Kinde ma Petro ubekwero Yesu wang’ mir adege, nwang’u dong’ piny udhingo lero. Dhanu m’ucokiri i dilo mi Sanedrini de dong’ gidaru pido migi marac ma gicoko man gilal. Kinde ma piny uru kugweno mi ceng’ kas’abic, gicokiri kendo, copere pilembe gibemito junen nia pido marac ma gitimo ku diewor utie lembe ma kakare. E jukelo Yesu i wang’gi.

Gigam gipenjo Yesu kendo kumae: “Tek in i Kristu wac iwa.” Yesu udwoko igi kumae: “Tek awacu iwu, wubiyio ngo: man tek apenjowu, wubiloko lembe ngo.” Re Yesu unyutho igi ku tegocwinye nia etie ng’atu ma jular juyero pire i Daniel 7:13, ewacu kumae: “Ento ugambre kawono Wod dhanu bijany yo ku cing’ ma yor acwic mi tego pa Mungu.”​—Luka 22:67-69; Matayo 26:63.

Gipenje kendo kumae: “Ka kumeno in i Wod Mungu?” Yesu udwoko igi kumae: “Wuwacu nia an a en.” Wec maeno umondo tap i lembe ma gilar ging’olo iwang’e nia eromo ku tho, pilembe eyero lembacidi ikum Mungu. Pieno giyero kumae: “Can jumulembe mange negowa nedi?” (Luka 22:70, 71; Marko 14:64) E gitwio Yesu man gitere ibang’ Pontio Pilato ma jabim mi Roma.

Copere Yuda Iskariote uneno kinde ma jubetero Yesu ibang’ Pilato. Saa m’enyang’ nia judaru ng’olo lembe rac iwi Yesu, cwinye ung’abere man wie uthum. Re kakare nilokere ibang’ Mungu man niyewo dubo pare i andha, Yuda uringo kara edwok sente 30 mi mola ma tar m’egamu. Ewok eyero ni julam ma dongo kumae: “Adubo kum acibo rimo m’umbe dubo.” Re gidwoko ire ma kisa mbe kumae: “En e ang’o iwa? cung i dhoge!”​—Matayo 27:4.

Yuda ucidh ubayu sente 30 mi mola ma tarne i hekalu; man m’umedo lembe marac m’etimo, emito bende edeyere. Kinde ma Yuda ubemito deyere, ve nia jangyen m’etwio thol ikume ugam uyec, e erwadu ie ung’eny dra iwi cana.​—Tic mi Jukwenda 1:17, 18.

Saa ma jutero Yesu i pacu pa Pontio Pilato nwang’u fodi piny ubelero alera. Re Juyahudi m’utere kuca giceriri woko. Giparu nia ka gimondo i pacu pa Pilato ma tie ngo Jayahudi, gibicido. Eno copo cerogi ku camu cam urwonde i nindo 15 mi Nisan, ma tie ceng’ ma kwong’a mir agba mi Kwen ma thobi mbe i ie; agba maeno tie thenge acel ma zoo mi saa mi Kadhukuwijo.

E Pilato wok ibang’gi man epenjogi kumae: “Wukelo adote ang’o kum ng’atuni?” Gidwoko lembe kumae: “Tek ng’atuni jadub lembe ngo, kuno di jukele ngo i beng’i.” Saa moko nyo Pilato uparu nia gibemito roye i lembe migi, pieno eyero kumae: “Wugame wun, wupok lembe i wie calku cik mu.” Juyahudi ugam uyero wec ma e, m’unyutho nia andha gimito juneg Yesu: “Cik uyio iwa ngo ya waneg ng’atu moko.”​—Yohana 18:29-31.

Tek ginego Yesu i nindo mir agba mi Kadhukuwijo, eno copo nyayu yakini ikind dhanu. Pieno ka giloko nia Yesu ujai ikum bimobim mi Roma, eno copo cwalu Juroma ninego Yesu, pilembe cik mi Roma uyio igi nek pa ng’atu ma kumeno; bende, Juyahudi maeno ginwang’u nia ka gitimo kumeno, dhanu copo paru nia tie ngo gin re ma ginego Yesu.

Judong dini giyero ngo ni Pilato nia gipoko lembe iwi Yesu pilembe eyero lembacidi ikum Mungu. Kawoni giwodho adote ma tung’, giwacu kumae: ‘Wanwang’u ng’atu maeni ubetimo lembe ma e: [1] eberoco thek mwa, [2] ebekwero ya ku jumi ajok ni Kaisari man, [3] ewacu de nia en e m’e Kristu m’ubimo.’​—Luka 23:2.

Calu ma Pilato re m’utie jadit mi Roma, cwinye copo dieng’ pi wec ma jubeyero nia Yesu ubekethere gire ni ubimo. Pilato ugam udok kendo i kabedo pare man elwong’o Yesu ibang’e, epenje kumae: “In i Ubimo mi Juyahudi?” I ayi mange jucopo yero nia epenjo kumae: ‘Nyo andha ituro cik mi ng’om mi Roma m’ikethiri ko in giri ni Ubimo, m’ijai ko ni Kaisari?’ Saa moko nyo Yesu umito ekenyang’ ikum lembe ma Pilato udaru winjo ku nyinge, pieno epenje kumae: “Iwacu lembuni giri kadi jumange yero pira iri?”​—Yohana 18:33, 34.

Pilato ugam udwoko wec m’unyutho nia eng’eyo ngo lembe moko iwi Yesu, re ebemito eng’ei, eyero kumae: “An a Jayahudi?” Man emedo wec ma e: “Thek mu giwu ku julam ma dongo gikeli i bang’a: itimo ang’o?”​—Yohana 18:35.

Saa ma Yesu ubedwoko lembe ni Pilato, eketho peko iwi Ker, man ma jiji mbe lembe m’eyerone uwang’u i Pilato lii.

Yesu umung’o ngo nyanok de ni Pilato nia andha etie Ubimo. Re enyutho nia Ker pare utie ngo jadhu ker mi Roma, eyero kumae: “Ker para en e mi ng’ombuni ngo: tek Ker para en e mi ng’ombuni, kuno di jumiru para gikiedo, kara ku jumia ni Juyahudi: ento kawono Ker para en e ma keni ngo.” (Yohana 18:36) Andha, Yesu utie ku Ker, re Kerne tie ngo mi ng’om maeni.

Pilato ujik ungo keno, epenje kumae: “Kara in i ubimo?” Yesu ugam unyutho ni Pilato nia eno re m’efoeyero wec ma tap, pieno edwoko ire kumae: “Iyero dhe nia an a ubimo. Junyola pi maeni, man abino i ng’om de pi maeni, kara anyuth pi lemandha. Ku ba dhanu ceke ma mi lemandha winjo dwanda.”​—Yohana 18:37.

Nindo moko iwang’e, Yesu ular uyero ni Thoma kumae: “An a yo ku lemandha, ku kwo de.” Kawoni Pilato de udaru winjo ku ithe nia thelembe m’uketho Yesu ubino i ng’om utie nituco pi “lemandha,” asagane lemandha iwi Ker pare. Ma jiji mbe, Yesu ukeco nicero bang’ lemandha kadok jubinege anega de. Pilato ugam upenje kumae: “Lemandha en e ang’o?” Re emito ngo ewinj lembe mange. Enwang’u nia lembe m’edaru winjo eno ci, copo konye nipoko lembe iwi Yesu.​—Yohana 14:6; 18:38.

Pilato ugam uai kud i kabedo pare, ewok ibang’ udul ma gini woko. E eyero ni julam ma dongo ku dhanu ma gitie kugi kumae: “Anwang’u dubo ngo i ng’atu maeni.” Copere saa m’ebeyero wec maeno, Yesu ucungo i ng’ete. E kwinyo uopo i udul dhanu pi wec pa Pilato, pieno gikok kumae: “Ethubo i dhanu, eponjo cil i Yahudi ceke, ugambre i Galilaya cil kakeni.”​—Luka 23:4, 5.

Adote mi ndra mi Juyahudi ucikere niwang’u i Pilato lii. Kinde ma julam ma dongo man judongo m’ikind dhanu gibemediri nikok, Pilato upenjo Yesu kumae: “Iwinjo min lembe dupa ma giyero i kumi no ngo?” (Matayo 27:13) Yesu uculo ngo lembe moko acel de. Adote maeno mi ndra uyengo ngo kume nyanok de; eno uketho i Pilato uwang’ lii.

Juyahudi giwacu nia Yesu ucaku ponjo ‘niai i Galilaya.’ Nikum wec maeno, Pilato ugam ung’eyo nia kara Yesu utie dhanu mi Galilaya. Eno uketho Pilato unwang’u thelembe m’ecopo mwony ko kud ikum ng’ololembe pa Yesu. Nwang’u i rundi maeno, Herode Antipa (ma wod Herode Madit) re m’utie jabim mi Galilaya, man kawoni ebenwang’ere i Yerusalem pi Kadhukuwijo. E Pilato ugam uoro Yesu ibang’ Herode. Herode Antipa nini re m’uketho juthumo wi Yohana ma Jababutisi. Ing’eye kinde m’ewinjo nia Yesu ubetimo udu dupa, cwinye ubino dieng’ nia nyo Yohana re m’ucer ku kind ju m’utho.​—Luka 9:7-9.

Kawoni anyong’a ubenego Herode nia ebineno Yesu. Ebemito enene, ungo ma nia kara ekonye kunoke kara eng’ei nia nyo adote ma jubeketho iwie utie andha kunoke ngo. Ento ebemito pare enen Yesu anena kende man ‘ebegeno ya ebineno musana moko m’utimbre ni kume.’ (Luka 23:8) Re Yesu utimo ngo lembe ma Herode ubino kuro. Kinde ma Herode ubepenje, ebedo ling’. Lembuno uturo cwiny Herode magwei, uketho en kud askari pare ceke gicaku ‘ning’alu’ Yesu. (Luka 23:11) Gironye bende ku kendi maber man gicaye. E ing’eye Herode uoro Yesu udok ibang’ Pilato. Nwang’u iwang’e Herode giku Pilato gibino ku kwor ikindgi, re kawoni gidoko jurimo mandha.

Kinde ma Yesu udwogo, Pilato ugam ucoko julam ma dongo, jubim mi Juyahudi, man udul dhanu, ewacu igi kumae: “An, m’aluro i lembe pare i vutwu, anwang’u dubo ngo i ng’atu maeni pi gin maeno ma wudote pire: ungo, kadok Herode: kum edwoke i bang’wa; man nen, etimo gin moko ngo m’uromo ku tho. Ka kumeno abifode man abigonye.”​—Luka 23:14-16.

Pilato ubemito dit nia nwang’u egony Yesu, pilembe enyang’ nia kumira re m’uketho julam gikele i bang’e. E nyanok eni, lembe mange utundo m’uketho Pilato unwang’u nia ukwayu egonye. Kinde ma fodi etie iwi kom pare mi pokolembe, dhaku pare uoro ire kwenda mae: “kud irodhri i lembe pa ng’atu ma pwe; kum asendra ku giki dupa tin ku wang’ lek i kume [ecicopere nia lekne uai ibang’ Mungu].”​—Matayo 27:19.

Dong’ Pilato bitimo nenedi pi nigonyo ng’atu maeno m’enwang’u dubo umbe iwie?

Pilato uyero ni udul dhanu ma gibemito nia Yesu utho kumae: “Anwang’u dubo ngo i ng’atu maeni pi gin maeno ma wudote pire: ungo, kadok Herode.” (Luka 23:14, 15) Kawoni Ebeyenyo yo mange m’ecopo gonyo ko Yesu, e ewacu ni dhanu kumae: “En e kurawu, ya agony iwu ng’atu acel i Kadhukuwijo: ka kumeno wuyenyo agony iwu Ubimo mi Juyahudi?”​—Yohana 18:39.

Pilato ung’eyo nia Baraba m’ung’eyere calu jakwo, jarop man janek utie i kol. Pieno epenjo kumae: “Wuyenyo ng’a m’agony iwu? Baraba, kadi Yesu ma julwong’o Kristu?” Julam ma dongo ucung’o lembe i dhanu uketho gikwayu nia jugony Baraba, ento Yesu ngo. Pilato upenjo kendo kumae: “Ng’a ma wuyenyo agony iwu i kind juario maeni?” Udul dhanu gikok kumae: “Baraba”!​—Matayo 27:17, 21.

Cwiny Pilato ung’abere, e epenjo nia, “Abilund timo ang’o kum Yesu ma julwong’o Kristu?” Dhanu woi kumae: “Wek jugure!” (Matayo 27:22) Etie igi lewic ma lee dit nia gibekwayu ng’atu ma dubo mbe iwie utho. Pilato upenjo ku can kumae: “Nedi, gin ma rac ang’o ma ng’atuni timo? Anwang’u lembe moko ngo i bang’e ma romo ku tho: ka kumeno abifode abigonye de.”​—Luka 23:22.

Kadok Pilato ubeii nia nwang’u egony Yesu de, re dhanu maeno ma cwinygi kwar gibekok ma tek ma dwandgi ripo kumae: “Jugure!” (Matayo 27:23) Judong dini gicung’o lembe lee mandha i udul dhanu, uketho gibekwayu rimo ucwir! Gibekwayu ngo rimb jadubo, ento rimb ng’atu m’udubo ngo, ma jujolo i Yerusalem calu Ubimo, nindo abic i wang’e. Ka julub pa Yesu de gibenwang’iri keno saa maeno, gibedo ling’ man ginyuthiri ngo.

E Pilato unwang’u nia ebesendere mananu. Kinde m’eneno nia yakini ubeyenyo nyai, egamu pii elogo cinge iwang’ udul dhanu, man eyero igi kumae: “An ambe ku dubo kum rimb ng’atu ma pwe maeni; wucung i dhoge.” Kadok wec maeno de uloko ngo pare mi dhanu, ento gikok kumae: “Rimbe bed i wiwa, ku nyithindho mwa de.”​—Matayo 27:24, 25.

Pilato unwang’u nia dong’ ukwayu etim lembe ma dhanu ubekwayu, kakare nitimo lembe m’eng’eyo nia utie atira. E egonyo igi Baraba calu ma gikwayu. Ento eketho juwodho bongu kud i kum Yesu man jufwode.

Ing’ei ma juaskari gifwodo Yesu ku rac, giting’e gitere iwang’ lela, kaka ma Pilato ma jabim bebedo i ie. Udul dhanu ucokiri iwi Yesu man gimediri ku fwodo ikume. Gidolo uthac mir ukudho giroyo iwie. Bende, juaskari gimio undodu i cinge ma yor acwic man gironye ku kendi ma lot mi rangi mir uluga calu mi rwodhi, man ging’ale kumae: “Moth iri, Ubimo mi Juyahudi!” (Matayo 27:28, 29) M’umedo maeno, ging’ulo lau i wang’ Yesu man gimedo asu ku padu wang’e. Gimayu undodu kud i cinge man gicanye i wiye; bende giroyo “jamkermiwic” kunoke uthac mir ukudho i wie, man ucobe ku rimo.

Kite ma Yesu ucungo ko ma kume umiel ungo, man kite m’eciro ko m’umbe nivoc uzungo Pilato lee dit, uketho emito kendo ewodhere cen kud i lembe pa Yesu, e ewacu kumae: “Nen! akele woko i beng’wu kara wung’ei nia anwang’u dubo moko ngo i ie.” Nyo Pilato ubeparu nia calu m’ewodho Yesu ibang’ udul ma dong’ kume ubecwiro rimo, eno biloko paru migi man gibiweke? Kinde ma Yesu ucungo iwang’ udul dhanu maeno ma cwinygi unyothere, Pilato uyero kamaleng’ kumae: “Wunen ng’atuni!”​—Yohana 19:4, 5.

Kadok jufwodo Yesu man kume ufudho rem de, re ebedo yoo man kume umiel ungo; Pilato uzungo lembuno, uketho eweco ku kisa man ku woro.

Judaru sendo Yesu akeca, junyware man Pilato de ubeii lee mandha pi nigonye, re kero m’ebetimo uloko ngo paru mi julam ma dongo ku ju ma gidikiri kugi. Gibemito ngo lembe moko ucer tho pa Yesu. Pieno gimediri nikok kumae: “Gure, gure!” Pilato udwoko kumae: “Wugame wun, wugure: kum anwang’u dubo moko ngo i ie.”​—Yohana 19:6.

Juyahudi gidoto Yesu nia eromo ku tho pilembe ekethere ni jadhu bimobim mi Roma, re Pilato uyio ngo thelembe maeno, pieno gidote iwi lembe mi dini. Gidok kendo iwi adote ma gilar gidoto ko Yesu, kinde ma gibeng’olo lembe pare iwang’ dilo mi Sanedrini, nia eyero lembacidi ikum Mungu. Giwacu kumae: “Cik mwa nuti, man ku cik maeno maku etho, kum ekethre gire ni Wod Mungu.” (Yohana 19:7) Adote maeno uwok ni lembe manyen ni Pilato.

E edok ebedo i kabedo pare man ecaku yenyo yo m’egony ko ng’atuni, m’uciro masendi ma lith man ma dhaku pare en e Pilato de uleko pire. (Matayo 27:19) Adote manyen maeni ma Juyahudi giwodho nia jakol nini tie Wod Mungu, thelembene tie ang’o? Pilato ung’eyo nia Yesu tie dhanu mi Galilaya. (Luka 23:5-7) Re elund epenje kumae: “Iai kani?” (Yohana 19:9) Ecicopere nia Pilato ubepenjere ka nyo Yesu ular ukwo i polo i wang’e kunoke nyo etie mungu.

I andha, Yesu udaru yero ni Pilato nia etie ubimo, ento Ker pare tie mi ng’om maeni ngo. Pieno Yesu uneno nia etie mananu nicaku koro kendo lembe m’edaru koro, e ebedo ling’. Lembuno uketho kwinyo umaku Pilato man eyero ku kuhaya kumae: “Iweco i bang’a ngo? Ing’eyo ngo nia tego para nuti m’agonyi ko, man tego para nuti de m’aguri ko?”​—Yohana 19:10.

Yesu udwoko ire kende kende kumae: “Tego peri mbe m’itimo ko gin moko i kuma, tek emire iri ku malu ngo: ka kumeno ng’atu m’uciba iri dubo pare sagu.” (Yohana 19:11) Copere Yesu ubino paru ngo kende kende iwi ng’atu acel. Ento ebemito yero nia Kayafa ku ju m’udikiri kude, man Yuda Iskariote re ma gitie ku dubo ma sagu pa Pilato.

Timo man wec pa Yesu uwang’u i Pilato lii; bende en gire de ebelworo nia saa moko nyo Yesu copo bedo mungu, eno uketho emito kendo egonye. Re Juyahudi gimulo lemange ma copere Pilato ubino lworo de con, giyero kumae: “Tek igonyo ng’atuni, nwang’u i jarim Kaisari ngo: ku ba dhanu ceke ma kethre gire ni ubimo nwang’u ejai ni Kaisari.”​—Yohana 19:12.

Pilato uwodho Yesu kendo woko man ebedo iwi kom mi pokolembe, e eyero ni dhanu kumae: “Nen, ubimo mu!” Re Juyahudi gimediri asu ku kok kumae: “Tere cen, tere cen, gure [iwi yen]!” Pilato upenjogi ku kisa kumae: “Agur ubimo mu?” Nwang’u niai con de, bimobim mi Roma ubed usendo Juyahudi, man gibed gifoyo ngo lembuno, re asu julam ma dongo gikok ku dwandgi zoo kumae: “Ubimo mwa mbe ndhu Kaisari.”​—Yohana 19:14, 15.

Juyahudi gicego Pilato tingli iwang’gi, uketho eyio nimio Yesu i cing’gi kara ginege. Juaskari gigam giwodho bongu mi rangi mir uluga kud i kume man gironye ku bongu pare. Kinde ma gibecidho ku Yesu, giketho eyeyo yen ma jubigure i wie en gire.

Kawoni utie nyangu mi ceng’ kas’abic, nindo 14 mi dwi mi Nisan; Yesu unindo ngo niai apokapiny mi kas’ang’wen, man jusende ku kit masendi ma tung’ tung’ ceng’ini ku tho. Kinde m’ebesendere ku yen mi can ma pek m’eyeyo, kero pare uwok uthum. E juaskari ging’olo ng’atu moko ma nyinge Simon m’ubekadhu kud i gengi; etie dhanu mi Kurene i ng’om mir Afrika. Giketho eyei yen maeno nitundo kaka ma jubeciguro Yesu i ie. Dhanu mapol ubelubo tokgi, jumoko gibedhongo korgi ku can man gibeywak pi lembe m’ubetimere.

Yesu ugam uyero ni jumamon m’ubeywak kumae: ‘Nyig Yerusalem, kud wuywak i kuma, ento wuywak i kumwu giwu, man pi nyithindho mu. Kum nen, ceng’ bibino, ma gibiwacu i ie kumae, mugisa ni mugumba, ku ic ma fodunyol ungo de, man thuno ma fodi judhodho ngo. I nindo maeno gibimaku wacu ni gudi kumae, podh i wiwa; ni ungulu got ke kumae, umwa. Kum tek gitimo gin maeni [ma fodi] yen numu, ang’o ma bitimbre [ka] yen uthwo?’​—Luka 23:28-31.

Yesu ubeweco pi thek mi Juyahudi. Gitie ve yen m’ubethwo, ma re fodi cwinye moko nyanok utie ma numu, pilembe Yesu ku Juyahudi moko ma welgi akwana ma giyie fodi ginuti. Kinde ma Yesu bitho man julubne de gibiwok kud i dini mi Juyahudi, thek maeno bitho i thenge mi tipo calu yen m’udaru thwo. Ywak ma lee dit biwinjere, kinde ma Mungu bitio kud udul mony mi Roma pi nikelo pokolembe pare iwi thek maeno!

Jutero Yesu ku judubo ario kaka ma jubecigurogi i ie bor ungo kud adhura. Kaka ma juterogi i ie ne julwong’o Golgotha, kunoke karupokowic, man enen “ku [bor].”​—Marko 15:40.

Judaru wodho bongu kud ikum juadek maeno ma jung’olo tho iwigi. Ing’eye jumio igi pigulok ma jujebo ku yath ma merojo man piny ma kec. Ecicopere nia jumamon mi Yerusalem re ma gibed giyiko giramadha maeno, man Juroma gibed giyio nia jumii ni dhanu ma jubecinego kara kud giwinj litho. Kinde ma Yesu ubilo pigulokne, ekwere. Pirang’o? Ebemito rieko pare ubed kubang’e kara eng’ei lembe ceke m’ubetimere i saa maeno mi can ma tek, man ebemito egwok bedoleng’ pare nitundo i tho.

Jugam jupielo Yesu iwi yen. (Marko 15:25) Juaskari giguro musumali i die cinge man i tiende, uyeco ring’ kume, eno uketho ewinjo litho ma yawe mbe. Kinde ma jubeting’o yen ucung atira, litho umedere lee pilembe kilo pare udok uketho wang’ rem uyec magwei. Re kwinyo umaku ngo Yesu ikum juaskari m’ugure, ento erwo kumae: “Vwa, wek lem migi rwiny; kum ging’eyo ngo gin ma gitimo.”​—Luka 23:34.

I andha, Juroma gibed gikiewo lembe marac ma ng’atu ma jubecinego utimo. Re pa Yesu, Pilato ukiewo kumae: “Yesu ma Nazareti, Ubimo mi Juyahudi.” Egore ku dhu Juebrania, ku dhok mi Juroma (Latin) man ku dhu Jugiriki, kara dhanu mapol usome. Eno unyutho nia rer ma Juyahudi girero ko tho pa Yesu ufoye ngo nyanok de. Lworo ulund umaku julam ma dongo, uketho gijai kumae: “Kud igor kumae, Ubimo mi Juyahudi: ento nia ewacu kumae, an a Ubimo mi Juyahudi.” Re Pilato umito ngo gituk kude kendo, pieno eculogi kumae: “Gin m’adaru goro adaru goro ndhu.”​—Yohana 19:19-22.

Fodi julam maeno ma cwinygi col gibedok ndhu asu iwi adote ma gilar gidoto ko Yesu iwang’ dilo mi Sanedrini. Ma jiji mbe, dhanu m’ubekadhu kud i yo gibeyengo wigi ma gibecaye ko man ging’ale kumae: “Euo! In m’inyotho hekalu, m’igome de ceng’ adek, leri giri, ilor piny de ku wi yen mi can.” Jugorcik ku julam ma dongo de gibeweciri ikindgi kumae: “Wek Kristu m’Ubimo pa Israel, ulor piny ku kor yen mi can, kara wanen wayi de.” (Marko 15:29-32) Kadok judubo ma juguro yo ku cinge ma yor acwic kud acam de gicaye, ma ke en kende re m’etie ng’atu m’udubo ngo.

Juaskari ang’wen mi Roma bende gicayu Yesu. Ecicopere nia gibino madhu pigulok ma wac, man ginyuthe bende iwang’ Yesu, saa moko nyo pi ninyware, ma ke gibeneno kpo nia ecopo maku ngo man ecopo madhu de ngo. Juroma ging’alu Yesu pi wec ma jukiewo iwi yen ma jugure i wie kumae: “Tek in i Ubimo mi Juyahudi, bodhri giri.” (Luka 23:36, 37) Kepar! Ng’atu m’uai unyutho nia en e yo, lemandha man kwo re ma kawoni jubenywaru man jubesendo mananu. Re Yesu uciro lembe maeno kpo, m’umbe nidhau ku judubo ario ma jugurogi kugi iwi yen, Juyahudi m’ubenene man juaskari mi Roma m’ubeng’ale.

Juaskari ang’wen maeno gilar giwodho bongu pa Yesu ma yor i wie man gipoko ie ni ang’wen. Gigoyo ngala pi ninwang’u nia ng’a ma bimaku thenge ma kani. Re bongu pare ma yor i ie ubino mi bei ma tek man “kawang’ kwocne mbe, jutheko cwie i wie cik piny.” Juaskari giweco ikindgi kumae: “Ku wayecue ayeca, ento dong’ wagoyue ku jara ketho wanwang’ ka won.” Lembe maeno upong’o giragora m’uwacu kumae: “Gipoko kendi para i kindgi man gigoyo bongu para ku gagi.”​—Yohana 19:23, 24; Zaburi 22:18.

Ing’eye, acel m’ikind judubo ma jugurugi karacelo ku Yesu unyang’ nia andha etie ubimo. Egam ekwero jawodhe ku wec ma e: “E ilworo cil Mungu de ngo, in m’ini i lembapoka ma rac ma cal aceli? E wan ebedo iwa pwe andha; kum wanwang’u sukulia m’uromo ku tic mwa: ento ng’atuni timo gin moko ngo ma rac.” Ing’eye ekwayu Yesu kumae: “Poi pira kan imondo i Ker peri.”​—Luka 23:40-42.

Yesu udwoko ire kumae: ‘Andha awacu iri kumae tin, wabibedo wakudi i Paradiso.’ Eyero ngo nia gibibedo i Ker. (Luka 23:43) Lembang’ola maeno ukoc ku m’elar etimo ni jukwenda pare kinde m’eyero igi nia gibibedo kugi i Ker. (Matayo 19:28; Luka 22:29, 30) Copere nia Jatimrac maeno ma Jayahudi ular uwinjo pi Paradiso m’ular ubino iwi ng’om, ma nwang’u Mungu uketho Adamu giku Eva man nyikwaigi gikwo i ie. Kawoni jadubo maeno copo tho ma dong’ etie ku genogen nia ebikwo i Paradiso.

Kawoni utie “saa mir abusiende” mi dieceng’. Mudho moko ma ayine mbe ubin ucido “ng’om ceke cil i saa mir abung’wende” mi reto. (Marko 15:33) Etie ngo nia ceng’ re m’urombo ku dwi uketho piny ucido. I andha, ceng’ berombo ku dwi nwang’u fodi epor apora, re eni utie saa mi Kadhukuwijo man dwi udaru gudo. Bende, mudhone ugalu lee nisagu ma betimere ka ceng’ urombo ku dwi. M’umbe jiji, Mungu re m’uketho piny ucido kumeno!

Kepar matoke ma lembuno copo bedo ko iwi dhanu ma gibecayu Yesu! Ikind mudho maeno, jumamon ang’wen gibino ceng’ini ikum yen mi can. Ubino min Yesu, Salome, Maria Magdalene man Maria ma min jakwenda Yakobo ma nok.

I saa maeno, Yohana giku min ma dong’ ywak udaru kero pare, gicungo “i the yen [mi can].” Maria ubeneno kite ma wode m’ebielo man m’etungo ubelierere ko ku can. Etie ve jubecobe ku “palamularu.” (Yohana 19:25; Luka 2:35) Re kadok i saa maeno ma Yesu ubekadhu kud i lembe ma tek, eparu pi kwo pa min. E etimo kero eleng’o wiye yor ibang’ Yohana, man ewacu ni min kumae: “Dhaku, nen wodi!” Edok eleng’o wiye yor ibang’ Maria, man eyero ni Yohana kumae: “Nen meru!”​—Yohana 19:26, 27.

Yesu ubeweko min i cing’ Yohana ma tie jakwenda m’emaru lee, kara edong’ egwoke; copere kawoni etie dhatho. Yesu ung’eyo nia umego pare mange ma gitie awiya pa Maria fodi giyie ngo. Pieno ebemito Yohana udong’ upong’ yeny pa min i thenge mi kum ku mi tipo de. Eno tie lapor maber mandhandha!

Ikind saa abung’wen mi reto, mudho ugam uthum, e Yesu uyero kumae: “Rieu unega.” Lembe maeno upong’o lembila. (Yohana 19:28; Zaburi 22:15) Yesu unyang’ nia i saa maeno Won ubegwoke ngo, pilembe ebemito gwoko bedoleng’ pa Wode unwang’ere i amulaic ma tek. E Yesu ugam ukok ma tek kumae: “Eloi, Eloi, lama sabakthani?” Thelembene kumae: “Munguna, Munguna, ikuna nedi?” Dhanu moko m’ucungo ceng’ini keca ginyang’ ungo, e giwacu kumae: ‘Nen, elwong’o Eliya.’ E pio pio ng’atu acel uringo ucidh uroyo umvodu i pigulok ma wac man ekethe iwi undodu, emio nia Yesu umadhi. Jumange ke uwacu kumae: ‘Wukowuweki; wanenu tek Eliya bino wodhe piny.’​—Marko 15:34-36.

E Yesu ukok ma tek kumae: “Ethum! (Kunoke etimere).” (Yohana 19:30) Andha, Yesu udaru timo lembe ceke ma Won uore pire iwi ng’om. Tokcen ne, eyero kumae: “Vwa, aketho tipona i cingi.” (Luka 23:46) Kumeno re ma Yesu uweko kwo pare i cing’ Yehova, m’etie ku genogen nia ebiketho ecer. Yesu ugam ukulo wie man etho m’etie ku genogen ma tek i Mungu.

E ndhundhu digidi madit ugam uyengo ng’om man ung’enyo i cana dra. Digidine bino tek mandha, uketho liel m’ubino i ng’et Yerusalem uyabere, man udhwolo avuj dhanu m’ubino i igi kamaleng’. Ju m’ubekadhu kud i yo ma gineno avuj dhanu woko, gimondo i “adhura ma leng’” man gicidh ginyutho pi lembe ma gineno.​—Matayo 12:11; 27:51-53.

Kinde ma Yesu utho, bongu ma nwang’ mir hekalu m’upoko kind Kaka Maleng’ ku Kaka Maleng’ m’usagu, ugam ukak dra niai i wie nitundo i there. Lembe ma wang’u ijo m’utimere eno unyutho kwinyo pa Mungu iwi ju m’unego Wode, man lembene unyutho nia dong’ ecopere nimondo i Kaka Maleng’ m’usagu, niwacu i polo.​—Juebrania 9:2, 3; 10:19, 20.

M’umbe jiji, lworo umaku dhanu magwei. E askari ma juketho unen wi nek uyero kumae: “Andha, ng’atuni en e Wod Mungu.” (Marko 15:39) Ecicopere nia ng’atu maeno ubino nuti kinde ma wec unyai iwi Yesu iwang’ Pilato, nia nyo etie wod Mungu kunoke ngo. Kawoni efoyiyo andhandha nia kara Yesu utie ng’atu ma pwe, man etie Wod Mungu.

Dhanu mange ma wigi lal nikum lembe maeno ma wang’u ijo gidok i pacu migi ma ‘gibedhongo korgi’ ku can man ku lewic. (Luka 23:48) Ikind dhanu m’ucungo ku bor kan ubeneno lembuno, jumamon dupa ma giwotho ku Yesugi pi nindo moko de gibino nuti. Gin de gibezungo udu maeno ma dongo m’ubetimere.

Saa ubecidho mi kas’abic nindo 14 mi dwi mi Nisan. I mwony pa ceng’, Sabatu mi nindo 15 ubecaku. Yesu udaru tho, ento jukwo ma gini kugi fodi gikwo asu. Nimakere ku Cik, jucikiri ngo niweko avu i “kum yen ku diewor soro,” ento ukwayu jukunye “ceng’ nica.”​—Poi mi Cik 21:22, 23.

Bende, reto mi kas’abic utie ceng’ mi Yikopiny, pilembe dhanu yiko cam man gitimo tic ceke ma copo vuto ngo nitundo ing’ei Sabatu. I mwony pa ceng’, Sabatu “ma dit” bicaku. (Yohana 19:31). Julwong’e “ma dit” pilembe Sabatu ario upodho cing’ nica, thelembene, nindo 15 mi Nisan upodho ceng’ soko ma bebedo nindo mi Sabatu ma kubang’ yenga. Bende, nindo 15 ne ubino nindo ma kwong’a mir agba mi Kwen ma thobi mbe i ie, ma betimo nindo abiro; nindo maeno bebedo Sabatu, kadok nwang’u epodho ceng’ Sabatu ma kubang’ yenga kunoke ngo de.​—Lembe mi Julawi 23:5, 6.

Pieno, Juyahudi gikwayu nia Pilato urend tho pa Yesu ku mi jukwo ario ma juguro karacelo kude. Nenedi? Eketh jutur tiendgi. Eno biketho ebibedo igi tek nirieyo i cong’gi kara gitel yuyo maber. Juaskari gilund gibino, man gituro tiend jukwo ario. Ento gituro ngo tiend Yesu, pilembe giwok gineno ve nia edaru tho. Lembe maeno upong’o lembila mi Zaburi 34:20 m’uwacu kumae: “Egwoko cogo pare ceke: acel de mbe i kindgi m’utur.”

Pi ning’eyo nia nyo andha Yesu udaru tho, askari acel ucobo tong’ i wang’ ng’ete yor i ng’et adunde. ‘E ndhu ndhu nica rimo ku pii de thwogre.’ (Yohana 19:34) Lembuno upong’o lembila mange m’uwacu kumae: “Gibineno [bang’ ng’atu] ma gicobo.”​—Zekaria 12:10.

Kinde ma jubenego Yesu, “jalonyo” moko ma nyinge Yosefu, m’uai i adhura mir Arimathaya, ma tie ng’atu ma pire ber man ma en acel m’ikind dilo mi Sanedrini de ubino nuti. (Matayo 27:57) Biblia ukoro nia ebino “ng’atu ma ber ma pwe de,” ‘m’ubekuro Ker pa Mungu.’ I andha, etie “jalub Yesu, ento nyalwe ni lworo mi Juyahudi,” pieno ecwaku ngo pido ma jung’olo ko lembe rac iwi Yesu. (Luka 23:50; Marko 15:43; Yohana 19:38) Yosefu umaku tegocwiny man ecidh epenjo avuj Yesu ibang’ Pilato. Pilato ulwong’o askari m’uneno wi nek pa Yesu, man etuco nia andha Yesu udaru tho. E Pilato uyio Yosefu ugam avuje.

Yosefu ung’iewo bongu ma nwang’, maleng’, man eloro avuj Yesu kud iwi yen, e eriwo kume maber ku bongune pi kuny. Nikodem m’ugam “ubino i bang’ [Yesu] ku kwong’a ku diewor” de udiko cinge ikum yiko kuny pa Yesu. (Yohana 19:39) Ekelo mo ma ng’wice ng’ar kilo 33; moje jebere kud udok ma ng’wice ng’ar, man beine de tek. Julund juboyo avuj Yesu ku bongu ma nwang’ ma jukwoyo moje ikume, calu kura kuny mi Juyahudi.

E jucidh juketho kum pa Yesu i odliel manyen ma pa Yosefu en gire, man jujengo kidi madit i dhoge. Lembe maeno zoo utimere nyapio pio ma fodi Sabatu ucaku ngo. Copere Maria Magdalene giku Maria ma min Yakobo ma nok bende gikonyo ju m’ubeyiko avuj Yesu pi kuny. Kawoni giringo i pacu, pi ‘niyiko udok ma ng’wice ng’ar ku mo’ ma gibiciwiro ko kum Yesu kendo ing’ei Sabatu.​—Luka 23:56.

I nindo m’ubelubo ma tie ceng’ Sabatu, julam ma dongo man Jufarisayo gicidho ibang’ Pilato man giyero ire kumae: “Wapoi ya jabombi maeno wacu kumae, ma fodi ekwo, yo ng’ei ceng’ adek abicer kendo. Ka kumeno ng’ol ya jukur liel m’aroka i cana krr cil i ceng’ adek, julubne maru bino kwale, gimaru wacu ni dhanu kumae, ecer ku kind ju m’utho: e awondi ma cen bibedo rac ma sagu ma kwong’a.” Pilato udwoko igi kumae: “Wutie ku jukur: wuci wukethe bed krr calu wucopo.”​—Matayo 27:63-65.

Ceng’ yenga dhu mombwa, Maria Magdalene, Maria ma min Yakobo man jumamon mange gitundo i dhu liel kud udok ma ng’wice ng’ar, pi niyiko kum Yesu. Gibeweciri ikindgi kumae: “Ng’a ma bing’ielo iwa kidi ku dhugola mi liel ma juroko i cana?” (Marko 16:3) Re digidi uai uyengo ng’om, bende malaika pa Mungu udaru ng’ielo kidi ku dhu liel; jukur de dong’ gimbe, man liel ubenen ve avu mbe i ie!