Ci Ŋkando Yehowa Jiɔ, Ŋnɔ Vofamɛ Nyɔnɔnwi Mɛ Tɔ

LÉ ŊWƐ YÍ VAJESHI YEHOWA YÍ VATƆ KANKANDO JI

Wojiŋ le exwe 1948 mɛ le kɔxwi hwɛhwɛ ɖeka mɛ le fɔde weɖoxɔxu nɔ Nigeria. Tɔɖinyɛ Moustapha koɖo fofonyɛ xoxutɔ Wahabi wa ʒinʒindoshimɛ yí trɔ Yehowa Kunuɖetɔwo. Hwenu ŋɖo xwe amashiɖekɛɔ, edanyɛ ku. Ŋse vevi haan. Wahabi nu nɔŋ mɔ mìagbeva kpɔ mìwo da ke le fɔnfɔnsoku hwenu. Enyɔ fakɔnnamɛ ŋtɔ́ dɔ yí ŋtɔ Bibla kplakpla. Ŋwa ʒinʒindoshimɛ le exwe 1963 mɛ. Fofonyɛ amɛve koɖo nɔvinyɛ ɖeka can wa ʒinʒindoshimɛ.

Le xwe 1965 mɛɔ, ŋyi fofonyɛ Wilson gbɔ le Lagos. Ŋdo ha koɖo gbeshiagbe mɔɖetɔwo le Igbobi hamɛ lɔ mɛ. Jijɔ koɖo ezolelanmɛ wowotɔ na yí ŋtɔ mɔɖeɖedɔ lɔ ji le janvier 1968 mɛ.

Nɔviŋsu Albert Olugbebi ci yí wakɔ dɔ le Betɛli wa bɔbɔ ɖeka koɖo mìwo ciwo yí nyi jajɛwo so lé woʒan emɔɖetɔ veviwo le tagbe nɔ Nigeria do. Ŋkpɔtɔ gbeɖokɔ ŋwi lé nɔviŋsu Olugbebi nu koɖo ezolelanmɛ do mɔ: “Mínyi jajɛwo yí míatɛnŋ azan míwo gamɛ koɖo ŋsɛn nɔ Yehowa. Edɔ sugbɔ le nɔ yí míawa!” Ci ŋji mɔ nasran lé enyɔnuɖɛtɔ Ezai lɔn yí sɔ yiɖeki jonɔ faaɔ, ŋdo alɔ wema mɛ keŋ anyi emɔɖetɔ vevi.—Ezai 6:8.

Le exwe 1968 mɛɔ, wosɔŋ yí ŋnyi emɔɖetɔ vevi le Kano jugan mɛ le tagbe nɔ Nigeria. Hwenu wowakɔ ahwa le Biafra yɔ (1967-1970), ahwa lɔ na yí hunnyahunnya le nɔ. Ahwa lɔ vakeke ta yi wezexu nɔ Nigeria. Nɔviŋsu ɖeka ci yí sɔ eɖe le ji nɔŋ nu nɔŋ mɔ nyɛŋgbeyi o. Vɔ ŋnu ni mɔ: “Akpe nɔ eo mɔ èbu anyitɔ kpɔ. Vɔ nɔ enyi Yehowa dro enyi mɔ naɖe kunu le nɔɔ, ŋkando ji mɔ anɔ koɖoŋ.”

ŊKANDO YEHOWA JI LE FINI WOWAKƆ AHWA LE

Enu ciwo yí jɔkɔ le Kano wa ŋshishi sugbɔ. Ahwa lɔ dahɛn enu sugbɔ le jugan lɔ mɛ. Hweɖewonu le kunuɖeɖedɔ lɔ mɛɔ, mìvayi kpɔnɔ mɛ ciwo wowu le ahwa lɔ mɛ cɔwo le fiɖowo. Ci hamɛ sugbɔ le Kano can ɔ, nɔvi sugbɔ shi. Eŋɛnywidratɔ ciwo yí kpɔtɔ degbeyi 15 kpetii o yí wogbevɔnvɔn yí gbɔjɔ le wowoɖekiwo mɛ. Nɔviŋsu koɖo nɔvinyɔnu ŋtɔ́wo kpɔ jijɔ haan hwenu yí mìwo emɔɖetɔ vevi amadɛn vaɖo wo gbɔ. Mìdo ŋsɛn eŋɛnywidratɔ lɔwo yí ewa nywi nɔ wo sugbɔ. Mìkpedo wo nu yí wogbetɔ gbɔngbɔn mɛ dɔwo wawa. Wogbetrɔ yí tɔ gaxoxo ci wowa le kunuɖeɖedɔ lɔ mɛ sɔsɔ ɖaɖa alɔjedɔwaxu lɔ yí gbedɔnɔ wema ciwo yí woʒan le kunuɖeɖedɔ lɔ mɛ.

Mìwo ciwo yí nyi emɔɖetɔ vevi lɔwo tɔ Wusagbe kplakpla. Ci amɛ lɔwo se Fyɔɖuxu ŋɛnywi lɔ le wowoŋtɔwo gbe mɛɔ, sugbɔtɔ ɖo to mì. Mìwo kunuɖeɖedɔ lɔ dejɔ ji nɔ mɛ ciwo yí le sɛnsɛnha gangantɔ ci yí le nɔ mɛ o, eyi taɖo mìɖo anɔ ace ji. Gbeɖekaɔ, mɛɖeka sɔ ewi yí do ju nɔ nyɛ koɖo mɛ ci yí yi kunuɖegbe. Mawu wɛ yí mìlɔ ju wi yí desun ji yí le mì o. Ci enu dovɔnvɔnnamɛwo trɔdo mì can ɔ, Yehowa wɛ yí mìle “vofamɛ.” Eyi eŋɛnywidratɔwo hlɛnhlɛnmɛ vasukɔgbɔ doji. (Eha. 4:8) Egbɛɔ, eŋɛnywidratɔ ciwo yí wu 500 yí sumɔkɔ le hamɛ 11 mɛ le Kano.

WOCI YUMƐ NƆ MÌ LE NIGER

Ci ŋnɔ Kano na nɔ wleci kankin ɖewo kpoŋ ɔ, wosɔ nyɛ koɖo emɔɖetɔ vevi amɛve buwo ɖaɖa Niamey, Niger fyɔju mɛ le août 1968. Dejinjin gbɔxwe yí mìkpɔɛ mɔ Niger can le Afrique de l’Ouest ju ciwo mɛ fiɔnfiɔn wanɔ haan le. Ele mɔ mìakpla lé mìaɖe kunu le zozu lɔ mɛ yí agbekpla eju lɔ mɛ gbe ci yí nyi Flansegbe. Ci cukaɖa ŋnɔwo li can ɔ, mìɖoŋ do Yehowa nu yí tɔ kunu ɖeɖe le jugan lɔ mɛ koɖo eŋɛnywidratɔ ciwo yí le nɔ. Le hwenu kleŋ ɖe kpoŋ mɛɔ, mìma wema ci yí nyi La vérité qui conduit à la vie éternelle nɔ mɛɖekpokpui ci yí le Niamey yí atɛnŋ ahlɛn nu. Amɛwo jinɔ mì kpɔ yí axɔ wema lɔ ɖeka!

Dejinjin o yí mìdo jeshi mɔ Yehowa Kunuɖetɔwo nu dekpekɔ nɔ jumɛgawo o. Le juillet 1969 mɛɔ, mìwa ekán lɔ mɛ takpekpe ŋkɔtɔ le ju lɔ mɛ yí amɛ 20 han yí va. Eŋɛnywidratɔ amɛve yí awa ʒinʒindoshimɛ le takpekpe lɔ mɛ. Le ŋkeke ŋkɔtɔ ji nɔ takpekpe lɔɔ, kpobishiwo va yí ɖo te wana lɔ. Wokplɔ emɔɖetɔ veviwo koɖo ekán lɔ mɛ hamɛwo jikpɔtɔ yi wowo dɔwaxu. Ci wobiɔ enyɔwo mì se ɖegbɔɔ, womɔ mìwo le sɔ takpekpe lɔ yi ŋkeke ci yí kplɔɛdo ji. Ci mìnya mɔ hunnyahunnya avaɔ, mìwa toto keŋ yí xo ʒinʒindoshimɛ nuxu lɔ le mɛɖeka xomɛ keŋ yí ʒin eŋɛnywidratɔ lɔwo do shi mɛ le bebemɛ le etɔ ɖeka mɛ.

Le kwɛshila ɖewo goduɔ, Ministre de l’intérieur nya nyɛ koɖo emɔɖetɔ vevi amatɔn kpɛtɛ so le eju lɔ mɛ. Wona mì ŋkeke amɛve nɔ mìaso le eju lɔ mɛ yí wodakpedo mì nu le emɔzɔnzɔn lɔ mɛ o. Mìwa do enyɔ ci wonu ji yí yi Nigeria alɔjedɔwaxu zeɖeka. Le nɔɔ, wotrɔ yí ɖo edɔ yoyu buwo nɔ mì.

Wosɔŋ ɖaɖa Nigeria kɔxwi ɖeka mɛ le Orisunbare, ŋɖenɔ kunu koɖo eŋɛnywidratɔwo gbɛbɔbɔ ɖeka ci yí le nɔ, yí ŋkpɔ jijɔ le kunuɖeɖedɔ lɔ mɛ. Le wleci amadɛn goduɔ, alɔjedɔwaxu lɔ mɔ nyɛ le trɔyi Niger nyɛŋtɔ. Vɔ kpakpa sɔŋ mɔ magbekpɔ Niger nɔviwo ke!

Ŋtrɔyi Niamey. Ci ŋva yi ŋkemɛɔ, afisatɔ ɖeka ci yí so Nigeria do jeshi mɔ nyɛŋnyi Yehowa Kunuɖetɔ yí tɔ enyɔwo biɔbiɔŋ se so Bibla nu. Ŋkpla Bibla koɖi. Eyi ci emi shiga yɔyɔ yí mi aha sugbɔ nunuɔ, éwa ʒinʒindoshimɛ. Enyi jijɔ nɔŋ mɔ ŋɖe kunu koɖo nɔviwo le afi vovovowo le Niger. Yí ci exwewo vayikɔɔ, ŋkpɔ lé amɛwo xɔ nyɔnɔnwi lɔ do. Hwenu ŋvaɔ, Yehowa Kunuɖetɔ 31 yí le eju lɔ mɛ, vɔ gbɔxwe nasoɔ, wovanyi 69.

“MÌDENYA LÉ NƆVIŊSU KOÐO NƆVINYƆNUWO LE DO LE GUINÉE O”

Le vɔvɔnu nɔ xwe 1977 ɔ, ŋtrɔyi Nigeria yí axɔ kpla. Le kwɛshila amɛtɔn goduɔ, Alɔjedɔwaxu Dɔjikpɔgbɛ ɖoɖowojikpɔtɔ, Malcolm Vigo, sɔ lɛta ci woŋwlɛ so Sierra Leone lɔjedɔwaxu nɔŋ mɔ mahlɛn. Nɔvi lɔwo jijiɛ emɔɖetɔ ci yí anyi trɛnnɔ yí le lanmɛsɛn mɛ yí nya Flansegbe koɖo Ŋlɛshigbe dodo ɖɛ keŋ nɔ anyi ekán lɔ mɛ hamɛwo jikpɔtɔ le Guinée. Nɔviŋsu Vigo nu nɔŋ mɔ wona kplaŋ nɔ edɔ cɛ wawa. Éɖe mɛ nɔŋ mɔ gbe denyi edɔ fafa yɔ o. Énu nɔŋ mɔ: “Bui kpɔ nywiɖe gbɔxwe yí axɔ gbe.” Eyi ŋɖo ŋci ni zeɖeka mɔ, “Ci enyi Yehowa yí dɔdɔŋ ɖaɖaɔ, nayi.”

Ŋyi Sierra Leone yí do go koɖo nɔviŋsu lɔwo le alɔjedɔwaxu lɔ. Alɔjedɔwaxu jikpɔgbɛ mɛ tɔ ɖeka nu nɔŋ mɔ, “Mìdenya lé nɔviŋsu koɖo nɔvinyɔnuwo le do le Guinée o.” Ci enyi alɔjedɔwaxu lɔ yí kpɔkpɔ kunuɖeɖedɔ lɔ ji le Guinée can ɔ, politiki nyɔ sɛnŋsɛnŋ ciwo yí le ju lɔ mɛ na yí degbele ekacaca mɛ koɖo eŋɛnywidratɔ lɔwo o. Alɔjedɔwaxu lɔ tikpɔ zenɛniɖe mɔ yeasɔ nɔvi ɖeka ɖaɖa Guinée nɔ ado ŋsɛn nɔviwo, vɔ wodesun ji gbeɖe o. Womɔ nyɛ le yi Guinée fyɔju mɛ le Conakry yí atekpɔ axɔ wema le fyɔhawo gbɔ keŋ asɔ nɔ eju lɔ mɛ.

Ci ŋva ɖo Conakry ɔ, ŋyi ambassade Nigeria tɔ, yí do go koɖo ambassadeur lɔ. Ŋnu ni mɔ edroŋ mɔ maɖe kunu le Guinée. Émɔ nyɛŋgbeni o, ɖoɔ, wotɛnŋ va leŋ alo awa enuvevi ɖe koɖoŋ. Énu nɔŋ mɔ, “Trɔyi Nigeria yí ayi ɖe kunu le nɔ.” Eyi ŋnu ni mɔ, “Ŋɖui mɔ nani.” Eyi eŋwlɛ wema ɖaɖa Ministre de l’intérieur Guinée tɔ mɔ yɛ le kpedo ŋnu, yí yɛgbexɔŋ nywiɖe yí kpedo ŋnu.

Azan kleŋ ɖe goduɔ, ŋyi alɔjedɔwaxu Sierra Leone tɔ yí vayi nu gbeta ci ministre lɔ sɔ nɔ nɔvi lɔwo. Nɔviwo do axwa koɖo jijɔ ci wose lé Yehowa yra do anyi mɔzɔnzɔn lɔ ji do. Axɔsu na gbe mɔ nyɛ le nɔ Guinée ju lɔ mɛ.

So exwe 1978 yi exwe 1989 mɛɔ, ŋwa ekán lɔ mɛ hamɛwo jijikpɔdɔ lɔ le Guinée, Sierra Leone, yí gbeɖɔli ekán lɔ mɛ hamɛwo jikpɔtɔ le Libéria. Kaka lɔɔ, ŋblenɔ sugbɔ. Kɔxwi jinjinwo mɛ yí ŋblenɔ le. Vɔ nɔviwo wanɔ ci ji wokpe yí kplɔnɔŋ yi dotoxwe.

Hweɖekanuɔ, cikeshi asutɔ ɖeka valeŋ yí dɔmɛ gbeɖuɖuɔŋ. Eyi ci edɔ̀ lɔ vami nɔŋ ɔ, ŋvase mɔ nɔviwo bukɔ tamɛ kpɔ so fini woaɖyiŋ do nu. Ðo wobu mɔ nyina ku. Ci nɛnɛnuwo jɔjɔ do ŋji le agbe mɛ can ɔ, ŋdebui kpɔ mɔ nami anyi dɔ lɔ gbeɖe o. Eyi ŋgbekpɔtɔ kannɔdo ji mɔ vofamɛ ŋtɔŋtɔ lɔ sonɔ Mawu ci yí afɔn mì so ku gbɔ.

NYƐ KOÐO ASHINYƐ KANDO YEHOWA JI

Le exwe 1988 mɛɔ, ŋdo go Dorcas ci yí nyi emɔɖetɔ ci yí sɔ yiɖeki hwenɔ yí gbeshin le gbɔngbɔn mɛ. Mìle alɔ yí evabɔdo ŋnu le ekán lɔ hamɛwo jijikpɔdɔ lɔ mɛ. Ashinyɛ Dorcas nyi mɛɖeka ci yí lɔnnɔ amɛ yí gbele gbesɔsɔ yí wanɔ vɔnsa ɖekpokpui nɔ Yehowa. Nyɛ koɖo yɛ zɔnnɔ mɔ kpeci 25 han so eha ɖe mɛ yí eha bu mɛ koɖo mìwo gbanwo le eta. Nɔ mìayi ji hamɛ ciwo yí jinjin wu kpɔɔ, mìzannɔ emɔzɔnnu ɖekpokpui ci mìkpɔ ayi, yí baba koɖo doduwo nɔnɔ emɔ lɔ ji.

Dorcas gbenɔ dɔn haan. Le kpɔwɛ mɛ, hweɖewonuɔ, mìsonɔ etɔ ciwo mɛ elowo le. Le ŋkeke amatɔn mɔzɔnzɔn ɖeka hwenuɔ, ana ci wodo to etɔ lɔ ji ŋɛ yí ele mɔ mìado aklo yí aso etɔ lɔ. Ci Dorcas so je te keŋ yí aɖyi le aklo lɔ mɛɔ, éje etɔ lɔ mɛ. Nyɛ koɖo yɛ denya etɔ xuxu ɖɛ o yí elowo gbele tɔ lɔ mɛ. Mawu wɛ yí ɖajɛvi ɖekawo zo je tɔ lɔ mɛ yí hwlin gan. Enu ŋtɔ́ ci yí jɔ lɔ na yí mìwo koɖo ve lɔwo ku edrɔ baɖawo zanmɛ. Vɔ mìkpɔtɔ yi mìwo dɔ lɔ ji.

Le tɔtɔmɛ nɔ exwe 1992 ɔ, ekpaca mì ci mìvanya mɔ Dorcas le efu. Ecɛ ana yí mìaɖo te mìwo sumɔsumɔdɔ lɔa? Mìnu le mìwoɖekiwo mɛ mɔ, “Enunana enyi yí so Yehowa gbɔ!” Eyi na taɖo mìna ŋkɔ mìwo vi nyɔnuvi lɔ mɔ Jahgift. Exwe amɛnɛ goduɔ, mìji nɔviɛ ŋsu Eric kplɔɛdo. Mìwo vi amɛve lɔwo nyi enunana so Yehowa gbɔ. Jahgift wanɔ edɔ hweɖewonu koɖo egbegɔnmɛɖexu ci yí le Conakry, yí Eric nyi sumɔsumɔdɔwatɔ.

Ci evaʒan mɔ Dorcas aɖo te emɔɖeɖedɔ vevi lɔ can ɔ, ékpɔtɔ wakɔ gbeshiagbe mɔɖeɖedɔ lɔ hwenu mìhɛnhɛn mìwo vi lɔwo. Toto Yehowa kpekpedonu mɛɔ, ŋkpɔtɔ wakɔ gashiagamɛ sumɔsumɔdɔ lɔ. Ci mìwo viwo shin ɖegbɔɔ, Dorcas gbevasun ji yí nyi emɔɖetɔ vevi. Mìwo koɖo ve lɔwo nyi ejugodu ŋɛnywidratɔwo le Conakry.

YEHOWA GLƆN TA NƆ MÌ

Gashiagamɛɔ, ŋlɔn yi fini yí Yehowa sɔŋ hɛn yi. Tɛgbɛɛ yí nyɛ koɖo ashinyɛ kpɔɛni mɔ yiglɔnkɔ ta nɔ mì yí gbeyrakɔ mì. Kankando Yehowa ji na yí ŋze nɔ cukaɖa sugbɔ ciwo yí mɛ ciwo yí kannɔdo ŋcilanmɛnuwo ji donɔ go. Enu ciwo mɛ mìto le agbe mɛ na yí nyɛ koɖo Dorcas kpɔɛ mɔ mìwo “hwlɛngan Mawu” Yehowa gbɔ yí vofamɛnɔnɔ ŋtɔŋtɔ le. (1 Kro. 16:​35, NWT) Ŋkando ji mɔ mɛ ciwo pleŋpleŋ yí aɖo nu do nuɔ, “woasɔ wowo gbe wla do agbe godu ci yí le Yehowa gbɔ mɛ.”—1 Sam. 25:29 NWT.