh laꞈ kʼaˬ cehˇ˗eu nga? (Dahˬ beh˗eu baˇ˗ahˇ haw.)

Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ Saˇ kiˇ deuˬ laꞈ kʼaˬ cehˇ˗eu tsawˇ haˬ pyeuꞈ meh. Aˬ dui bawˬ dzaˬ gaˇ maˬ ehˇ, dzaˬ taꞈ dawˇ taꞈ gaˇ maˬ ehˇ, kʼaˇ uiˬ leˇ ngeh uiˇ law kʼaˬ law˗ehˇ byawˬ gʼa˗eu meh. Aˬ dui aˬ jeˬ miˇ neh teu naˆ naˆ˗ehˇ laꞈ kʼaˬ cehˇ˗eu nga? Aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ naˇ, “laꞈ kʼaˬ cehˇ˗eu Miˬyehˇ” Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ siˬ nya˗eu miˇ neh meh. Aˬ dui aˬ yawꞈ˗euˬ gaˇ mˇ˗awˇ aˬ yawꞈ˗ahˇ leh jeh˗awˇ dzaw geuꞈ˗eu ma. (1 Tiˆmoˇseˬ 1:11, MS; Ja ceuˬ 16:11) Yeˬhawˇbaˬ laꞈ kʼaˬ cehˇ˗eu jeˬ˗euˬ dawˬ pehˬ pyeuꞈ˗eu miˇ neh, aˬ yawꞈ aˬ dui˗ahˇ laꞈ kʼaˬ bi cehˇ mawꞈ˗awˇ, laꞈ kʼaˬ cehˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu gaˇ kawˆ gʼawˬ mya jeˬ biꞈ˗euˬ meh.—Dawˬmehˬmehˬ˗eu 12:7; Dawˬtsoˆtsoˆ˗eu 3:12, 13.

2, 3. (a) Laꞈ kʼaˬ cehˇ˗eu jeˬ heu naˇ, aˬ jeˬ˗ahˇ ehˇ mawꞈ˗eu nga? (b) Laꞈ kʼaˬ cehˇ˗eu aˬ jeˬ miˇ neh shaˬ˗eu nga?

² Nawˇ teu neh laꞈ kʼaˬ cehˇ miˇ˗a laˬ? Laꞈ kʼaˬ cehˇ˗eu jeˬ heu naˇ, nui ma saˇ˗awˇ dehꞈ ziˇ˗ahˇ nui kʼahˇ shiˇ˗eu uꞈ taꞈ byawˬ gʼa gaˇ jiˇ ehˇ mawꞈ˗eu meh. Jaˇliꞈ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ guiˬ lahˬ biꞈ˗eu deuˬ maˇ diˇ laꞈ kʼaˬ cehˇ˗eu meh lehˇ ehˇ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ, nymˬ˗mˇ iˬ nah miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ laꞈ kʼaˬ cehˇ˗eu lehˇ ehˇ˗eu heu naˇ, aˬ jeˬ miˇ neh shaˬ˗eu nga?

³ Aˬ dui dehꞈ ziˇ laꞈ kʼoeˇ uˬ duˬ kawꞈ laˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ ya tahˬ puˬ˗eu miˇ neh, laꞈ kʼaˬ cehˇ˗eu yaw shaˬ meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, aˬ dui gaˬ˗eu deuˬ shiˇ˗euˬ, maˬ ngeuˇ naˇ, aˇ muˇ laꞈ kʼoeˇ neh bi teh doˆ˗euˬ, nymˇ dahˬ nehˬ˗ehˇ gʼawˬ˗euˬ, gaˇ˗ahˇ neh bi teh doˆ˗euˬ, nymˇ jiˇ laꞈ kʼoeˇ dawˬ ja myaˬ˗eu miˇ neh gaˇ kawˆ doˆ˗eu, gaˇ mˇ cawˬ maˬ ngeuˇ naˇ sahˬ boꞈ dzaw cawˬ deuˬ behˬ dzaˬ laˇ˗eu, Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ mˇ˗eu baˬ da neh kʼehˬ gaˇ kʼaˆ gaˇ ya daˬ˗eu, maˬ ngeuˇ naˇ tawˬ˗ahˇ ya uˇ iˇ˗eu, gʼawˇ mawˇ yaw kʼaˆ˗ehˇ maˬ paˇ muiˬ˗euˬ, maˬ taˬ leˇ nya˗eu naˇ gawˇ daˬ luꞈ˗eu, nui ma ga ka˗euˬ, heu deuˬ baˬ da neh laꞈ kʼaˬ cehˇ˗eu yaw shaˬ meh. Ehˇ kʼawꞈ, Yeˬsuˇ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ gʼaˬ biꞈ˗awˇ laꞈ kʼaˬ bi cehˇ˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ aˬ dui maˬ ya ngehˇ˗a. (1 Tiˆmoˇseˬ 6:15; Maꞈtehˬ 11:28-30) Yeˬsuˇ gawˬ jawˬ kʼoeˇ taˆ dawˬ mehˬ mehˬ ngeh, aˬ dui Saˬdaˬ˗euˬ miˇ tsaˬ˗ahˇ jawˇ˗eu miˇ neh shaˬ zahˬ gʼawˬ mya jeˬ˗ahˇ ya tahˬ puˬ kʼawꞈ, laꞈ kʼaˬ cehˇ nya˗eu seu dzeuꞈ aˇ gʼehˇ tiˬ jeˬ na˗ahˇ ngehˬ keuˆ˗eu meh.

Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ maˬ gʼoe naˇ laꞈ kʼaˬ maˬ cehˇ nya

4, 5. Aˬ dui aˬ myah luꞈ laꞈ kʼaˬ cehˇ nya˗eu gʼaˇ duˬ aˬ jeˬ ya jahˇ˗eu nga?

⁴ Yeˬsuˇ neh ngehˬ beh beh˗euˬ aˇ yeˇ huiˬ dui dui˗eu jeˬ naˇ, “Miˬyehˇ˗ahˇ gʼoe˗eu loˬ nga lehˇ gʼoˆ shaw˗euˬ deuˬ laꞈ kʼaˬ cehˇ meh. Aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ naˇ, mˬ taˆ miˇ kʼahˬ˗aˬ, aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ miˇ kʼahˬ pyeuꞈ˗eu meh” lehˇ ehˇ˗eu heu meh. (Maꞈtehˬ 5:3, MS) Miˬyehˇ˗ahˇ gʼoe˗eu loˬ nga lehˇ siˬ nya˗euˬ deuˬ naˇ, Miˬyehˇ˗ahˇ ya siˬ nya˗awˇ, aˬ yawꞈ neh caw ba˗eu jeˬ hawˇ˗eu sheuˬ gʼeh˗eu jeˬ˗ahˇ loˬ nga lehˇ noeˬ˗eu meh. Aˬ dui Miˬyehˇ˗ahˇ gʼoe˗eu loˬ nga lehˇ gʼoˆ shaw˗euˬ tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ˗eu lehˇ aˬ joˆ˗ehˇ mˇ mawˇ nya˗eu nga? Aˬ dui jahˇ nya˗eu jeˬ naˇ, Jaˇliꞈ dzaw˗awˇ, aˬ yawꞈ˗euˬ ehˇ dawˬ˗ahˇ naˇ haˬ˗eu uˬ taꞈ, aˬ yawꞈ˗ahˇ uˬ duˬ tahˬ˗eu jeˬ aˬ dui˗euˬ dehꞈ ziˇ laꞈ kʼoeˇ naˬ ba tiꞈ taˬ˗eu heu meh. Heu loꞈ˗ehˇ jahˇ˗eu jeˬ heu aˬ dui˗ahˇ laꞈ kʼaˬ bi cehˇ laˇ˗awˇ, Miˬyehˇ˗euˬ saˇ jaˇ dawˬ deuˬ maˇ diˇ pyeuꞈ laˇ meh lehˇ jah ziꞈ laˇ˗eu meh. Kʼoeˇ naˇ, Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ “laꞈ kʼaˬ cehˇ taˆ ni noeˬ tmˬ”˗eu jeˬ aˬ dui˗ahˇ gʼaˬ biꞈ˗eu meh.—Tiˇtuˆ 2:13, YS 97.

⁵ Aˬ dui˗euˬ dehꞈ ziˇ laꞈ kʼoeˇ aˬ jeˬ pyeuꞈ laˇ kʼawꞈ, aˬ myah luꞈ Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ yaw gʼoeˇ gʼoeˇ˗ehˇ jawˇ naˇ laꞈ kʼaˬ cehˇ nya meh. Kuiˇ laꞈ Pawˇluˆ “Aˬ myah luꞈ Sahˬpaˬ Yeˬsuˇ laꞈ kʼoeˇ laꞈ kʼaˬ cehˇ˗awˬ. Ngaˇ tiˬ poˆ paˇ ehˇ ma. Laꞈ kʼaˬ cehˇ˗awˬ” lehˇ boꞈ taˬ˗euˬ meh. (Piˇliˇpiˆ 4:4) Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ gʼoeˇ nya˗eu gʼaˇ duˬ, aˬ yawꞈ˗euˬ zaˬ siˬ nui gahˇ ya ahˇ˗eu meh. Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ “Zaˬ siˬ tsawˇ gahˇ˗ahˇ poˆ mawˇ˗awˇ, noeˬ siˬ noeˬ mawˇ nya˗eu jeˬ˗ahˇ za˗euˬ tsawˇ haˬ, guiˬ lahˬ huiˬ˗eu meh. Zaˬ siˬ tsawˇ gahˇ˗ahˇ kʼaˇ tuˆ tehˬ taˬ˗euˬ deuˬ, dehꞈ˗eu saꞈ laˇ aˇ bawˇ˗ahˇ tuˆ tehˬ taˬ gaˇ duˇ˗awˇ, aˬ yawꞈ˗ahˇ ziꞈ dah ni kʼaˇ tuˆ tehˬ taˬ˗euˬ deuˬ˗ahˇ, laꞈ kʼaˬ cehˇ˗eu jeˬ byah˗eu tsawˇ haˬ lehˇ kuˇ˗eu meh” lehˇ ehˇ˗eu meh.—Dawˬdaˬ 3:13, 18.

6. Aˬ dui aˬ myah luꞈ laꞈ kʼaˬ cehˇ mawꞈ naˇ aˬ jeˬ ya jahˇ˗eu nga?

⁶ Aˬ dui aˬ myah luꞈ laꞈ kʼaˬ cehˇ mawꞈ naˇ, Jaˇliꞈ˗ahˇ neh ya siˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ mˇ caw daˆ leꞈ˗eu heu aˇ yeˇ huiˬ dui dui˗eu meh. Yeˬsuˇ “Nymˬ˗mˇ, gaˇ kawˆ heu deuˬ naw maꞈ ya siˬ gʼaˬ jiˇ˗euˬ meh. Siˬ nya˗eu loꞈ˗ehˇ mˇ naˇ, naw maꞈ aˇ naˆ ni guiˬ lahˬ huiˬ˗eu nga” lehˇ ehˇ ngeh, gaˇ kawˆ heu naˇ aˇ yeˇ huiˬ dui dui˗eu jeˬ pyeuꞈ meh lehˇ ehˇ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. (Yoˇhaˬ 13:17; Yaˬkoˆ 1:25-ahˇ gui.) Aˬ dui aˬ myah luꞈ laꞈ kʼaˬ cehˇ mawꞈ˗awˇ, Miˬyehˇ neh caw ba˗eu jeˬ˗ahˇ za mawꞈ naˇ, gaˇ kawˆ heu aˇ yeˇ huiˬ dui dui˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. Ehˇ kʼawꞈ aˬ dui˗ahˇ laꞈ kʼaˬ maˬ bi cehˇ˗eu jeˬ gʼawˬ mya jaˆ gaˇ neh, aˬ dui laꞈ kʼaˬ aˬ joˆ˗ehˇ cehˇ nya˗eu nga? Yeˬsuˇ gawˬ jawˬ kʼoeˇ taˆ dawˬ mehˬ mehˬ ngeh aˬ jeˬ paˇ ehˇ nga lehˇ haw ma.

Laꞈ kʼaˬ cehˇ˗eu deuˬ˗euˬ seu dzeuꞈ aˇ gʼehˇ

7. Noeˬ shaˬ˗eu deuˬ aˬ joˆ˗ehˇ laꞈ kʼaˬ cehˇ nya˗eu nga?

⁷ “Noeˬ shaˬ noeˬ zahˬ˗eu tsawˇ haˬ deuˬ laꞈ kʼaˬ cehˇ˗eu meh. Aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ naˇ, aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ bi noeˬ saˇ laˇ tehꞈ˗a.” (Maꞈtehˬ 5:4, MS) Aˬ dui ‘noeˬ shaˬ noeˬ zahˬ˗eu tsawˇ haˬ aˬ joˆ˗ehˇ laꞈ kʼaˬ cehˇ nya˗eu?’ lehˇ noeˬ tehꞈ˗a. Yeˬsuˇ kʼaˇ noeˬ shaˬ kʼaˇ noeˬ zahˬ˗eu deuˬ laꞈ kʼaˬ cehˇ gaˇ ehˇ mawꞈ˗eu maˬ ngeuˇ˗a. Haiˬ˗eu deuˬ gʼawˬ mya gʼaˬ “aˇ saˬ saˬ˗eu aˇ nah aˇ yamˬ laꞈ kʼoeˇ shaˬ dui dui˗eu aˇ yamˬ”˗ahˇ shaˬ zahˬ˗ahˇ ya tahˬ puˬ˗eu miˇ neh noeˬ shaˬ˗eu meh. (2 Tiˆmoˇseˬ 3:1) Tsawˇ haˬ heu deuˬ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ maˬ ngeuˇ˗eu, yawˬ ha˗euˬ gʼaˇ duˬ tehꞈ˗ehˇ shaˇ noeˬ˗eu meh. Aˬ yawꞈ maꞈ Miˬyehˇ nehˬ˗ehˇ gʼoeˇ˗eu gʼaˇ duˬ maˬ shaˇ noeˬ˗eu miˇ neh laꞈ kʼaˬ maˬ cehˇ nya˗a. Teu miˇ neh Yeˬsuˇ ehˇ˗eu teu naˇ, Miˬyehˇ˗ahˇ gʼoe˗eu loˬ nga lehˇ gʼoˆ shaw˗euˬ deuˬ˗ahˇ ehˇ mawꞈ˗eu meh. Aˬ yawꞈ maꞈ noeˬ shaˬ˗eu teu naˇ, gʼawˬ mya gʼaˬ Miˬyehˇ˗ahˇ maˬ shaˇ poˆ˗eu maˬ ngeuˇ naˇ, Miˬyehˇ nui kʼahˇ shiˇ˗eu jeˬ˗ehˇ maˬ dehꞈ gaˇ ya mawˇ˗euˬ uˬ taꞈ, yawˬ ha iˬ baˇ zaˬ pyeuꞈ˗awˇ miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ maˬ muiˬ˗eu jeˬ pyeuꞈ laˇ luꞈ gaˇ ya mawˇ˗euˬ miˇ neh noeˬ shaˬ˗eu meh. Yeˬhawˇbaˬ maˇ diˇ noeˬ shaˬ˗eu deuˬ˗ahˇ haw mawˇ˗awˇ, Jaˇliꞈ neh aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ gʼaˬ biꞈ˗eu uˬ taꞈ, aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ dehꞈ ziˇ˗ahˇ laꞈ kʼaˬ cehˇ ni caw ba nehˬ˗eu meh.—Yeˬsaˬgeˬlaˇ 5:11; 9:4-ahˇ gui.

8. Nui nahˬ nui yu ahˇ˗eu heu naˇ, aˬ joˆ˗ehˇ laꞈ kʼaˬ bi cehˇ nya˗eu nga?

⁸ “Nui nahˬ nui yu ahˇ˗eu tsawˇ haˬ deuˬ laꞈ kʼaˬ cehˇ˗eu meh. Aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ naˇ, miˇ tsaˬ dawˬ tawˆ luꞈ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ oꞈ˗eu jeˬ biˇ meh.” (Maꞈtehˬ 5:5, MS) Nui nahˬ nui yu ahˇ˗eu heu naˇ, aˬ joˆ˗ehˇ laꞈ kʼaˬ bi cehˇ nya˗eu nga? Tsawˇ haˬ gʼawˬ mya gʼaˬ puˬ dziˇ dziˇ˗awˇ yaw zeu maˬ baw˗eu miˇ neh, gaˇ kawˆ gʼawˬ mya ni laˆ doˆ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ aˬ yawꞈ maꞈ Jaˇliꞈ dzaw laˇ ngeh, ‘nui ma yaw shuiꞈ˗ahˇ dm paˇ’˗awˇ, “aˬ cawˬ˗ahˇ gʼawˬ shaˬ gaˬ˗eu, aˬ cawˬ˗ahˇ ngehˬ gʼeh mawꞈ˗eu, yawˬ haˇ yawˬ ha taˬ nyiˇ˗eu, nui nahˬ nui yu ahˇ˗eu, nui ma gʼawˬ mahˇ ni taˬ˗eu” tsawˇ haˬ pyeuꞈ laˇ˗euˬ meh. (Gawˇlawˇsehˇ 3:9-12) Teu miˇ neh aˬ yawꞈ maꞈ nui saˇ oꞈ˗awˇ, aˬ cawˬ nehˬ˗ehˇ tsaˬ leˇ dzoeˇ leˇ˗eu uˬ taꞈ, laꞈ kʼaˬ cehˇ˗eu meh. Kʼoeˇ naˇ Jaˇliꞈ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ “miˇ kʼahˬ oꞈ” meh lehˇ saˇ jaˇ dzaˬ taˬ˗euˬ meh.—Ja ceuˬ 37:8-10, 29.

9. (a) Yeˬsuˇ nui nahˬ nui yu ahˇ˗eu deuˬ˗ahˇ “miˇ kʼahˬ oꞈ” meh lehˇ ehˇ˗eu heu naˇ aˬ jeˬ˗ahˇ ehˇ mawꞈ˗eu nga? (b) “Yaw tsaˬ yaw dawˇ jeˬ˗ahˇ mehꞈ˗eu shuꞈ˗eu tsawˇ haˬ deuˬ” aˬ jeˬ miˇ neh laꞈ kʼaˬ cehˇ˗eu nga?

⁹ Yeˬsuˇ nui nahˬ nui yu ahˇ˗eu deuˬ˗ahˇ “miˇ kʼahˬ oꞈ” meh lehˇ ehˇ˗eu heu naˇ aˬ jeˬ˗ahˇ ehˇ mawꞈ˗eu nga? Tseˇ doˆ taˬ˗euˬ deuˬ piˇ ma hawˇ˗eu miˇ tsaˬ˗ahˇ uˆ lahˇ˗eu sahˬ paˬ geuꞈ ngeh, aˬ yawꞈ maꞈ miˇ tsaˬ jeˬ biˇ za˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. (Pah mehˬ˗eu˗eu 20:6) Mˬ kʼoeˇ taˆ noeˬ tmˬ˗eu jeˬ maˬ jaˆ˗eu gʼawˬ mya lam gʼaˬ naˇ, aˬ yawꞈ maꞈ miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ mˬ maˬ maˬ byaˆ zaˇ ziˇ ya jawˇ ngeh, miˇ tsaˬ jeˬ biˇ za˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. Aˬ yawꞈ maꞈ byah kuꞈ˗eu tsawˇ haˬ pyeuꞈ laˇ˗awˇ laꞈ kʼaˬ cehˇ nui saˇ oꞈ˗eu meh. Yeˬsuˇ tsawˇ haˬ heu 2 muˇ˗ahˇ ngehˬ keuˆ ngeh, “Yaw tsaˬ yaw dawˇ jeˬ˗ahˇ mehꞈ˗eu shuꞈ˗eu tsawˇ haˬ deuˬ laꞈ kʼaˬ cehˇ˗eu meh” lehˇ ehˇ˗eu meh. (Maꞈtehˬ 5:6, MS) Yeˬhawˇbaˬ yaw haiˬ yaw doeˇ jeˬ˗ahˇ laˆ byoˇ jiˇ ngeh, aˬ yawꞈ maꞈ yaw tsaˬ yaw dawˇ jeˬ za˗eu meh. (2 Beˬtuˆluˆ 3:13) Miˇ shuiꞈ laꞈ kʼoeˇ yaw tsaˬ yaw dawˇ tsawˇ haˬ deuˬ laꞈ kʼaˬ cehˇ˗awˇ, yaw haiˬ jeˬ mˇ˗eu deuˬ baˬ da neh maˬ paˇ ya noeˬ shaˬ meh.—Ja ceuˬ 37:17.

10. Gʼawˬ shaˬ gaˬ˗eu tsawˇ haˬ aˬ joˆ˗ehˇ gʼeh˗eu nga?

¹⁰ “Gʼawˬ shaˬ gaˬ nya˗eu tsawˇ haˬ deuˬ laꞈ kʼaˬ cehˇ˗eu meh. Aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ naˇ, aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ Miˬyehˇ gʼawˬ shaˬ gaˬ nehˬ tehꞈ˗a.” (Maꞈtehˬ 5:7, MS) Gʼawˬ shaˬ gaˬ nya˗eu deuˬ naˇ, lmˇ boˬ ni gʼehˬ˗awˇ nahˬ yu ni gʼeh˗eu uˬ taꞈ, aˬ cawˬ˗euˬ nui ma˗ahˇ noeˬ keuˆ nehˬ˗awˇ, shaˬ zahˬ pyeuꞈ luꞈ˗eu deuˬ˗ahˇ gʼawˬ shaˬ gaˬ nehˬ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ gʼawˬ shaˬ gaˬ˗eu jeˬ˗aˬ, nahˬ yu ni gʼeh˗eu nui noeˬ tehꞈ maˬ ngeuˇ˗a. Jaˇliꞈ˗ahˇ gʼawˬ shaˬ gaˬ˗eu tsawˇ haˬ lehˇ ehˇ˗eu heu naˇ, aˬ cawˬ˗ahˇ caw ba˗eu gʼaˇ duˬ laꞈ mˇ keuˆ iˇ gaˇ ehˇ mawꞈ˗eu meh.

11. Saˬmaˬliˆ˗euˬ gaˇ kawˆ aˬ dui˗ahˇ aˬ jeˬ mehˬ˗eu nga?

¹¹ Luˇkaꞈ 10:30-37-ahˇ gui. Yeˬsuˇ neh Saˬmaˬliˆ tsawˇ haˬ tiˬ gʼaˬ˗euˬ gaˇ kawˆ ja nehˬ˗euˬ heu, gʼawˬ shaˬ gaˬ˗eu lehˇ ehˇ˗eu heu naˇ aˬ joˆ˗ehˇ gʼeh gaˇ ehˇ mawꞈ˗eu nga lehˇ siˬ laˇ˗eu meh. Saˬmaˬliˆ tsawˇ haˬ Yuˇdaˆ tsawˇ haˬ tiˬ gʼaˬ bi diˬ˗awˇ ga gaˇ ya mawˇ ngeh, aˬ yawꞈ gʼawˬ shaˬ haw gaˬ˗awˇ caw ba nehˬ˗euˬ meh. Yeˬsuˇ gaˇ kawˆ teu ja gʼaˬ ngeh, “Nawˇ gʼeh kʼoeˇ loꞈ˗ehˇ mˇ˗iˇ˗awˬ” lehˇ ehˇ˗eu meh. Teu miˇ neh aˬ dui yawˬ ha˗ahˇ, ‘Ngaˇ jiˇ teu loꞈ˗ehˇ jahˇ miˇ˗a laˬ? Saˬmaˬliˆ teu gʼaˬ loꞈ˗ehˇ jahˇ miˇ˗a laˬ? Aˬ cawˬ shaˬ zahˬ puˬ luꞈ ngeh, ngaˇ tiˬ jeˬ paˬ caw ba nya ngaˇ laˬ? Ngaˇ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ heu naˆ maˬ tseˇ caw ba nehˬ nya ngaˇ laˬ? Yaw jeˬ ma jeˬ, aˇ muˇ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ aˇ kʼoꞈ kʼawˆ laˇ˗euˬ deuˬ hawˇ˗eu miˬ coeˬ miˬ ma deuˬ˗ahˇ maˬ ehˇ, aˬ da aˬ ma Saˇ kiˇ maˬ pyeuꞈ˗eu zaˬ deuˬ˗ahˇ maˬ ehˇ caw ba nya ngaˇ laˬ? Ngaˇ “Nui ma baˬ˗eu tsawˇ haˬ˗ahˇ gʼaˬ biꞈ nehˬ”˗eu za mehˇ laˬ?’ lehˇ ya naˇ haˬ˗eu meh.—1 Teˇsaˬloˇni 5:14; Yaˬkoˆ 1:27.

12. Gʼawˬ shaˬ gaˬ˗eu tsawˇ haˬ pyeuꞈ naˇ aˬ jeˬ miˇ neh laꞈ kʼaˬ cehˇ nga?

¹² Gʼawˬ shaˬ gaˬ˗eu tsawˇ haˬ pyeuꞈ naˇ aˬ jeˬ miˇ neh laꞈ kʼaˬ cehˇ nga? Aˬ dui aˬ cawˬ˗ahˇ gʼawˬ shaˬ gaˬ nehˬ˗eu heu naˇ, biꞈ˗eu jeˬ pyeuꞈ˗awˇ, Yeˬsuˇ kʼawꞈ biꞈ˗eu tsawˇ haˬ laꞈ kʼaˬ cehˇ meh lehˇ ehˇ˗eu meh. Gʼawˬ shaˬ gaˬ˗eu tsawˇ haˬ laꞈ kʼaˬ cehˇ˗eu nyaˆ taꞈ tiˬ jeˬ naˇ, heu loꞈ˗ehˇ jahˇ˗eu heu Yeˬhawˇbaˬ nui kʼahˇ shiˇ meh lehˇ siˬ nya˗eu miˇ neh meh. (Gʼaˬkʼehˇ 20:35; Heˬbyehˇ 13:16-ahˇ gui.) Sahˬ paˬ Daˬbiˇ aˬ cawˬ˗ahˇ gʼawˬ shaˬ gaˬ˗eu deuˬ˗ahˇ “Yawꞈ maꞈ yaw dehꞈ dehꞈ˗eu jeˬ˗ahˇ, Sahˬpaˬ Miˬyehˇ haw piˇ tehꞈ˗a. Miˇ kʼahˬ heu kʼahˬ laꞈ kʼoeˇ dehꞈ ngeh, Sahˬpaˬ Miˬyehˇ laꞈ kʼaˬ bi cehˇ” tehꞈ˗a lehˇ ehˇ˗eu meh. (Ja ceuˬ 41:1, 2, MS) Aˬ dui aˬ cawˬ˗ahˇ gʼawˬ shaˬ gaˬ naˇ, Yeˬhawˇbaˬ jiˇ aˬ dui˗ahˇ gʼawˬ shaˬ gaˬ nehˬ˗awˇ, aˬ dui kʼawꞈ mˬ maˬ maˬ byaˆ zaˇ ziˇ laꞈ kʼaˬ ya cehˇ meh.—Yaˬkoˆ 2:13.

“Nui ma laꞈ kʼoeˇ muiˬ˗eu shawˇ˗eu tsawˇ haˬ deuˬ” aˬ jeˬ miˇ neh laꞈ kʼaˬ cehˇ

13, 14. “Nui ma laꞈ kʼoeˇ muiˬ˗eu shawˇ˗eu tsawˇ haˬ” pyeuꞈ˗eu aˬ jeˬ miˇ neh aˇ yeˇ huiˬ˗eu nga?

¹³ Yeˬsuˇ “Nui ma laꞈ kʼoeˇ muiˬ˗eu shawˇ˗eu tsawˇ haˬ deuˬ laꞈ kʼaˬ cehˇ˗eu meh. Aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ naˇ, aˬ yawꞈ maꞈ Miˬyehˇ˗ahˇ ya mawˇ tehꞈ˗a” lehˇ ehˇ˗eu meh. (Maꞈtehˬ 5:8, MS) Nui ma laꞈ kʼoeˇ muiˬ˗eu shawˇ˗eu tsawˇ haˬ pyeuꞈ˗eu gʼaˇ duˬ, aˬ dui maˬ muiˬ˗eu nui noeˬ hawˇ˗eu maˬ muiˬ˗eu nui kʼahˇ deuˬ ya laˆ byoˆ˗eu meh. Aˬ dui uˬ duˬ tahˬ˗eu jeˬ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ bi ha geuꞈ mawꞈ naˇ, gaˇ kawˆ heu aˇ yeˇ huiˬ dui dui˗eu meh.—2 Gawˇliˬtu 4:2-ahˇ gui; 1 Tiˆmoˇseˬ 1:5.

¹⁴ Nui ma laꞈ kʼoeˇ muiˬ˗eu shawˇ˗eu tsawˇ haˬ Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ cawˬ cawˬ nya meh. Miˬyehˇ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ “Yawˬ ha˗euˬ pehˇ kʼahˬ pehˇ mahˇ yaw muiˬ paˬ˗ehˇ tsiˬ shawˇ˗eu baˬ da neh . . . laꞈ kʼaˬ cehˇ˗eu meh.” (Pah mehˬ˗eu˗eu 22:14, MS) “Pehˇ kʼahˬ pehˇ mahˇ yaw muiˬ paˬ˗ehˇ tsiˬ shawˇ˗eu” lehˇ ehˇ˗eu heu, aˬ jeˬ˗ahˇ ehˇ mawꞈ˗eu nga? Tseˇ doˆ taˬ˗euˬ Ka li zaˬ deuˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ naˇ, Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ muiˬ˗eu shawˇ˗eu lehˇ sawˇ˗awˇ, mˬ kʼoeˇ taˆ shiˇ˗eu maˬ baw˗eu ziˇ biꞈ˗eu uˬ taꞈ, mˬ maˬ maˬ byaˆ zaˇ ziˇ laꞈ kʼaˬ cehˇ˗eu jeˬ biꞈ˗eu heu meh. Noeˬ tmˬ˗eu jeˬ miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ jaˆ˗eu huiˬ˗eu yawˇ maꞈ deuˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ naˇ, Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ ha geuꞈ˗awˇ, aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ yaw tsaˬ yaw dawˇ lehˇ sawˇ˗eu miˇ neh, aˬ yawꞈ maꞈ Miˬyehˇ˗euˬ cawˬ pyeuꞈ nya laˇ˗euˬ heu pyeuꞈ meh. Jaˇliꞈ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ “aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ pehˇ kʼahˬ pehˇ mahˇ˗ahˇ Yawˇ zaˬ˗euˬ shiˬ neh pyuˇ deuˬ ni tsiˬ shawˇ taˬ˗euˬ meh” lehˇ ehˇ˗eu meh.—Pah mehˬ˗eu˗eu 7:9, 13, 14.

15, 16. “Nui ma laꞈ kʼoeˇ muiˬ˗eu shawˇ˗eu tsawˇ haˬ” Miˬyehˇ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ mawˇ nya˗eu nga?

¹⁵ Yeˬhawˇbaˬ “Ngaˬ˗euˬ myaˆ pyawˬ˗ahˇ ya haw mawˇ˗euˬ tsawˇ haˬ tiˬ gʼaˬ˗iˬ yaw dehꞈ maˬ ya dehꞈ˗a” lehˇ ehˇ˗eu meh. (Doˆ˗iˇ˗eu 33:20) Toˆ˗ehˇ naˇ nui ma laꞈ kʼoeˇ muiˬ˗eu shawˇ˗eu tsawˇ haˬ ‘Aˬda˗ahˇ mawˇ˗eu’ lehˇ ehˇ˗eu heu aˬ joˆ˗ehˇ pyeuꞈ nya˗eu nga? Gaˇliˇ dawˬ “mawˇ˗eu” lehˇ ehˇ˗eu heu˗euˬ dawˬ tsuiꞈ naˇ, noeˬ mawˇ˗eu, gʼoˆ shaw˗eu, siˬ nya˗eu, gaˇ ehˇ˗eu meh. Teu miˇ neh, ‘Aˬda˗ahˇ mawˇ˗eu’ lehˇ ehˇ˗eu heu naˇ, Yeˬhawˇbaˬ Miˬyehˇ aˬ joˆ˗ehˇ gʼeh˗eu Miˬyehˇ pyeuꞈ˗eu gaˇ kawˆ siˬ nya˗awˇ, aˬ yawꞈ˗euˬ seu dzeuꞈ aˇ gʼehˇ deuˬ˗ahˇ gaˬ gaˇ ehˇ mawꞈ˗eu meh. (Eˇpeˇsu 1:18) Yeˬsuˇ Miˬyehˇ˗euˬ seu dzeuꞈ aˇ gʼehˇ˗ahˇ tiˬ byah tiˬ loꞈ dzaw geuꞈ˗eu meh. Teu miˇ neh, Yeˬsuˇ “Ngaˬ˗ahˇ kʼaˇ ya mawˇ˗euˬ tsawˇ haˬ˗aˬ, Aˬda˗ahˇ ya mawˇ˗euˬ gaˇ duˇ meh” lehˇ ehˇ˗eu meh.—Yoˇhaˬ 14:7-9.

¹⁶ Kʼoeˇ uˬ taꞈ aˬ dui ‘Aˬda˗ahˇ mawˇ˗eu’ nyaˆ taꞈ tiˬ jeˬ naˇ, aˬ yawꞈ neh aˬ dui˗ahˇ caw ba nehˬ laꞈ˗euˬ jeˬ˗ahˇ haw˗eu heu meh. (Yawˇbaˆ 42:5) Kʼoeˇ naˇ, Miˬyehˇ neh aˬ yawꞈ˗ahˇ saˇ jaˇ ziꞈ˗awˇ, muiˬ˗eu shawˇ˗eu deuˬ˗ahˇ biꞈ˗euˬ saˇ jaˇ dawˬ deuˬ˗ahˇ, aˬ dui aˬ myah luꞈ shaˇ noeˬ˗eu heu kʼawꞈ, ‘Aˬda˗ahˇ mawˇ˗eu’ tiˬ jeˬ pyeuꞈ meh. Tseˇ doˆ taˬ˗euˬ deuˬ aˬ yawꞈ maꞈ shiˇ˗awˇ mˬ taˆ gʼoꞈ dehꞈ leˇ ngeh, Miˬyehˇ˗ahˇ maˇ diˇ ya mawˇ meh.—1 Yoˇhaˬ 3:2.

Shaˬ zahˬ puˬ kʼawꞈ laꞈ kʼaˬ cehˇ nya

17. Tsaˬ leˇ dzoeˇ leˇ ni jahˇ˗eu deuˬ aˬ jeˬ miˇ neh laꞈ kʼaˬ cehˇ˗eu nga?

¹⁷ Yeˬsuˇ “Tsaˬ leˇ dzoeˇ leˇ ni mˇ˗eu tsawˇ haˬ deuˬ laꞈ kʼaˬ cehˇ meh” lehˇ ehˇ˗eu meh. (Maꞈtehˬ 5:9, MS) Aˬ dui aˬ cawˬ˗ahˇ tsaˬ leˇ˗eu gʼaˇ duˬ leh jeh heu naˇ, aˬ dui˗ahˇ laꞈ kʼaˬ cehˇ laˇ˗eu meh. Kuiˇ laꞈ Yaˬkoˆ jiˇ “Tsaˬ leˇ dzoeˇ leˇ ni mˇ˗eu tsawˇ haˬ deuˬ neh tsaˬ leˇ dzoeˇ leˇ˗eu siˬ yoeˬ sehˬ˗euˬ gaˇ, yaw tsaˬ yaw dawˇ jeˬ ya yehˬ˗eu meh” lehˇ ehˇ˗eu meh. (Yaˬkoˆ 3:18) Nawˇ aˇ muˇ laꞈ kʼoeˇ hawˇ˗eu nymˇ jiˇ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ tiˬ gʼaˬ na nehˬ˗ehˇ maˬ tsaˬ leˇ naˇ, aˬ cawˬ nehˬ˗ehˇ tsaˬ leˇ˗eu tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ nya ni caw ba nehˬ laꞈ lehˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ guiˬ lahˬ ya shaˇ˗eu meh. Toˆ˗ehˇ naˇ Miˬyehˇ nawˬ˗ahˇ Ka li zaˬ tiˬ gʼaˬ loꞈ˗ehˇ gʼeh˗eu seu dzeuꞈ aˇ gʼehˇ mˇ mawˇ nya ni muiˬ˗eu shawˇ˗eu yaw sahˇ biꞈ nehˬ˗awˇ, nawˬ˗ahˇ laꞈ kʼaˬ bi cehˇ laˇ˗eu meh. Yeˬsuˇ tsaˬ leˇ dzoeˇ leˇ ni leh jeh˗eu heu naˇ aˇ yeˇ huiˬ dui dui˗eu jeˬ pyeuꞈ meh lehˇ ehˇ˗awˇ, “ Nawˇ lawˇ duˬ kʼoeˇ taˆ tiˬ jeˬ paˬ lawˇ˗eu lehˇ gʼeh ngeh, nawˬ˗euˬ mehˇ nmˇ nawˬ˗ahˇ nui ma maˬ saˇ˗eu gaˇ kawˆ tiˬ jeˬ na jaˆ gaˇ noeˬ doˆ laˇ naˇ, lawˇ˗eu shehˇ˗eu jeˬ˗ahˇ lawˇ duˬ mehˬ shi bi jaˆ yaꞈ˗awˇ, nawˬ˗euˬ mehˇ nmˇ nehˬ˗ehˇ jahˇ tsaˬ geuꞈ gʼaˬ miˇ tsa paˇ gʼoꞈ poˆ laˇ˗awˇ, lawˇ˗eu shehˇ˗eu jeˬ mˇ˗awˬ” lehˇ jiˇ paˇ ehˇ˗eu meh.—Maꞈtehˬ 5:23, 24.

18, 19. Ka li zaˬ deuˬ kʼehˬ gaˇ kʼaꞈ gaˇ ya daˬ kʼawꞈ aˬ jeˬ miˇ neh laꞈ kʼaˬ cehˇ˗eu nga?

¹⁸ “Naw maꞈ ngaˬ˗euˬ mehˬ nah caw teh˗eu baˬ da neh, aˬ cawˬ yehˬ bawˬ sehˇ lu˗ehˇ ehˇ˗eu, kʼehˬ˗eu kʼaˆ˗eu, maˬ ngeuˇ gaˇ keuˆ ni gʼawˬ mya jeˬ ja bu ja doeˇ˗eu, heu deuˬ˗ahˇ naw maꞈ ya daˬ ngeh, laꞈ kʼaˬ cehˇ˗eu meh.” Yeˬsuˇ aˬ jeˬ lehˇ ehˇ mawꞈ˗eu jeˬ pyeuꞈ nga? Aˬ yawꞈ ehˇ˗eu “Laꞈ kʼaˬ cehˇ dui dui˗awˬ. Aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ naˇ, mˬ kʼoeˇ taˆ naw maꞈ gʼaˇ duˬ lehˬ hmˬ taˬ˗euˬ laꞈ sawˬ huiˬ dui dui meh. Naw maꞈ˗euˬ mehˬ hu dehꞈ dzeuˇ jawˇ dzeuˇ yaꞈ˗euˬ Miˬyehˇ gʼaˇ duˬ ngehˬ dah˗eu deuˬ kʼawꞈ, kʼoeˇ loꞈ˗ehˇ kʼehˬ nehˬ kʼaˆ nehˬ gaˇ ya daˬ˗euˬ meh.” (Maꞈtehˬ 5:11, 12, MS) Kuiˇ laꞈ deuˬ bi diˬ˗awˇ tsaꞈ gaˬ˗eu gaˇ˗ahˇ bi laˆ tsoeˬ kʼawꞈ, aˬ yawꞈ maꞈ “baꞈ dzah˗ahˇ neh gʼoꞈ doˆ le ngeh, laꞈ kʼaˬ cehˇ˗eu meh.” Teu naˇ aˬ yawꞈ maꞈ bi diˬ˗eu miˇ neh laꞈ kʼaˬ cehˇ˗eu maˬ ngeuˇ˗eu yaw duˬ baw meh. Aˬ yawꞈ maꞈ laꞈ kʼaˬ cehˇ˗eu teu naˇ, “Yeˬsuˇ gʼaˇ duˬ shaꞈ dawˇ˗eu jeˬ˗ahˇ daˬ geuˇ˗eu tsawˇ haˬ lehˇ, aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ Miˬyehˇ sawˇ nehˬ˗euˬ aˬ yawꞈ maꞈ siˬ nya˗eu” miˇ neh meh.—Gʼaˬkʼehˇ 5:41.

¹⁹ Nymˬ˗mˇ iˬ nah Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ mˇ zaˬ deuˬ, Yeˬsuˇ˗euˬ tsawˇ myahˇ baˬ da neh kʼehˬ gaˇ kʼaˆ gaˇ ya daˬ kʼawꞈ, laꞈ kʼaˬ tiˬ cehˇ oˇ oꞈ˗eu meh. (Yaˬkoˆ 1:2-4-ahˇ gui.) Aˬ dui kʼawꞈ kuiˇ laꞈ deuˬ loˆ˗ehˇ duˇ ni, shaˬ zahˬ hawˇ˗eu kʼehˬ gaˇ kʼaˆ gaˇ ya daˬ miˇ neh laꞈ kʼaˬ cehˇ˗eu maˬ ngeuˇ. Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ saˇ jaˇ ziꞈ naˇ, aˬ yawꞈ aˬ dui˗ahˇ nui kʼaˬ biꞈ nehˬ laꞈ˗awˇ daˬ coeˇ ni caw ba nehˬ laꞈ˗eu meh. Aˬ dui Hehˇliˇ Doˇniˬ hawˇ˗eu aˬ yawꞈ˗euˬ aˇ doˆ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ haw ma. 1944 kʼoꞈ yehꞈ siˬ ba la˗ahˇ, aˬ nyaꞈ nmˇ taˆ˗ahˇ bi sha gʼeh˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ nyaꞈ nmˇ˗ahˇ kʼehˬ˗eu deuˬ ehˇ˗eu, “Zaˬ heu nyiˬ gʼaˬ˗ahˇ aˬ dui˗euˬ dawˬ˗ahˇ bi mˇ caw˗eu gʼaˇ duˬ, iˇ nmꞈ tsuiˬ shawˇ nehˬ˗eu heu naˇ maˬ pyeuꞈ leˇ nya nga, aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ zahˇ gʼaˇ duˬ ya shiˇ gaˇ laꞈ kʼaˬ cehˇ nga” lehˇ ehˇ˗eu meh. Hehˇliˇ ehˇ˗eu “Maˇ diˇ naˇ ngaˇ kʼawꞈ maˬ shiˇ mawꞈ nya, ehˇ kʼawꞈ ngaˇ nui kʼaˬ ahˇ˗awˇ, Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ saˇ jaˆ ziꞈ˗eu gʼaˇ duˬ kʼehˬ gaˇ kʼaˆ gaˇ ya daˬ˗eu heu naˇ laꞈ kʼaˬ cehˇ miˇ˗a” lehˇ ehˇ˗awˇ, “Nui ma laꞈ kʼoeˇ neh guiˬ lahˬ shaˇ˗eu heu naˇ, Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ gʼoeˇ dzehˬ laˇ ni caw ba nehˬ laꞈ miˇ˗a. Teu miˇ neh Miˬyehˇ ngaˬ˗ahˇ caw ba nehˬ laꞈ˗awˇ, maˇ diˇ nui ma taˬ nya˗eu Miˬyehˇ ngaˇ lehˇ noeˬ laˇ nya˗a” lehˇ jiˇ ehˇ˗eu meh.

20. Laꞈ kʼaˬ cehˇ˗eu Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ mˇ˗eu heu, aˬ jeˬ miˇ neh laꞈ kʼaˬ cehˇ˗eu nga?

²⁰ “Laꞈ kʼaˬ cehˇ˗eu Miˬyehˇ” Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ nui kʼahˇ shiˇ ngeh, aˬ dui kʼehˬ gaˇ kʼaˆ gaˇ ya daˬ˗awˇ, nymˇ jiˇ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ deuˬ laꞈ tsoeˬ laˇ˗eu uˬ taꞈ, naˇ laˇ˗awˇ mawˬ iˇ kʼawꞈ, laꞈ kʼaˬ cehˇ˗eu meh. (1 Tiˆmoˇseˬ 1:11, MS) Kʼoeˇ uꞈ taꞈ, “jaˬ myawꞈ maˬ myawꞈ˗eu” Miˬyehˇ, aˬ dui˗euˬ gʼaˇ duˬ zawˇ˗ehˇ muiˬ˗eu gʼawˬ mya jeˬ saˇ jaˇ dzaˬ taˬ˗euˬ miˇ neh aˬ dui laꞈ kʼaˬ cehˇ nya˗eu meh. (Tiˇtuˆ 1:2) Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗euˬ saˇ jaˇ dawˬ˗ahˇ mˇ byah ngeh, aˬ dui aˬ jeˬ jeˇ shaˬ zahˬ ya tahˬ puˬ yaꞈ˗eu lehˇ maˬ paˇ noeˬ meh. Maˇ diˇ naˇ Baˬlaˬdiˇsuˆ˗ahˇ ya dehꞈ˗eu ziˇ teu naˇ aˬ dui neh noeˬ˗euˬ naˆ maˬ tseˇ muiˬ˗awˇ, teu ngeh aˇ naˆ ni laꞈ kʼaˬ cehˇ˗eu lehˇ aˬ dui maˬ noeˬ doˆ coeˇ˗a. Ehˇ kʼawꞈ aˬ dui “baw dui za dui dui le”˗eu yaw duˬ baw meh.—Ja ceuˬ 37:11.