Cindi Buku mi coko mi Kwo man tic

YENGA MI NINDO 4-10, DWI MI 1

LONYO MA NWANG’ERE I LEMBE PA MUNGU | LEMBE MI JULAWI 18-19

“Gwok leng’o mi kurajo”

w19.06 mba. 28 udu. 1

Wacopo gwokara nenedi i kum awic acel pa Sitani?

Kinde ma Yehova ubino weco iwi timo ma reco ma thek mange ubino ko, eyero ni nyithindho mir Israel kumae: ‘Kud wutim calu giratima mi ng’om Kanan, ka m’aterowu i ie; . . . Ng’om ucidere, pieno abikelo matira i wie.’ Timo mi Jukanani ubino rac magwei uketho Yehova Mungu mir Israel uneno nia cil ng’om ma gibino kwo i ie de ucido.​—Law. 18:3, 25.

w17.02-F mba. 20 udu. 13

Yehova ubetelo wi dhanu pare

¹³ Tung’ tung’ ubino lee mandha i kind jubim maeno ma gigwoko bedoleng’ migi, ku jutela mi thek mange ma rieko mi dhanu re m’ubed utelo wigi, ma gibed gineno ko bor ungo! I the bimobim mi jukanani, dhanu ubed utimo lembe ma reco, calu ve timo ribiri i kind wat, co ku co, mon ku mon, timo ribiri ku lei, thiero awiya ni lam, man rwo ni ayi gin m’acwia. (Law. 18:6, 21-25) M’umedo maeno, jutela mi Babeli ku mi Misiri, gibed giworo ngo cik mi gwoko leng’o ma Mungu ugam umio ni nyithindho mir Israel. (Wel 19:13) Tung’ ku maeno, jurutic pa Mungu gibed gineno kite ma jutela migi ubed uworo ko lembe mi tipo, lembe mi kurajo, man leng’o mi kum. M’umbe jiji, unen kamaleng’ nia Yehova re m’ubino telo wigi.

w14-F 1/7 mba. 7 udu. 2

Mungu bitim’ang’o i kum ju m’utimo lembe ma reco

Dong’ lembang’o ma binwang’u dhanu ma gikwero nitimo aloka loka i kwo migi, ma gibemediri asu nitimo lembe ma reco? Biblia uyero ngbeng’ kumae: “Ju m’atira bibedo i ng’om, Man ju ma cu bibedo i ie. Ento judubo jubikabu woko kud i ng’om, man weg abombi jubimugo woko kud i ie.” (Rie. 2:21, 22) Atelatela mi dhanu ma reco bibedo mbe kendo i wiwa. I saa maeno mi kwiocwiny, dhanu ma wor binwang’u gony nok nok kud i matoke ma rac mi dub’alaga.​—Rum. 6:17, 18; 8:21.

Wagol lonyo mi tipo

w06-F 15/6 mba. 22 udu. 11

“Amaru cik peri mire ma!”

¹¹ Lembe mir ario ma nwang’ere i Cik pa Musa m’unyutho nia andha Mungu dieng’ pi dhanu pare, ubino cik m’uweco iwi beko kund cam. Yehova ung’olo nia ka jaisrael ubekayu cam pare kud i podho, ewek jacan ubek kund cam m’ubed udong’ i ng’ei jurutic pare. Jarafur ucikere ngo nikayu cam kot kot kud i gund podho pare, kadok nyingulok m’udong’ i ng’eye de kud edok ecoki. Ecikere ngo nidogamu kanga cam ma wie wil ko i ng’eye i podho. Eno ubino yub mi mer m’ubino pi jucan, umondo, nyithikic man pi mon ma coggi tho. Andha, beko kund cam de mito nitimo kero, re lembuno ubed ukonyogi kara kud gibed gikway cam akwaya.​—Law. 19:9, 10; Poi. 24:19-22; Zab. 37:25.

YENGA MI NINDO 11-17, DWI MI 1

LONYO MA NWANG’ERE I LEMBE PA MUNGU | LEMBE MI JULAWI 20-21

“Yehova uketho dhanu pare ubed segi”

w04-F 15/10 mba. 11 udu. 12

Nyo iyio nia paradiso bibedo nuti?

¹² Gin moko nuti m’ukwayu ngo wawil pire. Mungu uwacu kumae ni nyithindho mir Israel: “Wugwok lembang’ola m’ang’olo [iwu] tin, kara wubed tek, man wumond wumwony ng’om, ka ma wukadhu kara wumwonye.” (Poi. 11:8) Lembe mi Julawi 20:22, 24, de uweco pi ng’om ma rom eno kumae: “Ka kumeno wugwok cik para ceke, ku lembapoka para ceke, man wutimgi; kara ng’om, m’akelowu kara wubed i ie, kud ung’ogwu woko. Ento awacu iwu kumae, Wubigamu ng’om migi ni aba, man abimie iwu kara wumwonye, en e ng’om ma molo cak ku kic.” Eno ubenyutho nia mondo i Ng’om mi lembang’ola ujengere iwi bedo ku winjiri ma ceng’ini ku Yehova Mungu. Gin m’uketho Yehova uweko Babeli ubin uyaku nyithindho mir Israel man gidok kugi i bang’gi, ubino pilembe gigwoko ngo bedoleng’ migi ire.

it-1-F mba. 1106

Giralaga

Utie piny ceke ma ng’atu m’utho uweko ni awiya pare kunoke ni ng’atu ma bidong’ kakare. Etie bende piny ceke ma junwang’u niai i the kwaru, kuonke ma ng’atini weko ni jawodhe m’udocamu dito i ng’eye. Wec mi dhu Juebrania ma jutio ko pi niweco iwi lembe maeno utie nachal. Eno uketho i ie ninwang’u kunoke nimio giralaga. (Wl 26:55; Eze 46:18) Wec ma nia yarash, jutio kude pi niweco iwi “jacam pacu,” re wang’ ma pol enyutho ‘camu ng’om ni aba’ m’umbe nilage alaga kud i the kwaru. (Th 15:3; La 20:24) Enyutho bende “nimayu; niyaku,” m’akecane etimere i saa mi lwiny. (Pc 2:12; 31:3) Wec mi dhu Jugiriki kleros ma jutio ko pi ninyutho giralaga, thelembene ma kwong’a utie “jara” m’unyutho bende “makapiny” man ma tokcene ke ebenyutho “camupacu.”​—Mt 27:35; Tic 1:17; 26:18.

it-2-F mba. 438 udu. 5

Winyo

I ng’ei pii ma dit m’ucoro ng’om, Noa uthiero “winyo ma leng’” man lei ma leng’ ni lam. (Th 8:18-20) Niai eca ci, Mungu uyio nia winyo ubed ni giracama ni dhanu, man rimone re kud gicam. (Th 9:1-4; nen bende La 7:26; 17:13.) Ka saa maeca winyo moko ubino “leng’,” utie pilembe Mungu unyutho kit winyo m’uyiere ma jucopo thiero ni lam. Nimakere ku Biblia, i wang’ ma fodi Cik pa Musa uwok ungo, winyo moko mbe m’ubino “m’ucido” pir acama. (La 11:13-19, 46, 47; 20:25; Poi. 14:11-20) Biblia unyutho ngo terere thelembe ma tap m’uketho winyo moko ubedo winyo “m’ucido” ni jurutic pa Mungu. Calu ve winyo ma culu acur kunoke acuth; re gin ceke ngo. (Nen winyo ADWONG’A YATH.) Cik m’ukwero nia kud jucamgi ujik i kum Lembariba ma nyen, calu ma Mungu ugam unyutho ni Petro i ginmawokiwang’.​—Tic 10:9-15.

Wagol lonyo mi tipo

it-1-F mba. 1180

Thumo kum

Cik pa Mungu ukwero magwei thumo kumjo pi ju m’utho. (La 19:28; 21:5; Pc 14:1) Lembene ukwerere pilembe Juisrael gibino thek ma leng’ pa Yehova man piny pare ma segi. (Pc 14:2) Pieno, Juisrael gicikiri nikoc cen ku timo ceke mi woro mungu m’araga. Kit timo maeno mi wagu ju m’utho nikadhu mukero, m’uketho i ie nithumo kumjo ubino gin m’umaku piny ungo magwei ni dhanu ma ging’eyo lembe cuu iwi ju m’utho man ma gitie ku genogen mi cer. (Dn 12:13; Eb 11:19) Cik m’ukwero nia kud juthum kumjo ubed ukonyo Juisrael niworo kumjo ma tie giracwiya pa Mungu.

YENGA MI NINDO 18-24, DWI MI 1

LONYO MA NWANG’ERE I LEMBE PA MUNGU | LEMBE MI JULAWI 22-23

“Ponji ma wacopo nwang’u i kum timo foc mir agba”

it-1-F mba. 884-885

Agba mi kwen ma thobi mbe i ie

Nindo ma kwong’a mir agba mi Kwen ma thobi mbe i ie, ubino nindo mi cokiri ma leng’, man ebino bende sabatu. I nindo mir arionde, niwacu i nindo 16 mi Nisan, jubed jukelo i bang’ julam, kanga mi mwoka nganu, ma tie cam m’ubed ular ucek i ng’om mi Palestine. I wang’ nindo maeno mir abga, jular jucamu ngo cam ma kwong’a m’ucek i podho, nik ebed ma numu, m’acela, kunoke ma miena. Julam gibed githiero mwoka maeno i ayi mi lapor ni Yehova, ma githore ko malu i wang’e. Saa maeno juthiero bende nyathi nyog rombo ma mulima mbe i kume ma oro pare acel ni lam m’awang’a, karacelo ku lam mi mogo ma jujebo ku mo man lam m’amadha mi pigulok. (La 23:6-14) Cik uyio ngo nia juwang’ mogo maeno awang’a iwi pemblam, calu ma julam gidok gicaku timo bor i ng’eye. I nindo maeno, jubed juthiero ngo kende kende mwoka cam, ento ebino bende ni kaka ma juruotman mi Israel man ng’atuman acel acel ma piny pare tie, ubed uthiero ko lam mi foyofoc i nindo maeno mi timo foc mir abga.​—Ai 23:19; Pc 26:1, 2; nen MWOKA.

Thelembene. Camu kwen ma thobi mbe i ie i saa maeno, urombo ku telowic ma Yehova ugam umio ni Musa, ma jukiewo pire i Ai 12:14-20, ma versene mir 19 uyero ngbeng’ kumae: “Ceng’ abiro jubinwang’u thobi [ngo] i udi mu.” I Poi mi Cik 16:3 julwong’o kwen maeno ma thobi mbe i ie nia “kwen mi can,” man ebed epoyo wi Juyahudi ku bang’ oro pi ai migi ma giai ko nyapio pio kud i Misiri (ma saa ma giketh ko thobi i kwen migi de ubino mbe igi [Ai 12:34]). Pieno, nyithindho mir Israel gibed gipoi pi can man pi ng’eca ma giwok kud i ie, nimakere ku lembe ma Yehova en gire uyero nia, “kara ipoi kum ceng’ m’iai i ie kud i ng’om Misiri i nindo ceke mi kwo peri.” Foyofoc ma nyithindho mir Israel gibino ko, ma Yehova ugonyo kogi, uketho gitimo ku bero cwinygi foc ma kwong’a kud i kind foc adek ma dongo ma gidok gibed gitimo i ng’eye ku bang’ oro.​—Pc 16:16.

it-2-F mba. 527 udu. 1

Pentekoste

I nindo mi foc mi ceng’ mi Pentekoste, jubed juthiero lam mi mwoka. Ento mwaka maeni jubed jutio kude i ayi m’ukoc ku lam mi mwoka mir ayi nganu mange. Jampim ario mir apaje mi mogo nganu (4.4 L) ma jujebo ku thobi, jubed juyiko ko lungu kwen ario. Jube juai kugi kud i pacu. Eno ubenyutho nia ebino kit kwen ma jubed juyiko i pacu ma pir acama, ento ungo ma juyiko pi lembe moko ma leng’ ma segi. (La 23:17) Jubed juthiero kwen karacelo ku lam m’awang’a mi dubo, man bende nyog rombe ario pi lam mi kwiocwiny. Jalam ubed uketho cinge i the kwen man ther ulungu ring’ urombone ma nwang’u ebetworogi malu man edwokogi piny i wang’ Yehova, pi ninyutho nia ethierogi i wang’e. Kinde ma juthiero kwende kud urombone, i ng’eye gidong’ ni jalam man jalamne dok camugi calu lam mi kwiocwiny.​—La 23:18-20.

w14-F 15/5 mba. 29 udu. 11

Nyo ibewotho rom rom ku dilo pa Yehova?

¹¹ Tie pi bero mwa re ma dilo pa Yehova ubekwayuwa nitio ku juk ma e ma jakwenda Paulo umio: “Dong’ iwa pidu piwa ku jukojuk ma ku mer ku tic ma dre de; man ku wawek cokra giwa karacelo, ma calu kura mi jumoko, ento ajuka dong’ wajukra; man ma sagu apila, ka waneno cenguni dhingo.” (Ebr. 10:24, 25) Foc ma ku bang’ oro, ku coko mange ma dongo ma nyithindho mir Israel gibed gitimo, ubed uteng’ogi i thenge mi tipo. M’umedo maeno, foc ma calu ve abga mi Otbak m’utimere i rundi pa Nehemia, ubino nindo mir anyong’a ma lee. (Ai 23:15, 16; Neh. 8:9-18) Wan bende wabed wanwang’u bero ma rom kumeno i saa mi coko man coko mwa ma dongo. Dong’ watimu kero ma wanwang’ ko bero kud i yub ceke ma jumaku pi nikonyowa i thenge mi tipo man kara wabed kud anyong’a.​—Tit. 2:2.

Wagol lonyo mi tipo

w19.02 mba. 3 udu. 3

Gwok bedocu peri!

³ Wa jurutic pa Yehova wanyutho bedocu nenedi? Wanyutho bedocu nwang’u wamaru Yehova kud adundewa ceke, man nwang’u saa ceke wabeii nitimo yeny pare. Wakenen nia i Biblia, jubed jutio ku wec ma nia “bedocu” pi ninyutho ang’o. I Biblia, wec ma juloko nia “bedocu” nyutho gin “ma boo,” kunoke “ma zoo.” Ku lapor, nyithindho mir Israel gibed githiero lei ni lam ni Yehova, man Cik ugam ung’olo nia gibed githier lei ma cuu. (Law. 22:21, 22) Mungu ukwero igi nia kud githier ire lei ma tiende acel, ma ithe acel, ma wang’e acel, kunoke ma tho ni kume. Ento egam ekwayu nia lei ma jubethiero ire ubed ma cuu kunoke ma boo. (Mal. 1:6-9) Kara wanyang’ ma ber i thelembe m’uketho Yehova bekwayu piny ma boo kunoke ma zoo, wakemak lapor moko: ka wabeng’iewo piny moko, dok ebed nying yen, buku, kunoke jamtic moko, wang’iewo ngo ma thenge moko mbe. Ento wang’iewo ma cuu man ma boo. Kumeno bende, Yehova bemito nia wamare man wagwok bedoleng’ mwa ire kud adundewa zoo. Ubekwayu mer ma wamare ko ubed ma boo.

YENGA MI NINDO 25-31, DWI MI 1

LONYO MA NWANG’ERE I LEMBE PA MUNGU | LEMBE MI JULAWI 24-25

“Oro mir anyong’a man gony mi nindo m’ubino”

it-2-F mba. 137

Bed’agonya

Mungu mi bed’agonya. Yehova en e Mungu mi bed’agonya. Egonyo nyithindho mir Israel kud i ng’eca i Misiri. Ewacu igi bende nia, tek giworo cik pare, e gibibed’agonya. (Pc 15:4, 5) Daudi uwacu nia “kwiocwiny (bed’agonya)” bibedo nuti i gang’ kidi mi Yerusalem. (Zb 122:6, 7) Ento Cik uwacu nia tek ng’atini udoko jacan, ecopo lworere gire ni ng’eca kara epong’ yeny pare man yeny mi juruot ot pare. Ento Cik ung’olo ni Jaebrania eno nia ecopo bed’agonya tek etimo tic mi ng’eca pi oro abiro. (Ai 21:2) I oro mir anyong’a (ma timere kubang’ oro mi pier abije), jubed jutwong’o bed’agonya ni dhanu ceke. Jaebrania moko ci m’ubino ng’eca ubed unwang’u gony nindo maeno, man ng’atuman ubed udok i pacu pare ma dhe.​—La 25:10-19.

it-1-F mba. 1107 udu. 7

Giralaga

Calu ma ng’om ubino giralaga mi juruot, man ebed dong’ igi ni giralaga kubang’ thek dhanu migi m’utuk, pieno jubed julworo ngo ng’ombe mi ma gwei. Lworo ng’om ma jubed julworo, ubino nimakere ku cam ma ng’ombe cego, bei mi ng’iewne jubed jung’olo nimakere ku wend oro m’udong’ nitundo i kum oro mir anyong’a m’ubino, ma tie oro ma ng’omne ceke dok ni won ng’ombe gire, tek jular jugonyo ngo ng’ombe i wang’e. (La 25:13, 15, 23, 24) Cik maeni ubino pir adhura ma gang’ umbe i kumgi, ma jubed juneno ni adhura mi kiaru. Tek etie i adhura ma gang’ ni kume ke, twero ma judok jugonyo ko ng’ombe ubino pi oro acel kende, niai i kum oro ma julwore i ie, oro m’edoko ni piny pa ng’atu m’ung’iewe. Pi ot mir adhura mi julawi ke, twero mi dok ng’iewo ng’om kendo ubino pi nja, kum Julawi gibino mbe ku giralaga.​—La 25:29-34.

it-2-F mba. 70 udu. 2

Oro mir anyong’a

Kinde ma jubed juworo cik m’ukethere pi Oro mir anyong’a, lembene ukonyo thek i kum lembe mi can ma tin ubetimere i ng’om ma pol, ma junwang’u ie kit dhanu ario: ju m’ulony hai ku jucan ma hoi. Bero ma ng’atuman ubed unwag’u, umio kony ni thek ceke, pilembe ng’atu moko mbe m’ubino jacan pi jambcinge m’umbe, ento ng’atuman ubed utio ku piny pare man copo pare pi nikonyo jumange. Nikum mugisa ma Yehova umio iwi cam migi m’i podho, man nikum telowic ma thek mir Israel gibed giworo, uketho gibed ginwang’u bero ma telowic pa Mungu kende re ma copo mio.​—Is 33:22.

Wagol lonyo mi tipo

w09-F 1/9 mba. 22 udu. 4

Tek ng’atu moko utimi rac

Tek jaisrael moko utugo ali i dhu wadi man eloyo wang’e, Cik ung’olo nia mito jumii ire matira. Ento tie ngo ng’atu ma juloyo wang’e re ma biculo kwor pare gire i kum ng’atu m’uloyo wang’e, kunoke i kum wedi pa ng’atune. Cik ung’olo nia ukwayu eter lembene i wang’ judongo, niwacu jupoklembe. Ning’eyo nia jubitimo lembe ma rom i kum ng’atu m’unyayu ret akakaka i kum wadi, ubed ukonyo jumange kara kud gicul kwor. Re lembe mange de nuti ma jubed jutimo.

YENGA MI NINDO 1-7, DWI MIR 2

LONYO MA NWANG’ERE I LEMBE PA MUNGU | LEMBE MI JULAWI 26-27

“Wacopo nwang’u mugisa pa Yehova nenedi?”

w08-F 15/4 mba. 4 udu. 8

Koc cen ku “gin ma kitgi mbe”

⁸ “Lonyo” copo doko ni mungu i ayi ma kani? Wakemak lapor ma e: Kepar nia kidi moko bino nuti i podho mi nyithindho mir Israel. Kidi eno pire copo bedo tek. Jucopo tio kude pi nigiero ot kunoke gang’. Ento tek julund jukethe edoko ni “mbegi” kunoke ni “kidi m’ang’ika,” ecopo doko ni cudho mi kier ni dhanu pa Yehova. (Law. 26:1) Kumeno bende, sente de tie ku kaka pare. Watio kude pi nipong’o yeny mwa, man wacopo tio kude pi nikonyo tic pa Yehova. (Ekl. 7:12; Lk. 16:9) Ento tek waketho sente ubedo ni gin ma pire tek nisagu tic mwa mi Jukristu, sente copo doko iwa ni mungu. (Som 1 Timoteo 6:9, 10.) I ng’om maeni ma sayu sente udoko ni gin ma pire tek nisagu zoo, dong’ umito wan wabed ku nen m’ukwayere iwi sayu sente.​—1 Tim. 6:17-19.

it-2-F mba. 753 udu. 2

Lworo

Kite ma Yehova utio ko ku Musa, uketho Musa utimo lembe dupa ma nyayu lworo (Ebr., mohra) i wang’ dhanu pa Mungu. (Pc 34:10, 12; Ai 19:9) Dhanu ma gibino ku yioyic, ginyutho woro ni Musa nikum dito m’ebino ko. Ginyang’ nia andha Mungu ubino weco i bang’gi nikadhu kud i bang’ Musa. Juisrael gibino bende ku lworo i kum kamaleng’ pa Yehova . (La 19:30; 26:2) Eno ubenyutho nia gibed ginyutho woro pi kamaleng’, uketho gibed gitimo thier i ayi ma Yehova unyutho igi man timo migi bende ubino nimakere ku cik pare.

w91-F 1/3 mba. 17 udu. 10

Wek “kwiocwiny pa Mungu” ugwok adundeni

¹⁰ Yehova uyero ni thek pare kumae: “Tek wuwotho ku cik para, man wugwoko lembang’ola para, wutimogi de: e abilund mio koth mu i nindone, man ng’om bicego nyaine, yen mi pothi de bicego nyinge. Man abimio kwiocwiny i ng’om, e wubivuto piny, man ng’atu moko mbe ma binyayu lworo i iwu: man abijigo wi yedi ma rac kud i ng’om, kadok palamularu de bikadhu ngo kud i ng’om mu. E abiwotho i kindwu, man abibedo Mungu mu, e wubibedo dhanu para.” (Law. 26:3, 4, 6, 12) Juisrael gicopo kwo ku kwiocwiny, ma nwang’u judegi migi ubesendogi ngo, lim migi copo nyai man gicopo bedo ku winjiri ma ceng’ini ku Yehova. Re lembuno ceke copo timere igi nwang’u ndhu gibeworo Cik pa Yehova.​—Zab. 119:165.

Wagol lonyo mi tipo

it-2-F mba. 564

Thong’om

Matoke mi koso woro Cik pa Mungu. Mungu ugam upoyo wi nyithindho mir Israel nia, tek gigwoko ngo lembariba m’i kindgi kude, ‘ebioro thong’om i kindgi.’ (La 26:14-16, 23-25; Pc 28:15, 21, 22) I Lembagora, juweco wang’ dupa nia leng’kum mi kum ku leng’kum mi tipo utie nikum mugisa pa Mungu (Pc 7:12, 15; Zb 103:1-3; Rie 3:1, 2, 7, 8; 4:21, 22; Ny 21:1-4), ento remokum ku ng’ico mwa utie nikum dubo. (Ai 15:26; Pc 28:58-61; Is 53:4, 5; Mt 9:2-6, 12; Yh 5:14) Pieno, kadok saa moko Yehova ubed ugoyo dhanu moko ndhu ndhu m’umbe galu ku remokum, calu ve dhobu m’egoyo ko Miriam, Uzia, man Gehazi (Wl 12:10; 2Ke 26:16-21; 2Ub 5:25-27), re wang’ ma pol, remo man thong’om ubed uwok i kum ng’atini kunoke iwi thek, nikum lembe mi dubo ma ng’atune kunoke ma thekne utimo. Dhanu maeno gikayu gin ma gicoyo, ginwang’u masendi nikum timo migi ma rac. (Ga 6:7, 8) Pi ju ma gimiyiri i timo mi sasa mi tarwang’ ke, jakwenda Paulu uwacu nia Mungu “wekogi i awanya ma rac mir adundegi ni sasa, kara gibed umbe yung mi kumgi i kindgi gigi . . . man ginwang’u cul mi kier migi m’uromogi.”​—Rm 1:24-27.

YENGA MI NINDO 8-14, DWI MIR 2

LONYO MA NWANG’ERE I LEMBE PA MUNGU | WEL 1-2

“Yehova ubeyiko dhanu pare”

w94-F 1/12 mba. 9 udu. 4

Thier pa Yehova utie ku kaka ma kani i kwo mwa?

⁴ Kan iting’o weng’i ineno kagonjo mi nyithindho mir Israel i zoone kinde ma gin’i langa, kagonjone copo nen nenedi i weng’i? Ineno hema m’umoyere man m’ukperere ma ber ma dhanu m’i ie romo milioni adek kunoke nikadhu, ma gicoko dhogi i ungu ungu, ma unguman utie ku suru adek i ie: yo malu, yo piny, yo nyangu man yo reto. Kan ineno kagonjone ku ceng’ini, inwang’u nia ungu ang’wen mange de nuti i diere mi kagonjone. Ungu ang’wen maeno ma thindho, utie kabedo mi suru pa Lawi. I diere magwei lundo, junwang’u hema moko ma ayine ukoc ku mange ceke, ma jugoyo gang’ i kume ku bongu ma nwang’. Eno tie “hema mi cokri,” ma nyithindho mir Iasrael “m’adundegi riek” gigiero nimakere ku lembe ma Yehova ung’olo.​—Wel 1:52, 53; 2:3, 10, 17, 18, 25; Ai 35:10.

it-1-F mba. 385

Kagonjo

Kagonjo mi nyithindho mir Israel ubino lac lee. Dhanu ma co ma jukwanu wendgi m’ubino jurumony, ubino 603 550. Ma ka jumedo ju manon kud awiya, ju m’utii ku ju ma goru, julawi ma wendgi ubino 22 000 kud “udul” dhanu mange m’ujebere kugi ceke, wendgi romo tundo 3 000 000 kunoke nikadhu. (Ai 12:38, 44; Wl 3:21-34, 39) Lac mi kagonjone ubino rukani? Ung’eyere ngo. Re ubenen nia ebino lac lee. Ka juneno kagonjone kud i Yeriko, kite m’emoyere ko i pambu mi Moab, junene ecaku niai i “Beth-yecimoth cil kum Abelcitim.”​—Wl 33:49.

Wagol lonyo mi tipo

it-1-F mba. 767

Kwanu wend dhanu

Wend dhanu ma jubed jukwanu ubino nimakere ku nying’, the kwaru mi suru man juruot. Jubed jukwanu wend dhanu akwana kende ngo. Wend dhanu ma jubed jukwanu ma Biblia uweco pire, ubino pi thelembe dupa, calu ve pir ajok, pi tic mir askari, kunoke (pi Julawi uketho i ie) nitimo tic i hema mi thier.

YENGA MI NINDO 15-21, DWI MIR 2

LONYO MA NWANG’ERE I LEMBE PA MUNGU | WEL 3-4

“Tic mi Julawi”

it-2-F mba. 655 udu. 1

Jalam

I the Cik mi lemb’ariba. Kinde ma nyithindho mir Israel gibino ng’eca i Misiri, Yehova udwoko wot ceke ma kayu mi nyithindho mir Israel leng’ ire saa m’enego kayu ceke mi Misiri ku masendi mir apar. (Ai 12:29; Wl 3:13) Wot ma kayu eno gitie pare man nwang’u ecopo tio kugi pi tic pare ma segi. Nwang’u Mungu copo ketho bende wot ma kayu eno ceke gibed julam, man gibed jugwok hema mi thier. Re nimakere ku lembakeca pare, eng’io ju ma co mi suru pa Lawi re m’utim tic maeno. Pi thelembe maeno re m’uketho eyio nia nyithindho mir Israel giwodh ju ma co mi suru pa Lawi ubed kaka wot ma kayu mi suru 12 (nyikwayu pa Efraim man pa Manase ma wot Yosefu, jukwanugi ni suru ario ma tung’ tung’). Wend wot ma kayu ma jukwanu ma gitie ngo i suru pa Lawi, ma oro migi ucaku dwi acel niidho malu, ukadhu wend dhanu ma co mi suru pa Lawi ku kwan 273, uketho Mungu ung’olo nia jumii cekel abic (11$) ni war pi ng’atuman m’i kind wot ma kayu 273, man jumii sentene ni Harun ku wote. (Wl 3:11-16, 40-51) I wang’ kwanu wel dhanu maeno, nwang’u dong’ Yehova ular ukoyo dhanu ma co mi juruot pa Harun mi suru pa Lawi kara gibed ni julam i Israel.​—Wl 1:1; 3:6-10.

it-2-F mba. 133 udu. 1

Julam

Tic migi. Julawi giai kud i juruot adek mir awiya ma co pa Lawi: Gercon, Kohath man Merari. (Th 46:11; 1 Kei. 6:1, 16) Juruot maeno jumio igi kaka ceng’ini ku hema mi thier i langa. Jukohathi ma juruot pa Harun ugonjo i wang’ hema mi thier yo nyangu. Jukohathi mange ke gigonjo yo piny, Jugerconi yo reto, man Jumerari ke yo malu. (Wl 3:23, 29, 35, 38) Tic mi giero hema, mi yake, man mi yeye ubino tic mi julawi. Kinde ma jubecoko woth, Harun ku wote gibed gigonyo bongu m’upoko kind Kamaleng’ ku Kamaleng’ m’usagu, man gibed giumo wi sanduku mi lembatuca, pemblam, man meza ku jamtic mange ma leng’. I ng’eye, Jukohathi yeyo jamticnegi. Jugerconi gibed giyeyo bongu mi hema, jambum, ridho, gang’ mi bongu, man thol mi hema (m’umbe jiji, thondh hema mi thierne ku kume). Jumerari ke gibed gigwoko bau mi hema, riu, wer, gute man thol (thol mi gang’ m’udhoko hema).​—Wl 1:50, 51; 3:25, 26, 30, 31, 36, 37; 4:4-33; 7:5-9.

it-2-F mba. 133 udu. 3

Julawi

I rundi pa Musa, jalawi ubed ucaku timo tic ma jumio i kore nwang’u oro pare udoko 30, calu ve tic mi yeyo jamtic mi hema mi thier kinde ma gibecoko woth. (Wl 4:46-49) Ticne moko ng’atini caku timo nwang’u oro pare tie 25, re ve ebino ngo tic ma tek, ma calu yeyo jamtic mi hema. (Wl 8:24) I rundi p’ubimo Daudi, jujwigo wend orone udwogo 20. Thelembe ma Daudi umio ubino nia hema mi thier (ma jubeciwilo kud hekalu) dong’ jubibeyeye ngo nitere kaka mange. Gibed gijigo timo ticne nwang’u oro migi udoko 50. (Wl 8:25, 26; 1 Kei. 23:24-26; nen ORO.) Ugam ukwayere nia julawi ging’ei Cik cuu, pilembe wang’ ma pol gibed gisome i wang’ dhanu man gibed giponje igi.​—1 Kei. 15:27; 2 Kei. 5:12; 17:7-9; Ne 8:7-9.

Wagol lonyo mi tipo

w06-F 1/8 mba. 23 udu. 13

Bed riek man lwor Mungu!

¹³ Kony ma Yehova ukonyo ko Daudi i saa mi peko, uketho genogen m’ebino ko iwi Yehova man lworo pare umedere. (Zab. 31:22-24) Ento wang’ adek, enyutho ngo lworo Mungu, uketho enwang’u matoke ma rac. Wang’ ma kwong’a, ubino yub m’emaku pi niyeyo sanduku mi lembariba pa Yehova nitundo i Yerusalem iwi magali kakare niketho julawi giyeye iwi gokgi calu ma Cik pa Mungu ung’olo. Kinde ma Uza, m’ubino telo wi magali umaku Sanduku kara kud epodhi, Mungu uketho etho wang’ acel keca pi “kier pare.” Andha Uza utimo dubo ma pek, ento Daudi re m’unyayu lembuno zoo, pilembe en re m’eworo ngo Cik ma Mungu mio pi yeyo sanduku. Lworo Mungu thelembene tie nitimo lembe i ayi m’ebemito.​—2 Sam. 6:2-9; Wel 4:15; 7:9.

YENGA MI NINDO 22-28, DWI MIR 2

LONYO MA NWANG’ERE I LEMBE PA MUNGU | WEL 5-6

“Icopo lubo lapor mi junaziri nenedi?”

it-2-F mba. 381-382

Janaziri

Ju ma gitimo lembang’ola mi bedo junaziri gibed gitimo ngo lembe adek ma e: (1) Gibed gimadhu ngo giramadha ma merojo; piny ceke ma juyiko niai kud i nyingulok, gibed gicamu ngo nyingulok ma numu kadi m’uthwo, pige de gibed gimadhu ngo man kadok pii cwa. (2) Gibed ginyaru ngo yuk wigi. (3) Gibed gimulo ngo kum avu, kadok avuj wedi migi ma buu, niwacu weggi, meggi umego migi kunoke nyimego migi.​—Wl 6:1-7.

Lembang’ola ma segi. Ng’atu m’utimo lembang’ola ma segi maeni ucikere nikwo calu janaziri “kara ekoyere [ethierere] gire ni Yehova,” ento ungo kara dhanu yunge, udode man upake. “Nindo ceke mi koyiri pare en e leng’ ni Yehova.”​—Wl 6:2, 8; nen bende Th 49:26.

Cik m’ukethere pi junaziri pire ubino tek man ebino ku thelembe ma lee i thier pa Yehova. Calu jalam ma dit ubed umulo ngo kum avu, kadok avuj wedi pare ma ceng’ini pi tic ma leng’ ma jumio i kore, janaziri bende kumeno. Nikum tic ma pire tek ma jumio i kor jalam ma dit ku julam mange, ugam ukwerere magwei igi nia kud gimadh pigulok, kadok giramadha mange ma merojo kinde ma gibecitimo tic ma leng’ i wang’ Yehova.​—La 10:8-11; 21:10, 11.

M’umedo maeno, janaziri (Ebr., nazir) “bibedo leng’; ebiweko nying yukwie wobi,” kara ubed ni lanyuth ni dhanu ceke nia etimo lembariba ma leng’ mi naziri. (Wl 6:5) Wec ma rom eno mi dhu Juebrania nazir, jubed jutio kude pi “yendulok ma julwero kume ngo” i oro mi Sabatu ma leng’ man i oro mir anyong’a. (La 25:5, 11) Lembe mange ma pire tek utie nia, ban mi mola ma jalam ma dit ubed ukendo i terwang’e ma jukiewo wec “Leng’ ni Yehova” i kume, jubed julwong’e bende “jamkermiwic ma leng’ [Ebr., nezer, ma de uai i wec ma rom ku nazir].” (Ai 39:30, 31) Jamker mi wic m’ubimo ma juwiro mi Israel ubed ukendo, de jubed julwong’o nezer. (2Sm 1:10; 2Ub 11:12; nen JAMKER MI WIC; THIERIRI.) Jakwenda Paulo uyero nia i cokiri mi Jukristu, yukwic ma boco ma ju mamon gitie ko, ubenyutho nia gitie ku rwom m’ukoc ku mi ju ma co, m’ubepoyo wigi nia gicikiri nijwigiri i the yub mi telowic pa Mungu. Pieno, cik m’ukethere ni junaziri nia kud ginyar yuk wigi (ma nwang’u ke uyiyere ngo pi ju ma co), kud gimadh pigulok, gigwokiri i kum gin ceke ma copo ketho gicido; ubed upoyo wigi nia gitwoniri man gijwigiri pi nitimo yeny pa Yehova.​—1Ko 11:2-16; nen YUKWIC; BOYO WIC; CWIC.

Wagol lonyo mi tipo

w05-F 15/1 mba. 30 udu. 2

Penji mi jusom

Samson de ubino janaziri, re i ayi mange. Ma fodi junyolo Samson ungo, malaika pa Yehova ubin uyero ni min kumae: “Nen, ibigamu ii, man ibinyolo nyatin ma ni co; man riedi bitundo i wie ki ngo; kum nyathinne bibedo janaziri ni Mungu ugambre kud i ic: man ebimaku laru Israel kud i cing’ Jufilisti.” (Pok. 13:5) Samson utimo ngo lembang’ola mi bedo janaziri. Mungu re m’ung’iye nibedo janaziri, man ebino janaziri pi kwo pare zoo. Pieno, cik m’ukwero nia janaziri kud umul kum avu, juromo tio ko ngo pi Samson. Kan emulo kum avu m’eng’eyo ngo, ecopo docaku nenedi nibedo janaziri kendo ku there pi kwo pare zoo, ma en ke naziri pare junyole ko anyola? Pieno, ubenen kamaleng’ nia gin moko m’ukwayere pi ng’atu m’utie janaziri i kwo pare zoo, ukoc ku m’ukwayere pi junaziri ma giwodhiri gigi ku bero cwinygi.