Agbenɔnɔ koɖo sumɔsumɔdɔ bɔbɔ nukplawema nyɔsoxuwo
13-19 AVRIL
MAWU NYƆ MƐ DƆKUNUWO | GƆNMƐJEJE 31
“Ӡakɔbu koɖo Laban wa fafa gbetata ɖeka”
it-1-F 943 mm. 7
Galadi
Ci Ӡakɔbu koɖo Laban kpɔ nyɔ ciwo yí le gblamɛ nɔ wo gbɔ le fafamɛ ɖegbɔɔ, wobla nu koɖo wowonɔnɔwo. Eyi Ӡakɔbu li kpewo do nɔnɔ ji yí nu nɔ ŋsu ciwo yí le yi xomɛ mɔ, wo le bɔ kpewo do nɔnɔ ji. Taŋfuin ekpe ciwo wobɔ do nɔnɔ ji yí ele shigbe ekplɔn nɛ ji yí woɖu enublablaŋɖuɖu lɔ le. Yi goduɔ, Laban yɔ texwe ci wobɔ kpewo do lɔ mɔ “Yegar-Sahadoutha” do Aramugbe mɛ. Vɔ Ӡakɔbu yɛ yɔ ŋkɔ lɔ do Ebregbe mɛ mɔ “Galadi.” Laban nu mɔ: “Ekpe [Ebregbe mɛ nyi, gal] ci wobɔ cɛ nyi jeshidu [Ebregbe mɛ nyi, ʽedh] le gblamɛ nɔ nyɛ koɖo eo gbɛ.” (Gɔnm 31:44-48, NWT) Ekpe ciwo wobɔ do nɔnɔ ji (koɖo ekpe ciwo woli do nɔnɔ ji) anyi jeshidu nɔ mɛ ciwo pleŋ yí ato mɔ lɔ avayi. Le kpukpui 49 tɔ mɛɔ, “Jutakpɔxɔ lɔ [Ebregbe mɛ nyi, mits·pahʹ],” ɖokɔ kpe yi ji mɔ Ӡakɔbu koɖo Laban lɔn do ji mɔ yewoawɛ keke fafa akpɔtɔ anɔ yewoŋtɔwo koɖo yewo xomuwo mɛ. (Gɔnm 31:50-53, NWT) Le nujɔjɔ buwo mɛɔ, wozan ekpewo ahan yí wonyi jeshidu.—Ӡoz 4:4-7; 24:25-27.
it-2-F 1089
Jutakpɔxɔ
Woyɔ ekpe ciwo Ӡakɔbu li do nɔnɔ ji mɔ, “Galadi” (ci gɔnmɛ yí nyi “Ekpe ciwo wobɔ yí wonyi jeshidu”) koɖo “Jutakpɔxɔ.” Eyi Laban nu mɔ: “Yehowa le kpɔtɔ acɔkɔ nyɛ koɖo eo nɔ mìjinjin le nɔnɔ gbɔ.” (Gɔnm 31:45-49, NWT) Ekpe ciwo woli do nɔnɔ ji cɛ ɖoɖoɔ kpe yi ji mɔ, Yehowa akpɔkɔ Ӡakɔbu koɖo Laban kpɔ mɔ woakpɔtɔ awakɔ do fafa gbe ci wota ji ma.
Bibla mɛ nuxɔafiwo jiji
it-2-F 1062
Terafimu
Enu ciwo nyigbanmɛnumɛkutɔwo kpɔ le Mezopotami koɖo finiwo yí trɔdi dasɛ mɔ, mɛ ci shi yí terafimu le ɖo acɛ aɖu cinɔ nɔ xomu lɔ nuwo. Sɔ koɖo enu ci wokpɔ le ekpe ɖeka ci wokpɔ le Nouzi jiɔ, visu atɛnŋ ayɔ hwɛ le kojoɖoxu keŋ abiɔ ashiɛtɔ ci yí ku cinɔnu le nɔnɔmɛ ɖewo mɛ nɔ ashiɛtɔ xomɛ hojuwo le shi. (Ancient Near Eastern Texts, ci yí J. Pritchard ŋwlɛ, 1974, kpashi 219, 220, koɖo gɔnmɛnuŋwlɛŋwlɛ 51) Taŋfuin, enyɔ cɛ ci Rashɛli nya yí na esɔ terafimu lɔwo, ɖo dalɔ tafu asuɔ Ӡakɔbu do. (Sɔ sɔ koɖo Gɔnmɛjeje 31:14-16.) Lé Laban xa sugbɔ le yiɖeki mɛ do yí mɔ yeaji wo akpɔ wo dasɛ mɔ, terafimu le veviɖe le acɛ ci woɖo asɔ xɔ cinɔnu mɛ. Ékplɔ ŋsu ciwo yí le yi xomɛ yí wokplɔ Ӡakɔbu do yí zɔn mɔ na nɔ ŋkeke amadrɛ blebu. (Gɔnm 31:19-30) Le nyɔnɔnwimɛɔ, Ӡakɔbu denya nyɔ ɖekɛ so enu ci Rashɛli wa nu o (Gɔnm 31:32), yí ŋɖekɛ dedasɛ mɔ Ӡakɔbu vatekpɔ mɔ yeazan terafimu lɔwo asɔ xɔ cinɔnu le Laban viŋsuviwo shi o. Ӡakɔbu dewanɔ hoju ŋɖe o. Hwecinu Ӡakɔbu ɖyi eju bu mɛ mawuwo pleŋ ciwo yi xomɛtɔwo sɔ ni do aci gangan ɖeka gɔnmɛ le fini yí sɔ Sishɛmu gbɔɔ, terafimu lɔwo degbeli hɛnnɛ o.—Gɔnm 35:1-4.
w13-EW 3/15 21 mm. 8
Yehowa yí nyi mìwo bexu
8 Hwecinu Ӡakɔbu yi Xaran ɔ, niniɛ Laban xɔɛ nywiɖe yí vasɔ Lea koɖo Rashɛli ni eɖe. Vɔ Laban vatafu Ӡakɔbu do yí ɖɔli fɛncu ni zewo blebu! (Gɔnm. 31:41, 42) Ele ahan gan, Ӡakɔbu do ji le enumajɔmajɔ ŋtɔ́wo pleŋ mɛ yí kando ji mɔ Yehowa akpɔtɔ anɔ koɖo ye yí alekɔ bu nɔ ye. Ahan pɛɛ Yehowa wɛ ni nɛ! Hwenu Mawu nu nɔ Ӡakɔbu mɔ yi le trɔ yi Kannaɔ, “lanku sugbɔ, sumɔvinyɔnuwo, sumɔviŋsuwo, esɔkpotɔnɔ koɖo esɔwo” le shi. (Gɔnm. 30:43, NWT) Enu ciwo Mawu wa nɔ Ӡakɔbu jeŋ ni sugbɔ keke edo gbe ɖaɖa mɔ: “E wa xomɛvu sugbɔ nɔ ŋ. E wa enu nywi sugbɔ nɔ ŋ. Zeɖekatɔ lɔ ci na sò Ӡurdɛn Tɔ ɔ, ŋ de wa ŋɖe ɖɛ o. Acikplɔ ɖekɛ kpaŋ yí le ŋ shi. Vɔ, evyɛ ɔ, enu sugbɔ le ŋ shi yí a sun mado ve.”—Gɔnm. 32:10.
20-26 AVRIL
MAWU NYƆ MƐ DƆKUNUWO | GƆNMƐJEJE 32-33
“Èdodoɔ gbla veviɖe nɔ Mawu shicu xɔxɔa?”
w03-EW 8/15 25 mm. 3
Èjikɔ Yehowa veviɖea?
Mɛ ciwo yí do gbla veviɖe yí ji Yehowa kpɔwɛwo sugbɔ le Bibla mɛ. Ðeka le wo mɛ yí nyi Ӡakɔbu. Édo gbla sɛnsinɖe koɖo mawudɔla ɖeka ci yí trɔ agbetɔ keke je fɔnfɔnmɛ. Le vɔvɔnuɔ, wona ŋkɔ bu Ӡakɔbu mɔ Izraɛli (Egbladotɔ koɖo Mawu), ɖo “édo gbla,” alo “do vevi nu,” “zan ŋsɛn [sɔ hlwɛn yiɖeki],” “do ji” koɖo Mawu. Mawudɔla lɔ cu shi ni, ɖo édo gbla sɛnsinɖe.—Gɔnmɛjeje 32:24-30, NWT, gɔnmɛnuŋwlɛŋwlɛ.
it-1-F mm. 356
Ebutɔntɔn
Ӡakɔbu. Hwecinu Ӡakɔbu ɖo xwe 97 han ɔ, édo gbla le zan blebu ɖeka mɛ koɖo mawudɔla ci yí trɔ agbetɔ. Élé mawudɔla lɔ ɖɛ keke ecu shi ni. Le egbladodo lɔ hwenuɔ, mawudɔla lɔ tɔ alɔ alinmɛxu ni keke eɖɔli. Eyi na Ӡakɔbu vatɔ ebu tɔntɔn. (Gɔnm 32:24-32; Oz 12:2-4) So gbenɔgbeɔ, ebutɔntɔn lɔ ɖonɔ ŋwi nɔ Ӡakɔbu mɔ ci ‘e wa vu koɖo Mawu koɖo agbetɔwo, yí wo de ɖu . . . ji’ shigbe lé mawudɔla lɔ nui hannɛ can ɔ, deɖu eɖu mawudɔla ŋsɛntɔnɔ lɔ ji le nyɔnɔnwimɛ o. Mawu ŋtɔ yí lɔn yí na mɔ Ӡakɔbu edo gbla koɖo mawudɔla lɔ, keŋ nɔ asɔ kpɔ lé Ӡakɔbu jikɔ Mawu shicu veviɖe le nyɔnɔnwimɛ do.
it-1-F 1212
Izraɛli
1. Izraɛli nyi ŋkɔ ci Mawu na Ӡakɔbu hwenu eɖokɔ xwe 97 han. Le zan ci mɛ Ӡakɔbu so Yabɔki tɔ lɔ yí yikɔ ego do gbe fofoɔ Ezawuɔ, édo gbla sɛnŋsɛnŋɖe koɖo mɛɖeka ci wovakpɔ mɔ yɛnyi mawudɔla. Lé Ӡakɔbu dena ta le egbladodo lɔ mɛ do dɔ wotrɔ ŋkɔ ni mɔ Izraɛli, ci yí dasɛ mɔ éxɔ Mawu shicu. Ӡakɔbu na ŋkɔ texwe lɔ mɔ Peniɛli alo Penuɛli keŋ asɔ ɖonɔ ŋwi enujɔjɔ lɔwo ji. (Gɔnm 32:22-31; kpɔ JACOB No. 1.) Le yi goduɔ, Mawu ɖo kpe yi ji ni le Betɛli mɔ yi ŋkɔ yí nyi Izraɛli. Eyi so hwenɔnu keke vaɖo yi kugbeɔ, woyɔnɔ Ӡakɔbu blaŋblaŋ mɔ Izraɛli. (Gɔnm 35:10, 15; 50:2; 1Kro 1:34) Woyɔ ŋkɔ Izraɛli le Bibla mɛ ewu 2500. Vɔ ŋkɔ Izraɛli ci woyɔ le Bibla mɛ yinɔ nɔ Ӡakɔbu jijimɛviwo sugbɔ.—Hun 5:1, 2.
Bibla mɛ nuxɔafiwo jiji
w10-EW 6/15 22 mm. 10-11
Enyɔ nywiwo nunu dɔ mìnyinɔ koɖo amɛwo
10 Enyɔ nywiwo nunu koɖo seŋkankan nywiɖe na mìnyinɔ koɖo amɛwo yí fafa gbenɔnɔ mì mɛ. Le nyɔnɔnwimɛɔ, nɔ mìwakɔ ci ji mìkpe keŋ nɔ lé mìnyinɔ koɖo mɛbuwo do anyɔ dojiɔ, lé mìkannɔ seŋ koɖo wo do can anyɔ doji. Nɔ mìjinɔ veviɖe mɔ mìakpedo mɛbuwo nu yí wanɔ xomɛvu nɔ wo, nanɔ nu wo alo xɔnɔ wo mɛdruɔ, atɛnŋ ana mìakannɔ seŋ koɖo wo so jimɛ. Enu cɛwo wawa agbetɛnŋ ana ‘mìasɔ zokan’ kɔ ɖo ta nɔ mɛɖe, ci yí ana adasɛ yi nɔnɔmɛ nywiwo. Eyi nɔ nyɔ ɖewo le mì mɛɔ, mìasun ji anu wo fafɛɖe yí woavɔ.—Rɔm. 12:20, 21.
11 Blematɔgbui Ӡakɔbu mɔŋjemɛ ahan. Yi kpena togbo Ezawu shin xomɛ di. Eyi taɖo Ӡakɔbu shi, ɖo évɔnvɔn mɔ Ezawu avawu ye. Le xwe sugbɔ goduɔ, Ӡakɔbu trɔ vayikɔ axwe. Ezawu sɔ ŋsu 400 bɔdo yiɖeki nu mɔ yeavayi do go yi. Ӡakɔbu do gbe ɖaɖa nɔ Yehowa mɔ, yɛ le kpedo ye nu. Yi goduɔ, ésɔ elan sugbɔ ɖekawo ɖaɖa Ezawu. Enu ci yí taɖo ena nu lɔwo yi vamɛ. Ci wovado goɔ, Ezawu ji fa yí elɔ ju yí fan Ӡakɔbu.—Gɔnm. 27:41-44; 32:6, 11, 13-15; 33:4, 10.
it-1-F 641
Mawu, Izraɛli Mawu
Ci Ӡakɔbu do go Yehowa dɔla le Peniɛliɔ, wotrɔ ŋkɔ ni mɔ Izraɛli. Eyi ci evado go nɔjiɛ Ezawu le fafamɛ ɖegbɔɔ, évayi ci Sukɔti yí le yi goduɔ, évayi ci Sishɛmu. Le nɔɔ, éxwle nyigban le Amɔ viŋsuviwo shi yí cu zava do ji. (Gɔnm 32:24-30; 33:1-4, 17-19) “Le yi goduɔ, écu vɔnsakpe ɖeka yí yɔɛ mɔ Mawu, Izraɛli Mawu” alo “Mawu nyi Izraɛli Mawu.” (Gɔnm 33:20, NWT) Ci Ӡakɔbu yɔ ŋkɔ yoyu Izraɛli ci woni do yiɖeki koɖo vɔnsakpe lɔ nuɔ, edasɛ mɔ ŋkɔ lɔ koɖo lé Mawu kplɔɛ gbɛ va Gbeɖu Nyigban lɔ ji nywiɖe do jɔ ji ni. Égbesɔ dadasɛ enujeŋnamɛ yi tɔ. Zeɖeka kpaŋ yí nyɔ cɛ ze le Bibla mɛ.
27 AVRIL–3 MAI
MAWU NYƆ MƐ DƆKUNUWO | GƆNMƐJEJE 34-35
“Alɔzu ciwo yí tonɔ le egbɛ dɔndɔn dodo mɛ”
w97-EW 2/1 30 mm. 4
Sishɛmu nyi jugan ɖeka ci yí le balimɛ
Lé ɖajɛvi ciwo yí le jugan lɔ mɛ kpɔnɔ nyɔnuvi lealɔji cɛ ci yí vanɔ wowo jugan lɔ mɛ blaŋblaŋ yí mɛɖe dedonɔ ve niɔ? Efyɔ viŋsuvi ɖeka “kpɔɛ yí li keŋ yí dɔn gbɔ koɖo akpasɛnsin.” Nyi yí taɖo Dina ji nyɔ nɔ yiɖeki ci evayi dokɔ gbɛ koɖo Kannatɔ lagatɔnɔ cɛwoɔ? Ji ejikɔ mɔ yeado gbɛ koɖo nyɔnuvi ciwo yí nyi yi hamɛtɔwo yɔa? Etosɛntɔ ci yí ji mɔ mɛɖe danunɔ do ye nyɔ mɛ enyi shigbe fofoɔ ɖewo hannɛa? Hlɛn exolɔlɔ lɔ le Gɔnmɛjeje wema mɛ yí atekpɔ akpɔ lé Ӡakɔbu koɖo Lea axa sugbɔ le wowoɖekiwo mɛ, koɖo lé ŋkpɛn awa wo do ci wose alɔzu ciwo yí to le Sishɛmu yiyi wowo vinyɔnuvi lɔ tɔ mɛ.—Gɔnmɛjeje 34:1-31, NWT; 49:5-7; gbekpɔ Jutakpɔxɔ, 15 juin 1985, kpashi 31 (dele Ajagbe mɛ o).
lvs-EW 124 mm. 14
“Shi nɔ gbɔdɔndɔn masɔkoɖose”
14 Sishɛmu wa enu ci ekpɔ mɔ yi nyɔ yí sɔgbe. Ci elɔn Dinaɔ, “élii yí dɔn gbɔ koɖo akpasɛnsin.” (Hlɛn Gɔnmɛjeje 34:1-4, NWT.) Tamɛsɛnnuwana cɛ hɛn awobi va Dina koɖo yi xomu lɔ pleŋ ji.—Gɔnmɛjeje 34:7, 25-31; Galatitɔwo 6:7, 8.
w09-EW 9/1 21 mm. 1-2
Nɔ mɛɖe do dɔmɛzi nɔ eo
Blaŋblaŋ ɔ, mɛ ciwo yí wanɔ wadonu wɛni keŋ asɔ ɖe vevi ci wosekɔ kpɔtɔ hwɛɖeka. Le kpɔwɛ mɛ, Bibla nu mɔ ci Ebretɔ blematɔgbui Ӡakɔbu viŋsuviwo se mɔ Kannatɔ Sishɛmu dɔn yewo nɔvi Dina gbɔ koɖo akpasɛnsin ɔ, “woshin xomɛ yí do dɔmɛzi sugbɔ.” (Gɔnmɛjeje 34:1-7, NWT) Ci Ӡakɔbu viŋsuvi amɛve ɖekawo ji mɔ yewoaɖe hlɔn nɔ enu ci wowa koɖo wowo nɔviɔ, wobla gbeju do Sishɛmu koɖo yi xomɛtɔwo nu. Shimeɔn koɖo Levi xɔ aye le Kannatɔwo shi, yí ɖo wowo jumɛ yí wu Sishɛmu koɖo ŋsu ciwo pleŋ yí le juɔ mɛ.—Gɔnmɛjeje 34:13-27.
Amɛwuwu cɛwo pleŋ dra ŋɖe doa? Hwecinu Ӡakɔbu se enu ci eviɛwo waɔ, éje adan do wo yí nu nɔ wo mɔ: “Mísɔ awobi xoŋ yí na ŋhwɛnkɔ do nyigban lɔ ji tɔwo, . . . woabɔ do ju yí atrɔkpe mì dandandan yí woagu nyɛ koɖo anyi xwe si.” (Gɔnmɛjeje 34:30, NWT) Ehlɔn ci woɖe dedra ŋɖekɛ do o. Ewaɖeɔ, na ena Ӡakɔbu koɖo yi xomu tɔ vɔnvɔn nɔ mɛ ciwo yí trɔdo wo mɔ, woashin xomɛ yí avacu nu koɖo yewo. Taŋfuin nɔ enu cɛ ŋgbevajɔ o, yí dɔ Mawu nu nɔ Ӡakɔbu mɔ yi le kplɔ yi xomu nɔ woayi Betɛli.—Gɔnmɛjeje 35:1, 5.
Bibla mɛ nuxɔafiwo jiji
it-1-F 603 mm. 9
Debora
1. Debora yí hɛn Rebeka. Hwenu ci Rebeka so le dalɔ Betuɛli xomɛ yí yikɔ Palɛstinu ayi ɖe Izakiɔ, Debora kplɔɛ do. (Gɔnm 24:59) Ci Debora wa dɔ le Izaki xomɛ na nɔ xwe sugbɔ goduɔ, taŋfuin évayi ci Ӡakɔbu xomɛ le Rebeka ku godu. Le xwe 125 han godu nɔ hwecinu Rebeka ɖe Izakiɔ, Debora ku. Woɖyi do aci gangan ɖeka gɔnmɛ le Betɛli. Ŋkɔ ci wona aci lɔ (Alɔn-bakuti, ci gɔnmɛ yí nyi “aci gangan avinfanfantɔ”) dasɛ mɔ, Debora ve nɔ Ӡakɔbu koɖo yi xomu sugbɔ.—Gɔnm 35:8, NWT.
w17.12-EW 14
Enyɔbiɔse ciwo yí so yi hlɛntɔwo gbɔ
Le blema Izraɛli ɖe, acɛ evi ŋkɔtɔ tɔ yí ɖo anɔ amɛ shi gbɔxwe anɔ Mɛsia tɔgbuiwo mɛa?
Ahan mìnu vayi sa nɛ. Ele shigbe mɔ nyɔ cɛ sɔ koɖo enyɔ ci yí le Ebretɔwo 12:16 mɛ hannɛ. Kpukpui cɛ nu mɔ, Ezawu ‘deyɔ enukɔkɔɛwo mɔ ŋɖe o’ yí ‘sa cinɔnu lɔwo pleŋ [nɔ Ӡakɔbu] nɔ zeɖeka ŋɖuɖu.’ Le lɛɔ, wonu nyɔ lɔ shigbe mɔ ci Ӡakɔbu xwle ‘cinɔnu lɔwo pleŋ’ alo acɛ evi ŋkɔtɔ tɔ yí dɔ yɛ can vanyi Mɛsia tɔgbui nɛ.—Mt. 1:2, 16; Luiki 3:23, 34.
Vɔ Bibla mɛ xolɔlɔwo mɛ gbejegbeje doji na mìvakpɔɛ mɔ, de evi ŋkɔtɔ mɛɖe ɖo anyi gbɔxwe anyi tɔgbui nɔ Mɛsia lɔ o. Kpɔ kpɔwɛ cɛwo ɖa:
Eviŋsuvi ŋkɔtɔ ci Lea ji nɔ Ӡakɔbu (Izraɛli) yí nyi Ruibɛn. Le yi goduɔ, Ӡozɛfu yí nyi eviŋsuvi ŋkɔtɔ ci Rashɛli ji nɔ Ӡakɔbu. Hwecinu Ruibɛn vawa nudɔndɔn ɖekaɔ, wosɔ acɛ evi ŋkɔtɔ tɔ yi tɔ jo nɔ Ӡozɛfu. (Gɔnm. 29:31-35; 30:22-25; 35:22-26; 49:22-26; 1 Kro. 5:1, 2) Ele ahan gan, de Ruibɛn alo Ӡozɛfu kannu mɛ yí Mɛsia lɔ vato le o. Ӡuda ci yí nyi eviŋsuvi amɛnɛtɔ ci Lea ji nɔ Ӡakɔbu kannu mɛ yí Mɛsia lɔ vato le.—Gɔnm. 49:10.