Јӱрӱмимди байыткан кӧгӱс энчи

Мениҥ адам, Джон Миллз, 25 јаштуда 1913 јылда Нью-Йоркта сууга чӧҥӱрилген. Чӧҥӱрилериниҥ куучын-эрмегин Рассел ака айткан. Оныҥ кийнинде адам Тринидад ороонго атанган. Ондо ол Констанс Фармер деп, Агару Бичиктиҥ эрчимдӱ шиҥдеечизи болгон эјеле биле тӧзӧгӧн. Мениҥ адам Уильям Браунa најызыла кожо «Фотодрама творениени» кӧргӱзетен. Олор бу ишти 1923 јылга јетире, Браун аканы ӱйиле кожо Кӱнбадыш Африкадӧӧн аткарган ӧйгӧ јетире бӱдӱрген. А мениҥ ада-энем Тринидадта оноҥ ары јарлаган. Олор теҥериге баратан ижемјилӱ болгон.

АДА-ЭНЕГИСТИҤ СӰӰЖИ

Бистиҥ биледе тогус бала болгон. Ада-энем баштапкы уулын Каруулчы Шибеениҥ, Агару Бичиктердиҥ ле трактаттардыҥ биригӱзиниҥ президентиниҥ адыла Рутерфорд деп адаган. 1922 јылдыҥ јаҥар айыныҥ 30-чы кӱнинде мен чыгарымда, мени «Золотой век» (эмди «Пробудитесь!») деген журналдыҥ редакторыныҥ Клейтон Вудворттыҥ адыла Вудворт деп адаган. Бис орто ӱредӱ божотконыс, је ада-энем бисти эҥ ле озо кӧгӱс амадуларга кӱӱнзедетен. Энем Агару Бичиктиҥ болужыла улусла сӱрекей бӱдӱмјилӱ куучындажатан јайалталу болгон, адам дезе Агару Бичиктеги учуралдарды бистерге сӱрекей јилбилӱ эдип куучындап турза, бу учуралдар кӧзиске јуралып туратан.

Ада-энемниҥ албаданганы калас болбогон. Беш уулдыҥ ӱчӱзи Галаад сургалды божоткон, тӧрт кыстыҥ ӱчӱзи Тринидад ла Тобагодо узак јылдарга пионер болуп иштеген. Ада-энем бистерди ӱредип, биске тем кӧргӱзип, сӱрлеп айтса, «Иегованыҥ айылында» ӧскӱрип салган. Олордыҥ болужыла бис «Кудайыстыҥ кӱрентигинде» чечектей бергенис (Сар. 92:13).

Бистиҥ айылыска јаантайын пионерлер айылдап келетен. Олорго миссионер Джордж Янг ака керегинде куучындажарга јарап туратан. Ол Канаданаҥ Тринидадтӧӧн келип јӱрген. Мениҥ ада-энем ӧрӧги айдылган Браун эш-нӧкӧрлӧр керегинде оморкоп куучындаар болгон. Бу куучындар мени, он јашту уулчакты, јарлап баштаарга кӱӱнзеткен.

ЈИИТ ТУЖЫМДА ЈАРЛАГАНЫМ

Ол ӧйдӧ бистиҥ журналдарыс тӧгӱн кудай јаҥды, ач коммерцияны ла кирлӱ политиканы илезине кезем-кату чыгарган. Оноҥ улам 1936 јылда тӧгӱн кудай јаҥныҥ башкараачыларынаҥ улам Тринидадтыҥ губернаторы Каруулчы Шибеениҥ Биригӱзиниҥ бичиктерин ончозын токтодып салган. Је бис бичиктеристи, божогончо, јажынып тузаланганыс. Бис велосипедтӱ информационный марштарга туружып, кандый бир јетирӱ бичилген чаазындарлу ла плакаттарлу јарлаганыс. Анайда ок Тунапуна деген каланыҥ јарчыларыла бастыра Тринидадты рупорлу машиналу ӧдӱп салганыс. Бу сӱреен јакшы ӧй болгон! Кӧгӱзи тереҥ улусла најылашканым меге 16 јаштуда сууга чӧҥӱрилерге болушкан.

Кӧгӱс энчи, анайда ок јиит тушта јарлаганым мени миссионер болорго кӱӱнзеткен. Миссионер болор кӱӱним 1944 јылда Аруба деген ортолыкка да барарымда ӧчпӧгӧн. Менле кожо Эдмунд Каммингс деп ака јарлаган. 1945 јылда Кайраканныҥ Эҥирине 10 кижи келерде бис андый тыҥ сӱӱнгенис. База бир јылдаҥ Арубада баштапкы јуун тӧзӧлгӧн.

Јаан удабай мен Орис Уильямс деп, кожо иштеп турган кижиге јарлап баштагам. Ол бойыныҥ кудай јаҥын корулаарга, бӱдӱмјилӱ керелер айдып туратан. Је Агару Бичикти ӱренип тура, Орис Кудайдыҥ Сӧзи чынынча неге ӱредип турганын билип алала, 1947 јылдыҥ чаган айыныҥ 5-чи кӱнинде сууга чӧҥӱрилген. Соондо бис биле тӧзӧгӧнис. 1950 јылдыҥ кӱчӱрген айынаҥ ала Орис пионердиҥ ижин баштаган. Анайып, оныла кожо менде ӧскӧ јӱрӱм башталган.

НИГЕРИЯДАГЫ ЈИЛБИЛӰ ИЖИБИС

1955 јылда бисти Галаад сургалдыҥ 27-чи клазына ӱренерге кычырган. Бу сургалга ӱренерге бис Орисле кожо иштеҥ чыгып, турабысты ла јӧӧжӧбисти садып ийеле, Арубанаҥ јӱре бергенис. Ӱредӱни 1956 јылда јаан изӱ айдыҥ 29-чы кӱнинде божодып, Нигериядӧӧн иштеп барганыс.

Орис эске алынат: «Иегованыҥ агару тыны миссионер ишле колбулу солынталарга эптежерге болужат. Ӧбӧӧним миссионер болорго кӱӱнзеген, је менде андый кӱӱн качан да болбогон. Мен айыл-јуртту болуп, балдар азыраарга кӱӱнзегем. Је сӱӱнчилӱ јарды улуска тӱрген јетирер керек деп оҥдоп алала, санаамды солыгам. Галаад сургалды божодып, миссионер болорго бек шӱӱп алгам. Бис Нигериядӧӧн „Куин Мэри“ деген лайнерле јӱзӱп барганыс. Бисти ӱйдежерге Норр акала иштеген Уэрт Торнтон ака келген. Ол бисти: „Јол-јорыгар ырысту болзын!“ — деп ӱйдежип ийеле, Бэт-Элде иштереер деп айдарда, меге андый солун јарабаган. Је мен санаамды капшай солып, Бэт-Элдиҥ ижин сӱӱй бергем. Анда кӧп иштер бӱдӱргем. Меге эҥ ле тыҥ приемныйда иштеерге јарап туратан. Не дезе мен улусты сӱӱйдим, а приемныйда Нигерияныҥ ака-эјелерине болужар арга болгон. Олордыҥ кӧбизи экскурсияга арып-чылап, аштап-суузап, тоозынга киртип калган келетен. Оныҥ учун олорго амырап алзын ла бӱдӱш-бадыжын јазап алзын деп болужарга, меге јарап туратан. Мынайып Иегованыҥ агару ижин бӱдӱрери меге јаан сӱӱнчи ле јакшызыныш экелген». Анайып, кандый ла јакаруны бӱдӱрип, кӧгӱс јанынаҥ тыҥып турдыс.

1961 јылда бис Тринидадтӧӧн јууктарысла кӧрӱжерге барганыс. Бу туштажуда Браун ака база болгон. Ол Африкада јарлаганыныҥ јилбилӱ кезик учуралдарын куучындаган. Мен де Нигериядагы ака-эјелердиҥ кӧптӧп турганы керегинде куучындагам. Ол тушта Браун ака мени јылу кучактап, адамга: «Джони, сен анай ла Африкага јетпегеҥ, а Вудворт једип калган!» — деп айдарда, адам: «Оноҥ ло ары анайып иштен, уулым!» — деп айткан. Андый ченемелдӱ ишчилердиҥ оморкодулу сӧстӧри ижимди оноҥ јакшы бӱдӱрерге кӱӱнзеткен.

1962 јылда мени Галаад сургалга база такып ӱрензин деп кычырган. Бу сургалдыҥ 37-чи клазында 10 ай ӱренгем. Нигерияныҥ филиалыныҥ кӧрӧӧчизин, Уилфред Гучты, Галаадтыҥ 38-чи клазына ӱренген кийнинеҥ Англиядӧӧн аткарган. Ол аканыҥ ордына мени филиалдыҥ кӧрӧӧчизи эдип кӧстӧгӧн. Мен Браун ака чылап бӱдӱн ороонло кӧп јоруктаар болгом. Мынайып Нигерияныҥ ака-эјелериле јакшы таныжып, олорды сӱӱп баштагам. Ол акаларда экономиказы бийик ороондордогы улуста чылап кӧп неме болбогон, је олор тӱҥей ле ырысту болуп, бары-јогыла болорзынып јӱретен. Олордыҥ јӱрӱминеҥ ырысту болоры кӧп акча јӧӧжӧлӱ болгонынаҥ камаанду эмес деп, јарт кӧрӱнип туратан. Олор јокту да болзо, је јуундарга јаантайын ару кийимдӱ келип турганын кӧрзӧҥ, чек кайкаарыҥ. Курултайларга ака-эјелер кӧп сабада грузовиктерле, болекаджаb деген јербойыныҥ автобустарыла келетен. Андый автобустарга јараш сӧстӧр бичилип туратан, темдектезе «Кичинек тамчыдаҥ јаан теҥис бӱдет».

Бу сӧстӧр чын. Не дезе кандый бир јаан иште кажы ла кижиниҥ ижи баалу, анайып бис те бойыстыҥ јаныстаҥ ижисти бӱдӱргенис. 1974 јылда Нигерияныҥ јарчыларыныҥ тоозы 100 000-га јеткен. Бу ороон јарчыларыныҥ тоозыла Бириктирилген Штаттардыҥ кийнинеҥ, баштапкы болуп калган. Анайып, Каандык керегинде јар јаан ӧзӱм алынган!

1967 јылдаҥ ала 1970 јылга јетире Нигерияда гражданский јуу-согуш болгон до болзо, јарчылардыҥ тоозы там кӧптӧп туратан. Кӧп айлардыҥ туркунына Нигер сууныҥ ары јанында турган Биафраныҥ јеринде јаткан акаларда филиалла колбу болбогон. Је бис олорды кӧгӱс курсак јогынаҥ артыргызып болбой, ӧрӧги айдылганыла, Нигер сууны Иегованыҥ болужыла ары-бери канча катап кечкенис.

Ол сууны кечип турганыс санаамга јакшы артып калган. Сууны кечип јада, атыртып эмезе ӧлӱмге экелип турган оорула ооруп калардаҥ маат јок болгон. Ондо оноҥ до ӧскӧ јеткерлӱ айалгалар болгон. Федеральный черӱниҥ блокпостын ӧдӧргӧ коркынчылу болгон, је биафрийский повстанецтердиҥ блокпостын ӧдӧргӧ оноҥ коркынчылу. Бир катап тӱнде тӱрген агынду Нигер сууны улус тартып турган каноэлӱ Асаба каланаҥ Онича калага кечерге келишкен. Оноҥ ары мен Энугу калага аксагалдарга болужарга баргам. База ӧскӧ учуралда Аба калага аксагалдарды оморкодып јӱргем. Анда тӱнде свет кӱйдӱрерге јарабас болгон. А Порт-Харкорт деген калада бис туштажуны мӱргӱӱлле капшай божодып ийгенис, нениҥ учун дезе каланыҥ јанында турган биафрийский повстанецтерди федеральный черӱ јуулап ийген.

Ака-эјелерге туштажулар сӱрекей керектӱ болгон! Анайып олор Иегованыҥ сӱӱжин кӧргӧн, анайда ок бирлик болорго ло нейтралитетти тударга керектӱ јӧптӧр алган. Бу коркышту калју јуу-согушта Нигерияныҥ ака-эјелери Кудайга чындык арткан. Бир албатыныҥ улузы бой-бойын јаман кӧрӱжип те турарда, олор бой-бойын сӱӱп, христиан бирликти кичееп алган. Бу јеҥил эмес ӧйдӧ ака-эјелерге болужары меге јаан кӱндӱ болгон.

1969 јылда Нью-Йоркта «Янки» деген стадиондо «Мир на земле» деп адалган бастыра телекейлик курултай ӧткӧн. Бу курултайдыҥ председатели Милтон Хеншель ака болгон. Бу акага болужып, кӧп немеге ӱренип алгам. Бу ӱредӱ ӧйинде болгон, не дезе, 1970 јылда Лагос калада (Нигерия) «Люди благоволения» деген бастыра телекейлик курултай болгон. Гражданский јуу-согуш токтой берген ороондо курултай јӱк ле Иегованыҥ болужыла ӧткӧн. Бу курултайга 121 128 кижи јуулган, анайда ок программа баштапкы ла катап 17 тилге кӧчӱрилген. Норр ло Хеншель акалар, анайда ок ӧскӧ дӧ ака-эјелер Бириктирилген Штаттардаҥ ла Англиянаҥ чартерный рейстерле келген. Олордыҥ ӱзези 3 775 кижиниҥ чӧҥӱрилгенин кӧргӧн. Бу курултай Беженинчи кӱнде ӧткӧн чӧҥӱрилиштиҥ кийнинеҥ эҥ ле кӧп улус чӧҥӱрилген курултайлардыҥ бирӱзи. Мен бу курултайды ӧткӱреринде болушкам, сананзам, качан да андый кӧп иш бӱдӱрбеген ошкожым. Нигерияныҥ јарчыларыныҥ тоозы коркышту тӱрген ӧзӱп барган.

Нигерияда бис 30 јылдаҥ ажыра иштегенис. Бу јылдардыҥ туркунына кезикте Кӱнбадыш Африкада јорыкчы ла зональный кӧрӧӧчи болуп иштегем. Анайда ок миссионерлерле куучындажып, олорды оморкодып турганым учун, олор јаан быйанду болгон. Олорды бис баалап турганыс ла ундыбай турганыс деп, акту кӱӱнимнеҥ бӱдӱмјилеп туратам. Бу ишти бӱдӱрип, бойыма бир јаан ӱредӱ алгам: ака-эјелер кӧгӱс јанынаҥ ӧссин, Иегованыҥ организациязын тыҥыдып турзын, анайда ок бирлик болзын деп, олорго акту јӱректеҥ ајару эдер керек.

Бис гражданский јуу-согуштаҥ ла оору-јоболдоҥ болгон ончо кӱчтерди јӱк ле Иегованыҥ болужыла ӧдӱп чыкканыс. Иегованыҥ алкыжын јаантайын сезип туратаныс.

Орис эске алат: «Бис экӱлегис канча катап малярияла ооруганыс. Бир катап Вудворт оорунаҥ улам санаазын ычкынып ийерде, оны Лагостыҥ эмчилигине јетирген. Ол божоп калардаҥ айабас деп меге айдышкан, је ол, карын, тирӱ арткан! Вудворттыҥ санаазы кирип ле келерде, капшай ла Кудайдыҥ Каандыгы керегинде медбратка јарлап баштаган. Соондо бис Нвамбиве деп ӧбӧкӧлӱ бу медбратка Агару Бичикле јилбиркеп турганын улалтарга, такып келип јӱргенис. Бир эмеш ӧйдӧҥ ол сууга чӧҥӱрилген, соондо Аба калада аксагал болгон. Мен база кӧп улуска, ол тоодо мусульман кудай јаҥына коркышту тыҥ бӱдӱп турган улуска да, Иеговага јӱрӱмин учурлаарга болушкам. Анайып, бис Нигерияныҥ ака-эјелериниҥ культуразын, чӱм-јаҥдарын ла тилин јакшы билип алганыска ла олорды сӱӱп баштаганыска сӱӱнип јадыс».

Бис база бир немени оҥдоп алганыс: ӧскӧ ороондо агару ижис једимдӱ болзын деп, ака-эјелерди, олордыҥ культуразы башка да болзо, сӱӱрине ӱренип алар керек.

ЈАҤЫ ЈАКЫЛТАЛАР

1987 јылда јаҥы јакылта алганыс. Бисти Карибский талайда турган Сент-Люсия деген јараш ортолыкка миссионерлер эдип ийген. Бу иш биске сӱреен тыҥ јараган, је бисте јаҥы кӱчтер болгон. Африканыҥ ороондорында эр улуска кӧп ӱйлерлӱ болорго јараар болгон, је бу ортолыкта јаткан эш-нӧкӧрлӧр регистрация јогынаҥ јаткан. Је Кудайдыҥ Сӧзи кӧп улустыҥ јӱрӱмин солыган.

Јажыс јаанаган сайын ийде-кӱчис јетпей барарда, 2005 јылда Башкару јӧп бисти Бруклиндеги (Нью-Йорк) телекейлик башкарууга кӧчӱрген. Мен Иеговага кажы ла кӱн Орис ӱйим учун быйаным айдадым. Ол 2015 јылда божоп калган. Ачуумды сӧстӧрлӧ айдып болбозыҥ. Орис чыннаҥ ла сӱрекей јакшы эш-нӧкӧр болгон. Бис экӱ 68 јыл јуртаганыс, бу јылдардыҥ туркунына мен оны тыҥ сӱӱгем. Бис јуунда да, биледе де ырысту болорго, баш болоры јанынаҥ принципти буспас керек, бой-бойыныҥ јаманын акту кӱӱнинеҥ таштаар керек, анайда ок јобош болуп, тынныҥ тӱжӱмине кирип турган кылык-јаҥду болор керек деп оҥдоп алганыс.

Кезикте кунугып, чӧкӧп турзаас, оноҥ ары ижисти бӱдӱрерге болушсын деп, Иеговага мӱргӱп туратаныс. Бис јаантайын јакшы јанындӧӧн солынарга албаданатаныс, анайып Кудайдыҥ организациязында јакшы солынталар болгонын кӧргӧнис. Је эҥ јакшы солынталар келер ӧйдӧ болор! (Иса. 60:17; 2 Кор. 13:11).

Иегова Тринидад ла Тобагодо ада-энемниҥ ле ӧскӧ дӧ ака-эјелердиҥ ижине алкыжын берген, анайып бӱгӱнги кӱнниҥ калганчы отчедыла болзо, ондо 9 892 јарчы иштейт. Аруба ортолыкта иштеген јуунда кӧп акалар баштапкы јуунды тӧзӧӧргӧ јаан иш эткен, эмди ондо 14 јуун. Нигерияда јарчылардыҥ тоозы сӱреен кӧп болуп калган, олордыҥ тоозы 381 398 кижи. А Сент-Люсия деген ортолыкта Кудайдыҥ Каандыгын 783 кижи јарлайт.

Эмди мен 90 јаштаҥ ажып калдым. Сарын 92:14-тӧ Иегованыҥ айылында ӧскӱрилген улус керегинде мынайып сӱрлеп айдылат: «Олор буурайып та калза, чечектеер, ийде-кӱчтӱ ле омок-седеҥ болор». Мениҥ јӱрӱмим андый болгонына Иеговага јаан быйанымды айдадым. Мениҥ байлык кӧгӱс энчим бастыра јӱрӱмимди Кудайга учурлаарга кӱӱнзеткен. Анайып Иегова меге беринген сӱӱжин кӧргӱзип, оныҥ кӱрентигинде чечектеерге јараткан (Сар. 92:13).