ƐNTƐNƐTI JI WEMADADOXU Watchtower Tɔ
Watchtower
ƐNTƐNƐTI JI WEMADADOXU
Aja
À
  • À
  • à
  • Á
  • á
  • É
  • é
  • È
  • è
  • Ɛ
  • ɛ
  • Ɖ
  • ɖ
  • Ó
  • ó
  • Ò
  • ò
  • Ú
  • ú
  • Ù
  • ù
  • Í
  • í
  • Ì
  • ì
  • Ɔ́
  • ɔ́
  • Ɔ̀
  • ɔ̀
  • Ɔ̌
  • Ӡ
  • ӡ
  • BIBLA
  • WEMAWO
  • BƆBƆWO
  • mwbr20 juin kpashi. 1-8
  • Agbenɔnɔ koɖo sumɔsumɔdɔ bɔbɔ nukplawema nyɔsoxuwo (Juin 2020)

Video ɖe deli nɔ ecɛ ci èsɔ o.

Mìɖe kuku, kɔpi nɔ video lɔ do go cukaɖa ɖeka.

  • Agbenɔnɔ koɖo sumɔsumɔdɔ bɔbɔ nukplawema nyɔsoxuwo (Juin 2020)
  • Agbenɔnɔ koɖo sumɔsumɔdɔ bɔbɔ nukplawema nyɔsoxuwo—2020
  • Enyɔta hwɛhwɛwo
  • 1-7 JUIN
  • 8-14 JUIN
  • 15-21 JUIN
  • 22-28 JUIN
  • 29 JUIN–5 JUILLET
Agbenɔnɔ koɖo sumɔsumɔdɔ bɔbɔ nukplawema nyɔsoxuwo—2020
mwbr20 juin kpashi. 1-8

Agbenɔnɔ koɖo sumɔsumɔdɔ bɔbɔ nukplawema nyɔsoxuwo

1-7 JUIN

MAWU NYƆ MƐ DƆKUNUWO | GƆNMƐJEJE 44-45

“Ʒozɛfu sɔ ke nɔviɛwo”

w15-EW 5/1 14-15

“Ŋ de nyi Mawu o”

Ecɛyɛɔ, Ʒozɛfu da kpo do ŋkɔ nɔ nɔviɛwo. Édɔ yi sumɔviwo mɔ wo le kplɔ wo do yí aɖo te wo keŋ abiɔ wo se mɔ, nyi yí taɖo wofi kɔnkpu lɔ ma. Ci wovakpɔ kɔnkpu lɔ le Bɛnʒamɛ godu mɛɔ, wotrɔ wo pleŋ gbɛ va Ʒozɛfu gbɔ. Ecɛyɛɔ, esɔgbe hɔntɔn mɔ Ʒozɛfu akpɔ mɛ ciŋmɛ teŋ nɔviɛwo nyi. Ʒuda yí xo nuxu doŋ nɔ wo. Édo klo nɔ Ʒozɛfu mɔ yɛ le ku ŋshishi nɔ yewo, yí gbenu hɛnnɛ mɔ yewo 11 lɔwo pleŋ atrɔ hwashiwo ni le Eʒipti. Ʒozɛfu gbe yí mɔ Bɛnʒamɛ ɖekɛ yí atrɔ hwashi le Eʒipti, vɔ wowo kpɛtɛwo pleŋ le trɔ yi axwe.—Gɔnmɛjeje 44:2-17.

Enu lɔ wa ŋshishi nɔ Ʒuda keke nɔviɛ hwɛhwɛtɔ lɔ nu ku lanmɛ ni yí enu mɔ: “Yiɖekɛ yí nyi vi ŋsuvi ci yí kpɔtɔ nɔ nɔlɔ, yí dalɔ luin sugbɔ.” Enyɔ cɛ ciwo Ʒuda nu awa ɖeka nɔ Ʒozɛfu sugbɔ, ɖo eyi nyi evi ŋsuvi xoxutɔ nɔ Ʒakɔbu ashiɛ vevitɔ Rashɛli, ci yí ku hwenu ejikɔ Bɛnʒamɛ. Ʒozɛfu ɖonɔ ŋwi nɔlɔ Rashɛli shigbe dalɔ hannɛ. Taŋfuin eyi taɖo Bɛnʒamɛ ve nɔ Ʒozɛfu sugbɔ.—Gɔnmɛjeje 35:18-20; 44:20, NWT.

Ʒuda kpɔtɔ dodoɔ klo nɔ Ʒozɛfu mɔ yiŋgbesɔ Bɛnʒamɛ wa hwashi o. Ésɔ yiɖeki jo mɔ yeanyi hwashi do dumɛ nɔ Bɛnʒamɛ. Yi goduɔ, énu nyɔ waŋshishi cɛ mɔ: “Lé nawɛ atrɔyi danyɛ gbɔ nɔ ŋdekplɔ nɔvinyɛ bɔdo nyɛɖeki nuɔ? Ŋdasun ji avayi kpɔ awobi ci yí axo danyɛ tɔxu o!” (Gɔnmɛjeje 44:18-34, NWT) Ecɛyɛɔ, Ʒozɛfu kpɔ mɔ Ʒuda trɔ keŋkeŋ. Ʒuda trɔ jimɛ, amɛ nu wa ɖeka ni, ésɔ yiɖeki sa vɔn yí gbeku ŋshishi nɔ amɛ.

Enyɔ lɔ vawugan Ʒozɛfu keke desun ji agbele yiɖeki do mɛ o. Éɖo adasɛ lé enu lɔ wawa ni do. Énya yi sumɔviwo pleŋ ti, yí wó avin doo keke Faraɔn xomɛtɔwo pleŋ si. Eyi edre yiɖeki nɔ wo yí nu mɔ: “Enyɛ yí nyi Ʒozɛfu míwo nɔvi.” Nɔviɛwo dan nyɔ ci woanu, éfan wo yí sɔ enu ciwo pleŋ wowa koɖi ke wo keŋkeŋ. (Gɔnmɛjeje 45:1-15, NWT) Enu cɛ ci ewa dasɛ mɔ éɖyi Yehowa, mɛ ci yí sɔ enu kenɔ amɛ faa. (Ehajiji Wema 86:5) Mìsɔ nu kenɔ amɛwo ahan a?

Bibla mɛ nuxɔafiwo jiji

it-1-F 606

Awuwo drɛndrɛn

Awu drɛndrɛn nyi ŋɖeka ci Ʒuifuwo koɖo Wezexu ju buwo mɛ tɔwo wanɔ, taŋtaŋ nɔ wose mɔ wowo xomumɛtɔ ɖe ku. Blaŋblaŋ ɔ, wodrɛnnɔ awu lɔ hwɛɖeka do akɔnta, vɔ wodedrinni keke dodo aglo o.

Ʒakɔbu vi ŋsuvi xoxutɔ Ruibɛn yí nyi amɛ ŋkɔtɔ ci nu woxo nuxu so le Bibla mɛ mɔ, yɛdrɛn yi wu hwecinu evayi ji Ʒozɛfu do kpo le dotɔ ci mɛ eshi dele o. Énu mɔ: “Ŋsuvi lɔ de le dotɔ lɔ mɛ o! Nyi na wa ɔ?” Ci Ruibɛn nyi evi xoxutɔɔ, eyi ɖo gbe aglɔn ta nɔ nɔviɛ. Ci wonu nɔ Ʒakɔbu mɔ eviɛ ŋsuvi ci elɔn kuɔ, édrɛn yi wu yí do enuwamɛvɔn yí sɔ dasɛ gbazavisese yi tɔ. (Gɔnm 37:29, 30, 34) Eyi le Eʒipti ci womɔ Bɛnʒamɛ fi fiɔ, Ʒozɛfu tɔviɛwo drɛn wowo wuwo yí sɔ dasɛ gbazavisese wowo tɔ.—Gɔnm 44:13.

w04–EW 8/15 15 mm. 15

Woxaxa wo do ŋɖemajɔji

15 Nyi yí akpedo mì nu yí mɛ ciwo yí xaxa mì do ŋɖemajɔji nu davatɔ mì nu veveɔ? Ðo ŋwi mɔ Satana koɖo gbɔngbɔnvɔnwo yí nyi mìwo ketɔnɔ gangantɔwo. (Efezitɔwo 6:12) Ci mɛɖewo xa yí cinɔ yumɛ nɔ mì can ɔ, manyasaka alo mɛbuwo yí dɔ amɛ sugbɔ fɔnnɔ gu do Mawu mɛwo ji. (Daniɛli 6:4-16; 1 Timɔte 1:12, 13) Yehowa dro yí nyi mɔ, “wo a hwlɛn amɛwo pleŋ gan. Yí, É mɔ amɛwo pleŋ a jeshi nyɔnɔnwi.” (1 Timɔte 2:4) Le nyɔnɔnwimɛɔ, ci mɛɖewo le mɛ ciwo yí cinɔ yumɛ nɔ mì mɛ sa kpɔ agbe nywi nɔnɔ mìwo tɔɔ, wovanyi mìwo nɔvi Kristotɔwo gbɛ yɛ. (1 Piɛ 2:12) Gbesɔ kpe niɔ, mìatɛnŋ akpla nu so Ʒakɔbu vi ŋsuvi Ʒozɛfu kpɔwɛ mɛ. Ci enu ciwo Ʒozɛfu tɔviɛwo wa koɖi dɔ ekpe fun sugbɔ can ɔ, dele wo do xomɛ o. Nyi yí taɖoɔ? Ðo énya mɔ Yehowa yí dokɔ alɔ nyɔ lɔwo mɛ keŋ nɔ yi dro anyi wawa. (Gɔnmɛjeje 45:4-8) Ahanke Yehowa atɛnŋ awɛ yí efun ciwo wotrekɔ nɔ mì do ŋɖemajɔji anyi kanfukanfu nɔ yi ŋkɔ nɛ.—1 Piɛ 4:16.

8-14 JUIN

MAWU NYƆ MƐ DƆKUNUWO | GƆNMƐJEJE 46-47

“Ŋɖuɖu li le ejutotwi ɖeka hwenu”

w87-F 1/5 15 mm. 2

Amɛhwlɛnhwlɛngan le ejutotwi ɖeka hwenu

2 Exwe amadrɛ ciwo mɛ ŋɖuɖu bɔ le vɔ, yí ju to shigbe lé Yehowa nui ɖɛ hannɛ. De Eʒipti ju ɖekɛ mɛ yí ju lɔ to le o, vɔ ‘ékpedo afishafi.’ Hwecinu shive tɔ Eʒiptitɔwo cici sɛnŋsɛnŋɖeɔ, wodo axwa yɔ Faraɔn mɔ yɛ le na ŋɖuɖu yewo. Eyi Faraɔn nu nɔ wo mɔ: ‘Mí yì Ʒozɛfu gbɔ, yí awa ŋɖekpokpui ci amɔ míwo le wa.’ Ʒozɛfu sakɔ jinukuwo nɔ Eʒiptitɔwo keke wowo howo vɔ. Le yiyimɛɔ, wovasɔ wowo lankuwo jo keŋ yí xɔ ŋɖuɖu. Le vɔvɔnuɔ, wova Ʒozɛfu gbɔ yí nu ni mɔ: ‘Xwle mìwoŋtɔwo koɖo mìwo nyigbanwo keŋ ana ŋɖuɖu mì. Mì a sɔ mìwo nyigbanwo nɔ Faraɔn yí mì a va nyi yi hwashiviwo.’ Eyi Ʒozɛfu xwle Eʒiptitɔwo nyigbanwo pleŋ nɔ Faraɔn.—Gɔnmɛjeje 41:53-57; 47:13-20.

kr-EW 235 mm. 11-12

Fyɔɖuxu lɔ adɔ Mawu dro anyi wawa le nyigban ji

11 Egbɔsusu. Gbɔngbɔnmɛ ju to le xexeɛ mɛ. Bibla nu mɔ: “‘Kpɔɖaa, gamɛwo gbɔgbɔ hwecinu Na dɔ ejutowi hwenu ɖeka do nyigban ji. Dé nyi kpɔnnɔ jutotwi a nyi nɔ amɛwo o. Eshi kɔ da ci amɛ lɔwo o. Oo, Tɔhonɔ nyɔ shikɔ yí a ci amɛ lɔwo.’” (Amosu 8:11) Eju ato do Mawu Fyɔɖuxu lɔ gɔnmɛnɔtɔwo hɛnnɛa? Yehowa nu evototo ci yí anɔ yi mɛwo koɖo yi ketɔnɔwo gblamɛ. Énu mɔ: “Anyi sɛntɔwo aɖu nu, vɔ shive aci mí. Kpɔ ɖaa! Anyi sɛntɔwo anu nu, vɔ shikɔ aci mí. Kpɔ ɖaa! Eji ajɔ anyi sɛntɔwo, vɔ ŋkpɛn awa mí.” (Ezai 65:13, NWT) Èkpɔ lé nyɔ cɛwo vavamɛ doa?

12 Gbɔngbɔnmɛŋɖuɖu ciwo wonakɔ mì sukɔgbɔ doji shigbe etɔsasa ɖeka ci yí kekekɔ yí gbecikɔto doji hannɛ. Mìwo Bibla nukplawemawo, videowo, bɔbɔwo, takpekpewo, takpekpeganwo koɖo enu ciwo yí le mìwo siti ji nyi gbɔngbɔnmɛŋɖuɖu ciwo yí vava nɔ mì alɔalɔ le xexe cɛ ci mɛ gbɔngbɔnmɛ shive cikɔ amɛwo le. (Eze. 47:1-12; Ʒoɛli 3:18) Ci èkpɔ lé gbɔngbɔnmɛŋɖuɖu sugbɔ gbe ci Yehowa ɖo vavamɛ do ɖe, dejɔjɔ ji nɔ eo ba? Èɖukɔ nu nywiɖe le Yehowa kplɔn nu blaŋblaŋ a?

Bibla mɛ nuxɔafiwo jiji

it-1-F 227 mm. 16

Lé wowanɔ nu do

Alɔ sɔsɔ cu amɛkuku ŋkuviwo. Yehowa nu nɔ Ʒakɔbu mɔ, ‘Ʒozɛfu ŋtɔ lɔ̀wo a cu ao ŋkuviwo.’ (Gɔnm 46:4) Enyɔ cɛ ci enu dasɛ mɔ nɔ Ʒakɔbu ku ɖegbɔɔ, Ʒozɛfu yí asɔ alɔ cu ŋkuviwo ni. Vɔ le nyɔnɔnwimɛɔ, evi ŋsuvi ŋkɔtɔ yí wanɔ nu cɛ. Eyi taɖo etɛnŋ nyi mɔ, nu Yehowa nukɔ nɔ Ʒakɔbu mɔ Ʒozɛfu yí axɔ acɛ evi ŋkɔtɔ tɔ.—1Kro 5:2.

nwtsty enumɛɖeɖe bu kudo Edɔwawawo 7:14 nu

Amɛ lɔwo pleŋ nyi 75: Ci Etiɛni nu mɔ Ʒakɔbu xomumɛtɔ ciwo pleŋ yí yi Eʒipti nyi amɛ 75 ɔ, de kpukpui ɖe koŋ eyɔ le Ebre Nuŋwlɛŋwlɛ (Egbetata xoxwi) lɔ mɛ o. Wodekpɔ hlɛnhlɛnmɛ cɛ le Ebre Nuŋwlɛŋwlɛ ci Masoretwo ŋwlɛ mɛ o. Gɔnmɛjeje 46:26 nu mɔ: “Agbetɔvi eka-ho-wi-ho-adɛn yí nyi Ʒakɔbu ŋtɔ vi ciwo yí yì Eʒipti koɖi.” Kpukpui 27 nu kpi mɔ: “Ʒakɔbu xomu va nyi agbetɔvi eka-ho-wi-ho-wo le Eʒipti nyigban ji.” Le lɛɔ, wohlɛn mɛ lɔwo do alɔkpa amɛve ji. Ŋkɔŋkɔtɔɔ, ele shigbe eviɛ koɖo viviɛwo ɖekɛ wohlɛn hannɛ; eyi amɛvetɔ lɔɔ, wohlɛn mɛ ciwo pleŋ yí kplɔɛ do va Eʒipti do mɛ. Woyɔ Ʒakɔbu viwo koɖo viviɛwo hlɛnhlɛnmɛ do Hunhun 1:5 koɖo 2 Ese Wema 10:22 mɛ hɛnnɛ mɔ wonyi “70.” Ele shigbe yɔ Etiɛni yɔ hlɛnhlɛnmɛ lɔ do alɔkpa amɛtɔntɔ ji yí yɔ amɛ sugbɔ wu le Ʒakɔbu xomɛtɔwo mɛ hannɛ. Mɛɖewo nu mɔ, wohlɛn Manashe koɖo Efraimu vi koɖo wowo viviwo do hlɛnhlɛnmɛ cɛ mɛ, yí wonui le Bibla ɖeka ci yí nyi Septante mɛ le Gɔnmɛjeje 46:20 mɛ. Mɛbuwo gbenu mɔ wohlɛn Ʒakɔbu viɛ shiwo do mɛ hɛnnɛ, vɔ wodele hlɛnhlɛnmɛ ci woyɔ le Gɔnmɛjeje 46:26 mɛ o. Eyi taɖo etɛnŋ nyi mɔ mɛ lɔwo pleŋ yí nyi “75”. Le exwe sanŋdi ŋkɔtɔ mɛ le Kristotɔwo Hwenuɔ, Ebre Nuŋwlɛŋwlɛ ciwo wotrɔ yí ŋwlɛ ɖewo li. Etɛnŋ nyi wowo mɛ wokpɔ hlɛnhlɛnmɛ cɛ le. Na nɔ xwe sugbɔɔ, mɛ ciwo yí jeshi nu so Bibla nu nya mɔ hlɛnhlɛnmɛ “75” lɔ nyi hlɛnhlɛnmɛ ci yí le Gɔnmɛjeje 46:27 koɖo Hunhun 1:5 mɛ le Grɛki Septante mɛ. Gbesɔ kpe niɔ, le exwe sanŋdi 20 tɔ lɔ mɛɔ, blema wemaxlaxla kankan amɛve ciwo wokpɔ le Axu Kuku lɔ mɛ yí Hunhun 1:5 mɛ nyɔwo le mɛ can zan hlɛnhlɛnmɛ “75” lɔ. Taŋfuin, blema nuŋwlɛŋwlɛ cɛwo ɖe mɛ yí Etiɛni kpɔ hlɛnhlɛnmɛ ci eyɔ le ke. Eɖekpokpuiɖe ci enyiɔ, hlɛnhlɛnmɛ cɛ ci Etiɛni yɔ nyi alɔkpa bu ci ji woato ahlɛn Ʒakɔbu viviwo.

15-21 JUIN

MAWU NYƆ MƐ DƆKUNUWO | GƆNMƐJEJE 48-50

“Enyɔ nywi sugbɔ le amɛshinshinwo shi woanu nɔ mì”

it-1-F 1228 mm. 8

Ʒakɔbu

Ci ekpɔtɔ hwɛɖeka gbɔxwe Ʒakɔbu akuɔ, écu shi nɔ viviɛ ciwo yí nyi Ʒozɛfu vi ŋsuviwo, eyi Mawu kpedo nu esɔ Efraimu ɖevihwɛtɔ lɔ sɔ ɖo ta nɔ Manashe ci yí nyi mɛganxutɔ. Le yi goduɔ, Ʒakɔbu nu nɔ Ʒozɛfu ci yí axɔ evi ŋsuvi ŋkɔtɔ cinɔnu ci yí nyi cinɔnu donu amɛve mɔ: ‘Ŋ na eo enu ci ŋ de na nɔviwo o. Ŋ na eo eto ci ŋ xɔ le Amoritiwo shi. Ŋ zan anyi hwawawi koɖo avlɔ yí wa ahwa nɔ eto lɔ xɔxɔ.’ (Gɔnm 48:1-22; 1Kro 5:1) Vɔ le nyɔnɔnwimɛɔ, de ahwa Ʒakɔbu wa gbɔxwe yí xwle nyigban ci yí sɔ Sishɛmu gbɔ le Amɔ viwo shi o. (Gɔnm 33:19, 20) Ele shigbe mɔ egbe cɛ ci Ʒakɔbu ɖo nɔ Ʒozɛfu dasɛ yi xɔse hannɛ. Enyɔ ci enu nyi enyɔnuɖɛ ci yí dadasɛ mɔ, yi viviwo avawa hwa keŋ axɔ Kanna nyigban. Eyi lé ekando ji do dɔ énunuiɛ shigbe yiŋtɔ sɔ ahwawawi koɖo avlɔ xɔɛ vɔ hannɛ. (Kpɔ AMORITE.) Nyigban donu amɛve ci Ʒozɛfu xɔ le gbeɖu nyigban ci wowa hwa yí xɔ mɛ yí nyi nyigban ci wokan nɔ Efraimu koɖo Manashe kɔtawo.

it-1-F 623 mm. 1

Ŋkeke kpɛtɛkpɛtɛwo

Enyɔ ci Ʒakɔbu nu ɖɛ hwecinu ele kuba ji. Ʒakɔbu nu nɔ eviɛ ŋsuviwo mɔ, “Anyi vi ŋsuviwo pleŋ mí va ŋ gbɔ. Na nu enu ci yí a va jɔ le ŋkeke ciwo yí gbɔgbɔ mɛ nɔ mí.” (Mawu Nyɔ) Enyɔ cɛ ci enu nɔ wo dadasɛ hwecinu yi nyɔwo avatɔ vavamɛ. (Gɔnm 49:1) Hwenɔnuɔ, ewa xwe sanŋdi amɛve vayi vɔ yí Yehowa nu nɔ Ʒakɔbu tɔgbiɛ Abram (Abraxamu) mɔ, yi viviwo akpe fun na nɔ xwe 400. (Gɔnm 15:13) Ganŋke le lɛɔ, “ŋkeke ciwo yí gbɔgbɔ” ci nyɔ Ʒakɔbu nukɔ atɔ ji le xwe 400 ciwo woakpe fun na nɔ godu. (Nɔ èji mɔ yeamɔŋje enyɔ ciwo yí le Gɔnmɛjeje eta 49 mɛɔ, kpɔ enyɔta ciwo yí xo nuxu so Ʒakɔbu vi ŋsuviwo nu ɖekaɖeka.) Enyɔnuɖɛ lɔ agbetɛnŋ avamɛ do gbɔngbɔnmɛ “Izraɛli Mawu tɔ” ji.—Gal 6:16, NWT; Rɔm 9:6.

w07-EW 6/1 28 mm. 10

Amɛshinshinwo nyi shicu nɔ jajɛwo

10 Amɛshinshinwo nuwanawo atɛnŋ ado ŋsɛn wowo kpena xɔsetɔwo. Ci Ʒakɔbu viɛ Ʒozɛfu ci yí shin wa nu ci yí dasɛ mɔ xɔse le shiɔ, yi nuwana lɔ vado ŋsɛn sugbɔ Mawu sɛntɔ adodwi miliɔn nɛniɖe le yi ku godu. Exwe 110 eɖo hwecinu enu ‘enu ci wo ɖo awa nɔ yi xuwo.’ Énu mɔ hwecinu Izraɛliviwo avaso le Eʒiptiɔ, wo le lɔ ye xuwo yi. (Ebretɔwo 11:22; Gɔnmɛjeje 50:25) Enu cɛ ci emɔ wo le wa gbenyi nubu ci yí dasɛ mɔ, le efun gangan ciwo pleŋ Izraɛliviwo akpe le hwashigbemɛ na nɔ exwe sugbɔ le Ʒozɛfu ku goduɔ, woavaxɔ wo gan dandandan.

Bibla mɛ nuxɔafiwo jiji

w04-EW 6/1 15 mm. 4-5

Woacu shi nɔ mɛ ciwo yí kannɔfu Mawu

4 Gbɔxwe Izraɛliviwo aɖo nyigban ci wosɔ ɖo gbe nɔ wo jiɔ, Gadi kɔta mɛ tɔ ciwo yí nyi Izraɛliviwo biɔ gbe mɔ wo le tashi yewo nɔ yewoanɔ fini yí nyɔ woanyi elanwo le le wezexu nɔ Ʒurdɛn tɔsasa lɔ. (Amɛ Hlɛnhlɛn 32:1-5) Nɔ wonɔ ŋnɔtɔxuɔ, woato cukaɖa sɛnŋsɛnŋwo mɛ. Izraɛli kɔta kpɛtɛwo anɔ weɖoxɔxu nɔ Ʒurdɛn bali lɔ. Bali cɛ anyi jɔjɔmɛ taglɔnnu nɔ wo yí ketɔwo davacɔn wo o. (Ʒozue 3:13-17) Wema ɖeka ci George Adam Smith ŋwlɛ, nu so nyigban lɔ kpaxwe ci yí le wezexu nɔ Ʒurdɛn nu mɔ: “Nyigban lɔ keke gbajaa yí taglɔnnu teŋ ɖe dele Arabie kpotanyigban gangan gbajaa lɔ ji o. Ecɛ adɔ dandantɔnɔ shivetɔnɔ ciwo yí vanɔ ŋnɔ xweshiaxwe koɖo wowo lankuwo avaje wo ji.” (The Historical Geography of the Holy Land)

5 Lé Gadi kɔta mɛ tɔwo awɛ nɔ wovadokɔ aya nɔ wo gbɛmɛgbɛmɛɔ? Exwe sanŋdi ɖewo doŋkɔɔ, wowo tɔgbui Ʒakɔbu nu nyɔ ɖɛ hwecinu ele yi kuba ji mɔ: “Flafiwo ha a je Gadi ji. Vɔ, Gadi a nyá wo dogbe.” (Gɔnmɛjeje 49:19) Nɔ èse nyɔ cɛ zeɖekaɔ, dase gɔnmɛ ni nywiɖe o. Vɔ le nyɔnɔnwimɛɔ, enyɔ cɛ ado ŋsɛn Gaditɔwo yí woanya mɔ yewoanya amɛ lɔwo do gbe. Ʒakɔbu nunuɔ nɔ wo mɔ wo le kando ji mɔ nɔ wonya amɛ lɔwoɔ, ŋkpɛn awa wo yí woashi keke ayi kpanŋkpanŋ.

it-1-F 299 mm. 7

Bɛnʒamɛ

Ahwa ci Bɛnʒamɛ viviwo sun ji yí wa nyi enyɔnuɖɛ ci Ʒakɔbu nu le yi kuba ji. Énu nɔ eviɛ ŋsuvi cɛ ci elɔn mɔ: “Bɛnʒamɛ le shigbe gbeti ci yí shive ci ɛnɛ. Le nyidin mɛ ɔ, é wunɔ elanwo yi ɖunɔ. Le fiɛfi mɛ ɔ, é manɔ ŋɖuɖu kpɛtɛ nɔ yi kpenawo.” (Gɔnm 49:27) Wojeshi Bɛnʒamɛ kɔta mɛ tɔwo ɖɛ mɔ, wonyi ahwawatɔ bibi ciwo alɔ jɔnɔ nɔ. Wodanɔ kanŋkpe koɖo emiɔlɔ̀ alo ɖushilɔ̀ yí ekpe lɔ xonɔ nushianu ci woda, nɔ enyi “eɖakui kuɖeka” yɔ can. (Koj 20:16, NWT; 1Kro 12:2) Kojoɖotɔ Ehudi ci yí nyi emiɔnuwatɔ so Bɛnʒamɛ kɔta mɛ. Eyi wu Efyɔ Eglɔn ci yí tretreɛ fun nɔ Izraɛliviwo. (Koj 3:15-21) Gbesɔ kpe niɔ, “le nyidin mɛ” nɔ Izraɛli cɛkpakpaɔ, Bɛnʒamɛ kɔta “ci yí hwe wu kɔta lɔwo pleŋ” mɛ yí efyɔ ŋkɔtɔ so. Eyi nyi Sɔlu ci yí nyi Kishi vi. Ényi ahwawatɔ bibi malɔnnu ci yí wa ahwa koɖo Filistɛnwo. (1Sam 9:15-17, 21, NWT) Ahanke “le fiɛfi mɛ ɔ,” Bɛnʒamɛ kɔta mɛ yí Efyɔshi Ɛstɛɛ koɖo Mordekai ci yí nyi Safu Ŋkɔtɔ so. Wozan wo yí sɔ hwlɛn Izraɛliviwo gan le Pɛsi Cɛkpakpa lɔ gɔnmɛ yí wodegu wo si o.—Ɛst 2:5-7.

22-28 JUIN

MAWU NYƆ MƐ DƆKUNUWO | HUNHUN 1-3

‘Navanyi enu ci ŋsɔ gbeta mɔ nanyi’

w13-EW 3/15 24 mm. 4

Bu Yehowa ŋkɔ gangan lɔ

4 Hlɛn Hunhun 3:10-15. Hwenu Moizi ɖo xwe 80 ɔ, Mawu dɔ edɔ gangan ɖeka yi yí nu ni mɔ: “Kplɔ anyi mɛwo, Izraɛli viwo tí le Eʒipti!” Moizi biɔ nyɔ ɖeka se koɖo bubu le nudonu yi tɔ mɛ, yí gɔnmɛsese vevi ɖeka le nu. Moizi biɔ se mɔ: ‘Lé ao ŋkɔ tɔ ɔ?’ Ci wojeshi Mawu ŋkɔ ɖɛ sa xoxoxo ɖe, nyi yí Moizi jikɔ mɔ yeanya teŋ ɔ? Le nyɔnɔnwimɛɔ, ji ejikɔ mɔ yeagbejeshi nu sugbɔ so mɛ ciŋmɛ teŋ mɛ ci yí tɔ ŋkɔ lɔ nyi nu, ɖo akpedo Mawu mɛ ciwo yí nyi Izraɛliviwo nu woakando ji mɔ Mawu ahwlɛn yewo gan. Moizi nyɔ jɔ, ɖo Izraɛliviwo wa xwe sugbɔ le hwashigbemɛ. Eyi taɖo woabiɔ wowoɖekiwo se mɔ, yewo tɔgbuiwo Mawu lɔ asun ji ahwlɛn yewo gan nyao ma. Enyɔ lɔ yí nyi mɔ, Izraɛlivi ɖewo sɛnsɛn Eʒipti mawuwo xoxoxo!—Eze. 20:7, 8.

kr-EW 43, dakavi

GƆNMƐSESE CI YÍ LE MAWU ŊKƆ NU

EBRE dɔwanyɔ ci mɛ woɖe ŋkɔ Yehowa so gɔnmɛ yí nyi “avanyi.” Mɛ ciwo yí jeshi nu so Bibla nu ɖewo nu mɔ, lé wozan edɔwanyɔ Ebregbe mɛ tɔ lɔ do le lɛ dasɛ lé woana ŋɖe avamɛ do. Eyi taɖo amɛ sugbɔ senɔ Mawu ŋkɔ lɔ gɔnmɛ mɔ yɛnyi “Énanɔ evanɔmɛ.” Gɔnmɛsese cɛ ci yí le Yehowa ŋkɔ lɔ nu sɔ koɖi pɛɛ, ɖo eyi nyi Gbɛɖotɔ lɔ. Eyi yí na xexegbɛ lɔ koɖo enuwawa ciwo yí nya ŋɖɛ vali, yí ekpɔtɔ le nuwo wakɔ keŋ nɔ yi dro anyi wawa.

Yehowa nu do Moizi nyɔbiɔse lɔ nu, yí woŋwli do Hunhun 3:13, 14 mɛ. Lé mìase mɛ doɔ? Moizi biɔ se mɔ: “Vɔ, nɔ́ ŋ yì Izraɛli viwo gbɔ yi nu nɔ wo mɔ ‘Míwo tɔgbiwo Mawu dɔ ŋ ɖaɖa,’ yi wo byɔ ŋ se mɔ, ‘Le yi ŋkɔ tɔ ɔ?’ Le na nu nɔ wo ɔ?” Yehowa nu do nu ni mɔ: ‘Navanyi enu ci ŋsɔ gbeta mɔ nanyi.’

Le lɛɔ, àkpɔɛ mɔ de Yehowa ŋkɔ yí Moizi jijiɛ mɔ yeajeshi o. Moizi koɖo Izraɛliviwo jeshi Yehowa ŋkɔ ɖɛ nywiɖe. Ji Moizi jijiɛ mɔ Yehowa le nu nyɔ ɖe so Mawu ciŋmɛ teŋ enyi koɖo gɔnmɛsese ci yí le yi ŋkɔ lɔ nu keŋ nɔ yewo xɔse asɛnŋ. Eyi taɖo ci Yehowa nu do nu ni mɔ ‘Navanyi enu ci ŋsɔ gbeta mɔ nanyiɔ,’ édadasɛ akpaxwe nywi ɖeka nɔ mɛ ciŋmɛ enyi ni mɔ: Le ŋɖekpokpui mɛɔ, yenyinɔ enu ci yí ʒan nɔ ye dro anyi wawa. Le kpɔwɛ mɛ, Yehowa nyi Hwlɛngantɔ, Esenatɔ, Kplɔtɔ koɖo nubuwo nɔ Moizi koɖo Izraɛliviwo. Eyi taɖo Yehowa ŋtɔ sɔnɔ gbeta yí nyinɔ ŋɖekpokpui ci yí ʒan nɔ egbe ciwo eɖo nɔ yi mɛwo avamɛ. Gɔnmɛsese cɛ ci yí le Yehowa ŋkɔ nu devɔ do enu ci yiŋtɔ sɔnɔ gbeta mɔ yeanyi ɖekɛ ji o. Egbenyi lé ena yi nuwawawo nyinɔ enu ci eji mɔ woanyi keŋ nɔ yi dro anyi wawa.

Bibla mɛ nuxɔafiwo jiji

g04-EW 4/8 22 mm. 2

Amɛ ŋtɔŋtɔ Moizi nyia?

Dagbɔnnu mɔ woakando ji mɔ Eʒipti fyɔ vi nyɔnuvi yí hɛn ɖevi lɔ ba? Oo, ɖo Eʒipti sɛnsɛnwo nunɔ mɔ, nɔ wowa nu nywi nɔ amɛ gbɔxwe woyinɔ jeŋkwimɛ. Nyigbanmɛnumɛkutɔ Joyce Tyldesley nu so evixɔxɔahɛn nu mɔ: “Eʒipti nyɔnuwo koɖo ŋsuwo nyi ŋɖekɛ le seɛ mɛ. Woŋwlɛ do wema mɛ mɔ acɛ ŋmɛɖekɛ yí wo pleŋ ɖo le ajɔnyɔ koɖo esenyɔwo mɛ yí . . . nyɔnuwo axɔ vi ahɛn dru.” Evixɔxɔahɛn wema blema mɛ tɔ ɖeka can xo nuxu so lé Eʒipti nyɔnu ɖeka xɔ hwashi yi tɔwo yí hɛn nu. Ci wema ɖeka xokɔ nuxu so lé woxɔ Moizi nɔlɔ yí cu fɛn ni nɔ ci evahɛn Moizi nuɔ, énu mɔ: “Efɛncucu nɔ Moizi nɔlɔ ŋtɔ mɔ yɛado anɔ ni, . . . sɔ koɖo evixɔxɔahɛn toto Mezopotamitɔwo tɔ.” (The Anchor Bible Dictionary)

w04-EW 3/15 24 mm. 4

Enyɔ vevi ciwo yí le Hunhun wema mɛ

3:1—Avɔnsatɔ ciŋmɛ Ʒetro nyiɔ? Le blema tɔgbuiwo hwenuɔ, xomutatɔ nyinɔ avɔnsatɔ nɔ yi xomu. Ʒetro nyi blema tɔgbui ci yí nyi ta nɔ Madian kɔta ɖeka mɛ tɔwo. Eyi ci Madiantɔwo nyi Abraxamu kannu to Ketura jiɔ, taŋfuin wonya nyɔ ɖe so Yehowa sɛnsɛn nu.—Gɔnmɛjeje 25:1, 2.

29 JUIN–5 JUILLET

MAWU NYƆ MƐ DƆKUNUWO | HUNHUN 4-5

“Na nɔ̀ koɖo eo hwecinu a xo nuxu”

w10-EW 10/15 13-14

Lé Yehowa kpɔnɔ enyɔ ɖe jiji anu keŋ asɔ gbe dɔ ɖe doɔ?

“Ŋdasun ji awa o.” Taŋfuin èkpɔnɔ eoɖeki mɔ yedasun ji adra ŋɛnywi lɔ o. Le Bibla ŋwlɛŋwlɛ hwenuwoɔ, Yehowa sɛntɔ ɖewo can kpɔ woɖekiwo mɔ yewodasun ji awa edɔ ci Yehowa mɔ yewo le wa o. Mìasɔ Moizi kpɔwɛ. Hwecinu Yehowa dɔ edɔ ɖeka Moiziɔ, énu do nu mɔ: ‘Ŋ de bí le nuxu xoxo mɛ o. Ŋ de waɖaŋ xonɔ nuxu gbeɖe o. Keke nanɔ evyɛ ɔ, ci ŋ xoxoɔ nuxu nɔ Eo ɔ, ŋ kpɔtɔ nyi nuxu manyaxotɔ. E nya mɔ ŋ kukunɔ aɖe yí anyi nuxumɛ de zɔnnɔ nywiɖe o.’ Ci Yehowa nu nɔ Moizi mɔ yekando ji mɔ yɛasun ji awa dɔ lɔ can ɔ, égbenu do nu mɔ: “[Yehowa] kinyɛtɔ, ŋ ɖekuku mɔ Eo le dɔ amɛ bu ɖaɖa, dá nyi enyɛ o.” (Hun. 4:10-13) Lé Yehowa wɛɔ?

w14-EW 4/15 9 mm. 5-6

Èkpɔkpɔ ‘Mawu ci yí amɛ ɖe da tɛnŋ kpɔa’?

5 Gbɔxwe Moizi atrɔ yi Eʒiptiɔ, Mawu kpla gɔnmɛɖose vevi ɖeka yi. Gɔnmɛɖose lɔ yí Moizi vaŋwlɛ do Job wema mɛ mɔ: “Yehowa shishi yí nyi nunya.” (Job 28:28, NWT) Yehowa nu evototo ci yí le agbetɔwo koɖo Mawu Ŋsɛnwopleŋtɔ gblamɛ nɔ Moizi yí sɔ kpedo nu, nɔ aɖo shishi ŋtɔ́ han yí awa nu koɖo ŋɖɛnyanya. Yehowa biɔɛ se mɔ: “Mi yí mɛ agbetɔ nu ɔ? Mi yí wanɔ agbetɔ yí é nyinɔ tokunɔ alo nuxumaxotɔ ɔ? Mi yí wanɔ agbetɔ yí é nyi ŋkuvitɔnnɔ ɔ? Mi yí nanɔ yí agbetɔ tɛnŋ kpɔnɔ nu ɔ? Nyɛɖekɛ yí tɛnŋ wanɔ enu hunnɔwo pleŋ.”—Hun. 4:11.

6 Nyi mìkpla le mɛɔ? Moizi deɖo avɔn o, ɖo Yehowa yí ɖui ɖaɖa Faraɔn gbɔ. Eɖekpokpuiɖe ci anyiɔ, Yehowa akpedo nu ado ŋɛ lɔ nɔ Faraɔn. Faraɔn denyi ŋɖe le ŋmɛ nɔ Yehowa o. De ŋkɔtɔ ke yí Mawu sɛntɔwo kpe afɔku le Eʒipti ke o. Taŋfuin Moizi yi susumɛ kpɔ yí ɖo ŋwi lé Yehowa xɔ Abraxamu, Ʒozɛfu koɖo yiŋtɔ can gan le Faraɔn ciwo yí kpa cɛ vayi hwenu. (Gɔnm. 12:17-19; 41:14, 39-41; Hun. 1:22–2:10) Ci Moizi kando Yehowa, “Mawu ci yí amɛ ɖe da tɛnŋ kpɔ” jiɔ, égbe dɔn yí yi Faraɔn gbɔ yí vayi do ŋɛ ciwo pleŋ Yehowa do ni mɔ yi le do ni.

w10-EW 10/15 14

Lé Yehowa kpɔnɔ enyɔ ɖe jiji anu keŋ asɔ gbe dɔ ɖe doɔ?

Yehowa denu mɔ Moizi le tashi dɔ ci yedɔɛ o. Vɔ édɔ Arɔn mɔ yɛ le vayi bɔdo nu nɔ woawa dɔ lɔ. (Hun. 4:14-17) Gbesɔ kpe niɔ, le xwe ciwo yí kplɔɛdo mɛɔ, Yehowa kpedo Moizi nu yí sɔ nushianu ci eʒan keŋ awa edɔ ciwo edɔɛ nywiɖe ni. Ahanke le egbɛmɛɔ, kando ji mɔ Yehowa atɛnŋ azan ao kpena xɔsetɔ ciwo yí bi asɔ kpedo eo nu nawa sumɔsumɔdɔ ao tɔ lɔ nywiɖe. Ci yí wugan wuɔ, Mawu Nyɔ lɔ na mìkando ji mɔ Yehowa ado alɔ mì mìasun ji awa dɔ ci edɔ mì.—2 Kor. 3:5; kpɔ dakavi ci nyɔta yí nyi, “Ƒe Siwo Me Mekpɔ Dzidzɔ Le Wu Le Nye Agbe Me.”

Bibla mɛ nuxɔafiwo jiji

w04-EW 3/15 28 mm. 4

Enyɔbiɔse ciwo yí so yi hlɛntɔwo gbɔ

Enyɔ ci Sefora nu mɔ, “E nyi ehùnmɛsu nɔ ŋ” nyi nyɔ ci wodenunɔ ahan o. Nyi yí enyɔ cɛ nunuɔ so nuɔ? Ci Sefora wa do evososo se ci yí le enublabla lɔ mɛ jiɔ, edasɛ mɔ élɔn do ji mɔ enublabla le nɔ gblamɛ nɔ ye koɖo Yehowa. Ese nublabla ci Yehowa vabla koɖo Izraɛliviwo dasɛ mɔ, nɔ Yehowa bla nu koɖo mɛɖeɔ, Yehowa vanyinɔ asu han yí mɛ ci eblakɔ nu koɖo nyinɔ ashi han. (Ʒeremi 31:32) Eyi taɖo ci Sefora nunuɔ nɔ Yehowa (to yi dɔla ci yí le dumɛ ni ji) mɔ yɛnyi “ehùnmɛsu nɔ” yeɔ, taŋfuin lɔn élɔnkɔ do ji mɔ yeawa do enyɔ ciwo yí le enublabla lɔ mɛ ji. Ele shigbe mɔ lɔn élɔnkɔ mɔ yeanyi nyɔnu han le enublabla lɔ mɛ, yí Yehowa anyi asu han nɔ ye nɛ. Eɖekpokpuiɖe ci enyiɔ, gbeta ci esɔ yí so kpla yí wa nu ci Mawu mɔ yi le wa na eviɛ ŋsuvi ci agbe.

it-1-F 1257 mm. 3

Yehowa

Denyi nɔ wojeshi ŋɖe ɖɛ kpoŋ alo wonya mɔ ŋɖe alo mɛɖe li yí dasɛ mɔ ‘wojeshi’ o. Nabali ci yí nyi ŋɖɛmanyatɔ nya mɔ mɛɖeka tɔ mɔ Davidi, gan yí biɔ se mɔ “Mi yí nyi Davidi ɔ?” Yi gɔnmɛ yí nyi mɔ, “Nyi Davidi nyiɔ?” (1Sam 25:9-11; sɔ sɔ koɖo 2Sam 8:13.) Enyɔ ŋnɔ hanci ke yí Faraɔn nu nɔ Moizi nɛ. Énu ni mɔ: “Mi yí nyi [Yehowaɔ]? Nyi yí taɖo ŋ ɖo a bui ɔ? Nyi yí taɖo ŋ ɖo a tashi Izraɛli viwo a yì ɔ? Ŋ de jeshi mi yí nyi [Yehowa] lɔ can o. É yí taɖo ŋ gbé mɔ Izraɛli viwo da yì o.” (Hun 5:1, 2) Enyɔ cɛ ci Faraɔn nu dasɛ mɔ, dejeshi Yehowa ɖɛ mɔ eyi nyi Mawu adodwi lɔ alo Mawu ci yí ɖo acɛ do Eʒipti fyɔ koɖo yi cɛkpakpa ji o. Gbesɔ kpe niɔ, denya hɛnnɛ mɔ Mawu ɖo ŋsɛn yí awa edro Yi tɔ ci Moizi koɖo Arɔn nu ni o. Vɔ ecɛyɛɔ, Faraɔn koɖo Eʒipti ju lɔ pleŋ koɖo Izraɛliviwo avajeshi Yehowa ŋtɔ koɖo yi ŋkɔ lɔ gɔnmɛsese ɖɛ. Shigbe lé Yehowa dre mɛ nɔ Moizi nɛɔ, woavajeshi Yehowa ɖɛ nɔ wokpɔ lé ewa edro Yi tɔ ci yí kudo Izraɛliviwo nu. Áɖe Izraɛliviwo ti le Eʒipti, ásɔ Gbeɖu Nyigban lɔ na wo yí anyi wawa do egbe ci Eɖo nɔ wowo tɔgbuiwo ji. Nɔ Yehowa wa nu cɛwo pleŋ ɖegbɔɔ, eyi gbɔxwe ‘woava nya nyao mɔ, eyi nyi Yehowa wowo Mawu.’—Hun 6:4-8; kpɔ TOUT-PUISSANT.

    Wema ciwo yí le Ajagbe mɛ (2015-2025)
    To le mɛ
    Ðo mɛ
    • Aja
    • Miin
    • Cancanwo
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Yizanzan sewo
    • Amɛ ŋtɔ nyɔtakankan totowo
    • Paramètres de confidentialité
    • JW.ORG
    • Ðo mɛ
    Miin