Nyo ing’eyo?

M’uweko Biblia, ang’o mange m’unyutho nia Juisrael gibino ng’eca i Misiri?

Biblia ukoro nia i ng’ei ma jutero Yosefu i Misiri, Yakobo ku juruot pare giai i Kanan man gidok i Misiri. Gibed gikwo i theng ng’om mi Misiri ma julwong’o Gocen m’utie kaka ma kulo Nil umondo i ie i Nam Méditerranée. (Tha. 47:1, 6) I ng’eye, wend nyithindho mir Israel ‘udoko dupa, man tego migi doko dit hai.’ E lworo nyithindho mir Israel ucaku nego Jumisiri, pieno giketho gidoko ng’eca migi.​—Ai 1:7-14.

Jusai lembe moko gicayu lembe maeno ma Biblia ukoro man giwacu nia etie ndra. Ento lembe moko nuti m’unyutho nia nyikwai Cema gibino ng’eca i Misiri.

Ku lapor, jumoko ma gisayu dong piny ma con ginwang’u uvuru pacu ma con i theng Misiri ma yo malu. John Bimson ma tie jararieko moko m’uponjo lembe iwi Biblia uyero nia i theng Misiri ma yo malu, junwang’u uvuru pacu ma kadhu 20 ma Juisrael gibed gibedo i ie. M’umedo maeno, James Karl Hoffmeier ma tie jasai lembe iwi Misiri uyero kumae: “I kind oro 1800 nitundo i oro 1540, Misiri ubino kaka m’ubed utelo nen mi nyikwai Cem ma gibino kwo yo reto mir Asia, pieno gibed gidok nikwo kuca.” Emedo kumae: “Abraham, Isak, man Yakobo ma gitie kwaru mi nyithindho mir Israel gikwo i kind oro maeno. Bende i kind oro maeno re ma gibed gicidho i Misiri pi niyenyo cam, pii man lum ma leya migi copo camu, calu ma buku mi Thangambere ukoro.”

Lembe mange de nuti ma junwang’u i theng ng’om Misiri ma yo piny. I kitabu moko ma juyiko ku kolo i kum oro 2000–1600, junwang’u nying’ dhanu dupa ma gibino ng’eca, ma gibed gitimo tic yo pa ng’atu moko mi Misiri ma yo piny. I kind nying’ dhanu maeno, nying’ ma kadhu 40 utie nying’ nyikwai Cem. Ng’eca maeno gibed gitedo cam, gicwiyo piny ma tung’ tung’ man gifuro podho. Hoffmeier uyero kumae: “Calu ma Nyikwai Cem ma kadhu 40 gibino timo yo pa ng’atu acel i Thébaïde [Misiri ma yo piny], copere nia wend Juisrael ubino lee dit i Misiri zoo, re asagane kaka ma Nil umondo i ie i Nam Méditerranée.”

David Rohl ma sayu dong piny ma con ukiewo nia nying’ ng’ecane moko “urombo ku nying’ moko mi Biblia.” Ku lapor nying’ moko ma nwang’ere i kitabu maeno urombo ku Isakar, Acer, man Cifra. (Ai 1:3, 4, 15) David Rohl ucoko dhu wec pare kumae: “Lembuno ubenyutho kamaleng’ nia Juisrael gibino ng’eca i Misiri.”

John Bimson uyero kumae: “Lembe ma con utie dupa m’ubenyutho nia Juisrael gibino ng’eca i Misiri, man i ng’eye giwok kud i ng’ecane calu ma Biblia ukoro.”