Nyo ing’eyo?

I rundi ma kwong’a julam mir hekalu gibed gitimo ang’o ku rimo mi leya ma juthiero?

I ISRAEL ma con, julam gibed githiero leya elufu swa iwi pemlam mir hekalu kubang’ oro. Nimakere ku jagor kpawa mi Juyahudi mi rundi ma kwong’a ma nyinge Josèphe, i ceng’ mi Kadhukuwijo jubed juthiero rombe ma kadhu elufu dak ario ku pier abic (250000); pieno rimo m’ubed ucwir kud iwi pemlam ubino i kadhiri ma lee dit. (Law. 1:10, 11; Wel 28:16, 19) Jubed jutimo rimo maeno ceke nenedi?

Ju ma gisayu dong piny ma con ginwang’u tharasi moko ma dit i hekalu pa Herode ma jubed jutiyo ko nitundo i saa mi nyoth mir hekalu i oro 70 N.N.Y. Ubenen kamaleng’ nia jubed jutiyo ku tharasi maeno pi niketho rimo umol niai kud iwi got mir hekalu.

Wakenen piny ario m’ubed ukonyo pi nigwoko pemlam ubed ma leng’:

• Vur mi the pemlam: Juweco pir ayi ma julongo ko tharasi m’ubino i the pemlam i Mishnah ma tie buku mi cik m’akora man mi lemsuru mi Juyahudi ma jukiewo i ng’ey oro 200 N.N.Y. Eyero kumae: “Vur ario ubino i gund pemlam ma yo piny ku yo reto. . . . Rimo ma jukonjo i the pemlam ma yo reto ku ma yo piny ubed umol kud i igi man ewok ejebere ku pii ma julwoko ko pemlam, e karacelo gimol nitundo i nyathi kulo mi Kidron.”

  “Vur” ma con m’ubino i ng’et pemlam urombo ku gin ma ju ma gisayu dong piny ma con ginwang’u. Buku moko (Cambridge History of Judaism) ucwaku pi “tharasi moko ma lac” ma junwang’u ceng’ini kud hekalu. Bukune ukoro kumae: “Copere nia jubed jutiyo ku tharasi maeno kara ubed umol rimb leya m’ujebere ku pii kud iwi got mir hekalu.”

• Pii ubino lee: Julam gibed gibedo ku yeny mi pii lee pi nigwoko the pemlam man yo pa pii ubed ma leng’. Pi nitimo tic maeno ma pire tek, pii ubed ubino igi niai kud i adhura mi Yeruzalem; julonge emol nitundo ecidh emondo i vuj pii man i kut. Jasay dong’ piny ma con ma nyinge Joseph Patrich uyero kumae: “Bodho maeno ma jutelo ko pii nitundo i parsel mir hekalu, ma jubed jugwoke ko ebed ma leng’, man ma jubed juwodho ko pii ma rac kud i iye ubino lembe ma segi i rundi ma con eca.”