Cindi Buku mi coko mi Kwo man tic

YENGA MI NINDO 1-7, DWI MIR 11

LONYO MA NWANG’ERE I LEMBE PA MUNGU | YOCUWA 18-19

“Kite ma Yehova upoko ko wang’ ng’om ku rieko”

it-1-F mba. 933 udu. 5

Kiew mi ng’om

Ubenen nia jubed juneno lembe ario ma e pi nipoko ng’om i kind suru mir Israel: Gin ma gagi unyutho, man wend dhanu mi surune. Copere nia jubed jutiyo ku gagi kende kende pi ning’eyo nia suruman bimaku thenge ma yo kani dhe mi Ng’om mi lembang’ola; nyo thenge ma yo malu, ma yo piny, yo nyangu, yo reto, ceng’ini ku dhu wat, kunoke nyo iwi got. Yehova re m’ugam umaku yub ma nia jutii ku gagi pi nipoko ng’om kara kumira man thubiri kud uwok i kind suru ma tung’ tung’. (Rie 16:33) Yehova utiyo bende ku yo maeno kara lembe pa suruman uromb ku lembila ma yang’ jadwong’ Yakobo ugam uewo ku tego mi tipo ma leng’ kinde m’edhingo tho; lembilane nwang’ere i Thangambere 49:1-33.

it-1-F mba. 1107 udu. 6

Aba

Ng’om mir alaga. Yehova re m’umiyo aba ni nyithindho mir Israel, pilembe en re m’enyutho kiew mi ng’ombe ni Musa. (Wl 34:1-12; Yc 1:4) Musa upoko ng’om ni nyithindho pa Gad, pa Ruben, man ni ng’et suru pa Manase. (Wl 32:33; Yc 14:3) Ento jutiyo ku gagi i the telowic pa Yocuwa gikud Eleazar pi nipoko aba ni dong’ suru mange. (Yc 14:1, 2) Nimakere ku lembila ma Yakobo uewo ma nwang’ere i Thangambere 49:5, 7, jumiyo ngo aba moko athothi ni Simeon giku Lawi. Ng’om ma jumiyo ni nyithindho pa Simeon utie ng’om ma nwang’ere i aba mi nyithindho pa Yuda kud adhura ma tung’ tung’ m’i iye (Yc 19:1-9). Ni Lawi ke jumiyo adhura 48 ma nwang’ere i kabedo ma tung’ tung’ i ng’om mir Israel. Calu ma jumiyo tic ma segi mi hema mi cokiri ni Julawi, Yehova uyero nia en re m’etie aba migi. Gibed ginwang’u apaje re ma ni aba kawang’ tic migi. (Wl 18:20, 21; 35:6, 7) Jung’weko theng ng’om mi suruman jupoko ni juruot ma tung’ tung’ ma nwang’ere i surune. Calu ma wend juruot ubino medere, man awiya ma co de gicaku nwang’u giralaga migi, eno uketho i ng’ombe ugam ung’wekere ni parsel ma thindho thindho.

it-1-F mba. 933 udu. 6

Kiew mi ng’om

Yo ng’ei ma jutio ku gagi pi ning’eyo theng ng’om ma suruman bimaku, pire bino tek nidong’eyo bende lacng’om pa suruman. Pieno jubed juneno i lembe mir arionde, niwacu, wend dhanu mi surune. Yehova uyero kumae: “E wubigamu ng’ombe ku gagi calku wat mwu; ni ju ma dupa wubimio aba m’usagu, man ni ju ma nok wubimio aba ma nok: Ka ma tek gagi podho i ie ni ng’atu moko, e maeno bibedo pare.” (Wl 33:54) Jubed jutiyo ku lembe ma gagi unyutho pi ning’eyo thenge ma suruman bimaku, ento re saa moko jubed jutimo alokaloka nimakere ku wend ng’om m’unuti. Eno uketho kinde ma ng’om mi suru pa Yuda uwok lac lee, jung’wenyo kume moko jumiyo ni suru pa Simeon.​—Yc 19:9.

Wagol lonyo mi tipo

it-1-F mba. 934 udu. 1

Kiew mi ng’om

Kpawa m’ukoro pi pok pa ng’om ma nwag’ere ariwa ma yo reto mi Yordan unyutho nia ku kwong’a jular jutiyo ku gagi pi nipoko ng’om ni suru pa Yuda (Yc 15:1-63), pa Yosefu (Efraim) (Yc 16:1-10), man ni theng suru pa Manase ma nwang’ere ariwa ma yo reto mi Yordan (Yc 17:1-13). Junyutho kiew migi man adhura migi. I ng’ey lembe maeno, calu ma nyithindho mir Israel gibino wilo kagonjo migi niai i Gilgal pi nicidho i Cilo, tic mi poko wang’ kiew ukeucungo. (Yc 14:6; 18:1) Ung’eyere ngo nia lembene utimo nindo ma rukani, ento Yocuwa ujuko suru abiro m’udong’ pi galu ma gigalu ko nipoko dong’ ng’om m’udong’. (Yc 18:2, 3) Wec uwok dupa iwi thelembe m’uketho suru abiro maeno gitimiri kumeca. Dhanu moko ma bekoro i wec ginyamu i lembene ginwang’u nia kinde ma Juisrael ubekiedo lwiny giyaku piny dupa man ginwang’u nia gitie agonya pilembe dhanu mi Kanan de ukelo ngo jai moko i dhoggi nya piyo piyo. Ubenen nia lembuno re m’uketho surune gigalu ku maku theng ng’om m’udong’. Bende, copere nia gibino paru nia etie ngo lembe ma pire tek ninyotho saa migi akeca i kum suru moko ma tego migi de mbe, eno de romo bedo thelembe m’ucerogi nimaku ng’ombe piyo. (Yc 13:1-7) M’umede maeno, copere bende nia gingeyo wang’ ng’ombe cuu akeca ngo calu ma ging’eyo ko thenge ma gilar gimaku i wang’e.

YENGA MI NINDO 8-14, DWI MIR 11

LONYO MA NWANG’ERE I LEMBE PA MUNGU | YOCUWA 20-22

“Ponji ma waromo nwang’u i kum koso nyang’ cuu i lembe”

w06-F 15/4 mba. 5 udu. 3

Kite m’iromo weco ko ku jadhogi mi nyom

Niweco twolo twolo i kindjo copo cerowa i kum koso nyang’ cuu i lembe man i kum nyamu i lembe i ayi m’atira ngo. Con i kpawa mi Juisrael, suru m’ubed ukwo ariwa ma yo nyangu mi kulo Yordan niwacu suru pa Ruben, pa Gad, man ng’et suru pa Manase gigam gigiero “pemblam ma dit ma nen” i ng’et Yordan. Suru mange ulund unyang’ rac i kum lembe ma gitimone. Giparu nia umego migi ma kwo loka kulo Yordan gidaru timo dubo ma gijai ko i dhu Yehova; eno uketho suru mir ariwa ma yo reto giyikiri pi nicikiedo lwiny i dhu “jujai.” Re i wang’ nicidho ku lwiny i dhoggi, gilar gioro dhanu moko ucidh uwec ku suru ma kwo yo nyangune. Eno bedo yub ma ber m’usagu. Giwok ginwang’u nia karaman pemblam ma ditne juguro ngo pi nithiero lam m’awang’a kunoke pi nitimo thier. Ento suru mir ariwa ma yo nyangu giguro pemblamne pilembe gibino lworo nia i nindo m’ubino suru mange bimaru yero igi kumae: “Wubedo ku lembang’o wuku Yehova, Mungu mir Israel?” Pemblamne binyutho nia gin de gibed gitimo thier ni Yehova. (Yoc. 22:10-29) Gicaku nying’ pemblamne jamulembe, copere nia pilembe egam ekonyogi ninyutho nia giyiyo ya Yehova re ma tie Mungu mandha.​—Yoc. 22:34.

w08-F 15/11 mba. 18 udu. 5

“Wamedara nitimo lembe ma ketho wakwo ku kwiyocwiny ku jumange”

I kind nyithindho mir Israel jumoko nwang’u romo paru nia calu ma lembe ma rac udaru timere, saa m’anyotha mbe, gin ma gicopo timo utie kende kende nicidho nyayu lwiny. Ento kakare nitimo kumeno, suru ma kwo yor ariwa ma yo nyangu gioro dhanu ukeucidh uwec iwi lembene karacelo kud umego migi. Giwok gipenjogi kumae: “En e kier ma nedi ma wukier ko ni Mungu mir Israel, ma wukiewo ko tin kum lubo Yehova, ma wuguro ko iwu pemblam, ma wujai ko tin ni Yehova?” I andha suru m’ugiero pemblam gigiere ngo ma nia gijai ko i dhu Yehova. Dong’ nwang’u gicopo tim’ang’o pi lembe ma juloko i wigi? Nyo ukwayu giwenj dhanu m’uloko lembe i wigi kunoke gikwer niweco i bang’gi? Ungo. Suru ma juloko lembe i wigi gidwoko wec ku yo ma ginyutho ko nia ava migi mi timo ni Yehova re m’ucwalugi nigiero pemblam maeca. Lembe ma gidwoko ugwoko winjiri migi ma ceng’ini ku Yehova man ubodho kwo mi dhanu. Wec ma juweco ku yo ketho junyang’ i lembe man ekelo kwiyocwiny.​—Yoc. 22:13-34.

Wagol lonyo mi tipo

it-1-F mba. 390 udu. 4

Kanan

Kadok nwang’u dhanu ma dupa mi Kanan giboth kud i lwiny ma Juisrael ukiedo i dhoggi de, re jucopo yero nia “Yehova umiyo ng’ombe ceke ni Israel [ng’om] m’ekwong’o nia ebimio ni kwarugi,” emiyo igi yom “kun ku kun ceke,” man “gin moko ma ber umbe m’urem ma Yehova yero ni ot mir Israel; gin ceke timbre kakare.” (Yc 21:43-45) Judegi mi Juisrael ma gibino kwo ceng’ini i ng’etgi, lworo ubino negogi lee uketho gicero ngo bedomoth mi nyithindho mir Israel. Mungu ular uyero nindo moko i wang’e nia ebiriemo Jukanan “nok nok” kara yedi mi lum kud unyay i kabedo m’udong’ twolo. (Ai 23:29, 30; Pc 7:22) Kadok nwang’u Jukanan gibino ku jamlwiny ma dongo de, re jucopo yero ngo nyanok de nia lembe uvoyo Yehova avoya nipong’o lembang’ola pare uketho nyithindho mir Israel gimaku ngo theng’ ng’om moko. (Yc 17:16-18; Pk 4:13) Pieno, Biblia ukoro nia nyathi lembe ma nok m’ugam uvoyo nyithindho mir Israel ca, utie pilembe gigwoko ngo bedoleng’ migi ni Yehova.​—Wl 14:44, 45; Yc 7:1-12.

YENGA MI NINDO 15-21, DWI MIR 11

LONYO MA NWANG’ERE I LEMBE PA MUNGU | YOCUWA 23-24

“Poyowic ma tokcen pa Yocuwa ni Juisrael”

it-1-F mba. 82 udu. 2

Lembariba

Kinde ma nyithidho mir Israel gimondo i Kanan ma tie Ng’om mi lembang’ola, giwok ginwang’iri i wang’ lembe ma nyen. Mungu umiyo igi kaka mi maku Ng’om mi lembang’ola kara lembe ma yang’ elar eng’olo ni kwarugi upong’ kakare. Re gicikiri ngo nikwo i Ng’ombe calu umondo man Yehova ukwerogi nia kud gitim lembariba moko ku thek ma wore ngo ma gibinwang’u kuca. (Ai 23:31-33; 34:11-16) Ugam ukwayere nia giwor cik man telowic pa Mungu kende, ento ungo mi thek ma juyero giriem. (La 18:3, 4; 20:22-24) Yehova ucimo wang’gi athothi i kum gamiri ku dhanu m’i thek maeca. Pilembe ka gitimo kumeno, kindgi bidikere ku mon ma woro ngo Yehova kende ngo ento bende ku dhanu m’i paocgi, ku thier mi dini migi mandha ngo man suru migi. Lembuno copo ketho gidoko jujai man ecopo royogi i uwic.​—Pc 7:2-4; Ai 34:16; Yc 23:12, 13.

w07-F 1/11 mba. 26 udu. 19-20

Lembe ma Yehova yero timere kakare

¹⁹ I andha lembe ma wabeneno ku wang’wa uketho wacopo yero kumae: “Gin acel de mbe m’urem mi gin ceke ma ber ma Yehova Mungu mu yero piwu; gin ceke timbre kakare iwu, gin acel de mbe i kinde m’urem.” (Yoc. 23:14) Yehova bodho jurutic pare, egwokogi man emiyo igi tego. Nyo icopo nyutho lembang’ola pare moko m’ugam upong’o ngo i saa ma tap ma nwang’u epangu? Umbe acel de. Etie lembe mi rieko nigeno lembang’ola pa Mungu ma koso ngo nyanok de nitimere.

²⁰ Ka dong’ pi nindo m’ubino ke? Yehova ung’olo iwa nia dhanu ma pol m’i kindwa copo bedo ku genogen mi kwo kud anyong’a i ng’om ma bidoko ni paradizo. Ento wend dhanu moko ma nok m’i kindwa gitie ku genogen mi bimo karacelo ku Kristu i polo. Kadok nwang’u watie ku genogen mi kwo iwi ng’om kunoke i polo de, re ukwayu wagwok bedoleng’ mwa ni Yehova calu ma Yocuwa utimo. Nindo biromo ma genogen mwa bipong’o i iye. Man wabipoy i kum lembang’ola ma Yehova ung’olo, e wan bende wabiyero kumae: “Gin ceke timbre kakare.”

Wagol lonyo mi tipo

w04-F 1/12 mba. 12 udu. 1

Lembe ma dongo mi buku pa Yocuwa

24:2​—Nyo andha Tera ma won Abraham ubed utimo ni mungu m’araga? Ku kwong’a, Tera ubed uworo ngo Mungu mandha Yehova. Copere nia ebed eworo mungu mi ceng’ ma nyinge Sin ma tie mungu ma dhanu ma pol mi Ur ubed uworo. Nimakere ku kura mi Juyahudi, copere nia Tera ubed uyiko ayi ma tung’ tung’ mi gin m’acwiya. Ento kinde ma Yehova ung’olo ni Abraham nia eai kud i ng’om mi Ur, Tera de ucidho karacelo kude i ng’om mir Haran.​—Tha. 11:31.

YENGA MI NINDO 22-28, DWI MIR 11

LONYO MA NWANG’ERE I LEMBE PA MUNGU | JUPOKLEMBE 1-3

“Kpawa mi tegocwiny man mi timo lembe nyalwe”

w04-F 15/3 mba. 31 udu. 3

Ehud uturo mberembere mi Judegi

Lembe ma Ehud ukeco nitimo urombo kakare. Utie ngo pilembe kume ubino rep arepa, bende tie ngo pilembe judegi migi gikoso riekowang’. Tego pa dhanu ngo re ma ketho lembakeca pa Mungu pong’o. Thelembe ma kwong’a m’uketho lembe pa Ehud urombo kakare utie pilembe Yehova re m’ucungo i ng’eye man bende pilembe ebino timo lembe m’ubecipong’o lembakeca pa Mungu ma lokere ngo mi gonyo dhanu pare. Mungu udodo Ehud malu, “man kinde ma Yehova uting’o jupoklembe [ni dhanu pare], e kinde maeca Yehova ubedo karacelo ku japoklembene.”​—Pok. 2:18; 3:15.

w04-F 15/3 mba. 30 udu. 1-3

Ehud uturo mberembere mi Judegi

Lembe ma kwong’a m’Ehud utimo ubino niyiko “palamularu ire gire”. Ebino pala ma lake kun ku kun man m’adundo ma jucopo royo i bongu. Copere nia lworo bino nege nia jubiwok keyo kume. I andha jubed juroyo palamularu i dirjo ma yor acam kaka ma cingjo ma yor acwic copo wodhe i iye nya pio pio. Calu ma Ehud ubino ng’atu ma tiyo ku cinge mir acam, ekanu palamularu pare i “the kendi pare i dire ma yor acwic,” kaka ma jukur p’ubimo gikeyo ngo akeca. Lembuno uketho “ethiero ajok ni Eglon m’ubimo mi Moab” m’umbe macero moko acel de.​—Pok. 3:16, 17.

Jukoro ngo lembe akeca iwi kite ma lembe ubed utimere ko i kal p’ubimo Eglon. Biblia uyero kende kende kumae: ‘Kinde m’[Ehud] udaru thiero ajok, elalu dhanu m’ukelo ajokne.’ (Pok. 3:18) Ehud ucidho karacelo ku dhanu m’ukelo ajok man ecidh ethiero ajokne bor ku pacu p’ubimo Eglon, man edwogo nwang’u dong’ edaru lalu dhanu maeca ceke. Pirang’o etimo kumeno? Nyo ebino ku dhanu maeno kara gikur kume, man pi ninyutho woro kunoke nyo dhanune gikonye kende kende ku yeyo ajoki? Kunoke nyo emito eur kumgi i wang’ nitundo i kum lembe m’ebino timo? Kadok nwang’u ebino ku paru maeno kunoke ngo de, re kud amora, Ehud utimo lembe m’ebino i kume en kende.

Ehud ulokre “ku ba katong’okidi ma ceng’ni Gilgal, man ewacu kumae, abedo ku nyalembe moko ma nyalwe iri, E ubimo.” Biblia ukoro ngo lembe iwi gin ma Ehud utimo pi ninwang’u rusa mi mondo i bang’ Eglon. Nyo andha nwang’u jukur p’ubimo gicikiri ngo niparu lembe i wiye? Kunoke nyo giparu nia Jaisrael acel kende e romo timo ngo lembe moko ma rac i kum ubimo migi? Nyo bino m’Ehud ubino ko kende uketho giparu nia ebino tuco wi amung’ mi dhanu ma thugi? Kadok kumeno kunoke ngo de, Ehud umito giwec nyalwe gikud ubimo, man eweco kude de andha.​—Pok. 3:19.

Wagol lonyo mi tipo

w05-F 15/1 mba. 24 udu. 7

Lembe ma dongo mi buku mi Jupoklembe

2:10-12. Ukwayu wabed ku program mi ponjo Biblia nja ku bang’ ceng’ kara ‘wiwa kud uwil kum lembe ceke ma ber ma Yehova timo.’ (Zab. 103:2) Ukwayu junyodo giroy lemandha mi Biblia i adunde awiya migi.​—Poi. 6:6-9.

YENGA MI NINDO 29, DWI MIR 11–NINDO 5, DWI MIR 12

LONYO MA NWANG’ERE I LEMBE PA MUNGU | JUPOKLEMBE 4-5

“Yehova utiyo ku ju ma mon ario pi nibodho dhanu pare”

w15-F 1/8 mba. 12 udu. 6

“Awodra ma an a mego i Israel”

Sisera! Nying’ maeno ubed unyayu lworo man ndiri lee i ng’om mir Israel. Timo ma reco ubino dupa i dini man i kura mi Jukanani. Gibed giwang’u awiya migi ni lam man gibed gitimo tarwang’ i hekalu. Calu ma Jakanan ubino telo wi ng’ombe en karacelo kud udul mony pare; lembe ubino nenedi i ng’ombe? Wer ma Debora uwero unyutho nia wotho i ng’ombe ubino lembe ma yot ungo man kwo mi dhanu mi kiaru de ugam unyothere magwei. (Pok. 5:6, 7) Wakepar kite ma dhanu ubed ukwaliri ko kud i kind vunga man kud iwi gudi ma gibelworo ko tic mi podho kunoke kwo mi kiaru kaka ma gang’ kidi mbe ma copo cero bang’gi i iye man gibed gilworo niwotho kud i odayo jubimaru makugi, man jubimaru yaku awiya migi, bende jubimaru vuto ku mon migi.

w15-F 1/8 mba. 13 udu. 1

“Awodra ma an a mego i Israel”

Bimobim maeno ma nyayu lworo utimo oro 20, nitundo ma Yehova uneno kamaleng’ nia dhanu pare ma wigi tek gitie ayika niwilo kura migi, kunoke calu ma wer pa Debora giku Barak ma giwero ku tego mi tipo ma leng’ pa Mungu uwacu, “cil ma an a Debora awodhra, awodhra ma an a mego i Israel.” Wang’eyo ngo nia Debora ma dhaku pa Lapidoth ubino mego andha, ento kakeni jutiyo ku wec maeno i ayi mi lapor; pi lembe Yehova umiyo tic ni Debora m’egwok ko Juisrael calu mego. Yehova uwacu nia elwong’ Barak ma tie japoklembe man ng’atu ma tek i yiyoyic, bende, enyuth ire nia ecidh ekied lwiny i dhu Sisera.​—Pok. 4:3, 6, 7; 5:7.

w15-F 1/8 mba. 15 udu. 1

“Awodra ma an a mego i Israel”

Copere nia Yael ukeuparu i lembe; i ng’eye, emiyo kaka ma Sisera copo yom i iye. Sisera uwacu ni Yael nia kud enyuth kakare ni dhanu moko ci ma co ma bitundo keca pi nisaye. Yael uumo wiye ku bongu man kinde ma Sisera ukwayu pii ma madha, Yael ulund umiyo ire cak. Saa ma nindo ma pek ukwalu Sisera, Yael uting’o gute mi hema ma wang’ ma pol ju ma mon re m’ung’eyo bodho mi tiyo ko, e egure i ter wang’ Sisera. Etimo tic ma julworo m’enyuthere ko ni jaranek pa Yehova. Kanwang’u eroyo jiji moko nyonok kunoke egalu, nwang’u lembuno ubekelo peko ma lee. Nyo eparu pi dhanu pa Mungu man pi kite ma ng’atu maeno usendo kogi pi oro m’ulwar? Kunoke nyo eparu pi rwom mi bedo i thenge pa Yehova? Jukoro ngo thelembe maeno ento wang’eyo kende kende nia lembene utimere man Sisera utho!​—Pok. 4:18-21; 5:24-27.

Wagol lonyo mi tipo

w05-F 15/1 mba. 25 udu. 5

Lembe ma dongo mi buku mi Jupoklembe

5:20​—Cero ukiedo nenedi niai kud i polo pi Barak? Biblia unyutho ngo nia nyo jumalaika de udiko cing’gi i kum lembene, kunoke nyo lembe ujay ajaya ni jururieko pa Sisera m’abekonye ning’eyo lembe mi nindo m’ubino man ka nyo jurutic pa Sisera ma beng’eyo lembe ni kadhu kud i nyikaluku re ma giewo vupo. Ento m’umbe jiji kony moko ubino nuti kokoro m’uai i bang’ Mungu.

YENGA MI NINDO 6-12, DWI MIR 12

LONYO MA NWANG’ERE I LEMBE PA MUNGU | JUPOKLEMBE 6-7

“‘Cidh ku tego’ m’itie ko”

w02-F 15/2 mba. 6-7

Cik mir ukungu pa Mungu copo miyo iri bero

Gideon ubino japoklembe i Israel ma con; ebino ku nen ma ber i wiye gire man egam eng’eyo mupaka pare. Esayu ngo nyanok de nibedo jabim mir Israel. Pieno kinde ma jung’iye nibedo ubimo, egam enyutho nia en etie ng’atu ma kabang’e mbe. Ewacu kumae: “Wat para gijucan m’usagu i Manase, an de anok m’usagu i ot pa vwa.”​—Pok. 6:12-16.

w05-F 15/7 mba. 16 udu. 3

“Palamularu pa Yehova man pa Gideon!”

Kum Jumidiani umiel lee mandha! Mbwang’ kumeni, kinde ma jung’enyo cupa 300, jukudho agwara de 300, man kinde ma ju ma co 300 ukok ku dwandgi ma tek, e tego mi Jumidiani ugam uthum. Saa ma Juisrael gikok nia “palamularu pa Yehova man pa Gideon!”; lembene upoyo Jumidiani uketho gin bende gikok ku ndiri. Kok migine ujebere ku mi Juisrael uketho Jumidian utuc ungo ning’iyo judegi migi. Juaskari pa Gideon ucungo dii kakagi cil ma Yehova uketho ko judegi migi ginegiri i kindgi gigi ku palamularu. Gitwodo kagonjo mi Midian tingili, kaka moko mbe m’udong’ ma juromo vuth kud i iye man gijigo the masendi mi Jumidiani mi magwei. Masendi m’ucamu nindo m’ulwar man m’unego dhanu dupa ugam utundo i ajikine.​—Pok. 7:19-25; 8:10-12, 28.

Wagol lonyo mi tipo

w05-F 15/1 mba. 26 udu. 6

Lembe ma dongo mi buku mi Jupoklembe

6:25-27. Gideon utimo lembe nyalwe m’ebelworo ko nia ng’eicwiny bimaru maku judegi pare i kume. Wan bende ka waberweyo lembanyong’a wacikara nibedo ku wang’wa wabimaru weco i ayi ma copo nyayu ng’eicwiny i juwinj mwa.

YENGA MI NINDO 13-19, DWI MIR 12

LONYO MA NWANG’ERE I LEMBE PA MUNGU | JUPOKLEMBE 8-9

“Jwigiri ber ma sagu kuhaya”

w00-F 15/8 mba. 25 udu. 3

Icopo tim’ang’o pi niketho kwiyocwiny?

Gideon ukiedo ku tego i dhu Jumidiani man ekwayu kony i bang’ dhanu mi suru pa Efraim. I ng’eye kinde ma lwiny uthum, dhanu mir Efraim gilokiri i kume; gikun ire pilembe elar elwong’ogi ngo i acaki kinde ma fodi ebeyikere ayika nicidho kiedo lwiny. Biblia ukoro nia “giloko dhoggi kugi kle kle.” Gideon udwoko igi kumae: “Atimo ang’o kawono m’apora ko wakudu? Pono nyingulok pa Efraim esagu cekne ma dit pa Abiezer ungo? Mungu uketho judongomawijo mi Midian, ma gin Oreb giku Zeb, i cingwu: man acopo timo ang’o m’apora ko wakudu?” (Pok. 8:1-3) Ng’iyong’ic ma cuu ma Gideon utimo m’edwoko ko wec ku yo ucero lwiny ma nwang’u copo tuk i kind suru ma tung’ tung’ mir Israel. Copere nia kuhaya ku ting’iri re m’ubino sendo dhanu mir Efraim. Ento kadok kumeno de, Gideon uweko ngo lembuno ucere nitimo gin ma copo kelo kwiyocwiny. Nyo wan de waromo timo kumeno?

w17.01-F mba. 20 udu. 15

Jwigiri tie gin ma pire tek fodi asu

¹⁵ Gideon utie iwa lapor ma ber mi jwigiri ma junyutho ku timo. Saa ma malaika pa Yehova utundo i bang’e wang’ ma kwong’a, ebedo ayika niyiyo nia etie dhanu ma kabang’e mbe. (Pok. 6:15) Kinde ma Gideon uyiyo tic ma Yehova umiyo i kore, etimo tego ninyang’ cuu i ticne man esayu telowic pa Yehova. (Pok. 6:36-40) Gideon ubino ng’atu m’ucwey man cwinye de bino tek lee; re kadok kumeno de, ebed ecorere ngo swa i lembe. (Pok. 6:11, 27) Etiyo ngo ku kaka m’unen ire pi niketho nia pire udok tek, ento ebedo kud anyong’a nidok i kabedo pare ma con.​—Pok. 8:22, 23, 29.

w08-F 15/2 mba. 9 udu. 9

Woth i yo pa Yehova

⁹ Pi nibedo jarimb Yehova ukwayu wabed ku “jwigiri.” (1 Pet. 3:8; Zab. 138:6) Junyutho pi bero mi bedo ku jwigiri i buku mi Jupoklembe thek 9. Yotham ma wod Gideon uyero kumae: ‘I nindo moko [yen] uwok nikonjo mo wi ng’atu moko ubed ni ubimo i wigi.’ Yen ma tung’ tung’ ma jukwanu nying’gi ubino, yendulam, yendubolo man yendulok. Yen maeno ubenyutho Juisrael ma nwang’u giromo andha nibedo jubim ma re gisayu ngo ku kero nia gibim wi juwagi. Ento ukudho ma tie yen ma jubed jutiyo ko wang’ ma pol pi niopo wang’ mac, ubenyutho bimobim p’Abimelek m’ubimo ma jakuhaya, man ma jaranek m’abemito kwa ya ebim wi jumange. Abimelek ‘ubedo ni jaditmawijo wi Israel rundi adek,’ nindo moko mbwang’ kumeni ci egam etho. (Pok. 9:8-15, 22, 50-54) Pire tie tek nibedo ku “jwigiri”!

Wagol lonyo mi tipo

it-1-F mba. 784 udu. 5

Ugoke

Kadok nwang’u Gideon ubedo ku paru ma cuu mi poy pir aloci ma Yehova ugam umiyo ni Israel man mi miyo dwong’ ni Yehova de, re ugoke m’eyiko “udoko ni uwic [ire], man ni ot pare,” pilembe nyithindho mir Israel gitimo gier i thenge mi tipo ma gicaku woro ko ugokene. (Pk 8:27) Ento Biblia uyero ngo nia Gideon de ubed urwo ni ugokene; tung’ ku maeno, jakwenda Paulo ulwong’e nia etie ng’at’acel m’i kind ‘afuru ma dit’ mi jumulembe pa Yehova ma con ma gigwoko bedoleng’ migi.​—Eb 11:32; 12:1.

YENGA MI NINDO 20-26, DWI MIR 12

LONYO MA NWANG’ERE I LEMBE PA MUNGU | JUPOKLEMBE 10-12

“Yeftha ubino dhanu m’i tipo”

w16.04-F mba. 7 udu. 9

Gwoko bedoleng’ ketho junyayu mutoro i Mungu

⁹ Kinde ma Yeftha ubedwoko lembe ni jupagi, copere nia eparu bende pi lapor mi dhanu ma gigwoko bedoleng’ migi; calu lapor pa Yosefu m’utimo kisa ni umego pare kadok nwang’u gigam “gidage”. (Tha. 37:4; 45:4, 5) Nyamu i lembe iwi lapor ma kumeno re m’ugam ukonyo Yeftha nitimo lembe i ayi ma foyo i Yehova. M’umbe jiji, lembe m’umego pare utimo i kume ugam unyayu ng’eicwiny lee i iye; re lembuno ucere ngo ku timo ni Yehova man nikonyo dhanu pare. (Pok. 11:9) Nikiedo pi cero ba nying’ Yehova ubino lembe ma pire tek ni Yeftha nisagu thubiri moko ci m’ubino i kindgi. Ekeco nigwoko bedoleng’ pare ni Yehova, e lembene umiyo ire bero man ni jumange bende.​—Ebr. 11:32, 33.

it-2-F mba. 1202 udu. 6

Yeftha

Yeftha ubedo ng’atu ma tek, man ebino jatelwic ma ber. Egam eoro kwenda i bang’ ubimo mi nyithindho mir Amon m’enyutho ko ire ngbeng’ nia etie jarop pilembe ebemito ecerere iwi ng’om mi Juisrael. Ubimo mi nyithindho mir Amon udwoko nia Juisrael re m’umayu ng’om migi. (Pk 11:12, 13) Kakeni Yeftha unyuthere kamaleng’ nia etie ngo ng’atu ma kwiny kunoke jaskari m’ung’eyo ngo kpawa m’i ng’om thugi, ento unen kamaleng’ nia ebed eponjo lembe iwi kpawa ma tung’ tung’ m’i ng’om pagi akecane kpawa m’ukoro pi kite ma Yehova ubed utiyo ko ku dhanu pare. Ekwero wec ma nyithindho mir Amon ubino yero, enyutho ko nia (1) Israel umayu ngo ng’om mi nyithindho mir Amon kadi mi Moab kunoke mir Edom (Pk 11:14-18; Pc 2:9, 19, 37; 2Ke 20:10, 11); (2) i rundi ma Juisrael ubino kiedo lwiny i iye, ng’om maeno ubino ngo i the cing’ nyithindho mir Amon pilembe saa maeca nwang’u ng’ombe n’i cing’ Juamori man Mungu umiyo Sihon m’ubimo migi karacelo ku ng’ombe ceke i cing’ Juisrael; (3) pi oro 300 m’ukadhu zoo nyithindho mir Amori ginyayu ngo titi moko iwi ng’om ma Juisrael n’i iye, dong kawoni ke ang’o m’uketho gibenyayu titine?​—Pk 11:19-27.

it-2-F mba. 1202 udu. 7

Yeftha

Yeftha ukoro lembene i tucne kinde m’enyutho nia lembuno umulo kum timo thier. Ekoro kamaleng’ nia Yehova Mungu ugam umiyo ng’ombuno ni Israel; pi thelembe maeno re m’uketho gicopo miyo ngo kadok dundng’ombe de ni thek ma woro mungu m’araga. Elwong’o mungu mir Amon nia Kemoc ento dhanu moko bewacu nia eno tie lemandha ngo. Kadok nwang’u mungu mi nyithindho mir Amon ubino Milkom man mi Moab ke Kemoc de, re ng’om ario maeno zoo gibed giworo mungu dupa dupa. Ubimo Suleman utimo lembe ma rac dit m’eweko ko mon pare ma juwirok ucwale niroyo thier pa Kemoc i ng’om mir Israel. (Pk 11:24; 1Ub 11:1, 7, 8, 33; 2Ub 23:13) Jururieko moko giwacu nia wec ma “Kemoc” copo nyutho bende “Askari ma won adici.” (Nen buku Gesenius’s Hebrew and Chaldee Lexicon, translated by S. Tregelles, 1901, p. 401.) Copere nia Yeftha uparu nia mungu maeno re m’umiyo tego ni Amon mi kiedo i dhu jumange man bende en re m’emiyo igi ng’om.

Wagol lonyo mi tipo

it-2-F mba. 1201 udu. 2

Yeftha

Yeftha tie nyathin ma luk ungo. Min Yeftha ubino “dhaku ma won asara;” re eno nyutho ngo nia junyolo Yeftha de i asara man nia etie nyathin ma luk. Min ular ubino won asara i wang’ nidoko dhaku mir ario pa Gilead, tap calu Rahab m’ular ubino won asara i wang’ gamiri migi ku Salmon. (Pk 11:1; Yc 2:1; Mt 1:5) Lembe m’unyutho nia Yeftha ubino ngo nyathin ma luk utie gin m’awiya pa Gilead m’enyolo ku dhaku ma kwong’a gitimo i kume ma girieme ko cen kara kud ecam pacu pa weggi. (Pk 11:2) Bende i ng’eye, juyiyo nia Yeftha ubed jawi dhanu mi Gilead (dito m’umego pare gibino paru nia gin re ma giromo ko). (Pk 11:11) M’umedo maeno, egam ethiero bende thier ni Mungu i hekalu. (Pk 11:30, 31) Lembe maeno ceke nwang’u cicopere ngo ni nyathin ma luk pilembe cik uyero kumae: “Ng’atu ma luk bimondo i cokri pa Yehova ngo: cil kum dhanum’utuk mir apaje ng’atu moko ma pare bimondo i cokri pa Yehova ngo.”​—Pc 23:2.

YENGA MI NINDO 27, DWI MIR 12–NINDO 2, DWI MI 1

LONYO MA NWANG’ERE I LEMBE PA MUNGU | JUPOKLEMBE 13-14

“Ponji ma junyodo copo nwang’u i lapor pa Manoa giku min ot pare”

w13-F 15/8 mba. 16 udu. 1

Junyodo wuponj awiya mwu ma fodi githindho

Wakewec iwi Manoa mi suru pa Dan, m’ubed ukwo i ng’om mir Israel ma con i adhura mi Zora. Malaika pa Yehova unyutho ire nia dhaku pare ma jamugumba binyolo nyathin ma nico. (Pok. 13:2, 3) M’umbe jiji Manoa giku min ot pare gibino ku yiyoyic man lembene unyayu anyong’a lee i igi. Re cwinygi de ubino pido lee pi lembene. Uketho Manoa urwo kumae: “Rwoth, akwei, wek dhanu pa Mungu m’ioro ubin kendo i bang’wa, man eponjwa maram wabitimo ko kum nyathin ma jubinyolo.” (Pok. 13:8) Manoa giku min ot pare cwinygi ubino dieng’ i kum kite ma gibiponjo ko nyathin migi. M’umbe jiji giponjo Samson ma wodgi ku cik pa Mungu man tego ma gitimo ukelo matoke ma ber mandha. Biblia uyero nia “tipo pa Yehova maku ting’o cwiny [Samson].” Lembuno uketho Samson utimo tic mi tego dupa m’ebedo ko acel m’i kind jupoklembe i ng’om mir Israel.​—Pok. 13:25; 14:5, 6; 15:14, 15.

w05-F 15/3 mba. 25 udu. 5

Samson unwang’u aloci ku tego pa Yehova!

Kinde ma Samson ubedongo, “Yehova mio mugisa ire.” (Pok. 13:24) Nindo moko Samson ugam ucidho i bang’ junyodo pare man ewok eyero igi kumae: “Aneno nyaku moko i Timna i kind nyig Jufilisti: ka kumeno kawono wugame ira ni dhaku.” (Pok. 14:2) Kepar kite ma lembuno uwang’u ko i junyodo pare. Kakare nibodho Israel kud i cing’ Jufilisti, wodgi ulund ubemito etim kugi lembariba mi gamiri. Cik pa Mungu uyiyo ngo nigamu dhaku m’i thek ma woro ngo Yehova. (Ai 34:11-16) Junyodo pare ukwero lembene man giwacu ire kumae: “Nyaku moko mbe i kind nyig utumeru, kadi i kind dhanu para ceke, ma nia icidho gamu dhaku mi Jufilisti ma yaa mbe kugi?” Ento Samson ujai magwei, ewacu kumae: “Game ira; kum enyayu mutoro i ia dit.”​—Pok. 14:3.

Wagol lonyo mi tipo

w05-F 15/3 mba. 26 udu. 1

Samson unwang’u aloci ku tego pa Yehova!

Nya filisti maeno ‘unyayu mutoro’ i Samson i ayi ma kani? Buku (McClintock and Strong’s Cyclopedia) ukoro nia tie ngo pilembe nyakune ubino “leng’ dit, man ebed etelo nen kunoke wang’e bino ber, ento ubino pi nidaru lembe moko man pi nitundo i kum lembakeca moko.” Pi nidaru lembang’o? Jupoklembe 14:4 ukoro nia Samson ubino “yenyo kalembe iwi Jufilisti.” Eno re m’uketho Samson uyero nia nyakune unyayu mutoro i iye. Kinde ma Samson ubedongo, “tipo pa Yehova maku ting’o cwinye,” niwacu ucaku cwale nitimo lembe. (Pok. 13:25) Tipo ma leng’ pa Yehova re m’utelo wi Samson nipenjo penji maeno m’ukoc mi gamu dhaku, man bende tipo ma rom eno re m’utelo wiye i tic pare ceke m’ebedo ko japoklembe iwi Israel. Nyo Samson udong’ unwang’u kaka mi timo lembe m’ebedo mito? Ku kwong’a wakenen kite ma Yehova utielo ko cwinye nia ebiweke ngo.