Agbenɔnɔ koɖo sumɔsumɔdɔ bɔbɔ nukplawema nyɔsoxuwo
1-7 JANVIER
MAWU NYƆ MƐ DƆKUNUWO | MATIE 1-3
“Jeŋkwimɛ fyɔju lɔ vava gogo”
nwtsty enumɛɖeɖe bu kudo Mt 3:1, 2 nu
kunuɖeɖe: Grɛki nyɔgbe lɔ gɔnmɛ le gɔnmɛjeje mɛ yí nyi “enyɔ nunu le jugbaja shigbe egaɖetɔ hannɛ.” Edanasɛ nɔnɔmɛ ci mɛ wonu enyɔ lɔ le: eyi nyi mɔ woadra enyɔ lɔ le jugbaja, yí denyi nuxuxoxo nɔ egbɛbɔbɔ ɖe kpoŋ o.
Fyɔɖuxu: Gɔnmɛɖeɖe ŋkɔtɔ nɔ Grɛki nyɔgbe ba·si·leiʹa, ci yí hɛn susu yi acɛkpakpa ɖe ji, yí lɔ nyigbanmama koɖo agbetɔ ciwo yí le gɔnmɛ nɔ efyɔ lɔ cɛkpakpa do mɛ. Wozan Grɛki nyɔgbe cɛ donu 162 le Kristotɔwo Grɛki Ŋwlɛnŋwlɛnwo mɛ. Le 162 lɔwo mɛɔ, wokpɔ 55 le Matie wema xolɔlɔ ɖekɛ mɛ; yí le akpa sugbɔtɔ mɛɔ, wohɛn susu yi jeŋkwimɛ cɛkpakpa Mawu tɔ ji. Matie zannɔ enyɔgbe lɔ kabakaba, eyi taɖo wovayɔ yi Ŋɛnywi wema lɔ mɔ Fyɔɖuxu Ŋɛnywi.
Jeŋkwimɛ Fyɔɖuxu: Ze 30 yí enyɔgbe cɛ ze le Matie Ŋɛnywi wema ɖekɛ mɛ. Le Maki koɖo Luiki Ŋɛnywi wemawo mɛɔ, wozan nyɔgbe “Mawu Fyɔɖuxu” ɖekɛ ŋmɛ, ci yí dasɛ mɔ “Mawu Fyɔɖuxu” lɔ ʒinkpin le jeŋkwimɛ yí gbekpakɔ acɛ so jekwimɛ.—Mt 21:43; Mk 1:15; Lk 4:43; Dan 2:44; 2Tim 4:18.
vava gogo: Ecɛ dasɛ mɔ dajinjin gbɔxwe yí mɛ ci yí avakpa acɛ nɔ jeŋkwimɛ Fyɔɖuxu lɔ avaɖo o.
nwtsty enyɔtakankanwo
Awudodo koɖo zezemɛ Ʒan amɛʒindoshimɛtɔ tɔ
Ʒan donɔ awu ci yí wolɔn koɖo esɔkpotɔnɔ fu ci ji yí éblanɔ kpablanu ci wowa koɖo elangbaza do. Woatɛnŋ azan kpablanu lɔ asɔ hɛn enu vi kleŋkleŋwo. Awu hunnɔ hanci yí enyɔnuɖɛtɔ Eli donɔ sa nɛ. (2Efy 1:8) Awu ci wosɔ esɔkpotɔnɔ fu wa, sɛnnɔŋ, eyi abɔnɔwo donɔ. Vɔ dɔkunɔwo donɔ awu ciwo yí wosɔ seda koɖo lin ka lɔn. (Mt 11:7-9) Ci yí Ʒan nyi Naziritɔ so hwecinu yí wojiɔ, atɛnŋ anyi mɔ dekpa yi ɖa kpɔ o. Nɔ wokpɔ yi nudodowo koɖo yi zezemɛɔ, wonyanɔ zeɖeka mɔ Ʒan dejinɔ enu gangan le agbe mɛ o. Ésɔ yiɖeki na pleŋpleŋ nɔ Mawu dro wawa.
Ejawo
Nɔ wozan nyɔgbe “ejawo” le Bibla mɛɔ, atɛnŋ ahɛn susu yi enuvilagbu vovovo ciwo yí tenɔ ji, yí woɖonɔ enu vi gaɖɛgaɖɛwo do ta, vevitɔ ciwo yí hunnɔ doju ɖekɛ. Sɔ koɖo numɛkuku ci wowa le Ʒerusalɛmuɔ, protéine 75 le sanŋdi ɖeka mɛ yí le lanmɛ nɔ zogbeji ja ɖeka. Nɔ woaɖu eja le egbɛmɛɔ, woɖenɔ eta, afɔwo, awawo, koɖo dɔmɛ lɔ si. Woɖunɔ mumu alo ɖaɖa nɔ akɔn ci yí kpɔtɔ. Wonunɔ mɔ enuvilagbu cɛwo vivinɔ shigbe mɔ bɔli alo aglan hannɛ yí ɖɔ koɖo protéine.
Avemɛ nyishi
Foto ciwo yí le elɛ dasɛ agba ci yí avemɛ nyiwo ɖo (1) koɖo enyigba ci yí ɖɔ koɖo enyishi (2). Woyɔnɔ enyi ciwo yí wa enyishi ci yí Ʒan nu mɔ Apis mellifera syriaca, wowo yí nɔnɔ hunnɔtɔxu. Enyi wadan hunnɔwo tɛnŋ nɔnɔ fini yí xɔ zo yí gbe xu le Ʒuda zogbeji, vɔ denyi agbetɔwo yí nyinɔ wo o. Ele ahan gan, le gɔnmɛjeje nɔ exwe sanŋdi amashiɖekɛ tɔ le Yesu hwenuɔ, mɛ ciwo yí le Izraɛli nyinɔ enyi lɔwo do esuzewo mɛ. Wokpɔ sugbɔtɔ le enyigba cɛwo mɛ le dodomɛ nɔ ejugan ci wovayɔkɔ le egbɛmɛ mɔ Tel Rehov, ci yí le Ʒurdɛn balimɛ. Enyishi ciwo yí le enyigba cɛwo mɛ so enyi alɔkpa ɖe ciwo yí wobu mɔ, wohɛnvɛ so fini yí woyɔnɔ le egbɛmɛ mɔ Turquie.
Bibla mɛ nuxɔafiwo jiji
nwtsty enumɛɖeɖe bu kudo Mt 1:3 nu
Tama: Eyi nyi ŋkɔtɔ nɔ nyɔnu amatɔn ciwo yí woyɔ le Mɛsia jijimɛ ci yí le Matie wema lɔ mɛ. Amɛnɛ kpɛtɛwo yí nyi Raxabu koɖo Ruta, nyɔnu amɛve ciwo yí denyi Izraɛliviwo o (kp. 5); Baceba “Uri ashiɛ” (kp. 6 ); koɖo Mari (kp. 16). Wosɔ nyɔnu cɛwo do jijimɛ ci mɛ Yesu to le. Ðoɔ, emɔ ci ji wowo domɛtɔ ɖekaɖeka to yí vanyi Yesu mama lɔwo nyi enukpacamɛ.
nwtsty enumɛɖeɖe bu kudo Mt 3:11 nu
ŋʒin mí do shi mɛ: Alo “ŋdo mí shi mɛ.” Grɛki nyɔgbe ba·ptiʹzo gɔnmɛ yí nyi “woaviɔn ŋɖe.” Le Bibla buwo mɛɔ, woɖe mɛ mɔ ʒinʒindoshimɛ nyi ŋɖe dodo shi mɛ yí abu keŋkeŋ. Le hweɖekanuɔ, Ʒan ʒin amɛwo do shi mɛ le fini yí nyi Ʒurdɛn balimɛ ci yí dejinjin le Salimu gbɔ o, ‘ɖo eshi sugbɔ le nɔ.’ (Ʒan 3:23) Hwecinu yí Filipu ʒin Etiopi xɔsudɔwatɔ lɔ do eshi mɛɔ, wo amɛve yí “bɔ yí ɖo etɔ lɔ mɛ.” (Edɔ 8:38) Grɛki nyɔgbe ɖekɛ lɔ yí wozan le Septante mɛ le 2Efyɔ 5:14 mɛ, ci yí xo nuxu so hwecinu yí Nama “ʒin yiɖeki do Ʒurdɛn tɔ mɛ ze adrɛ.”
8-14 JANVIER
MAWU NYƆ MƐ DƆKUNUWO | MATIE 4-5
“Enukplamu ciwo yí le Etojinuxu Yesu tɔ mɛ”
nwtsty enumɛɖeɖe bu kudo Mt 5:3 nu
Jijɔtɔwo: Denyi nɔnɔmɛ shigbe lé mɛɖe ase vivi le hwenu kleŋ ɖe mɛ yí enyi o. Vɔ nɔ woziin yí sɔ xo nuxu so agbetɔwo nuɔ, éhɛnnɔ susu yi nɔnɔmɛ ci mɛ yí mɛ ci yí Mawu yrakɔ le, yí esekɔ vivi nɔ ekacaca ci yí le yɛ koɖo Mawu domɛ ji. Wogbezannɔ enyɔgbe lɔ nɔ woxokɔ nuxu so Mawu koɖo Yesu nu.—1Tim 1:11; 6:15.
mɛ ciwo yí nya mɔ gbɔngbɔnmɛnuwo ʒan yewo: Grɛki nyɔgbe ci gɔnmɛ woɖe mɔ “mɛ ciwo yí nya,” gɔnmɛɖeɖe tiin yí nyi, “mɛ ciwo yí nyi wamɛnɔwo (eʒantɔnɔwo; abɔnɔwo; enubiɔtɔwo).” Le nɔnɔmɛ cɛ mɛɔ, woziin kudo mɛ ciwo yí nya veviɖe mɔ yewole eʒan mɛ nu. Enyɔgbe ɖekɛ lɔ yí wozan kudo “enubiɔtɔ” ci yí le Lazar xolɔlɔ lɔ mɛ nu le Luiki 16:20, 22 mɛ. Grɛki nyɔfɔkpe ci mɛ yí egbegɔnmɛɖeɖe ɖewo ɖe mɔ mɛ ciwo yí “je abɔ le gbɔngbɔnmɛ” hɛnnɔ susu yi mɛ ciwo yí le efunkpekpe mɛ, yí nya mɔ yewoʒan Mawu koɖo gbɔngbɔnmɛnuwo veviɖe.
nwtsty enumɛɖeɖe bu kudo Mt 5:7 nu
ŋshishikunamɛtɔwo: Denyi sɔsɔke alo enugɔnmɛsese le kojoɖoɖo mɛ ɖekɛ yí wozannɔ Bibla nyɔgbe ciwo yí nyi “ŋshishikunamɛtɔ” koɖo “ŋshishikuku” le o. Le akpa sugbɔtɔ mɛɔ, éxonɔ nuxu so vevisedoamɛnu koɖo dɔnusoswi ciwo yí cucunɔ amɛ, yí wosɔnɔ gbeta keŋ akpedo mɛ ciwo yí le eʒan mɛ nu.
nwtsty enumɛɖeɖe bu kudo Mt 5:9 nu
mɛ ciwo yí wanɔ fafa: Denyi fafa ɖekɛ yí wowanɔ o, wogbehɛnnɔ fafa va fini yí fafa dele o.
w07-EW 12/1 17
Mlã Viwò Wòanye Ŋutifafame
Dzila Kristotɔwo dina vevie be yewoana hehe yewo viwo be ‘woadi ŋutifafa, eye woati eyome.’ (Petro I, 3:11) Dzidzɔ si gbegbe ŋutifafame kpɔna la ƒo agbagba siwo wòhiã be wòadze be wòaɖu nazãbubu, nuteɖeamedzi kple adãwɔwɔ ƒe seselelãmewo dzi la ta sãsãsã.
Bibla mɛ nuxɔafiwo jiji
nwtsty enumɛɖeɖe bu kudo Mt 4:9 nu
nɔ èje klo ji yí sɛnŋ: Grɛki dɔwanyɔ ci gɔnmɛ yí woatɛnŋ aɖe mɔ “sɛn” nyi ŋɖe wawa nanɔ gamɛ kleŋ ɖe. Ci yí wonu mɔ “nɔ èje klo ji yí sɛnŋ” ɔ, edasɛ mɔ Legba denu nɔ Yesu mɔ yi le sɛnkɔ ye matrɔmatrɔ alo mamimami o; “sɛnsɛn” nuwana zeɖeka ɖe kpoŋ yí enyi.
nwtsty enumɛɖeɖe bu kudo Mt 4:23 nu
le enukplakɔ . . . yí gbedrakɔ: Enukplakpla amɛwo to akpo nɔ enyɔ ɖe dradra, ɖo enukplamɛtɔ wanɔ edɔ sugbɔ wu nɔ édrakɔ enyɔ ɖe kpoŋ. Ána ekpla, ádre mɛ, ázan enyɔgbewo asɔ na kandoji, yí ána kpeɖojiwo.
15-21 JANVIER
MAWU NYƆ MƐ DƆKUNUWO | MATIE 6-7
“Kpɔtɔ ajikɔ Fyɔɖuxu lɔ doŋkɔ”
bhs-EW 178 ¶12
Gbedodoɖa Ƒe Mɔnukpɔkpɔ Xɔasi La
12 Nu kawoe nye nu vevitɔ siwo ŋu wòle be míado gbe ɖa le? Woawoe nye Yehowa kple eƒe lɔlɔ̃nu. Ele be míada akpe na Yehowa tso dzi me ɖe nu siwo katã wòwɔ na mí ta. (1 Kronika 29:10-13) Míenya esia, elabena esi Yesu nɔ anyigba dzi la, efia eƒe nusrɔ̃lawo ale si woado gbe ɖae. (Xlẽ Mateo 6:9-13.) Egblɔ na wo be ele be woabia gbã be Mawu ƒe ŋkɔ ŋuti nakɔ alo woawɔe kɔkɔe. Eyome Yesu ɖee fia be ele be míado gbe ɖa abia be Mawu Fiaɖuƒea nava eye woawɔ Yehowa ƒe lɔlɔ̃nu le anyigba blibo la dzi. Yesu ɖee fia be ne míebia nu vevi siawo vɔ hafi míabia míaƒe nuhiahiãwo. Ne míetsɔ Yehowa kple eƒe lɔlɔ̃nu wɔwɔ ɖo nɔƒe gbãtɔ le míaƒe gbedodoɖawo me la, míeɖea nu siwo le vevie na mí wu la fiana.
nwtsty enumɛɖeɖe bu kudo Mt 6:24 nu
hwashi: Grɛki dɔwanyɔ lɔ hɛn susu yi edɔwawa shigbe hwashi hannɛ ji. Ecɛ dasɛ mɔ amɛ lɔ akudo axwetɔ kuɖeka kpaŋ nu. Yesu nukɔ le elɛ mɔ, Kristotɔ ɖe datɛnŋ asɔ yiɖeki na Mawu keŋkeŋ, yí le gaxoxo ɖekɛ lɔ mɛɔ, agbesɔ yiɖeki sɔ na dɔkunuwo jiji o.
nwtsty enumɛɖeɖe bu kudo Mt 6:33 nu
Míkpɔtɔ ajikɔ: Grɛki dɔwanyɔ ci wozan dadasɛ mɔ enuwawa lɔ kpɔtɔ yikɔ ji, yí woagbetɛnŋ aɖe mɛ mɔ “jikɔ mamimami.” Yesu dokplɔtɔ adodwiwo datɛnŋ aji Fyɔɖuxu lɔ na nɔ hwenu ɖe, yí agbetrɔ akpe nubuwo ji gbe o. Vɔ, woɖo asɔ Fyɔɖuxu lɔ ɖo texwe ŋkɔtɔ le wowo gbe mɛ.
Fyɔɖuxu lɔ: Wohlinni le Grɛki lɔnuŋwlɛŋwlɛn xoxwiwo mɛ mɔ “Mawu Fyɔɖuxu.”
yi: Éhɛn susu yi Mawu ji, “mìwo Da ci yí le jeŋkwimɛ” ci woyɔ le Mt 6:32 mɛ.
jɔjɔɛnyinyi: Amɛ ciwo yí jikɔ Mawu jɔjɔɛnyinyi le gbesɔsɔ mɛ yí awa yi dro, yí awa nu asɔ koɖo yi se ciwo yí kudo enywi koɖo evwin nu. Enukplamu cɛwo to akpo nɔ Farizitɔwo tɔ, ɖo wojinɔ mɔ yewoaɖo yewo ŋtɔwo jɔjɔɛnyinyi.—Mt 5:20.
w16.07-EW 12 ¶18
Di Fiaɖuƒea, Ke Menye Xexemenuwo O
18 Xlẽ Mateo 6:33. Ele be Fiaɖuƒea naxɔ nɔƒe gbãtɔ le Kristo ƒe nusrɔ̃lawo ƒe agbe me. Ne míewɔe la, “woatsɔ nu bubu siawo katã akpe ɖe eŋuti” na mí abe ale si Yesu gblɔe ene. Nu kae na wògblɔ nya ma? Eɖe eme le kpukpui si do ŋgɔ me be: “Mia Fofo si le dziƒo la nyae be nu siawo katã hiã mi.” Nu siwo Yesu wɔnɛ ye nye míaƒe agbemenuhiahiãwo. Yehowa ate ŋu anya nuɖuɖu, awudodo kple mlɔƒe si mía dometɔ ɖe sia ɖe hiã la do ŋgɔ na míawo ŋutɔwo gɔ̃ hã. (Flp. 4:19) Enya míaƒe awu siwo le vuvu ge kpuie. Eye nuɖuɖu si tututu míehiã egbea kple teƒe si asu na míaƒe ƒomea be míaziɔ ta ɖo la katã le nyanya nɛ. Ɛ̃, Yehowa akpɔ egbɔ be nu siwo míehiã ŋutɔŋutɔ nasu mía si.
Bibla mɛ nuxɔafiwo jiji
w14-EW 5/15 14-15¶14-16
Wɔ Ðe Sikasededea Dzi Le Gbeƒãɖeɖedɔa Me
14 Tsɔe be gbe ɖeka la, ame aɖe ƒo ka na wò. Esi nèse eƒe gbe la, èkpɔe be yemenya amea o. Gake amea le nya biam wò ku ɖe nuɖuɖu si dzɔa dzi na wò ŋu. Àtsi dzi le ɖokuiwò me le ame si le kaa ƒom kple nu si tututu dim wòle ŋu. Anɔ eme be esi nèdi be yeade bubu eŋu ta la, àƒo nu kplii vie, gake ɖewohĩ àtso dzeɖoɖoa dzi kaba. Ke hã tsɔe be ame si ƒo ka na wò la ɖe eɖokui nu enumake be nuɖuɖuŋutinunyalae yenye, eye be aɖaŋu nyui aɖewo le ye si yedi be yeaɖo na wò. Anɔ eme be àlɔ̃ aɖo toe. Le nyateƒe me la, edzɔa dzi na mí ne amewo meɣla ame siwo wonye ɖe mí o eye woƒo nu na mí ŋuɖɔɖotɔe. Aleke míate ŋu ade bubu amewo ŋu nenema le gbeadzi?
15 Le nuto geɖe me la, ehiã be míagblɔ susu si tae míeva aƒemenɔlaa gbɔ la eme nakɔ. Enye nyateƒe be nya vevi aɖewo le mía si si ŋu aƒemenɔlaa menya nu tsoe o, gake tsɔe be míeɖe ame siwo míenye fia aƒemenɔlaa o, ɖeko míebia nya sia enumake tsɔ dze dzeɖoɖoa gɔmee, be: “Ne àte ŋu aɖɔ kuxi siwo le xexea me ɖo la, wo dometɔ kae nàɖɔ ɖo?” Míenyae be susu si tae míebia nya ma ɖoe nye be míanya amea ƒe susu le nya ma ŋu eye eyome míazã Biblia atsɔ aɖo nyaa ŋu nɛ. Ke hã aƒemenɔlaa abia eɖokui be: ‘Ame kae ame sia nye, eye nu ka tae wòle nya sia biamem? Nya sia gɔme ɖe?’ Eya ta ele be míadze agbagba be míana aƒemenɔlaa navo le eɖokui me. (Flp. 2:3, 4) Aleke míate ŋu awɔ esia?
16 Dzikpɔla mɔzɔla aɖe kpɔe be mɔnu si gbɔna ɖea vi. Ne edo gbe na aƒemenɔlaa vɔ la, etsɔa trakt si nye Àdi Be Yeanya Nyateƒe Laa? nanɛ hegblɔna be: “Míele agbalẽvi sia nam ame sia ame le nutoa me egbea. Edzro nyabiase ade siwo amewo lɔ̃a biabia la me. Tɔwòe nye esia.” Nɔviŋutsua gblɔ be ame geɖe ɖea dzi ɖi vie ne wonya susu si tae míeva wo gbɔ ɖo. Le esia megbe la, enɔa bɔbɔe be woayi dzeɖoɖoa dzi. Eyome dzikpɔla mɔzɔlaa biaa aƒemenɔlaa be: “Ède ŋugble le biabia siawo dometɔ aɖe ŋu kpɔa?” Ne aƒemenɔlaa tɔ asi wo dometɔ aɖe dzi la, nɔviŋutsua ʋua trakt la eye wodzroa nu si Biblia gblɔ tsɔ ɖo nya ma ŋu me. Ne metia nyabiaseawo dometɔ aɖeke o la, dzikpɔlaa ŋutɔ tiaa ɖeka heyia dzeɖoɖoa dzi be aƒemenɔlaa nagatsi dzimaɖi o. Ke hã mɔ bubu geɖewo li siwo dzi míato adze dzeɖoɖo gɔme kple amewo. Le nuto aɖewo me la, aƒemenɔlawo kpɔa mɔ be míawɔ nanewo siwo woƒe dekɔnuwo bia hafi agblɔ susu si tae míeva ɖo. Nu vevitɔa ye nye be, míatrɔ asi le míaƒe ŋgɔdonyawo ŋu wòasɔ ɖe ale si nutoa me tɔwo kpɔa mɔ be amewo naƒo nu na yewo la nu.
nwtsty enumɛɖeɖe bu kudo Mt 7:28, 29 nu
enu kpaca: Woatɛnŋ aɖe Grɛki dɔwanyɔ ci wozan le elɛ gɔnmɛ mɔ “enu kpaca amɛ keke yí wugan nunu.” Lé wozan edɔwanyɔ lɔ do le elɛ dasɛ mɔ, yi nyɔwo kpɔ ŋsɛn do amɛ sugbɔ lɔwo ji na nɔ hwenu jinjin.
lé ekpla nu lɔ do: Enyɔgbe cɛ hɛn susu yi lé Yesu kpla nu do ji, yi nukplakpla mɔnuwo, ciwo yí kudo enu ciwo yí ekpla, koɖo emɔdasɛnamɛ ciwo pleŋ yí le Etojinuxu lɔ mɛ nu.
denyi shigbe mɔ wowo sekplamɛtɔwo hannɛ o: Ci yí Yesu ayɔ esekplamɛtɔ ciwo nu wodonɔ bubu gangan shigbe mɔ acɛkpatɔwo hannɛ, shigbe lé esekplamɛtɔ lɔwo wɛni nɛɔ, Yesu xo nuxu shigbe mɛ ci yí le dumɛ nɔ Yehowa nɛ, shigbe mɛ ci yí ɖo ŋsɛn hannɛ, yí cu yi nukplamuwo do Mawu Nyɔ ji.—Ʒan 7:16.
22-28 JANVIER
MAWU NYƆ MƐ DƆKUNUWO | MATIE 8-9
“Yesu lɔn agbetɔwo”
nwtsty enumɛɖeɖe bu kudo Mt 8:3 nu
Yesu . . . tɔ alɔ yi: Moizi se biɔ mɔ kponɔwo le nɔ azɔge, nɔ wowo ŋgbeba edɔ̀ nɔ mɛbuwo o. (1Ese 13:45, 46; Amh 5:1-4) Ele ahan gan, Ʒuifu sɛnsɛnŋkɔnɔtɔwo sɔ ese buwo kpeni. Le kpɔwɛ mɛ, mɛ ɖekɛ deɖo ate gogo kponɔ ɖe yí ato le afɔgba amadɛn (1,8m) mɛ o, vɔ le exwe zanwo jiɔ, woɖo ajinjin le kponɔwo gbɔ afɔgba 150 (45m). Ese cɛwo na yí wovawanɔ tamɛsɛnnu do kponɔwo nu. Wowo kɔnu nyɔ ɖeka nu mɔ, esekplamɛtɔ ɖeka shi be nɔ kponɔwo, yí ebu dɔkpe wo nɔ woŋgbete gogwi o. Vɔ Yesu yɛ wa enu ci yí to akpo xesexese, ɖo nɔnɔmɛ ci mɛ yí kponɔ lɔ le wa ŋshishi ni yí ewa enu ci yí Ʒuifu ɖe debu kpɔ gbeɖe o: étɔ alɔ kponɔ lɔ. Éhɛn ɔ, ánɔ azɔge aɖe gbe yí edɔ̀ lɔ ami nɔ kponɔ lɔ dru, vɔ dewɛ ahan o.—Mt 8:5-12.
ŋlɔn do ji: Yesu dedo jeshi enubiɔamɛ lɔ kpoŋ o, éji veviɖe mɔ yeawɛ. Édasɛ to enuwana cɛ ji mɔ, enu bu yí cucu ye sɔ wu enu ci yí yeɖo awa.
nwtsty enumɛɖeɖe bu kudo Mt 9:10 nu
le enu ɖukɔ: Anɔ kplɔn nu aɖukɔ nu koɖo amɛ dasɛ mɔ, amɛ lɔ xlɔ veviwo yí le ekplɔn lɔ nu. Eyi taɖo Ʒuifu ciwo yí nɔ agbe le Yesu hwenu denɔnɔ ekplɔn nu, yí ɖunɔ nu gbeɖe koɖo mɛ ciwo yí denyi Ʒuifuwo o.
tagajɔtɔwo: Ʒuifu sugbɔ jɔnɔ taga nɔ Rɔma cɛkpatɔwo. Amɛwo delɔn Ʒuifu ŋtɔ́wo o, ɖo wojɔkɔ taga nɔ eju bu cɛkpakpa ci nu wodokɔ dɔmɛzi do, yí taga ci wojɔkɔ lɔ wugan wu taga ci woɖo axɔ le ese nu. Ʒuifuwo degogonɔ tagajɔtɔwo o, ɖo wosɔ wo sɔ koɖo nuvwinwatɔwo koɖo sakabowo.—Mt 11:19; 21:32.
nwtsty enumɛɖeɖe bu kudo Mt 9:36 nu
ŋshishikuku: Grɛki dɔwanyɔ splag·khniʹzo·mai ci wozan nɔ enyɔgbe cɛ ca eka koɖo enyɔgbe ci yí nyi “dɔviwo” (splagʹkhna), edasɛ seselelanmɛ sɛnŋsɛnŋ ci yí le amɛ mɛ bulibuli. Enyi ɖeka le Grɛki nyɔgbe sɛnŋsɛnŋ ciwo yí wozannɔ nɔ seselelanmɛ vevisedoamɛnu tɔ mɛ.
Bibla mɛ nuxɔafiwo jiji
w02-EW 8/15 13 ¶16
“Mena Kpɔɖeŋu Mi”
16 Nenema kee, esime asrafomegã aɖe—si ɖewohĩ enye Trɔ̃subɔdukɔ me tɔ, Romatɔ aɖe—te ɖe Yesu ŋu hebia be wòada dɔ na kluvi aɖe si ƒe lãme gblẽ la, Yesu nya be vodadawo nɔ asrafoa ŋu. Ɣemaɣiwo me asrafomegãwo anya wɔ ŋutasẽnu, akɔ ʋu ɖi, ahaƒo wo ɖokui ɖe alakpasubɔsubɔ me nuwɔna geɖewo me godoo. Ke hã Yesu de dzesi nɔnɔme nyui aɖe le eŋu—si nye ŋutsua ƒe xɔse ɖedzesi la. (Mateo 8:5-13) Emegbe, esi Yesu ƒo nu na nuvɔ̃wɔla si nɔ fuwɔameti si le exa ŋu la, Yesu meka mo na ŋutsua ɖe nuvlo siwo wòwɔ va yi la ta o ke boŋ etsɔ etsɔme ƒe mɔkpɔkpɔ de dzi ƒo nɛ. (Luka 23:43) Yesu nyae nyuie be ɖeko nazãbubu kple fɔbubu amewo aɖe dzi le wo ƒo boŋ. Ðikeke mele eme o be agbagba siwo wòdze be nɔnɔme nyui siwo le amewo si nanɔ susu me na ye de dzi ƒo na ame geɖe be woawɔ asitɔtrɔwo.
jy-EW 70 ¶6
Nu Ka Tae Yesu Ƒe Nusrɔ̃lawo Metsi Nu Dɔ O?
Yesu nɔ kpekpem ɖe Yohanes Amenyrɔɖetsimelaa ƒe nusrɔ̃lawo ŋu be woase egɔme be mele be ame aɖeke nakpɔ mɔ be Yesu ƒe nusrɔ̃lawo nanɔ agbe ɖe Yuda subɔsubɔ ƒe blemakɔnuwo abe nutsitsidɔ ene nu o. Menye ɖe wòva be yeaɖɔ tadedeagu ƒe nuɖoanyi xoxo si woaɖe ɖa kpuie la ɖo alo be yeana wòanɔ anyi adidi o. Tadedeagu si dom Yesu le ɖe ŋgɔ la to vovo na Yudatɔwo ƒe subɔsubɔ si nɔ anyi ɣemaɣi si me amegbetɔwo ƒe kɔnyinyiwo le. Ɛ̃, Yesu meva be yeatsɔ avɔ yeye aka avɔ xoxo alo akɔ wain yeye ɖe lãgbalẽgolo xoxo si lia tsakpaa la me o.
29 JANVIER–4 FÉVRIER
MAWU NYƆ MƐ DƆKUNUWO | MATIE 10-11
“Yesu na akɔnfafa”
nwtsty enumɛɖeɖe bu kudo Mt 10:29, 30 nu
hwiʒihwiʒi: Grɛki nyɔgbe strou·thiʹon yí wozannɔ nɔ xevi hwehwe ɖeshiaɖe, vɔ hweɖewo nuɔ, ékunɔdo hwiʒihwiʒiwo nu. Wonyi xevi ciwo yí kpɔnnɔ wu le xevi ɖuɖu ciwo yí wosanɔ mɛ.
taŋgavi ɖeka: Alo “asario ɖeka” nyi eho ci yí mɛɖe axɔ nɔ ewadɔ na nɔ miniti 45. (Kpɔ megbenyawo B14.) Ci yí Yesu wakɔ esaɖyiɖyi zetɔntɔ lɔ le Galileɔ, énu mɔ hwiʒihwiʒi amɛve axɔ taŋgavi ɖeka. Le exwe ɖeka godu le sumɔsumɔdɔ yi tɔ mɛ le Ʒudeɔ, Yesu nu mɔ woatɛnŋ asɔ tagaŋvi amɛve xwle hwiʒihwiʒi amatɔn dru. (Lk 12:6) Nɔ mìsɔ enyɔ nunu amɛve cɛwo sɔ koɖo wowo nɔnɔwoɔ, mìakpɔ mɔ hwiʒihwiʒiwo kpɔn sugbɔ keke wosɔ ɖeka wanɔ ashi.
wohlɛn eɖakwi ciwo pleŋ yí le eta ji nɔ mí: Eɖa ciwo yí le eta nɔ agbetɔ hlɛnhlɛnmɛ awu 100 000. Ci Yehowa jeshi mì ɖɛ nywiɖe ahan ɔ, ena kandoji mì mɔ ésɔ eɖe le mɛ veviɖe nɔ Kristo dokplɔtɔ ɖekaɖeka.
nwtsty enyɔtakankanwo
Hwiʒihwiʒiwo
Hwiʒihwiʒiwo nyi xevi ciwo yí kpɔnnɔ wu le xevi ɖuɖu ciwo yí wosanɔ mɛ. Woatɛnŋ axwle amɛve koɖo eho ci yí mɛɖe atɛnŋ axɔ nɔ éwa dɔ na nɔ miniti 45. Grɛki nyɔgbe ci wozan atɛnŋ akudo xevi hwɛhwɛ vovovowo nu, ciwo mɛ yí axomɛ hwiʒihwiʒi (Passer domesticus biblicus) koɖo hwiʒihwiʒi ci yí nɔnɔ Espagne (Passer hispaniolensis) le. Wogbekpɔtɔ yí bɔ gbigbigbi le Izraɛli.
nwtsty enumɛɖeɖe bu kudo Mt 11:28 nu
agban kpɛn: Amɛ ciwo yí Yesu yɔ mɔ wole va nyi mɛ ciwo yí enulolokpɔ koɖo gbɔndomɛmaɖo nyi “agban kpɛnkɔ.” Wowo sɛnsɛn nɔ Yehowa vanyi agban kpɛnkpɛn hanci, ɖo wovasɔ agbetɔwo kɔnuwo kpenɔ Moizi Se lɔ. (Mt 23:4) Sabati ci yí nyi gbɔndomɛ soxu ɖekaɔ, vatrɔ agban kpɛnkpin.—Hun 23:12; Mk 2:23-28; Lk 6:1-11.
mana akɔnfafa mí: Grɛki nyɔgbe “akɔnfafa” atɛnŋ ahɛn susu yi gbɔndomɛ, (Mt 26:45; Mk 6:31) alo gbɔngbɔnxɔxɔ le edɔ sɛnŋ ɖe wawa mɛ keŋ agbetrɔ akpɔ ŋsɛn ji (2Kor 7:13; Filem 7). Le elɛɔ, wodadasɛ mɔ “acikplakɔ” Yesu tɔ sɔsɔ (Mt 11:29) ɖo anyi edɔwawa, denyi gbɔndomɛ o. Lé wozan Grɛki dɔwanyɔ cɛ do Yesu nu dasɛ mɔ, éji mɔ yeado ŋsɛn mɛ ciwo yí enucikɔ nɔ, nɔ woaji mɔ yewoaɖo gɔnmɛ nɔ acikplakɔ foɖa ye tɔ lɔ.
nwtsty enumɛɖeɖe bu kudo Mt 11:29 nu
Mísɔ acikplakɔ anyitɔ: Yesu zan enyɔgbe “acikplakɔ” le kpɔwɛnyɔnunu mɛ yí sɔ dasɛ gɔnmɛ nɔnɔ nɔ acɛkpakpa koɖo emɔdasɛnamɛ. Nɔ enyi acikplakɔ amɛve yí le susu mɛ ni, yí ɖeka nyi ci Mawu sɔ ɖo Yesu jiɔ, edasɛ mɔ éyɔkɔ yi nukplaviwo mɔ wole va nɔ gɔnmɛ nɔ acikplakɔ lɔ koɖo ye nɔ yeakpedo wo nu. Nɔ enyi ahan yɔ nɛɔ, woatɛnŋ aɖe enyɔfɔkpe lɔ gɔnmɛ mɔ: “Míva ɖo gɔnmɛ nɔ anyi cikplakɔ lɔ koɖoŋ.” Nɔ acikplakɔ lɔ nyi ɖeka ci yí Yesu ŋtɔ sɔ ɖo mɛbuwo jiɔ, edasɛ mɔ amɛ ɖekaɖeka asɔ yiɖeki do gɔnmɛ nɔ Kristo cɛkpakpa koɖo yi mɔdasɛnamɛwo shigbe yi dokplɔtɔ hannɛ.
Bibla mɛ nuxɔafiwo jiji
jy-EW 96 ¶2-3
Yohanes Di Be Yease Nya Aɖe Tso Yesu Gbɔ
Ðe wòwɔ nuku be wòbia nya ma? Yohanes nye mawusubɔla dovevienu, eye ƒe eve kloe do ŋgɔ esime wònɔ Yesu nyrɔm la, ekpɔ Mawu ƒe gbɔgbɔ wòɖi ɖe Yesu dzi eye wòse Mawu ƒe gbe wògblɔ be yekpɔ ŋudzedze ɖe eŋu. Masɔ be míaƒo nya ta be Yohanes ƒe xɔsee gbɔdzɔ o. Ðe Yohanes ƒe xɔse gbɔdzɔ la, anye ne Yesu makafui nenema gbegbe abe ale si wòwɔe gbe ma gbe ene o. Gake ne menye ɖi kemee Yohanes le o ɖe, ke nu ka tae wòdɔ amewo be woabia nya ma Yesu?
Anye be ɖeko Yohanes di be yeakpɔ kpeɖodzi tso Yesu ŋutɔ gbɔ tẽe be eyae nye Mesia la. Esia ado ŋusẽ Yohanes esime wòle fu kpem le gaxɔa me. Edze ƒãa be susu bubu aɖe hã tae Yohanes bia nya ma ɖo. Enya Biblia me nyagblɔɖi siwo ɖee fia be Mawu ƒe Amesiamina la anye fia kple ɖela. Ke hã, ɣleti geɖe le Yesu ƒe nyɔnyrɔxɔxɔ megbe la, Yohanes gakpɔtɔ le gaxɔ me. Eya ta Yohanes di be yeanya nenye be ame bubu aɖe gbɔna ɖe Yesu yome si ana nu siwo katã wogblɔ ɖi be Mesia la awɔ la nava eme bliboe.
jy-EW 98 ¶1-2
Yesu Do Baba Na Dzidzime Sẽdzime Aɖe
Yesu dea bubu Yohanes Amenyrɔɖetsimelaa ŋu ŋutɔ, gake aleke ame akpa gãtɔ bua Yohanes? Yesu gblɔ be: “Dzidzime sia [ɖi] ɖevi siwo bɔbɔ nɔ ablɔ me, eye wodo ɣli gblɔ na wo nɔewo be: ‘Míeku dze na mi, ke mieɖu ɣe o; míedzi konyifaha, ke miefa avi heƒo akɔta o.’”—Mateo 11:16,17.
Yesu ƒe nya siawo gɔme ɖe? Eɖe nyaa me be: “Yohanes va, meɖua nu o, menoa nu o, eye amewo gblɔ be, ‘Gbɔgbɔ vɔ̃ le eme.’ Amegbetɔvi la va, eɖua nu noa nu, ke amewo gblɔ be, ‘Kpɔ ɖa! Nu tsu ɖula kple wain tsu nola, adzɔxɔlawo kple nu vɔ̃ wɔlawo xɔlɔ̃.’” (Mateo 11:18, 19) Yohanes nɔ agbe tsɛ abe Naziritɔ ene, menoa wain gɔ̃ hã o, eye dzidzime sia gblɔ be gbɔgbɔ vɔ̃ le eme. (4 Mose 6:2, 3; Luka 1:15) Yesu ya nɔ agbe abe ame bubu ɖe sia ɖe ene. Eɖua nu noa nu le mɔ si sɔ nu, gake amewo bu fɔe be enye aha tsu nola kple nu tsu ɖula. Edze abe manya wɔ be woadze ameawo ŋu o ene.