Miˇ tsaˬ zaˬ deuˬ noeˬ˗eu loꞈ˗ehˇ taˬ noeˬ

1. Pawˇluˆ aˬ jeˬ miˇ neh Gawˇlawˇsehˇ meuˬ˗ahˇ jawˇ˗eu mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ sahˬ boꞈ boꞈ nehˬ nga? (Dahˬ beh˗eu baˇ˗ahˇ haw.)

A.D. 60-61 heu kaˬ˗ahˇ Pawˇluˆ Loˇmaˆ tawˬ˗ahˇ uˇ luꞈ ngeh Gawˇlawˇsehˇ meuˬ˗ahˇ jawˇ˗eu mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ sahˬ boꞈ boꞈ nehˬ˗euˬ meh. Mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ aˬ jeˬ miˇ neh gaˇ kawˆ deuˬ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ haw˗eu loꞈ˗ehˇ haw nya˗eu “Miˬyehˇ˗euˬ baoˬ˗ahˇ˗neh pyeuꞈ doˆ laˇ˗euˬ gʼoˆ shaw nya˗eu jeˬ” ya bi ahˇ˗eu gaˇ kawˆ ja mawˇ nehˬ˗eu meh. (Gawˇlawˇsehˇ 1:9 MS) “Tsawˇ haˬ tiˬ gʼaˬ naw maꞈ mehˬ shi aˇ naˆ ni muiˬ gaˇ duˇ kʼawꞈ naw maꞈ˗ahˇ mehˇ shuiˇ shuiˇ tawˆ˗awˇ gaˇ ma taˬ bi sheuˬ bahˬ lehˇ ngaˇ ehˇ˗eu ma. Tsawˇ haˬ zaˬ˗euˬ zaˬ siˬ tsawˇ gahˇ˗ahˇ gʼoe˗awˇ mehˇ shuiˇ shuiˇ luꞈ˗eu gaˇ dahˇ maˬ tsoeˬ˗eu jaˬ myawꞈ kʼoeˇ deuˬ˗euˬ zaˬ kʼaˆ maˬ ya geuꞈ ni yahˇ˗awˬ. Kʼoeˇ˗aˬ Yeˬsuˇ Ka li laꞈ kʼoeˇ doˆ le˗euˬ jeˬ maˬ ngeuˇ˗a. Mˬ hawˇ˗eu miˇ yaw kaˬ˗ahˇ uˆ lahˇ˗eu yaw sahˇ deuˬ˗euˬ laꞈ˗ahˇ neh tsawˇ haˬ zaˬ neh tiˬ ziˇ saˇ˗iˬ tiˬ ziˇ tawˬ ka leꞈ˗euˬ mehˬ˗eu tsoˆ˗eu jeˬ pyeuꞈ˗eu meh” lehˇ Pawˇluˆ ehˇ˗eu meh. (Gawˇlawˇsehˇ 2:4, 8) Kʼoeˇ naˇ Pawˇluˆ tsawˇ haˬ˗euˬ noeˬ jeˬ noeˬ kawˆ myaˬ ni aˬ jeˬ miˇ neh maˬ tsaˬ˗eu jeˬ pyeuꞈ˗awˇ tsawˇ haˬ myaˬ ni aˬ jeˬ miˇ neh maˬ tsaˬ nui noeˬ teu˗ahˇ ya leˇ˗eu nga lehˇ ja mawˇ˗eu meh. Yaw jeˬ ma jeˬ nui noeˬ tiˬ jeˬ na yawˬ ha aˬ cawˬ taꞈ˗ehˇ gahˇ dzehˬ˗awˇ muiˬ dzehˬ nya lehˇ bi noeˬ leˇ nya˗eu meh. Teu miˇ neh Pawˇluˆ mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ miˇ tsaˬ nui noeˬ hawˇ˗eu mˇ jeˬ shaˇ kawˆ˗ahˇ yahˇ nya ni caw ba˗eu gʼaˇ duˬ sahˬ boꞈ boꞈ gʼeh˗euˬ meh.—Gawˇlawˇsehˇ 2:16, 17, 23.

2. Miˇ tsaˬ zaˬ˗euˬ nui noeˬ˗ahˇ aˬ jeˬ miˇ ya ja sawˇ˗eu nga?

² Miˇ tsaˬ zaˬ deuˬ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ zahˇ dawˬ˗ahˇ nui ma maˬ ahˇ˗a. Aˬ dui kʼawꞈ maˬ yahˇ naˇ Miˬyehˇ˗euˬ zahˇ dawˬ˗ahˇ mˇ caw˗eu heu naˇ ngeuˇ meh laˬ leˇ heu lehˇ noeˬ laˇ nya˗eu meh. Miˇ tsaˬ zaˬ˗euˬ nui noeˬ aˬ dui tiˬ jawˬ jaˆ˗awˇ tiˬbiˬ hawˇ˗eu iˇteuꞈnehꞈ paw neh maˬ ehˇ gaˇ mˇ cawˬ hawˇ˗eu sahˬ boꞈ dzaw cawˬ deuˬ˗ahˇ neh maˬ ehˇ aˬ dui˗ahˇ maˬ muiˬ˗eu nui noeˬ teu nmꞈ ahˇ laˇ nya˗eu meh. Teu miˇ neh aˬ dui teu˗ahˇ yahˇ nya ni aˬ joˆ˗ehˇ ya jahˇ˗eu nga? Heu kawˆ laꞈ kʼoeˇ miˇ tsaˬ zaˬ deuˬ loꞈ˗ehˇ noeˬ˗eu nui noeˬ yaw jeˬ ma jeˬ 5 jeˬ˗ahˇ haw˗awˇ aˬ dui nui noeˬ teu˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ ya yahˇ˗eu nga lehˇ jiˇ haw ma.

Miˬyehˇ jawˇ meh lehˇ aˬ jeˬ miˇ ya jah˗eu nga?

3. Tsawˇ haˬ zaˬ deuˬ aˬ joˆ˗ehˇ gʼeh˗eu nui noeˬ˗ahˇ ya leˇ˗eu nga? Aˬ jeˬ miˇ neh?

³ “Ngaˇ Miˬyehˇ˗ahˇ maˬ jah kʼawꞈ muiˬ˗eu tsawˇ haˬ pyeuꞈ nya ma.” Nui noeˬ heu naˇ miˇ kʼahˬ doe ni jaˆ luꞈ˗awˇ teu loꞈ˗ehˇ noeˬ˗awˇ ngehˬ˗eu deuˬ naˇ maˇ maˇ ni Miˬyehˇ jawˇ ngaˇ laˬ lehˇ yaw muiˬ˗ehˇ maˬ shaˇ noeˬ haw˗eu deuˬ pyeuꞈ˗awˇ yawˬ ha nui noeˬ nui loˆ mˇ˗eu jeˬ˗ahˇ tehꞈ˗ehˇ ya leˇ˗eu deuˬ pyeuꞈ meh. (Ja ceuˬ 10:4-ahˇ gui.) Nyaˆ taꞈ tiˬ deuˬ na naˇ “Ngaˇ Miˬyehˇ˗ahˇ maˬ jah kʼawꞈ nga˗euˬ dehꞈ ziˇ laꞈ kʼoeˇ zahˇ baw ma” lehˇ ngehˬ˗eu meh. Aˬ yawꞈ maꞈ teu loꞈ˗ehˇ ngehˬ˗eu teu naˇ yaw gahˇ ma lehˇ noeˬ˗eu paˬ.

4. Miˬyehˇ˗ahˇ maˬ jah˗eu deuˬ˗ahˇ caw ba˗eu gʼaˇ duˬ aˬ jeˬ˗ahˇ sheu cehˆ nehˬ nya˗eu nga?

⁴ Aˬ dui˗ahˇ beh˗euˬ Miˬyehˇ maˬ jawˇ˗a lehˇ jah˗eu teu gaˇ kahˇ dahˇ ngaˇ loˇ? Tiˬ deuˬ na miˇ tsaˬ˗euˬ nui gahˇ˗ahˇ gʼoe˗awˇ dawˬ kʼoꞈ teu poˆ ngeh maˬ tseˇ paˆ nya ni zahˬ leˇ taˬ˗euˬ meh. Maˇ diˇ naˇ aˬ dui yaw awˬ awˬ lehˇ shaˇ noeˬ nya meh. Iˇ kahˇ teu tiˬ gʼaˬ neh˗iˬ maˬ tsoˆ˗euˬ gaˇ aˬ yawˇ yawꞈ pyeuꞈ laˇ nya meh loˇ? Maˬ pyeuꞈ laˇ nya! Tsoˆ˗euˬ yaw sahˇ ya jawˇ meh. Ehˇ kʼawꞈ dehꞈ luꞈ˗eu jeˬ naˇ iˇ kahˇ naˆ maˬ tseˇ yaw kaꞈ yaw siˇ˗ehˇ gʼeh˗eu meh. Yaw jeˬ ma jeˬ aˬ dui˗euˬ aˬ laꞈ˗ahˇ maˇ naˇ laˆ naˇ ngeh gʼawˬ myahˇ ma gʼeh˗ehˇ aˬ yawˇ yawꞈ taˬ leˇ nya kʼawꞈ iˇ kahˇ pehꞈ iˇ naˇ aˬ yawˇ yawꞈ maˬ gʼoeˬ leˇ nya˗a. Tsawˇ haˬ ya laˆ gʼoeˬ nehˬ meh. Heu gaˇ haw ngeh Yeˬhawˇbaˬ dehꞈ˗eu jeˬ˗ahˇ beh˗euˬ gʼaˬ pyeuꞈ ngaˇ lehˇ maˇ jawˆ ni siˬ laˇ˗eu meh. Jaˇliꞈ˗ahˇ “Nymˇ yawˬ nymˇ na luꞈ tsoˆ˗euˬ yaw sahˇ baw˗eu meh. Yawˬ jeˬ na luꞈ˗ahˇ tsoˆ˗euˬ gʼaˬ˗aˬ Miˬyehˇ meh” lehˇ ehˇ taˬ˗euˬ meh.—Heˬbyehˇ 3:4.

5. Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ maˬ jah kʼawꞈ muiˬ˗eu hawˇ˗eu maˬ muiˬ˗eu jeˬ˗ahˇ yawˬ haˇ yawˬ ha tseˇ paˆ nya ma lehˇ noeˬ˗eu deuˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ ya ja sawˇ˗eu nga?

⁵ Miˬyehˇ˗ahˇ maˬ jah kʼawꞈ yawˬ haˇ yawˬ ha yaw muiˬ yaw doeˇ siˬ nya ma lehˇ noeˬ˗eu deuˬ˗ahˇ aˬ dui aˬ joˆ˗ehˇ ja sawˇ nehˬ paˬ nga? Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ Miˬyehˇ jawˇ meh lehˇ maˬ jah˗eu deuˬ kʼawꞈ yawˬ ha˗euˬ dehꞈ ziˇ yaw muiˬ˗ehˇ dehꞈ nya˗eu zahˇ dawˬ jaˆ nya meh lehˇ ehˇ taˬ˗euˬ dawˬ teu naˇ maˇ diˇ ngeuˇ meh. (Loˇmaˆ 2:14, 15) Yaw jeˬ ma jeˬ Miˬyehˇ˗ahˇ maˬ jah˗eu deuˬ kʼawꞈ aˬ da aˬ ma˗ahˇ gaˬ˗awˇ yaw zeu baw meh. Ehˇ kʼawꞈ aˬ yawꞈ maꞈ Miˬyehˇ˗euˬ zahˇ dawˬ˗ahˇ maˬ mˇ caw naˇ yaw kʼaˆ˗ehˇ noeˬ tsehˆ bahˬ nya meh. (Iˇsaˬyaˇ 33:22) Nymˇ iˬ nah nui gahˇ ahˇ˗eu deuˬ gʼawˬ mya gʼaˬ miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ suˬ saˬ˗eu jeˬ heu Miˬyehˇ maˬ ngeuˇ naˇ tiˬ gʼaˬ˗iˬ maˬ laˆ byoˆ nya lehˇ jah˗eu meh. (Yeˬlaˬmiˇ 10:23-ahˇ gui.) Teu miˇ neh aˬ dui Miˬyehˇ maˬ jah ni zahˇ dawˬ˗ahˇ maˬ caw teh ni muiˬ˗eu hawˇ˗eu maˬ muiˬ˗eu jeˬ˗ahˇ yawˬ haˇ yawˬ ha tseˇ paˆ nya ma lehˇ maˬ ya noeˬ˗a.—Ja ceuˬ 146:3.

Aˬ dui zahˇ tawˬ˗eu loˬ ngaˇ laˬ?

6. Tsawˇ haˬ deuˬ zahˇ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ aˬ joˆ˗ehˇ noeˬ nga?

⁶ “Ngaˇ tiˬ jeˬ zahˇ maˬ tawˬ kʼawꞈ laꞈ kʼaˬ cehˇ nya.” Tsawˇ haˬ gʼawˬ mya ni zahˇ tawˬ˗eu heu naˇ tiˬ jeˬ˗iˬ gaˇ dahˇ maˬ tsoeˬ˗eu uˬ taꞈ nymˇ gawˬ gawˬ laˇ paˬ˗ehˇ gʼeh nga lehˇ ehˇ˗eu meh. Nui deuˬ naˇ kʼawꞈ zahˇ deuˬ naˇ shiˬ buiˇ lah ma˗euˬ gaˇ kawˆ mehˬ˗eu uˬ taꞈ pyuˇ damˬ dawˆ ni ka tiˇ˗eu meh. Maˬ ngeuˇ naˇ miˇ kʼahˬ˗ahˇ uˆ lahˇ˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ gʼaˬ biꞈ˗eu meh. Teu miˇ neh tiˬ jeˬ zahˇ maˬ tawˬ kʼawꞈ dehꞈ nya ma lehˇ ehˇ˗eu tsawˇ haˬ myaˬ laˇ tehˇ tehˬ luꞈ˗eu meh. Aˬ yawꞈ maꞈ “ngaˇ kʼawꞈ Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ nmˇ˗aˬ nui ma ahˇ miˇ˗a ehˇ kʼawꞈ zahˇ maˬ tawˬ nahˇ nya” lehˇ ehˇ luꞈ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh.

7. Zahˇ maˇ nawˬ˗ahˇ laꞈ kʼaˬ cehˇ ni aˬ joˆ˗ehˇ caw ba nga?

⁷ Aˬ dui zahˇ maˬ tawˬ ni laꞈ kʼaˬ cehˇ nya˗eu maˇ diˇ ngeuˇ meh laˬ? Aˬ dui zahˇ kʼawꞈ nehˬ˗ehˇ maˬ taꞈ˗eu miˇ neh laꞈ kʼaˬ cehˇ nya˗eu nmˇ˗aˬ ngeuˇ kʼawꞈ “Laꞈ kʼaˬ cehˇ˗eu Miˬyehˇ” Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ cawˬ maˬ cawˬ naˇ tsawˇ haˬ tiˬ gʼaˬ˗iˬ maˇ diˇ laꞈ kʼaˬ cehˇ˗eu jeˬ maˬ za nya˗a. (1 Tiˆmoˇseˬ 1:11) Yeˬhawˇbaˬ kʼaˇ mˇ˗eu jeˬ aˬ cawˬ˗ahˇ caw ba gʼaˇ duˬ pyeuꞈ meh. Aˬ dui Miˬyehˇ gaˇ mˇ˗eu deuˬ kʼawꞈ aˬ cawˬ˗ahˇ caw ba˗eu gʼaˇ duˬ leh jeh˗eu miˇ neh laꞈ kʼaˬ cehˇ˗eu meh. (Gʼaˬkʼehˇ 20:35) Yaw jeˬ ma jeˬ shaˇ noeˬ haw sheˇ aˬ dui˗euˬ maˇ diˇ uˬ duˬ tahˬ˗eu jeˬ nymˇ jiˇ laꞈ kʼoeˇ laꞈ kʼaˬ cehˇ ni aˬ joˆ˗ehˇ caw ba nehˬ˗eu nga lehˇ. Aˬ dui yawˬ ha˗euˬ nymˇ dahˬ˗ahˇ yaw zeu baw˗awˇ saˇ jaˇ ya ziꞈ˗eu zaˬ˗ahˇ ya mehˬ˗eu nymˇ jiˇ˗ahˇ maˇ diˇ ya gaˬ˗eu lehˇ ya siˬ˗euˬ ma. Maˇ diˇ uˬ duˬ tahˬ˗eu jeˬ miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ jawˇ˗eu Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ Saˇ kiˇ deuˬ˗ahˇ mehˬ bawˬ bi gm˗awˇ aˇ muˇ laꞈ kʼoeˇ kʼawꞈ ni gʼoeˇ˗eu gaˬ˗eu jeˬ byah ni caw ba nehˬ˗eu meh.—Iˇsaˬyaˇ 65:13, 14-ahˇ gui.

8. Tsawˇ haˬ˗ahˇ maˇ diˇ laꞈ kʼaˬ cehˇ laˇ˗eu jeˬ˗ahˇ siˬ nya ni Maꞈtehˬ 5:3 aˬ joˆ˗ehˇ caw ba nehˬ˗eu nga?

⁸ Toˆ˗ehˇ naˇ tsawˇ haˬ zaˬ deuˬ Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ maˬ mˇ˗euˬ kʼawꞈ maˇ diˇ laꞈ kʼaˬ cehˇ nya meh laˇ? Tiˬ gʼaˬ na gaˇ mˇ gaˇ yawˬ ha ya leˇ˗eu jeˬ nyiˇ gʼa gaˇ hawˇ˗eu gʼaˬ naˬ naˬ ngeh mˇ˗eu jeˬ heu deuˬ˗ahˇ laꞈ kʼaˬ cehˇ˗eu meh. Nui deuˬ kʼawꞈ yawˬ ha˗euˬ nymˇ jiˇ hawˇ˗eu cawˬ deuˬ˗ahˇ ya bo saˇ gaˇ nui kʼahˇ shiˇ meh. Teu loꞈ˗ehˇ mˇ˗eu jeˬ teu laꞈ kʼaˬ cehˇ laˇ˗eu nmˇ ngeuˇ kʼawꞈ maˇ diˇ naˇ aˬ dui˗euˬ dehꞈ ziˇ teu naˆ tehꞈ maˬ ngeuˇ˗a. Aˬ dui jeˬ zaˬ˗ahˇ maˬ duˇ˗eu miˇ neh aˬ dui˗ahˇ beh˗euˬ gʼaˬ˗ahˇ ya siˬ nya˗awˇ uˬ duˬ ya tahˬ ma. Miˬyehˇ aˬ dui˗ahˇ beh ngeh neh gaˇ teu deuˬ mˇ gaˇ laꞈ kʼaˬ cehˇ nya ni beh nehˬ taˬ meh. (Maꞈtehˬ 5:3-ahˇ gui.) Yaw jeˬ ma jeˬ aˬ dui mehˇ nmˇ deuˬ nehˬ˗ehˇ ya mawˇ dzoeˇ˗awˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ uˬ duˬ ya tahˬ ngeh laꞈ kʼaˬ cehˇ˗awˇ gʼaˬ za laˇ meh. (Ja ceuˬ 133:1) Kʼoeˇ uˬ taꞈ aˬ dui miˇ kʼahˬ doe ni jawˇ˗eu mehˇ nmˇ deuˬ laꞈ kʼoeˇ tiˬ gʼaˬ ya pyeuꞈ˗eu uˬ taꞈ mehˬ hu paw muiˬ dui dui˗eu noeˬ tmˬ˗eu jeˬ jaˆ˗eu miˇ neh laꞈ kʼaˬ cehˇ˗eu meh.

Aˬ dui yaw tsaˬ yaw dawˇ˗euˬ zahˇ ya bi jaˆ ngaˇ laˬ?

9. (a) Tsawˇ haˬ myaˬ ni yuꞈ taꞈ˗eu jeˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ noeˬ nga? (b) Dehꞈ bahˬ˗eu jeˬ˗ahˇ Jaˇliꞈ aˬ joˆ˗ehˇ ehˇ˗eu nga?

⁹ “Yawˬ ha˗euˬ nymˇ dahˬ maˬ ngeuˇ˗eu aˬ cawˬ nehˬ˗ehˇ joe˗eu teu naˇ aˬ jeˬ bahˬ˗a?” Tiˬ gʼaˬ na “Nawˇ aˬ jeˬ miˇ neh teu naˆ naˆ yahˇ le? Aˬ jeˬ jahˇ mawꞈ nya lehˇ jahˇ˗awˬ” lehˇ ehˇ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ aˬ cawˬ nehˬ˗ehˇ taˬ dehꞈ bahˬ lehˇ Jaˇliꞈ ehˇ˗eu meh.a (Ehˇ lahˬ˗ahˇ haw.) (1 Teˇsaˬloˇni 4:3-8-ahˇ gui.) Yeˬhawˇbaˬ beh˗euˬ gʼaˬ pyeuꞈ˗eu miˇ neh aˬ dui˗ahˇ zahˇ dawˬ biꞈ nehˬ˗eu aˬ kawˬ˗aˬ jaˆ˗eu meh. Oeˇ mˇ maˬ baˇ˗euˬ gaˇ nyiˬ gʼaˬ yaw ka ma ya yuꞈ taꞈ˗a lehˇ Yeˬhawˇbaˬ ehˇ˗eu meh. Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ gaˬ˗eu miˇ neh zahˇ dawˬ heu biꞈ nehˬ˗euˬ meh. Aˬ dui aˬ yawꞈ neh mehˬ˗eu dawˬ˗ahˇ mˇ caw naˇ dehꞈ ziˇ muiˬ laˇ meh lehˇ Yeˬhawˇbaˬ siˬ nya˗eu meh. Zahˇ dawˬ˗ahˇ caw teh˗eu nymˇ jiˇ gʼoeˇ˗eu gaˬ˗eu jeˬ hawˇ˗eu yaw zeu baw˗eu jeˬ jaˆ˗awˇ ziꞈ dzehˬ laˇ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ Miˬyehˇ aˬ yawꞈ˗euˬ zahˇ dawˬ˗ahˇ siˬ nya gaˇ neh maˬ mˇ caw˗eu deuˬ˗ahˇ yaˇ kʼaˬ daˇ˗eu meh.—Heˬbyehˇ 13:4.

10. Dehꞈ bahˬ˗eu jeˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ yahˇ nya˗eu nga?

¹⁰ Jaˇliꞈ dehꞈ bahˬ˗eu jeˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ ya yahˇ˗eu lehˇ mehˬ taˬ˗euˬ meh. Aˬ dui yawˬ ha haw˗eu jeˬ˗ahˇ yaw kʼaˆ˗ehˇ ya yahˇ meh. Yeˬsuˇ ehˇ˗eu “Tsawˇ haˬ tiˬ gʼaˬ zaˬ miˬ zaˬ tiˬ gʼaˬ˗ahˇ haw˗awˇ yuꞈ taꞈ jawˇ taꞈ mawꞈ˗eu nui ma ahˇ naˇ nui ma laꞈ kʼoeˇ zaˬ miˬ zaˬ kʼoeˇ gʼaˬ˗ahˇ bahˬ˗euˬ muˆ˗euˬ meh.” (Maꞈtehˬ 5:28, 29) Teu miˇ neh aˬ dui maˬ muiˬ˗eu aˇ baˇ˗ahˇ maˬ ya haw˗eu uˬ taꞈ kʼaˬ miˬ sheu˗eu gaˇ kawˆ nehˬ˗ehˇ taꞈ˗eu dawˬ caˇ deuˬ˗ahˇ jiˇ maˬ ya naˇ haˬ˗a. Pawˇluˆ ehˇ˗eu “Naw maꞈ laꞈ kʼoeˇ gaˇ mˇ luꞈ˗eu . . . jawꞈ dui dui˗eu kʼaˬ miˬ sheu˗eu . . . heu deuˬ˗ahˇ naw maꞈ ya laˆ sehꞈ jiˇ meh.” (Gawˇlawˇsehˇ 3:5) Aˬ dui ngehˬ˗eu jeˬ noeˬ˗eu jeˬ˗ahˇ saˇ tiˇ ya taˬ meh.—Eˇpeˇsu 5:3-5.

Aˬ dui gaˇ mˇ˗eu leh jeh paˬ˗ehˇ gʼeh ngaˇ laˬ?

11. Aˬ dui aˬ jeˬ miˇ neh muiˬ˗eu gaˇ mˇ mawꞈ nga?

¹¹ “Gaˇ yaw muiˬ ya mˇ naˇ laꞈ kʼaˬ cehˇ.” Tsawˇ haˬ deuˬ aˬ dui˗euˬ gʼaˬ hawˇ˗eu aˇ yamˬ gaˇ mˇ gaˇ tehꞈ˗ehˇ bi zmˬ mawꞈ˗eu meh. Gaˇ teu aˬ dui˗ahˇ tsawˇ myahˇ bi doˆ laˇ˗awˇ myaˆ pyawˬ naˇ mehˇ jaˆ˗eu tsawˇ haˬ bi pyeuꞈ laˇ˗eu maˬ ngeuˇ naˇ pyuˇ gʼawˬ mya ni bi jaˆ laˇ˗eu gaˇ pyeuꞈ naˇ ngehˬ˗ehˇ dzehˬ meh. Kʼoeˇ uˬ taꞈ tsawˇ haˬ myaˬ ni muiˬ˗eu gaˇ jaˆ˗eu heu naˇ laꞈ kʼaˬ bi cehˇ laˇ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh lehˇ noeˬ˗eu miˇ neh aˬ dui˗ahˇ kʼawꞈ toˆ˗ehˇ noeˬ laˇ nya˗eu meh.

12. Muiˬ˗eu gaˇ heu naˇ nawˬ˗ahˇ laꞈ kʼaˬ bi cehˇ laˇ ngaˇ laˬ?

¹² Tsawˇ myahˇ doˆ˗awˇ myaˆ pyawˬ naˇ mehˇ jaˆ naˇ laꞈ kʼaˬ bi cehˇ laˇ˗eu maˇ diˇ ngeuˇ meh laˬ? Maˬ ngeuˇ˗a shaˇ noeˬ haw sheˇ Saˬdaˬ kʼawꞈ huiˬ mawꞈ mahˇ mawꞈ˗awˇ tsawˇ myahˇ doˆ mawꞈ˗eu meh. Aˬ yawꞈ za mawꞈ˗eu jeˬ ya za˗euˬ kʼawꞈ nuiˬ saˇ maˬ oꞈ˗eu uˬ taꞈ nui ma pehˇ˗eu jeˬ tehꞈ˗ehˇ jaˆ meh. (Maꞈtehˬ 4:8, 9; Pah mehˬ˗eu 12:12) Ehˇ kʼawꞈ shaˇ noeˬ haw sheˇ aˬ dui tsawˇ haˬ zaˬ deuˬ˗ahˇ Miˬyehˇ hawˇ˗eu aˬ yawꞈ neh mehˬ hu paw saˇ jaˇ dzaˬ taˬ˗euˬ gaˇ kawˆ ya ehˇ nehˬ˗eu aˇ naˆ ni laꞈ kʼaˬ cehˇ laˇ paˬ nga. Miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ heu taꞈ˗ehˇ laꞈ kʼaˬ bi cehˇ laˇ˗eu gaˇ maˬ paˇ jaˆ meh. Kʼoeˇ naˇ tsawˇ haˬ deuˬ gaˇ yaw muiˬ za ni leh jeh˗eu miˇ neh lu ceh ceh˗eu tsawˇ haˬ pyeuꞈ laˇ˗awˇ aˬ cawˬ taꞈ˗ehˇ dzehˬ˗eu maˬ ngeuˇ naˇ aˬ cawˬ˗ahˇ nui kʼahˇ maˬ shiˇ˗eu tsawˇ haˬ pyeuꞈ ni bi ka tiˇ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ aˬ yawꞈ maꞈ dehꞈ ziˇ laꞈ kʼoeˇ nuiˬ kʼahˇ shiˇ jeˬ maˬ jaˆ˗a. Teu naˇ “Jaˬ lehˇ mehˬ nah teh˗eu loꞈ˗ehˇ tehꞈ meh” lehˇ Jaˇliꞈ ehˇ meh.—Dawˬtsoˆtsoˆ˗eu 4:4.

13. (a) Aˬ dui mˇ luꞈ˗eu gaˇ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ ya haw nga? (b) Pawˇluˆ maˇ diˇ laꞈ kʼaˬ cehˇ˗eu jeˬ aˬ geu ngeh hawˇ˗eu mawˇ nga?

¹³ Aˬ dui yawˬ ha˗ahˇ haw piˇ˗eu gʼaˇ duˬ pyuˇ ya poˆ˗eu meh. Yawˬ ha ya leˇ˗eu gaˇ mˇ˗eu heu naˇ yaw bahˬ maˬ ngeuˇ˗a. Ehˇ kʼawꞈ dehꞈ ziˇ laꞈ kʼoeˇ gaˇ teu naˬ ba tiꞈ maˬ ya bi pyeuꞈ˗a. Yeˬsuˇ ehˇ˗eu “Tsawˇ haˬ tiˬ gʼaˬ˗iˬ sahˬ paˬ nyiˬ gʼaˬ˗euˬ zaˬ kʼaˆ maˬ geuꞈ nya˗a. Tiˬ gʼaˬ˗ahˇ bye naˇ tiˬ gʼaˬ˗ahˇ gaˬ tehꞈ˗a. Tiˬ gʼaˬ˗ahˇ yaw zeu baw naˇ tiˬ gʼaˬ˗ahˇ yaw zeu maˬ baw˗aˇ. Naw maꞈ˗aˬ Miˬyehˇ˗euˬ zaˬ kʼaˆ hawˇ˗eu pyuˇ shuiˇ myawˬ gahˬ˗euˬ zaˬ kʼaˆ nyiˬ jeˬ luꞈ tiˬ kawˆ loꞈ˗ehˇ maˬ geuꞈ nya˗a.” (Maꞈtehˬ 6:24) Yeˬhawˇbaˬ gaˇ mˇ˗eu hawˇ˗eu aˬ cawˬ˗ahˇ Jaˇliꞈ ya mehˬ˗eu heu naˇ laꞈ kʼaˬ cehˇ dui dui laˇ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. Kuiˇ laꞈ Pawˇluˆ kʼawꞈ gaˇ kawˆ heu tahˬ puˬ haw˗euˬ meh. Pawˇluˆ za guˬ pyeuꞈ ngeh gaˇ˗ahˇ yaw˗ehˇ leh jeh˗euˬ meh. Ehˇ kʼawꞈ Miˬyehˇ˗euˬ dawˬ baˬ da neh tsawˇ haˬ deuˬ dehꞈ paˇ gaˇ ya mawˇ˗awˇ neh tehꞈ˗ehˇ maˇ maˇ ni laꞈ kʼaˬ cehˇ˗eu jeˬ˗ahˇ za˗euˬ meh. (1 Teˇsaˬloˇni 2:13, 19, 20-ahˇ gui.) Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ mˇ˗awˇ aˬ yawꞈ˗euˬ gaˇ kawˆ ya mehˬ˗eu jeˬ taꞈ˗ehˇ laꞈ kʼaˬ cehˇ laˇ˗eu jeˬ miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ tiˬ jeˬ˗iˬ maˬ jaˆ˗a.

Aˬ dui miˇ tsaˬ˗euˬ shaˬ zahˬ deuˬ˗ahˇ laˆ piˇ nya ngaˇ laˬ?

14. Tsawˇ haˬ deuˬ shaˬ zahˬ yawˬ haˇ yawˬ ha laˆ piˇ nya ma lehˇ ehˇ gaˇ aˬ jeˬ miˇ neh ya leˇ˗eu nga?

¹⁴ “Tsawˇ haˬ zaˬ shaˬ zahˬ yawˬ haˇ yawˬ ha laˆ piˇ nya”. Tsawˇ haˬ gʼawˬ mya gʼaˬ toˆ˗ehˇ noeˬ˗eu meh. Aˬ jeˬ miˇ neh? Maˇ diˇ teu loꞈ˗ehˇ pyeuꞈ naˇ tsawˇ haˬ zaˬ Miˬyehˇ neh bi sheuˬ gʼeh˗eu maˬ paˇ loˬ˗eu uˬ taꞈ yawˬ ha˗euˬ nui noeˬ nui loˆ tiˬ byah mˇ˗eu meh. Guiˇ deuˆ˗eu maˬ ehˇ maˬ muiˬ˗eu jeˬ˗ahˇ maˬ ehˇ naˇ˗eu gawˇ˗eu maˬ ehˇ yaw shaˬ shaˬ˗eu maˬ ehˇ nymˇ byoˆ iˇ luꞈ ngaˇ lehˇ nawˇ tiˬ gʼaˬ na ehˇ gaˇ gaˬ haw˗euˬ paˬ. Haw tseˇ˗eu deuˬ “Nymˇ miˇ tsaˬ heu siˬ˗ahˇ tsawˇ haˬ˗euˬ dehꞈ jeˬ dehꞈ kawˆ muiˬ daˆ laˇ˗eu heu naˇ tsawˇ haˬ zaˬ leh jeh˗eu miˇ neh meh” lehˇ ehˇ˗eu meh. Heu maˇ diˇ ngeuˇ ngaˇ laˬ? Tsawˇ haˬ zaˬ miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ˗euˬ shaˬ zahˇ˗ahˇ maˇ diˇ laˆ piˇ nya ngaˇ laˬ? Maˇ diˇ ngeuˇ˗eu tiˬ jeˬ na˗ahˇ haw iˇ ma.

15. Miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ˗euˬ shaˬ zahˬ heu naˇ huiˬ˗eu shaˬ zahˬ pyeuꞈ˗eu lehˇ aˬ dui aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ nya˗eu nga?

¹⁵ Tsawˇ haˬ zaˬ guiˇ deuˆ˗eu jeˬ˗ahˇ laˆ byoˇ nya ngaˇ laˬ? Miˬ tsaˬ guiˇ dahˬ beh˗eu poˆ hawˇ˗eu Nyiˬ poˆ aˬ yawꞈ poˆ˗ahˇ 60 lam gʼaˬ dzehˬ ni shiˇ˗euˬ meh. Kʼoeˇ uˬ taꞈ 2015 kʼoꞈ˗ahˇ tsawˇ haˬ 65 lam gʼaˬ byah ni guiˇ deuˆ˗awˇ kʼehˬ˗eu kʼaˆ˗eu miˇ neh ya cehˆ˗euˬ meh. Diˬ˗eu sehꞈ˗eu jeˬ lawˇ neh? Tiˬ gaˇ na maˬ muiˬ˗eu tiˬ jeˬ naˆ byoˆ iˇ luꞈ kʼawꞈ maˬ muiˬ˗eu yawˬ jeˬ yawˬ paˇ myaˬ dzehˬ laˇ˗eu meh. Yaw jeˬ ma jeˬ kahˬpyuˇteuˬ paw neh mˇ bahˬ˗eu nymˇ jiˇ laꞈ kʼoeˇ yaw haiˬ jeˬ mˇ˗eu tahˇ joe deh˗eu mehˬ shuiˇ shuiˇ dzaˬ˗eu. Kʼoeˇ naˇ naˇ˗eu gawˇ˗eu jeˬ lawˇ neh? Nymˇ gaˇ hu naˆ maˬ tseˇ naˇ gawˇ tiˬ jeˬ na˗ahˇ laˆ saˆ nya laˇ˗eu nmˇ˗aˬ ngeuˇ meh. Ehˇ kʼawꞈ yawˬ kʼoꞈ na luꞈ nui ma naˇ gawˇ iˇ nmꞈ˗euˬ shiˬ shiˬ caˆ naˇ gawˇ shaˬ dzehˬ naˇ gawˇ saꞈ gʼawˇ kahˬ˗euˬ naˇ gawˇ yaw coeˇ˗euˬ naˇ gawˇ heu deuˬ baˬ da neh 60 kʼoꞈ taꞈ˗ehˇ nyiˇ dzehˬ˗eu tsawˇ haˬ yawˬ kʼoꞈ na luꞈ 9 lam gʼaˬ dawˬ peh shiˇ˗eu meh lehˇ 2013 kʼoꞈ˗ahˇ dawˬ gaˬ kʼawˬ˗eu tiˬ deuˬ ehˇ˗eu meh. Kʼoeˇ naˇ iˇ shaˬ shaˬ˗eu jeˬ lawˇ neh? Ehˇpa˗li kaˆ miˇ kʼahˬ˗ahˇ 1990 kʼoꞈ˗ahˇ iˇ shaˬ zaˬ 280 lam gʼaˬ jawˇ gaˇ neh 2012 kʼoꞈ˗ahˇ naˇ 330 lam gʼaˬ byah laˇ˗euˬ meh lehˇ Miˇ kʼahˬ pyuˇ taˬ nymˇ ehˇ˗eu meh.

16. (a) Miˬyehˇ˗euˬ Miˇkʼahˬ tehꞈ˗ehˇ aˬ jeˬ miˇ neh miˇ tsaˬ˗euˬ shaˬ zahˬ˗ahˇ laˆ byoˆ nya nga? (b) Iˇsaˬyaˇ hawˇ˗eu Ja ceuˬ sahˬ boꞈ boꞈ˗eu gʼaˬ Miˬyehˇ Miˇkʼahˬ mˇ nehˬ˗eu jeˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ boꞈ taˬ nga?

¹⁶ Gaˇ kawˆ heu˗ahˇ aˬ dui maˬ zahˬ leˇ? Nymˇ iˬ nah jeˬ gaꞈ jeˬ ka mˇ˗eu aˇ maꞈ hawˇ˗eu miˇ kʼahˬ˗ahˇ uˆ lahˇ˗eu deuˬ yawˬ ha gʼaˇ duˬ tehꞈ˗ehˇ shaˇ noeˬ˗eu meh. Aˬ yawꞈ maꞈ guiˇ deuˆ˗eu jeˬ yaw haiˬ jeˬ naˇ˗eu gawˇ˗eu jeˬ iˇ shaˬ shaˬ˗eu jeˬ heu deuˬ˗ahˇ maˬ laˆ byoˆ nehˬ nya˗a. Miˬyehˇ˗euˬ Miˇkʼahˬ tehꞈ˗ehˇ laˆ byoˆ nehˬ nya meh. Yeˬhawˇbaˬ tsawˇ haˬ zaˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ aˬ jeˬ mˇ nehˬ nga lehˇ shaˇ noeˬ haw sheˇ. Miˬyehˇ˗euˬ Miˇkʼahˬ guiˇ deuˆ˗eu jeˬ bi pyeuꞈ laˇ˗eu yawˬ ha gʼaˇ duˬ tehꞈ˗ehˇ shaˇ noeˬ˗eu jeˬ myawꞈ dzaˬ˗eu jeˬ yawˬ ha miˇ kʼahˬ hawˇ˗eu zahˇ kʼawꞈ˗ahˇ gaˬ˗eu hawˇ˗eu Saˬdaˬ˗ahˇ laˆ byoˆ jiˇ meh. Kʼoeˇ naˇ yaw haiˬ jeˬ˗ahˇ jiˇ laˆ byoˆ jiˇ meh. Nymˇ iˬ nah tsawˇ haˬ yaw myaˬ lam gʼaˬ˗ahˇ tiˬ gʼaˬ tiˇ gʼaˬ gaˬ˗awˇ nui ma taˬ lehˇ mehˬ˗eu meh. Heu loꞈ˗ehˇ mehˬ˗eu uˆ lahˇ˗eu aˇ maꞈ tiˬ maꞈ˗iˬ maˬ paˇ jawˇ meh. (Iˇsaˬyaˇ 11:9) Yeˬhawˇbaˬ naˇ˗eu gawˇ˗eu jeˬ˗ahˇ laˆ byoˆ jiˇ˗awˇ yawˬ gʼaˬ na˗ahˇ yaw muiˬ jawˇ shaˇ bi doˆ meh. (Iˇsaˬyaˇ 35:5, 6) Kʼoeˇ naˇ shaˬ zahˬ˗ahˇ kʼawꞈ laˆ byoˆ jiˇ˗awˇ yawˬ gʼaˬ na luꞈ˗ahˇ laꞈ kʼaˬ tiˬ cehˇ bi jawˇ˗eu uˬ taꞈ aˬ yawꞈ nehˬ˗ehˇ jiˇ cawˬ bi cawˬ˗eu meh. Pyuˇ aˇ naˆ ni jaˆ kʼawꞈ heu deuˬ nehˬ˗ehˇ maˬ sheu cehˆ nya˗a.—Ja ceuˬ 72:12, 13.

“Aˬ joˆ˗ehˇ ya ngehˬ cawˬ kʼoꞈ nehˬ˗eu gaˇ kawˆ siˬ nya”

17. Miˇ tsaˬ zaˬ˗euˬ nui noeˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ yahˇ nya nga?

¹⁷ Teu miˇ neh nawˬ˗euˬ nui jah˗ahˇ lawˬ haw laˇ˗eu tsawˇ haˬ myaˬ tiˬ paˆ˗euˬ nui noeˬ˗ahˇ nawˇ ya gaˬ naˇ gaˇ kawˆ teu˗ahˇ Jaˇliꞈ aˬ joˆ˗ehˇ ehˇ˗eu nga lehˇ goˬ haw˗awˇ noeˬ dahˇ doe laˇ˗euˬ mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ ja nehˬ. Tsawˇ haˬ deuˬ aˬ jeˬ miˇ neh nui noeˬ teu˗ahˇ ya leˇ˗awˇ teu aˬ jeˬ miˇ neh maˬ tsaˬ nga teu loꞈ˗ehˇ noeˬ˗eu jeˬ˗ahˇ nawˇ aˬ joˆ˗ehˇ yahˇ nya nga. Aˬ dui Pawˇluˆ neh mehˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ mˇ caw naˇ miˇ tsaˬ˗euˬ nui noeˬ˗ahˇ yahˇ nya meh. Aˬ yawꞈ ehˇ˗eu “Ka li˗ahˇ maˬ jah˗eu tsawˇ haˬ deuˬ˗euˬ mehˬ shi zaˬ siˬ tsawˇ gahˇ ahˇ˗eu tsawˇ haˬ loꞈ˗ehˇ dehꞈ˗awˬ . . . yawˬ gʼaˬ na luꞈ˗ahˇ dawˬ yaw muiˬ aˬ joˆ˗ehˇ ya ngehˬ cawˬ kʼoꞈ nehˬ˗eu gaˇ kawˆ siˬ nya˗eu tsaˬ meh.”—Gawˇlawˇsehˇ 4:5, 6.